Xana U Nga Hanyisa Ku Yini eNdhawini Leyi Nga Ni Khombo?

MARIA u ri: “A ndzi tshama ndzi chuhile nkarhi hinkwawo. A ndzi chava loko ndzi ri ekhexeni. A ndzi chava emovheni wa mina. A ndzi chava ni le fuletini ya mina. Vugevenga a byi ri hinkwako. Nkarhi na nkarhi vanhu a va vutleriwa swilo swa vona.” Xana u titwa ku fana ni wansati loyi wa le Brazil, hi ku va u chava endhawini ya ka n’wina, ngopfu-ngopfu ni vusiku loko ku ri ni xinyami swinene?

Ku hlaya tibuku leti vulavulaka hi milandzu swi nga ha tsakisa, kambe hakanyingi eka vutomi bya xiviri a ku na makumu lama tsakisaka. Vugevenga byi nga tshama bya ha ri kona. Hikwalaho ka ku dlayiwa ka vanhu, munhu u boheka ku sala a nga ri na nuna, tatana, kumbe n’wana wa jaha, a pfumala nsati, manana, kumbe n’wana wa nhwanyana. Xana madzolonga ya vugevenga ma andza endhawini ya ka n’wina? Xana u navela ndhawu leyo rhula laha ndyangu wa wena wu nga ta hlayiseka eka yona? Kumbe, loko u boheka ku kurisa vana va wena endhawini leyi teleke hi vugevenga, xana u nga endla yini leswaku u humelela?

Ina, ka ha ri ni madoroba lawa vugevenga byi nga talangiki eka wona. Ematikweni yo tala, vanhu va ha tshama etindhawini ta le makaya leti nga ni ku rhula kumbe eswimitanini leswi ku nga ni ku tshamiseka eka swona. Kambe swilo swi hundzuke hi ku hatlisa hambi etindhawini leti eku sunguleni a ku anakanyiwa leswaku a ti na vugevenga. Hi xikombiso, ku ringana 50 wa malembe lama hundzeke eBrazil, vaaki va 70 wa tiphesente a va tshama emakaya. Sweswi vo ringana 70 wa tiphesente va tshama emadorobeni. Ku pfumaleka ka mintirho swi vange swirhalanganya swo tala emadorobeni swo tanihi vugevenga ni madzolonga. Hambi u tshama endhawini leyi nga ni khombo kumbe e-e, wa ha fanele ku ya entirhweni kumbe exikolweni ni ku endla swilo swo tala u ri ekule ni le kaya.

Loko yi vulavula hi “vuvabyi bya ku chava” ni ku byi hlula, ndhuna ya maphorisa eRio de Janeiro yi hlamusela ku nga tshamisani, ni vugevenga lebyi hleriweke tanihi swilo leswi swi hoxaka xandla. Yi tlhele yi vula leswaku maphepha-hungu ni thelevhixini swi hoxa xandla eka ku chava loku hangalakeke, “ku hlohlotela ku chava eka vaaki hi mahungu lama tsemaka nhlana.” Ku godzomberiwa hi swidzidzirisi, ku hahluka ka mindyangu, dyondzo ya mavunwa ya vukhongeri na swona swi hoxa xandla eka vuhomboloki lebyi andzaka. Xana vumundzuku byi ta ta na yini? Xana minkombiso ya nkarhi na nkarhi ya swivono leswi nga ni madzolonga, leyi katsakanyiweke etibukwini ni le ka tibayisikopo tanihi vuhungasi, xana swi endla vanhu va pfumala mintlhaveko eka van’wana ke? Xana tindhawu leti ku anakanyiwaka leswaku a ti na vugevenga na tona ti ni khombo hakunene?

Tanihi leswi vugevenga byi nga tsakisiki eka vahlaseriwa, hi ni ku navela lokukulu ko hlayiseka. A swi hlamarisi leswi vaaki va lavaka maphorisa yo tala eswitarateni ni swigwevo leswi nga tsetseleriki swa le khotsweni hambi ku ri nxaniso lowu vavaka swinene! Hambi leswi swi nga va nghenisaka ekhombyeni, van’wana va lava swibalesa swo tisirhelela ha swona. Van’wana va lava leswaku mfumo wu yirisa ku xavisiwa ka swibalesa. Kambe ku nga khathariseki mahungu yo biha lawa vugevenga byi ma tisaka, a ku na xivangelo xo hela mongo. Entiyisweni, vaaki vo tala va le madorobeni yo tano lamakulu yo tanihi Joni, Doroba-nkulu ra Mexico, New York, Rio de Janeiro na São Paulo a va si tshama va tekeriwa swilo. A hi kambisiseni ndlela leyi vanhu va langutanaka ni tindhawu leti nga ni khombo ha yona.

Ku Hlayisa Langutelo Lerinene

Malunghana ni ndhawu leyi funengetiweke hi vugevenga, mutsari un’wana u vulavula hi “vutlhari ni ku tiyisela ka magidi ya vanhu va le Brazil lava va swi koteke ku hanya vutomi lebyinene ni lebyo antswa ku nga khathariseki swiyimo swo nonon’hwa leswi va nga eka swona.” Endzhaku ka malembe ya 38 a ri eRio de Janeiro, Jorge u ri: “Ndzi papalata switarata ni tindhawu tin’wana naswona a ndzi tikombi ndzi ri la rhandzaka ku tiva. Ndzi tlhela ndzi papalata ku famba exitarateni ni vusiku naswona a ndzi kombisi ku chava loku tlulaka mpimo. Hambi leswi ndzi nga ni vuxiyaxiya, ndzi languta vanhu tanihi lava tshembekaka, ndzi va khoma hi rirhandzu ni xichavo.”

Ina, papalata khombo leri nga fanelangiki. U nga ngheneleli timhaka ta van’wana. U nga yi tekeli ehansi mhaka ya leswaku ku ringeta ku va ni xivindzi ku nga onha fambiselo ra minsiha, ku endla ni vanhu lavanene va endla swilo leswi nga ku khunguvanyisaka. Loko a hlamusela mayelana ni ntirho wakwe lowu nge tindhawini ta khombo, Odair u ri: “Ndzi ringeta ku languta swilo hi ndlela leyinene, ndzi nga tati miehleketo ya mina hi ku chava swilo swo biha leswi nga ha humelelaka hikuva leswi swi nga vanga switlhavi leswi nga lavekiki ni khombo. Ndzi ringeta ku kombisa xichavo eka vanhu hinkwavo.” Handle ko xalamuka ni ku fambela ekule ni vanhu lava a va ehleketelelaka, u tlhandlekela mpfuno wun’wana wo lawula mintlhaveko ya munhu: “Ku tlula hinkwaswo, ndzi hlakulela ntshembo eka Yehovha Xikwembu, ndzi ri karhi ndzi tsundzuka leswaku a ku na nchumu lowu a nga wu voniki naswona hinkwaswo leswi humelelaka wa swi tiva.”

Hambi swi ri tano, a nga kona la lavaka ku hanya hi ku chava. Tlhandla-kambirhi, i mani a nga kanetaka leswaku ku chava loku tlulaka mpimo ni ntshikilelo swi vavisa mintlhaveko ni rihanyo ra miri? Hikwalaho, hi wihi ntshembo lowu nga kona eka lava chavaka leswaku va nga hlaseriwa nkarhi wun’wana ni wun’wana? Tanihi leswi vo tala va chavaka leswaku swilo leswo biha mayelana ni vugevenga swa ha ta, xana hi ta kala hi ma vona makumu ya vugevenga? Ha ku rhamba leswaku u hlaya xihloko lexi landzelaka lexi nge, “Xana Ku Chava Ku Ta Hela Rini?”