Tatana Tlhelo Nkulu—Ku Hetisisa Swiphemu Ha Swimbirhi
“Hikuva loko munhu a nga tivi ku fambisa ndyangu wa yena, ú ta swi kotisa ku yini ku risa [vandlha ra, NW] Xikwembu xana?”—1 TIMOTIYA 3:5.
1, 2. (a) Eka lembe-xidzana ro sungula, xana valanguteri lava titshameleke voxe ni valanguteri lava tekeke lava nga riki na vana a va swi kotisa ku yini ku tirhela vamakwavo? (b) Xana Akwila na Prisila i xikombiso lexinene eka mimpatswa leyi tekaneke namuntlha hi ndlela yihi?
EKA vandlha ra Vukreste ro sungula a swi koteka leswaku valanguteri va va vavanuna lava titshameleke voxe kumbe vavanuna lava tekeke lava nga riki na vana, kumbe va ri vavanuna lava nga ni mindyangu ni vana. Handle ko kanakana Vakreste a va swi kota ku landzela xitsundzuxo xa ku titshamela-wexe xa muapostola Pawulo lexi a xi nyikeleke eka papila ra yena ro sungula leri yaka eka Vakorinto, ndzima 7. Yesu u te: “Ku ni lava nga titshena hi voxe hikwalaho ka Mfumo wa matilo.” (Matewu 19:12) Vavanuna vo tano lava titshameleke voxe, vo kota Pawulo kumbexana ni van’wana va vanghana vakwe lava a a famba-famba na vona, a va ta swi kota ku famba va pfuna vamakwavo.
2 Leswaku Barnaba, Marka, Silasi, Luka, Timotiya na Tito a va ri vavanuna lava titshameleke voxe kumbe a va tekile Bibele a yi vuli nchumu ha swona. Loko swi ri leswaku a va tekile, a swi kanakanisi leswaku a va ri ni ntshunxeko lowu eneleke eka vutihlamuleri bya ndyangu leswaku va kota ku teka maendzo yo ya ekule eswiavelweni swa vona swo hambana-hambana. (Mintirho 13:2; 15:39-41; 2 Vakorinto 8:16, 17; 2 Timotiya 4:9-11; Tito 1:5) Va nga ha va va fambe swin’we ni vasati va vona, ku fana na Petro ni “vaapostola van’wana,” lava handle ko kanakana va fambeke ni vasati va vona loko va ri karhi va suka endhawini yin’wana va ya eka yin’wana. (1 Vakorinto 9:5) Akwila na Prisila i xikombiso lexinene xa mpatswa lowu tekaneke lowu hi ku swi rhandza wu sukeke endhawini ya ka vona wu landzela Pawulo ku suka eKorinto ku ya aEfesa, kutani wu ya eRhoma, ivi wu tlhelela aEfesa nakambe. Bibele a yi vuli leswaku a va ri ni vana kumbe a va nga ri na vona. Ntirho wa vona wa ku tinyiketela hikwalaho ka vamakwavo wu endle leswaku va nkhensiwa hi “[mavandlha] hinkwa[wo ya] vamatiko.” (Varhoma 16:3-5; Mintirho 18:2, 18; 2 Timotiya 4:19) Namuntlha, a swi kanakanisi leswaku ku ni mimpatswa yo tala leyi tekaneke, leyi ku fana na Akwila na Prisila, yi nga swi kotaka ku tirhela mavandlha man’wana, kumbexana hi ku rhurhela laha xilaveko xi nga xikulu kona ngopfu.
Tatana Tlhelo Nkulu
3. I yini lexi kombisaka leswaku vakulu vo tala va lembe-xidzana ro sungula a va ri vavanuna lava tekeke, lava nga ni mindyangu?
3 Swi nga ha endleka leswaku eka lembe-xidzana ro sungula C.E., vunyingi bya vakulu lava nga Vakreste a va ri vavanuna lava tekeke naswona a va ri ni vana. Loko Pawulo a xaxameta timfanelo leti lavekaka eka wanuna la “navela[ka] ku va mufambisi wa [vandlha],” u vule leswaku Mukreste wo tano “ú fanela ku fambisa ndyangu wa yena swinene, a vona leswaku vana va yena va dyondzisiwa ku yingisa, va va ni xichavo hi matlhelo hinkwawo.”—1 Timotiya 3:1, 4.
4. Xana a ku laveka yini eka vakulu lava tekeke lava nga ni vana?
4 Hilaha se hi swi voneke hakona, a swi nga bohi leswaku mulanguteri a va ni vana, kumbe a va la tekeke. Kambe loko a tekile, leswaku a faneleka ku va nkulu kumbe nandza wa vutirheli, Mukreste a a fanele ku kombisa vunhloko hi ndlela leyi faneleke na hi ndlela ya rirhandzu eka nsati wakwe, naswona a tikomba leswaku wa swi kota ku hlayisa vana vakwe leswaku va titsongahata hilaha ku faneleke. (1 Vakorinto 11:3; 1 Timotiya 3:12, 13) Ku tsandzeka lokukulu eku fambiseni ka ndyangu wakwe, ku nga vangela makwerhu leswaku a lahlekeriwa hi malunghelo yo hlawuleka evandlheni. Ha yini? Pawulo u ri: “Hikuva loko munhu a nga tivi ku fambisa ndyangu wa yena, ú ta swi kotisa ku yini ku risa [vandlha ra] Xikwembu xana?” (1 Timotiya 3:5) Loko va ndyangu wakwe va ala ku titsongahatela vulanguteri byakwe, xana van’wana a va ta angurisa ku yini?
“Vana Va Yena Va Fanele Ku Va Vapfumeri”
5, 6. (a) Hi xihi xilaveko lexi Pawulo a xi byeleke Tito malunghana ni vana? (b) Xana ku languteriwe yini eka vakulu lava nga ni vana?
5 Loko a letela Tito leswaku a hlawula valanguteri emavandlheni ya le Kreta, Pawulo u te: “Nkulukumba ú fanele ku va munhu la nga riki na xisandzu, a va ni nsati un’we ntsena; vana va yena va fanele ku va vapfumeri, lava nga soriwiki hikwalaho ka mahanyelo ya vona ya vusopfa, ni ku tiarisa ka vona, hikuva murhangeri [evandlheni] ú fanele ku va munhu wo pfumala xisandzu, leswi a langutelaka ntirho wa Xikwembu.” Xana xilaveko xa leswaku “vana va yena va fanele ku va vapfumeri” xi vula yini?—Tito 1:6, 7.
6 Rito leri nge ‘vana lava nga vapfumeri’ ri kombetela eka vana lava ana se va nyiketeleke vutomi bya vona eka Yehovha naswona se va khuvuriweke, kumbe eka vana lava endlaka nhluvuko wo ya eku tinyiketeleni ni le ku khuvuriweni. Swirho swa vandlha swi langutele leswaku vana va vakulu hi ntolovelo va fanele va tikhoma kahle naswona va yingisa. Swi fanele swi tikomba leswaku nkulu u endla hilaha a nga kotaka hakona leswaku a aka ripfumelo ra vana vakwe. Hosi Solomoni u tsarile: “Dyonḍisa džaha e ndleleni leyi a fanelaka ku famba ha yona; ni loko a dyuhele a nga ka a nga hambuki.” (Swivuriso 22:6) Kambe ku vuriwa yini hi loko muntshwa loyi a leteriweke hi ndlela yo tano a ala ku tirhela Yehovha kumbe a endla xidyoho lexikulu?
7. (a) Xana i yini lexi kombisaka leswaku Swivuriso 22:6 a yi veki nawu lowu nga hundzukiki? (b) Loko n’wana wa nkulu a nga hlawuli ku tirhela Yehovha, ha yini swi nga taka swi nga endleki leswaku nkulu a pfuketana a tekeriwa malunghelo ya yena?
7 Swi le rivaleni leswaku xivuriso lexi tshahiweke laha henhla a xi veki nawu lowu nga hundzukiki. A xi wu herisi nsinya wa nawu wa ku tihlawulela. (Deteronoma 30:15, 16, 19) Loko n’wana wa mufana kumbe wa nhwanyana a fika emalembeni ya vutihlamuleri, u fanele a tiendlela xiboho xa munhu hi xiyexe malunghana ni ku tinyiketela ni nkhuvulo. Loko swi ri erivaleni leswaku nkulu u nyikele mpfuno lowu lavekaka hi tlhelo ra moya, nkongomiso, ni ndzayo, kambe muntshwa a nga hlawuli ku tirhela Yehovha, tata wakwe a nge pfuketani o tekeriwa malunghelo yo va mulanguteri. Hi hala tlhelo, loko nkulu a ri ni vana vo hlayanyana lavatsongo lava a tshamaka na vona ekaya, lava hi ku landzelelana va sungulaka ku vabya hi tlhelo ra moya, ivi va nghena ekhombyeni, swi nga ha endla leswaku a nga ha langutiwi a ri loyi a “fambisa[ka] ndyangu wa yena swinene.” (1 Timotiya 3:4) Mhaka hileswaku, swi fanele swi tikomba leswaku mulanguteri u endla hilaha a nga kotoka hakona leswaku a va ni ‘vana lava nga vapfumeri lava nga soriwiki hikwalaho ka mahanyelo ya vona ya vusopfa kumbe lava nga lawulekiki.’a
La Nga Ni “Nsati La Nga Riki Mupfumeri”
8. Xana nkulu u fanele a n’wi khoma njhani nsati wakwe loyi a nga riki mupfumeri?
8 Malunghana ni vavanuna lava nga Vakreste lava tekeke lava nga riki vapfumeri, Pawulo u tsarile: “Loko makwerhu un’wana eHosini a ri ni nsati la nga riki mupfumeri, kutani loko nsati loyi a nkhensa ku ya emahlweni a hanya na yena, nuna wa kona a nga n’wi tshiki . . . Hikuva . . . nsati la nga riki mupfumeri ú endliwa muhlawuriwa wa Xikwembu hileswi nuna wa yena a nga mukriste. Loko swi nga ri tano, vana va n’wina a va ta va va le handle, kasi sweswi i va Xikwembu. Hikuva . . . wena nuna, u swi tivisa ku yini, kumbexana u nga ponisa nsati wa wena?” (1 Vakorinto 7:12-14, 16) Laha rito leri nge “la nga riki mupfumeri” a ri kombeteli eka wansati loyi a nga riki na tona tidyondzo ta vukhongeri kambe ri kombetela eka loyi a nga tinyiketelangiki eka Yehovha. A nga ha va a ri Muyuda, kumbe loyi a pfumelaka eka swikwembu swa vuhedeni. Namuntlha, nkulu a nga ha va a teke wansati loyi a nga ni vukhongeri lebyi hambaneke, a nga ha va a ri loyi a pfumelaka leswaku Xikwembu a xi tiviwi, kumbe loyi a alaka vukona bya Xikwembu. Loko nsati a swi rhandza ku tshama na yena, a nga fanelanga a n’wi tshika ntsena hi leswi tidyondzo ta vona ti hambanaka. U fanele a hambeta ‘a hanyisana na yena, a n’wi xixima tanihi xibya lexi nga tiyangiki, tanihi munhu wa xisati,’ hikwalaho ka ntshembo wo n’wi ponisa.—1 Petro 3:7; Vakolosa 3:19.
9. Ematikweni lawa nawu wu nyikaka wanuna ni wansati mfanelo yo dyondzisa vana va vona tidyondzo to hambana ta vukhongeri bya vona, xana nkulu u fanele a endlisa ku yini, naswona leswi swi ta ma khumba njhani malunghelo yakwe?
9 Loko mulanguteri a ri ni vana, u ta tirhisa vunhloko bya ku va nuna ni tatana hi ndlela leyi faneleke a “va kurisa, hi ku va laya ni ku va dyondzisa ta Hosi.” (Vaefesa 6:4) Ematikweni yo tala nawu wu nyika vanghana va vukati mfanelo ya ku nyikela ndzetelo wa swa vukhongeri eka vana va vona. Emhakeni leyi wansati a nga ha lwela ku tirhisa mfanelo ya yena hi ku dyondzisa vana tidyondzo ta vukhongeri byakwe ni mintirho ya tona, leswi nga ha katsaka ku va teka a famba na vona ekerekeni ya yena.b Kavula, vana va fanele va landzela ripfalo ra vona leri leteriweke hi Bibele malunghana ni ku nga hlanganyeli eka minkhuvo ya vukhongeri bya mavun’wa. Leswi a nga nhloko ya ndyangu, tatana u ta tirhisa mfanelo yakwe, a dyondza ni vana vakwe ni ku va teka a famba na vona emihlanganweni eHolweni ya Mfumo loko swi koteka. Loko se va kurile ku fikela laha va nga swi kotaka ku tiendlela swiboho, va ta tihlawulela va ta tiendlela xiboho xa ndlela leyi va lavaka ku famba ha yona. (Yoxuwa 24:15) Loko vakulu-kulobye ni swirho swa vandlha va swi vona leswaku u endla hinkwaswo leswi nawu wu n’wi pfumelelaka ku endla swona leswaku a letela vana vakwe kahle endleleni ya ntiyiso, a nge tekeriwi malunghelo yo va mulanguteri.
‘A Fambisa Ndyangu Wa Yena Hi Ndlela Leyinene’
10. Loko nkulu a ri wanuna la nga ni ndyangu, xana ntirho wakwe lowukulu i yini?
10 Hambi ku ri nkulu loyi a nga tatana ni loyi nsati wakwe a nga Mukreste-kulobye, a swi olovi leswaku a tirhisa nkarhi wakwe ni nyingiso wakwe hilaha ku faneleke eka nsati wakwe, eka vana ni le ka vutihlamuleri bya vandlha. Matsalwa ma swi veka kahle erivaleni leswaku tatana la nga Mukreste u ni vutihlamuleri byo khathalela nsati wakwe ni vana vakwe. Pawulo u tsarile: “Loko munhu a nga pfuni maxaka ya yena, ngopfu-ngopfu lava va nga va ndyangu wa yena wa xiviri, ú landzurile vupfumeri, kutani ú tlula ni vamatiko hi ku biha.” (1 Timotiya 5:8) Eka papila rero, Pawulo u vule leswaku i vavanuna lava tekeke ntsena lava ana se va tikombiseke leswaku i vavanuna lavanene ni ku va vatatana lavanene lava faneleke va bumabumeriwa leswaku va va valanguteri.—1 Timotiya 3:1-5.
11. (a) Xana nkulu u fanele a ‘pfuna maxaka ya yena n’wini’ hi tindlela tihi? (b) Xana leswi swi nga n’wi pfunisa ku yini nkulu leswaku a swi kota ku byarha vutihlamuleri byakwe bya vandlha?
11 Nkulu a nga fanelanga a ‘pfuna’ va ndyangu wakwe hi swakudya ntsena kambe u fanele a tlhela a wu pfuna na hi tlhelo ra moya swin’we na hi tlhelo ra mintlhaveko. Hosi Solomoni wo tlhariha u tsarile: “Sasa mitiro ya wena handle, u lungisa ni nsimu ya wena, u ta tiv̌a ni ku aka yindlu ya wena.” (Swivuriso 24:27) Loko a ri karhi a wundla nsati wakwe ni vana vakwe hi swakudya, hi tlhelo ra mintlhaveko, na hi swilaveko swa vuhungasi, mulanguteri u fanele a tlhela a va aka emoyeni. Leswi swi teka nkarhi—ku nga nkarhi lowu a nga taka a nga swi koti ku wu nyikela emintirhweni ya vandlha. Kambe i nkarhi lowu nga tisaka hakelo leyi fuweke, loko swi ta eka ntsako wa ndyangu na vumoya. Eku heteleleni, loko ndyangu wakwe wu tiyile emoyeni, nkulu a nga ha heta nkarhi wutsongo a ri karhi a tlhantlha swiphiqo swa ndyangu wakwe. Leswi swi ta n’wi nyika nkarhi lowu engetelekeke leswaku a kota ku khathalela mintirho ya vandlha. Xikombiso xa yena xo va nuna lonene ni ku va tatana lonene, xi ta pfuna vumoya bya vandlha.—1 Petro 5:1-3.
12. Xana hi tihi timhaka ta ndyangu leti vatatana lava nga vakulu va faneleke va veka xikombiso lexinene eka tona?
12 Ku rhangela ndyangu hi ndlela leyinene swi katsa ku endla xiyimiso xo rhangela eka dyondzo ya ndyangu. I swa nkoka ngopfu leswaku vakulu va veka xikombiso lexinene emhakeni leyi, hikuva mindyangu leyi tiyeke yi vumba mavandlha lama tiyeke. Mulanguteri a nga fanelanga a tshama nkarhi na nkarhi a khomekile hi malunghelo man’wana ya ntirho, lerova a nga vi na wona nkarhi wo dyondza ni nsati wakwe ni vana vakwe. Loko leswi swi ri tano, u fanele a tlhela a kambisisa xiyimiso xa yena. A nga ha boheka ku endla xiyimiso hi vuntshwa kumbe a hunguta nkarhi lowu a wu nyikelaka eka swilo swin’wana, minkarhi yin’wana hambi ku ri ku ala malunghelo yo karhi.
Vulanguteri Lebyi Ringaniseriweke
13, 14. Hi xihi xitsundzuxo lexi “nandza la tshembekaka, wo tlhariha” a xi nyikaka vakulu lava nga vavanuna lava nga ni mindyangu?
13 Ndzayo ya ku ringanisela eka vutihlamuleri bya ndyangu ni bya vandlha a hi yintshwa. Hi malembe yo tala “nandza la tshembekaka, wo tlhariha” a a ri karhi a nyikela xitsundzuxo eka vakulu mayelana ni mhaka leyi. (Matewu 24:45) Ku tlula malembe ya 37 lama hundzeke, The Watchtower ya September 15, 1959, matluka 553 na 554 yi tsundzuxile: “Entiyisweni, xana a hi swona leswaku hi fanele hi ringanisela swilaveko leswi hinkwaswo eka nkarhi wa hina vini? Emhakeni yo ringanisela ku fanele ku nyikeriwa nyingiso lowunene eka swilaveko swa ndyangu wa wena n’wini. Entiyisweni, Yehovha Xikwembu a nge languteli leswaku wanuna a tirhisa nkarhi wa yena hinkwawo entirhweni wa vandlha, eku pfuneni ka vamakwavo ni vaakelani leswaku va ta ponisiwa, kambe a nga ri na mhaka ni ku ponisiwa ka ndyangu wakwe. Vutihlamuleri byo sungula bya wanuna i nsati wakwe ni vana vakwe.”
14 Xihondzo xo Rindza xa November 1, 1986, tluka 22, xi tsundzuxile: “Ku tirha evutirhelini bya nsimu tanihi ndyangu swi ta mi endla mi va ni vun’we, kambe swilaveko leswi hlawulekeke swa vana, swi lava ku tirhisiwa ka nkarhi wa munhu hi xiyexe ni ntamu wa mintlhaveko. Hikwalaho, ku ringanisela ka laveka eka ku kambisisa leswaku u nga tirhisa nkarhi wo tanihi kwihi entirhweni wa . . . vandlha loko u ri karhi u khathalela ‘va yindlu ya wena,’ hi tlhelo ra moya, emintlhavekweni ni le nyameni. [Mukreste] u fanele ‘a rhanga a kombisa ku chava Xikwembu endyangwini wa [yena] n’wini.’ (1 Timotiya 5:4, 8)”
15. Ha yini nkulu loyi a nga ni nsati ni vana a lava vutlhari ni ku twisisa?
15 Xivuriso xa Matsalwa xi ri: “Yindlu yi akiwa hi v̌utlhari, yi tiyisiwa hi ku twisisa.” (Swivuriso 24:3) Ina, leswaku mulanguteri a hetisisa mintirho ya yena ya swa le tilweni naswona hi nkarhi lowu fanaka a aka ndyangu wakwe, u fanele hakunene a va ni vutlhari ni ku twisisa. Hi ku ya hi Matsalwa, u ni tindhawu to tala ta vulanguteri. Vutihlamuleri bya ndyangu wakwe ni bya vandlha bya katseka. Ku laveka a va ni vutlhari leswaku a kota ku ringanisela vutihlamuleri lebyi. (Vafilipiya 1:9, 10) Ku laveka a va ni vutlhari leswaku a ta kota ku rhangisa swilaveko swa yena swa nkoka emahlweni. (Swivuriso 2:10, 11) Ku nga khathariseki leswaku u titwa a boheka ku khathalela malunghelo ya yena ya vandlha, u fanele a swi xiya leswaku leswi a nga nuna tlhelo tatana, vutihlamuleri bya yena byo sungula lebyi a nyikiweke byona hi Xikwembu i byo tikarhatela ku ponisiwa ka ndyangu wakwe.
Vatatana Lavanene Tlhelo Vakulu Lavanene
16. Hi byihi vuyelo lebyi nkulu a nga na byona loko hi hala tlhelo a ri tatana?
16 Nkulu la nga ni vana lava nga ni mahanyelo lamanene a nga va rifuwo ra xiviri. Loko a dyondze ku khathalela ndyangu wakwe hi ndlela leyinene, a nga swi kota ku pfuna mindyangu yin’wana leyi nga kona evandlheni. U swi twisisa ku antswa swiphiqo swa vona naswona a nga nyikela ndzayo leyi kombisaka ntokoto wa yena n’wini. Lexi tsakisaka, magidi ya vakulu emisaveni hinkwayo ma endla ntirho lowunene wa ku va vanuna, vatatana ni ku va valanguteri.
17. (a) I yini leswi wanuna loyi a nga tatana tlhelo nkulu a nga fanelangiki a swi rivala? (b) Xana swirho leswin’wana swa vandlha swi fanele swi kombisa ntwela-vusiwana hi ndlela yihi?
17 Leswaku wanuna la nga ni ndyangu a faneleka ku va nkulu, u fanele ku va Mukreste la wupfuke, loyi hambiloko a ri karhi a khathalela nsati wakwe ni vana vakwe, a nga swi kotaka ku hlela timhaka takwe leswaku a kota ku nyika van’wana nkarhi ni nyingiso evandlheni. A nga fanelanga a rivala leswaku ntirho wa yena wa vurisi wu sungula ekaya ra yena. Hi ku tiva leswaku vakulu lava nga ni vasati ni vana va ni vutihlamuleri ha byimbirhi emindyangwini ya vona ni le vandlheni, swirho swa vandlha swi ta ringeta leswaku swi nga teki nkarhi wa vona hilaha ku nga fanelangiki. Hi xikombiso, nkulu loyi a nga ni vana lava faneleke va ya exikolweni mixo lowu tlhandlamaka minkarhi yin’wana a nge swi koti ku tshama ni van’wana nkarhi wo leha endzhaku ka minhlangano ya nimadyambu. Swirho leswin’wana swa vandlha swi fanele ku yi twisisa mhaka leyi kutani swi kombisa ntwela-vusiwana.—Vafilipiya 4:5.
Hi Fanele Hi Rhandza Vakulu Va Hina
18, 19. (a) Xana ku kambisisa ka hina 1 Vakorinto ndzima 7 ku hi endle hi kota ku xiya yini? (b) Xana hi fanele hi va languta njhani vavanuna vo tano lava nga Vakreste?
18 Ku kambisisa ka hina ndzima 7 ya papila ra Pawulo ro sungula leri yaka eka Vakorinto swi endle leswaku hi kota ku vona leswaku hi ku landzela xitsundzuxo xa Pawulo, ku ni vavanuna vo tala lava titshameleke voxe lava tirhisaka ntshunxeko wa vona leswaku va endla mintirho ya Mfumo. Nakambe ku ni magidi ya vamakwerhu lava tekeke lava nga riki na vana, lava hambileswi va nyikelaka nyingiso lowu faneleke eka vasati va vona, va tirhaka tanihi valanguteri emigangeni, eswifundzheni, emavandlheni ni le marhavini ya Watch Tower, hikwalaho ka ntirhisano lowunene wa vasati va vona. Xo hetelela, eka mavandlha ya kwalomu ka 80 000 ya vanhu va Yehovha, ku ni vatatana vo tala lava nga kombisiki nkhathalelo wa rirhandzu eka vasati va vona ni le ka vana va vona ntsena kambe va tlhelaka va tirhisa nkarhi leswaku va tirhela vamakwavo tanihi varisi lava khathalelaka.—Mintirho 20:28.
19 Muapostola Pawulo u tsarile: “Endla leswaku vakulukumba lava tirhaka swinene ntirho wa vurisi va kombisiwa xichavo lexikulu, ngopfu-ngopfu lava tikarhataka ku twarisa Rito ni ku dyondzisa.” (1 Timotiya 5:17) Ina, vakulu lava rhangelaka hi ndlela leyinene emindyangwini ya vona ni le vandlheni va lulameriwe hi rirhandzu ra hina ni ku xiximiwa. Hakunene, hi fanele hi “komb[isa] xichavo eka vanhu lavo tano.”—Vafilipiya 2:29.
[Tinhlamuselo ta le hansi]
a Vona The Watchtower, ya February 1, 1978, matluka 31-2.
b Vona The Watchtower, ya December 1, 1960, matluka 735-6.
Mpfuxeto
◻ Hi swi tivisa ku yini leswaku vakulu vo tala eka lembe-xidzana ro sungula C.E. a va ri vavanuna lava nga ni mindyangu?
◻ Xana i yini leswi languteriweke eka vakulu lava tekeke lava nga ni vana, naswona ha yini?
◻ Xana ku va ni “vana lava nga va vapfumeri,” swi vula yini, kambe ku vuriwa yini loko n’wana wa nkulu a nga hlawuli ku tirhela Yehovha?
◻ Xana hi le timhakeni tihi laha nkulu a faneleke ‘a wundla va ndyangu wakwe’ eka tona?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]
Mindyangu leyi tiyeke yi vumba mavandlha lama tiyeke