Xana Moya-xiviri A Wu Fi?
VANGHANA ni vandyangu va karhi va hundza etlhelo ka bokisi leri pfuriweke, va miyerile. Va languta ntsumbu wa mufana wa malembe ya 17 hi vukhale. Vanghana va yena va le xikolweni swa va nonon’hwela ku vona leswaku hi yena hakunene. Mirhi ya tikhemikhali yi tsuvulele vunyingi bya misisi ya yena; khensa yi tsanise ni ku larisa miri wa yena. Xana a nga va a ri yena munghana wa vona hakunene? Mavhiki ma nga ri mangani lama hundzeke, a a ri munhu wa mianakanyo, wa swivutiso, wa matimba—la hanyeke kahle! Mana wa mufana loyi u rila a ri karhi a vuyelela a ku: “Tommy u tsakile sweswi. Xikwembu xi lave leswaku Tommy a ya eka xona etilweni.”
Manana loyi a nga ni gome u kuma ntshembo wo karhi ni nchavelelo hi ku tiva leswaku n’wana wa yena wa ha hanya hi ndlela yo karhi. U dyondzisiwe ekerekeni leswaku moya-xiviri a wu fi, leswaku i xisekelo xa vumunhu, xa mianakanyo, xa mikhumbulo—xa “vuwena.” U pfumela leswaku moya-xiviri wa n’wana wa yena a wu fanga; hikuva i munhu wa moya la hanyaka, wu humile e mirini wa yena loko a fa kutani wu ye etilweni leswaku wu ta ya tshama ni Xikwembu ni tintsumi.
Hi nkarhi wa khombo, mbilu ya munhu yi khomelela hi ku tiya eka ntshembo wihi ni wihi lowutsongo, xisweswo a swi hlamarisi ku vona xivangelo xa ku va ntshembo lowu wu koka vo tala. Hi xikombiso, anakanya hi ndlela leyi mufundhisi J. Paterson-Smyth a ti phofulaka ha yona eka The Gospel of the Hereafter: “Rifu a hi nchumu loko ri pimanisiwa ni leswi endlekaka endzhaku ka rona—ku nga misava yoleyo yo tsakisa ngopfu leyi Rifu ri hi yisaka eka yona.”
Emisaveni hinkwayo, ni le vukhongerini byo tala ni le ka mindhavuko yo tala, vanhu va pfumela leswaku munhu u na moya-xiviri lowu nga fiki eka yena, moya lowu hanyanyeke, lowu yaka emahlweni wu hanya endzhaku ka loko miri wu file. Ripfumelo leri ri kumeka hinkwako-nkwako eka magidi-gidi ya vukhongeri bya Vujagana ni le ka mimpambukwa. I dyondzo leyi tivekaka ni le vukhongerini bya Vayuda. Mahindhu ma pfumela leswaku vundzeni bya munhu, kumbe moya-xiviri, lowu nga tumbuluxiwa eku sunguleni, wu khotsiwe emirini wa munhu loko a velekiwa, kutani wa huma wu ya hanya eka miri wun’wana, eka ndzhendzeleko lowu yaka emahlweni wa ku velekiwa nakambe wu ri eka xivumbeko xin’wana. Mamoslem wona ma pfumela leswaku moya-xiviri wu velekiwa xikan’we ni miri naswona wu ya emahlweni wu hanya endzhaku ka loko miri wu file. Vukhongeri byin’wana byona—vanhu va le Afrika lava pfumelaka leswaku moya wu hambanile ni miri, Mashinto, hambi ku ri Mabudha hi ndlela yo karhi—va dyondzisa tidyondzo to hambana-hambana emhakeni leyi fanaka.
Swivutiso Swin’wana Leswi Pfilunganyaka Miehleketo
Hambileswi dyondzo ya ku nga fi ka moya-xiviri, handle ko kanakana, naswona yi laveke ku amukeriwa hinkwako-nkwako, yi tlakusa swivutiso leswi pfilunganyaka miehleketo. Hi xikombiso, vanhu va tivutisa leswaku moya-xiviri wa munhu la rhandzekaka wu ya kwihi loko munhu yoloye a nga hanyanga vutomi lebyi amukeriwaka. Xana u ta velekiwa nakambe a ri eka xivumbeko xin’wana xa vutomi lexi languteriwaka ehansi? Kumbe, u ta ya epagatori, laha a nga ta basisiwa hi ndlela yo karhi hi ndzilo, ku fikela loko a voniwa a faneriwa hi ku ya etilweni? Ku tlula kwalaho, xana u ta ya xanisiwa hilaha ku nga heriki etiheleni leti pfurhaka? Kumbe, tanihi laha vukhongeri byo tala bya lava pfumelaka leswaku moya wu hambanile ni miri ti dyondzisaka ha kona, xana i moya lowu wu faneleke wu ya eku wiseni?
Tidyondzo to tano ti vangela leswaku lava va hanyaka va va ni ku langutela loku ku va tikelaka. Xana hi ta ya wisisa mimoya ya varhandziwa va hina lava feke hi ku chava leswaku yi ta hi hlasela? Xana hi fanele ku va pfuna leswaku va huma eka pagatori yoleyo yo chavisa? Kumbe hi to rhurhumela hi ku chava lokukulu loko hi ehleketa hi ndlela leyi va xanisekaka ha yona etiheleni? Kumbe hi ta xixima swiharhi swo karhi onge hiloko swi ri ni mimoya-xiviri ya vanhu lava feke eka swona?
Swivutiso leswi tlakukaka malunghana ni Xikwembu hi xoxe a swi nyiki nchavelelo nikatsongo. Hi xikombiso, vatswari vo tala, ku fana ni manana loyi ku vulavuriweke hi yena eku sunguleni, va chaveleriwe ro sungula hi dyondzo ya leswaku Xikwembu xi “tekele” mimoya-xiviri ya vana va vona etilweni leswaku yi ta tshama na xona. Hambiswiritano, eka vo tala hi ku famba ka nkarhi va sungula ku tivutisa leswaku i Xikwembu xa muxaka muni lexi tisaka vuvabyi lebyi nyenyetsaka eka n’wana la nga riki na nandzu, xi teka n’wana yoloye wa nkoka hi xitshuketa, eka vatswari va yena lava nga ni gome, ntsena leswaku xi ta tekela n’wana loyi etilweni hi rifu leri nga rindzeriwangiki. Xana vululami, rirhandzu, musa, swi kwihi eka Xikwembu xo tano? Van’wana va kanakana hambi byi ri vutlhari bya Xikwembu xo tano. Va vutisa leswaku hikwalaho ka yini Xikwembu lexi tlhariheke xi sungula hi ku tisa mimoya-xiviri leyi emisaveni, loko hinkwayo ka yona yi ta ya helela etilweni? Xana sweswo a swi vuli ku tlanga hi matshalatshala ya ku vumbiwa ka swilo swa laha misaveni?—Ringanisa Deteronoma 32:4; Pisalema 103:8; Esaya 45:18; 1 Yohane 4:8.
Xisweswo, swi le rivaleni leswaku dyondzo ya ku nga fi ka moya-xiviri wa munhu, hambiloko yo dyondzisiwa hi xivumbeko xihi, yi tisa swivutiso leswi nga hlamulekiki, hambi swi ri leswi nga twisisekiki. Hikwalaho ka yini? Vukulu bya xiphiqo lexi, byi titshege laha dyondzo leyi yi sunguleke kona. U nga ha kuma swi pfuna ku twisisa rimitsu, loko wo kambisisa masungulo ya dyondzo leyi hi ku komisa; naswona u nga ha hlamarisiwa hi ku kuma leswi Bibele hi vuyona yi swi vulaka hi moya-xiviri. Yi nyikela ntshembo lowunene wa vutomi bya le ndzhaku ka rifu, ku tlula leswi vukhongeri bya misava byi swi dyondzisaka hi ntolovelo.