Watchtower LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE
Watchtower
LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE
Xitsonga
  • BIBELE
  • MIKANDZIYISO
  • TINHLENGELETANO TA VANDHLA
  • w96 10/15 matl. 30-31
  • “Yindlu Ya Davida”—Xana I Ntiyiso Kumbe I Ntsheketo?

A ku na vhidiyo.

Hi khomele, ku ve ni xiphiqo loko hi tlanga vhidiyo leyi.

  • “Yindlu Ya Davida”—Xana I Ntiyiso Kumbe I Ntsheketo?
  • Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha—1996
  • Swihloko
  • Tinhlokomhaka Tin'wana Leti Yelana Na Yona
  • Vumbhoni Byin’wana Bya Vuyimburi
  • Vumbhoni Bya Vayimburi Lebyi Kombisaka Leswaku Hosi Davhida A Ri Munhu Wa Xiviri
    Tinhlokomhaka Leti Engetelekeke
  • Xana Buku Leyi Yi Nga Tshembiwa?
    Buku Ya Vanhu Hinkwavo
  • Ribye Ra Moab—Ri Fayiwile Kambe A Ri Lahlekanga
    Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha—1990
  • Buku Ya Bibele Ya Vu-10—2 Samuel
    “Matsalwa Hinkwawo Ma Huhuteriwe Hi Xikwembu Naswona Ma Pfuna”
Vona Swo Tala
Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha—1996
w96 10/15 matl. 30-31

“Yindlu Ya Davida”—Xana I Ntiyiso Kumbe I Ntsheketo?

DAVHIDA—mufana lontsongo la nga murisi, loyi a veke xilombe, muphati, socha, muprofeta ni hosi—ku vulavuriwa swinene ha yena eBibeleni. Vito ra yena ri boxiwa minkarhi ya 1 138; xiga lexi nge “Yindlu ya Davida”—lexi hakanyingi xi kombetelaka eka rixaka ra Davhida—xi tirhisiwa minkarhi ya 25. (1 Samuwele 20:16) Xana Hosi Davhida ni rixaka ra yena vo va ntsheketo ntsena? Xana vuyimburi byi paluxa yini? Ntshubulo lowu xiyekaka wa sweswinyana lowu kumiweke hi vayimburi endhawini ya Tel Dan en’walungwini wa Galeliya, ku vikiwa leswaku wu seketela matimu ya Davhida ni rixaka ra yena.

Hi ximumu xa 1993, ntlawa wa vayimburi, lowu a wu rhangeriwe hi Profesa Avraham Biran, wu yimbule ndhawu leyi nga le handle ka nyangwa wa Dan wa khale. Wu kume ndhawu leyi rhideriweke. Ribye ra ntima wo kwalala leri hlometeleke emisaveni, ri susiwe hi ku olova. Loko ribye rero ri vekiwe edyambyini ni ndzhenga, tinhlanga leti tsariweke eka rona ti sungule ku vonaka kahle. “Oho, Xikwembu xa nga, hi kumile vutsari!” Ku huwelela Profesa Biran.

Profesa Biran ni munghana wakwe Profesa Joseph Naveh va Yunivhesiti ya Xiheveru eYerusalema, ku nga ri kungani va tsale xiviko xa sayense malunghana ni vutsari lebyi. Malunghana ni xiviko lexi, xihloko lexi nga eka magazini lowu nge Biblical Archaeology Review, wa March/April 1994, xi ri: “A swi tolovelekanga leswaku leswi kumiweke hi vuyimburi swi va nhloko-mhaka-nkulu eka New York Times (ngopfu-ngopfu eka magazini wa Time). Kambe sweswo hi leswi humeleleke eka ximumu lexi hundzeke hi vuyimburi bya le Tel Dan, xintshabyana xo saseka lexi nga le n’walungwini wa Galeliya, ehansi ka Ntshava ya Hermoni etlhelo ka xin’wana xa swidziva swa Nambu wa Yordani.

“Kwalaho Avraham Biran ni ntlawa wa yena wa vayimburi va kume vutsari lebyi xiyekaka bya lembe-xidzana ra vukaye B.C.E. lebyi vulavulaka hi “Yindlu ya Davida” ni “Hosi ya Israel.” I ro sungula vito ra Davhida ri kumiwa eka vutsari lebyi nga riki bya Bibele. Leswi vutsari lebyi byi nga vulavuriki hi ‘Davhida’ ntsena, kambe na hi Yindlu ya Davhida, rixaka ra hosi leyikulu ya Israyele swi ri endla ri hlawuleka swinene.

“‘Hosi ya Israyele’ i xiga lexi hakanyingi xi kumekaka eBibeleni, ngopfu-ngopfu eBukwini ya Tihosi. Hambiswiritano, leyi yi nga ha va yi ri nhlamuselo ya khale swinene leyi nga kona leyi nga riki ya le Bibeleni, leyi vulavulaka hi Israyele eka tsalwa ra Xisemite. Ehenhla ka sweswo hinkwaswo, ku hambana ni leswi vadyondzi van’wana lava tekelaka Bibele ehansi va swi vulaka, tsalwa leri ri komba leswaku Israyele na Yuda a yi ri mimfumo ya nkoka enkarhini lowu.”

Nkarhi wa ku tsariwa ka vutsari lebyi wu kumiwa hi ku languta xivumbeko xa maletere ya kona, ku kambisisa vumba lebyi kumiweke ekusuhi ni xiphemu xa ribye, swin’we ni leswi vutsari bya kona byi swi vulaka. Maendlelo lawa hamambirhi ka wona, ma kombetela eka nkarhi wun’we, lembe-xidzana ra vukaye B.C.E., kwalomu ka ku tlula dzana ra malembe endzhaku ka Hosi Davhida. Swidyondzi swi kholwa leswaku vutsari lebyi a byi ri xiphemu xa ribye ra xitsundzuxo xa ku hlula leri akiweke eDan hi Muaramu la nga nala, wa “Hosi ya Israyele” ni “[Hosi ya] Yindlu ya Davida.” Maaramu, lawa a ma gandzela xikwembu xa xidzedze lexi dumeke, lexi vuriwaka Hadada, a ma kumeka le vuxeni.

Hi ximumu xa 1994, ku tlhele ku kumiwa swiphemu swin’wana swimbirhi swa ribye leri. Profesa Biran wa vika: “Eka swiphemu leswimbirhi ku ni vito ra Hadada xikwembu xa Maaramu, swin’we ni rungula ra nyimpi leyi veke kona exikarhi ka Vaisrayele ni Maaramu.”

Xiphemu lexikulu xa kona lexi kumiweke hi 1993, xi na 13 wa mintila leyi vonakaka katsongo, leyi tsariweke hi Xiheveru xa khale. Enkarhini wolowo, a ku tirhisiwa tihiko tanihi swihambanisa-marito, leswaku ku hambanisiwa marito etsalweni. Hambiswiritano, rito leri nge “Yindlu ya Davida” ri tsariwe hi rito rin’we hi maletere lama nge “bytdwd” (ma hundzuluxeriwe ma ya eka matsalelo lama tolovelekeke) ematshan’wini ya “byt” (yindlu), ku va hiko, kutani ku va “dwd” (Davhida). Hilaha ku twisisekaka, ku tlakuke swivutiso malunghana ni nhlamuselo ya “bytdwd.”

Profesa Anson Rainey mutivi wa tindzimi la nga ni vutshila wa hlamusela: “Joseph Naveh na Avraham Biran a va nyikelanga nhlamuselo ya vutsari lebyi hi vuxokoxoko, kumbexana va swi teke hi ku olova, va vona onge vahlayi va fanele va swi tiva leswaku xihambanisa-marito exikarhi ka marito mambirhi, eka mavekelo ya mfungho lowu, hakanyingi swa siyiwa, ngopfu-ngopfu loko mpfangano wa kona wu ri vito leri tolovelekeke. Kahle-kahle xiga lexi nge “Yindlu ya Davida” a ku ri vito leri faneleke, ra tipolitiki ni ra mbango, exikarhi ka lembe-xidzana ra vukaye B.C.E.”

Vumbhoni Byin’wana Bya Vuyimburi

Endzhaku ka vuyimburi byebyo, mutivi wa ribye ra Mexa (leri nakambe ri vitaniwaka Ribye ra Mowabu), Profesa André Lemaire, u vike leswaku na rona ri vulavula hi “Yindlu ya Davida.”a Ribye ra Mexa leri kumiweke hi 1868, ri fana swinene ni ribye ra Tel Dan. Hinkwawo ma tsariwe hi lembe-xidzana ra vukaye B.C.E., ma endliwe hi swilo leswi fanaka, ma ringana hi vukulu, naswona ma tsariwe hi ndlela leyi lavaka ku fana ya Xisemite.

Malunghana ni ku pfuxetiwa ka tsalwa leri nga eribyeni ra Mexa, leri onhakeke, Profesa Lemaire u tsarile: “Kwalomu ka malembe mambirhi ku nga si kumiwa xiphemu xa Tel Dan, ndzi fikelele makumu ya leswaku ribye ra Mexa ri vulavula hi “Yindlu ya Davida.” . . . Lexi endleke leswaku nhlamuselo leyi ya “Yindlu ya Davida” yi nga xiyiwi eku sunguleni ku nga ha va ku ri hikwalaho ka leswi ribye ra Mexa a ri nga si va na yona editio princeps [ntsariso wo sungula]. Hi swona leswi ndzi swi lunghiselelaka, endzhaku ka malembe ya 125 ya ku kumiwa ka ribye ra Mexa.”

Rungula ro tano ra vuyimburi ra tsakisa, hikuva ntsumi, Yesu hi yexe, vadyondzisiwa va yena ni vanhu va’wana, va nyike vumbhoni bya ku tiya ka matimu ya Davhida. (Matewu 1:1; 12:3; 21:9; Luka 1:32; Mintirho 2:29) Entiyisweni, swilo leswi kumiweke swa vuyimburi swi kombisa leswaku yena ni rixaka rakwe, ku nga “Yindlu ya Davida,” i ntiyiso, a hi ntsheketo.

[Nhlamuselo ya le hansi]

a Ribye ra Mexa ra tiveka eka vahlayi va tibuku ta Sosayiti ya Watch Tower. (Vona Xihondzo xo Rindza xa April 15, 1990, matluka 30-1.) Ra kombisiwa eMuziyamu wa Louvre, le Paris.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Xiphemu xa Tel Dan,* lexi kumiweke hi 1993 eximutanini xa Dan, en’walungwini wa Galeliya

* Mpfampfarhuto wu endliwe hi ku landza xifaniso lexi nga eka Israel Exploration Journal.

    Minkandziyiso Ya Xitsonga (1987-2025)
    Huma
    Nghena
    • Xitsonga
    • Rhumela
    • Leswi u swi tsakelaka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Swipimelo Swo Tirhisa Website Leyi
    • Milawu Yo Sirhelela Rungula Ra Xihundla
    • Seta Swa Xihundla
    • JW.ORG
    • Nghena
    Rhumela