Tshama U Namarhele Vulawuri Bya Xikwembu
“Yehovha i Muavanyisi wa hina, Yehovha i Munyiki wa nawu wa hina, Yehovha i Hosi ya hina.”—ESAYA 33:22, NW.
1. Ha yini hulumendhe ku ri nchumu lowu khumbaka vanhu vo tala namuntlha?
MHAKA ya hulumendhe i ya nkoka swinene eka vanhu hinkwavo. Hulumendhe leyinene yi tisa ku rhula ni ku humelela. Bibele yi ri: “Hi ku lulama, hosi yi tiyisa tiko.” (Swivuriso 29:4) Hi hala tlhelo, hulumendhe yo biha yi vanga vuhomboloki, manyala ni ku tshikilela van’wana. “Siku ku fumaka lo’wo biha, tiko ra rila.” (Swivuriso 29:2) Ematin’wini hinkwawo, vanhu va ringete mixaka yo tala ya tihulumendhe, kambe lexi khomisaka gome, hakanyingi ‘va ririle’ hikwalaho ka ku tshikileriwa hi vafumi va vona. (Eklesiasta 8:9) Xana ku ni hulumendhe yo karhi leyi nga ta swi kota ku enerisa malandza ya yona hi masiku?
2. Ha yini rito “theocracy” ku ri nhlamuselo leyi faneleke ya hulumendhe ya Israyele wa khale?
2 N’wamatimu Josephus u vulavule hi muxaka wo hlawuleka wa hulumendhe loko a tsala a ku: “Vanhu van’wana va teke mfumo lowu tlakukeke wa politiki va wu nyika mufumi la byarheke matimba hinkwawo, van’wana va wu nyika ntlawa wa manyala, kasi van’wana va wu nyike vunyingi. Hambiswiritano, munyiki wa hina wa nawu [Muxe], a a nga tsakisiwi hi nchumu eka mixaka leyi ya mafumelo ya politiki, kambe u endle leswaku vumbiwa byakwe byi va leswi—loko hi tirhisa rito leri furiweke—swi nga vuriwaka ‘theocracy [vulawuri bya Xikwembu],’ a veka vuhosi ni matimba hinkwawo emavokweni ya Xikwembu.” (Against Apion, II, 164-5) Hi ku ya hi Concise Oxford Dictionary, rito theocracy ri vula “muxaka wa hulumendhe leyi nga ehansi ka Xikwembu.” Rito leri a ri kumeki eBibeleni, kambe ri yi hlamusela kahle hulumendhe ya Israyele wa khale. Hambileswi Vaisrayele va veke ni hosi leyi vonakaka, mufumi wa vona wa xiviri a ku ri Yehovha. Muprofeta wa Muisrayele, Esaya, u te: “Yehovha i Muavanyisi wa hina, Yehovha i Munyiki wa nawu wa hina, Yehovha i Hosi ya hina.”—Esaya 33:22.
Xana Vulawuri Bya Xikwembu Bya Ntiyiso I Yini?
3, 4. (a) Vulawuri bya Xikwembu bya ntiyiso i yini? (b) Hi yihi mikateko leyi nga ta tiseriwa vanhu hinkwavo hi vulawuri bya Xikwembu ku nga ri khale?
3 Ku sukela loko Josephus a fule rito leri, mintlawa yo tala ya vanhu yi hlamuseriwe tanihi leyi lawuriwaka hi Xikwembu. Yin’wana ya yona yi vonake yi ri leyi tsonaka van’wana ntshunxeko, yi hisekela etlhelo ni ku tshikilela van’wana hi tihanyi. Xana a yi lawuriwa hi Xikwembu hakunene? Hayi hi ku ya hi ndlela leyi Josephus a tirhiseke rito leri ha yona. Xiphiqo hi leswaku nhlamuselo ya rito “theocracy” yi ndlandlamuxiwile. World Book Encyclopedia yi hlamusela rito leri tanihi “muxaka wa hulumendhe ya tiko leri fumiwaka hi muprista kumbe vaprista, leyi swirho swa yona swa vaprista swi nga ni matimba etimhakeni ta tiko ni ta vukhongeri.” Hambiswiritano, vulawuri bya Xikwembu bya ntiyiso a hi hulumendhe leyi fumiwaka hi vaprista. Kahle-kahle i ku lawula ka Xikwembu, hulumendhe leyi fumiwaka hi Mutumbuluxi wa vuako hinkwabyo, Yehovha Xikwembu.
4 Ku nga ri khale, misava hinkwayo yi ta va yi ri ehansi ka Xikwembu, naswona wolowo ku ta va nkateko lowukulu! “Xikwembu hi xiviri xi ta va na [vanhu]. Kutani xi ta sula mihloti hinkwayo ematihlweni ya vona, rifu a ri nge he vi kona, hambi ku ri ku kolola, ni xirilo ni xitlhavi a swi nge he vi kona. Swilo swo sungula swi hundzile.” (Nhlavutelo 21:3, 4) A ku na vulawuri bya vaprista lava nga vanhu lava nga hetisekangiki lebyi nga tisaka ntsako wo tano. I vulawuri bya Xikwembu ntsena lebyi nga endlaka sweswo. Hikwalaho, Vakreste va ntiyiso a va ringeti ku tisa vulawuri bya Xikwembu hi ku tirhisa politiki. Va yimela Xikwembu hi ku lehisa mbilu leswaku xi simeka vulawuri bya xona emisaveni hinkwayo hi nkarhi wa xona ni hi ndlela ya xona.—Daniyele 2:44.
5. Vulawuri bya Xikwembu bya ntiyiso byi fuma kwihi namuntlha, naswona ku tlakusiwa swivutiso swihi ha byona?
5 Hambiswiritano, sweswi vulawuri bya Xikwembu bya ntiyiso bya tirha. Kwihi? Exikarhi ka lava va tivekaka ehansi ka vulawuri bya Xikwembu hi ku tirhandzela, ni lava va khomisanaka eku endleni ka ku rhandza ka xona. Vanhu vo tano lava tshembekaka va hlengeletiwile leswaku va va “tiko” ra moya emisaveni hinkwayo ‘etikweni’ ra vona ra moya. Vona i masalela ya “Israyele wa Xikwembu” kun’we ni vanghana va vona lava nga Vakreste vo tlula ntlhanu wa timiliyoni ni hafu. (Esaya 66:8; Vagalatiya 6:16) Lava va tiveka ehansi ka Yesu Kreste, Hosi ya le tilweni leyi vekiweke exiluvelweni hi Yehovha Xikwembu, “Hosi leyi nga riki na makumu.” (1 Timotiya 1:17; Nhlavutelo 11:15) Xana nhlengeletano leyi yi lawuriwa hi Xikwembu hi ndlela yihi? Xana swirho swa yona swi ti languta njhani tihulumendhe ta misava? Naswona xana nsinya wa nawu wa vulawuri bya Xikwembu wu hlayisiwa njhani hi vanhu lava nga ni vulawuri etikweni ra vona ra moya?
Nhlengeletano Leyi Lawuriwaka Hi Xikwembu
6. Nhlengeletano leyi vonakaka ya vanhu va nyama yi nga fumiwa njhani hi Xikwembu?
6 Xana nhlengeletano ya vanhu va nyama yi nga fumiwa njhani hi Yehovha, loyi a tshamaka matilweni lama nga vonakiki? (Pisalema 103:19) Swa koteka hileswi lava va fambisana na yona va landzelaka xitsundzuxo lexi huhuteriweke lexi nge: “Ṭhemba Yehova hi mbilu ya wena hikwayo, u nga tiṭhembi ku tlhariha ka wena.” (Swivuriso 2:6; 3:5) Va pfumelela leswaku Xikwembu xi va fuma hi ku yingisa “nawu wa Kreste” ni ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele evuton’wini bya vona bya siku na siku. (Vagalatiya 6:2; 1 Vakorinto 9:21; 2 Timotiya 3:16; vona Matewu 5:22, 28, 39; 6:24, 33; 7:12, 21.) Leswaku va endla leswi, va fanele va va swichudeni swa Bibele. (Pisalema 1:1-3) Ku fana ni Vaberiya va khale lava a va ri ni “mianakanyo yo hluteka,” a va landzeli vanhu kambe swilo hinkwaswo leswi va swi dyondzaka va swi tiyisekisa hi Bibele minkarhi hinkwayo. (Mintirho 17:10, 11; Pisalema 119:33-36) Va khongela ku fana na mupisalema va ku: “Nḍi dyonḍise, nḍi he ku twa lo’kunene, ni ku twisisa! Hikuv̌a nḍi pfumerile ku lerisiwa hi wena.”—Pisalema 119:66.
7. Hi wihi nxaxamelo wa vulanguteri ehansi ka vulawuri bya Xikwembu?
7 Enhlengeletanweni yin’wana ni yin’wana, ku fanele ku va ni van’wana lava lawulaka kumbe ku nyikela vukongomisi. Swi tano ni le ka Timbhoni ta Yehovha, naswona ti yingisa xivumbeko xa vulawuri lexi hlamuseriweke hi muapostola Pawulo: “Nhloko ya wanuna un’wana ni un’wana i Kreste; kasi nhloko ya wansati i wanuna; kasi nhloko ya Kreste i Xikwembu.” (1 Vakorinto 11:3) Ku pfumelelana ni leswi, i vavanuna lava fanelekaka ntsena lava nga vakulu emavandlheni. Naswona hambileswi Yesu—“nhloko ya wanuna un’wana ni un’wana”—a nga etilweni, laha misaveni ka ha ri ni “lava saleke” va vamakwavo vakwe lava totiweke, lava nga ni ntshembo wo fuma swin’we na yena ematilweni. (Nhlavutelo 12:17; 20:6) Lava va vumba ntlawa wa “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha.” Vakreste va kombisa ku titsongahata ka vona eka Yesu, xisweswo ni le ka nhloko ya Yesu, ku nga Yehovha, hi ku amukela vulanguteri bya “hlonga” rero. (Matewu 24:45-47; 25:40) Hi ndlela leyi, vulawuri bya Xikwembu byi famba hi nhleleko. “Xikwembu a hi Xikwembu xa mpfilumpfilu, kambe i xa ku rhula.”—1 Vakorinto 14:33.
8. Vakulu lava nga Vakreste va wu seketela njhani nsinya wa nawu wa vulawuri bya Xikwembu?
8 Vakulu lava nga Vakreste va seketela nsinya wa nawu wa vulawuri bya Xikwembu hikuva va swi xiya leswaku va ni vutihlamuleri eka Yehovha malunghana ni ndlela leyi va byi tirhisaka ha yona vulawuri bya vona lebyi hikiweke. (Vaheveru 13:17) Naswona loko va endla swiboho, va titshega hi vutlhari bya Xikwembu, hayi bya vona. Hi ndlela leyi, va landzela xikombiso xa Yesu. U ve munhu wa nyama wo tlhariha ku tlula hinkwavo lava tshameke va hanya. (Matewu 12:42) Hambiswiritano, u byele Vayuda a ku: “N’wana a nge endli xilo ni xin’we hi ku tisungulela, kambe u endla ntsena lexi a vonaka Tatana a xi endla.” (Yohane 5:19) Nakambe vakulu va ni langutelo leri fanaka ni ra Hosi Davhida. A a ri ni matimba lamakulu evulawurini bya Xikwembu. Kambe u lave ku landzela ndlela ya Yehovha, hayi ya yena. U khongerile a ku: “Yehova, nḍi kombise ndlela ya wena, u nḍi fambisa e ndleleni le’yi lulameke.”—Pisalema 27:11.
9. Malunghana ni mintshembo yo hambana ni malunghelo lama hambaneke ya ntirho ehansi ka vulawuri bya Xikwembu, hi rihi langutelo lerinene leri Vakreste lava tinyiketeleke va nga na rona?
9 Van’wana va tivutisile loko ku nga ri xihlawuhlawu leswi lava nga ni vulawuri evandlheni ku nga vavanuna ntsena lava fanelekaka, kumbe loko ku nga ri xihlawuhlawu leswi van’wana va nga ni ntshembo wo ya hanya etilweni kasi van’wana va ni ntshembo wo hanya emisaveni. (Pisalema 37:29; Vafilipiya 3:20) Hambiswiritano, Vakreste lava tinyiketeleke swa va tsakisa leswi malunghiselelo lawa ma andlariweke eRitweni ra Xikwembu. I malunghiselelo ya Xikwembu. Hakanyingi lava va ma kanakanaka hi lava va nga yi xiximiki misinya ya milawu ya Bibele. Handle ka sweswo, Vakreste va swi tiva leswaku vavanuna ni vavasati va ringana emahlweni ka Yehovha malunghana ni nkutsulo. (Vagalatiya 3:28) Eka Vakreste va ntiyiso, ku va vagandzeri va Hosi ya vuako hinkwabyo i lunghelo lerikulu swinene, naswona swa va tsakisa ku va eka xikhundlha xihi ni xihi lexi Yehovha a va avelaka eka xona. (Pisalema 31:23; 84:10; 1 Vakorinto 12:12, 13, 18) Ku tlula kwalaho, vutomi lebyi nga heriki, hambi etilweni kumbe emisaveni ya paradeyisi, i ntshembo wo hlawuleka hakunene.
10. (a) Yonathani u kombise langutelo rihi lerinene? (b) Vakreste namuntlha va ri kombisa njhani langutelo leri fanaka ni ra Yonathani?
10 Hikwalaho, Timbhoni ta Yehovha ti tekelela Yonathani, n’wana wa Hosi Sawulo loyi a a chava Xikwembu. Yonathani swi tikomba onge a ta va hosi leyinene. Hambiswiritano, hikwalaho ka leswi Sawulo a nga tshembekangiki, Yehovha u hlawule Davhida leswaku a va hosi ya vumbirhi ya Israyele. Xana leswi swi n’wi hlundzukisile Yonathani ke? Doo. U ve munghana lonkulu wa Davhida a tlhela a n’wi sirhelela eka Sawulo. (1 Samuwele 18:1; 20:1-42) Hi ndlela leyi fanaka, lava va nga ni ntshembo wo hanya laha misaveni a va na mavondzo eka lava va nga ni ntshembo wo ya hanya etilweni. Naswona Vakreste va ntiyiso a va na mavondzo eka lava va lawulaka hi ndlela ya Xikwembu evandlheni. Ku ri na sweswo, va “va nyika xichavo lexi tlulaka ngopfu lexi tolovelekeke hi rirhandzu,” va tlangela ku tikarhata ka vona va pfuna vamakwavo va moya.—1 Vatesalonika 5:12, 13.
Ndlela Ya Xikwembu Yo Languta Vulawuri Bya Misava
11. Vakreste lava tivekaka ehansi ka vulawuri bya Xikwembu va va languta njhani valawuri va misava?
11 Loko Timbhoni ta Yehovha ti ri ehansi ka vulawuri bya Xikwembu, xana ti va languta njhani vafumi va matiko? Yesu u vule leswaku valandzeri vakwe a va nga ta va “xiphemu xa misava.” (Yohane 17:16) Hambiswiritano, Vakreste va xi lemuka xikweleti lexi va nga na xona eka “Khezari,” ku nga tihulumendhe ta misava. Yesu u vule leswaku va fanele va “[tlherisela] swilo swa Khezari eka Khezari, kambe swilo swa Xikwembu eka Xikwembu.” (Matewu 22:21) Hi ku ya hi Bibele, tihulumendhe ta vanhu ti “vekiwe hi Xikwembu eswiyin’weni swa [tona] leswi hikiweke.” Yehovha, Xihlovo xa vulawuri hinkwabyo, u pfumelela tihulumendhe leswaku ti va kona, naswona u langutele leswaku ti endla leswinene eka vafumiwa va tona. Loko ti endla tano, ti va “mutirheli wa Xikwembu.” Vakreste va tiveka ehansi ka hulumendhe ya tiko leri va tshamaka eka rona “hikwalaho ka ripfalo ra [vona].” (Varhoma 13:1-7) Ina, loko mfumo wu koxa swilo leswi lwisanaka ni nawu wa Xikwembu, Mukreste u ta “yingisa Xikwembu tanihi mufumi ku tlula vanhu.”—Mintirho 5:29.
12. Loko Vakreste va xanisiwa hi valawuri, xana va landzela xikombiso xa mani?
12 Ku vuriwa yini loko valawuri va hulumendhe va xanisa Vakreste va ntiyiso? Kutani va landzela xikombiso xa Vakreste vo sungula, lava tiyiseleke minkarhi ya nxaniso lowukulu. (Mintirho 8:1; 13:50) Miringo leyi ya ripfumelo a yi languteriwile, tanihi leswi Yesu a a tsundzuxile leswaku yi ta va kona. (Matewu 5:10-12; Marka 4:17) Kambe, Vakreste volavo vo sungula a va rihiselanga eka vaxanisi va vona; ni ripfumelo ra vona a ri tsananga loko va tshikileriwa. Ematshan’weni ya sweswo, va landzele xikombiso xa Yesu: “Loko a tseketseriwa, a nga tlheriselanga hi ku tseketsela. Loko a xanisiwa, a nga xungetanga, kambe u hambete a tinyiketa eka loyi a avanyisaka hi ku lulama.” (1 Petro 2:21-23) Ina, misinya ya milawu ya Vukreste yi hlule mintlhotlho ya Sathana.—Varhoma 12:21.
13. Timbhoni ta Yehovha ti angule njhani eka matsima yo ti xanisa ni ku ti onha vito?
13 Swi tano ni namuntlha. Eka lembe-xidzana leri, vafumi va tihanyi va xanise Timbhoni ta Yehovha swinene—hilaha Yesu a vhumbheke hakona. (Matewu 24:9, 13) Ematikweni man’wana, lava va ringetaka ku sindzisa valawuri leswaku va lwisana ni Vakreste lava vo tshembeka, va hangalasa mavunwa ni ku va onha vito. Kambe hambi ku ri ni “xiviko xo biha” xolexo, hi ku tikhoma ka tona lokunene, Timbhoni ti tibumabumela tanihi vatirheli va Xikwembu. (2 Vakorinto 6:4, 8) Loko swi koteka, ti yisa mhaka ya tona eka vatirhela-mfumo ni le tihubyeni ta tiko leswaku ti ta kombisa leswaku a ti na nandzu wa xidyoho xo karhi. Ti tirhisa ndlela yihi na yihi leyi ti pfulekeleke leswaku ti lwela mahungu lamanene erivaleni. (Vafilipiya 1:7) Kambe loko ti endle hinkwaswo leswi ti nga swi kotaka hi ku ya hi nawu, ti tshika hinkwaswo emavokweni ya Yehovha. (Pisalema 5:8-12; Swivuriso 20:22) Loko ku ri na xilaveko, a ti chavi ku xaniseriwa leswo lulama, ku fana ni Vakreste vo sungula.—1 Petro 3:14-17; 4:12-14, 16.
Rhangisa Ku Vangama Ka Xikwembu
14, 15. (a) Hi wihi nchumu lowukulu eka lava va seketelaka nsinya wa nawu wa vulawuri bya Xikwembu? (b) Hi le ka xiendlakalo xihi laha Solomoni a vekeke xikombiso lexinene xa ku titsongahata eka xikhundla lexi a ri na xona xa vulanguteri?
14 Loko Yesu a dyondzise valandzeri vakwe ku khongela, nchumu wo sungula lowu a wu boxeke a ku ri ku kwetsimisa vito ra Yehovha. (Matewu 6:9) Ku pfumelelana na leswi, lava va hanyaka ehansi ka vulawuri bya Xikwembu va lava ku vangamisa xona, hayi vona vini. (Pisalema 29:1, 2) Bibele yi vika leswaku eka lembe-xidzana ro sungula, lexi xi ve xikhunguvanyiso eka van’wana lava a va ala ku landzela Yesu hileswi a “va rhandza ku vangama ka vanhu,” a va rhandza ku vangamisiwa hi vanhu. (Yohane 12:42, 43) Kunene, ku rhangisa Yehovha emahlweni ka wena swi lava ku titsongahata.
15 Solomoni u kombise langutelo lerinene emhakeni leyi. Teka marito lawa a ma vuleke loko ku nyiketeriwa tempele leyo kwetsima leyi a yi akeke u ma ringanisa ni ya Nebukadnetsara malunghana ni mintirho leyi a yi endleke ya ku aka. Hi ku tinyungubyisa lokukulu, Nebukadnetsara u tikurisile a ku: “Šana a hi yena Babilona lo’nkulu, loyi nḍi ṅwi akeke hi matimba ya mina la’makulu leŝaku byi endla v̌uako bya hosi, a v̌a a ḍunisa v̌ukulukumba bya mina šana?” (Daniyele 4:30) Ku hambana ni sweswo, Solomoni hi ku titsongahata u tsongahate ntirho lowu a wu endleke, a ku: “Šana kunene Šikwembu ši nga aka ni munhu e misav̌eni šana? Waŝiv̌o, matilo, ni matilo ya matilo ma nga ka ma nga ku ringani; [swi] ṭanḍa ni yindlu leyi nḍi yi akeke!” (2 Tikronika 6:14, 15, 18; Pisalema 127:1) Solomoni a nga titlakusanga. A a swi tiva leswaku a a ri muyimeri ntsena wa Yehovha, kutani u tsarile a ku: “Loko ku humelela ku tikukumuša, hi laha tingana ti humaka kona, kambe v̌utlhari byi le ka la’v̌a tiṭongahataka.”—Swivuriso 11:2.
16. Vakulu va tikombise njhani leswaku i nkateko hakunene hi ku ka va nga tivangamisi?
16 Vakulu lava nga Vakreste hi ku fanana va tlakusa Yehovha, a va titlakusi. Va landzela xitsundzuxo xa Petro lexi nge: “Loko mani na mani a tirhela van’wana, a a va tirhele a titshege hi ntamu lowu Xikwembu xi wu nyikaka; leswaku eka swilo hinkwaswo Xikwembu xi dzunisiwa ha Yesu Kreste.” (1 Petro 4:11) Muapostola Pawulo u hlamusele leswaku “ntirho wa ku va mulanguteri” a hi xikhundla xa nkoka lexi tlakukeke, kambe i “ntirho lowunene.” (1 Timotiya 3:1) Vakulu va vekeriwe ku tirhela van’wana, hayi ku fuma. I vadyondzisi ni varisi va ntlhambi wa Xikwembu. (Mintirho 20:28; Yakobo 3:1) Vakulu lava titsongahataka, lava tinyiketeleke i nkateko hakunene evandlheni. (1 Petro 5:2, 3) “Mi hambeta mi khoma vanhu va muxaka wolowo va ri va nkoka,” naswona mi nkhensa Yehovha leswi a endleke leswaku ku va ni vakulu vo tala swonghasi lava fanekelaka ku seketela vulawuri byakwe “emasikwini [lawa] yo hetelela.”—Vafilipiya 2:29; 2 Timotiya 3:1.
“Vanani Vatekeleri Va Xikwembu”
17. Lava va nga ehansi ka vulawuri bya Xikwembu va xi tekelela njhani?
17 Muapostola Pawulo u khutazile a ku: “Vanani vatekeleri va Xikwembu, leswi mi nga vana lava rhandzekaka.” (Vaefesa 5:1) Lava va tivekaka ehansi ka vulawuri bya Xikwembu va ringeta ku fana swinene na Xikwembu hilaha va nga kotaka hakona tanihi vanhu lava nga hetisekangiki. Hi xikombiso, Bibele yi vula leswi landzelaka hi Yehovha: “Yehova i Ribye le’ro tiya; mitiro ya yena yi hetisekile; hikuv̌a tindlela hikwato ta yena ti lulamile; i Šikwembu šo ṭhembeka, ši nga ri na nanḍu; ši ni v̌unene, ši lulamile.” (Deteronoma 32:3, 4) Leswaku Vakreste va tekelela Xikwembu emhakeni leyi, va fanele va tikarhatela ku va lava tshembekaka, lava lulameke ni lava nga ni mianakanyo leyi hlutekeke emhakeni ya vululami. (Mikiya 6:8; 1 Vatesalonika 3:6; 1 Yohane 3:7) Va papalata swilo swo tala leswi amukelekaka emisaveni, swo tanihi ku tikhoma ko biha, ku navela ni makwanga. (Vaefesa 5:5) Tanihi leswi malandza ya Yehovha ma landzelelaka mimpimanyeto ya yena, hayi ya vanhu, nhlengeletano yakwe yi le hansi ka yena, yi basile naswona i yinene.
18. Hi yihi mfanelo leyikulu ya Xikwembu, naswona Vakreste va yi kombisa njhani mfanelo leyi?
18 Mfanelo leyikulu ya Yehovha Xikwembu i rirhandzu. “Xikwembu i rirhandzu,” ku vula muapostola Yohane. (1 Yohane 4:8) Tanihi leswi theocracy swi vulaka vulawuri bya Xikwembu, swi vula vulawuri bya rirhandzu. Yesu u te: “Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.” (Yohane 13:35) Nhlengeletano ya Xikwembu yi kombise rirhandzu hi ndlela yo hlawuleka emasikwini lawa ya makumu lama nonon’hwaka. Hi nkarhi wa madzolonga ya ku yayarhelana ka tinxaka eAfrika, Timbhoni ta Yehovha ti kombise rirhandzu eka vanhu hinkwavo, ku nga khathariseki leswaku i va ntlawa wa rixaka rihi. Loko ku ri karhi ku lwiwa laha khale a ku vuriwa Yugoslavia, Timbhoni ta Yehovha ta le tindhawini hinkwato ti pfunanile, kasi mintlawa yin’wana ya vukhongeri yi hlanganyerile eka leswi a swi vuriwa nyimpi yo herisa rixaka. Mbhoni yin’wana ni yin’wana ya Yehovha yi lwela ku fambisana ni ndzayo ya Pawulo leyi nge: “Ku bava ko khalakhasa hinkwako ni ku hlundzuka ni vukarhi ni huwa ni mavulavulelo ya nhlambha a swi susiwe eka n’wina swin’we ni vubihi hinkwabyo. Kambe kombanani musa, mi tsetselelana swinene, mi rivalelana hi ku ntshunxeka tanihi leswi Xikwembu na xona xi mi rivaleleke hi ku ntshunxeka hi Kreste.”—Vaefesa 4:31, 32.
19. I mikateko yihi leyi nga kona sweswi ni leyi nga ta va kona enkarhini lowu taka eka lava va tivekaka ehansi ka vulawuri bya Xikwembu?
19 Lava va tivekaka ehansi ka vulawuri bya Xikwembu va kuma mikateko leyikulu. Va ni ku rhula ni Xikwembu ni Vakreste-kulobye. (Vaheveru 12:14; Yakobo 3:17) Va ni xikongomelo evuton’wini. (Eklesiasta 12:13) Va ni nsirhelelo wa moya ni ntshembo lowu tiyeke hi vumundzuku. (Pisalema 59:9) Kunene, va swi vona hi mahlo ya mianakanyo leswaku ku ta va njhani loko vanhu hinkwavo va ri ehansi ka vulawuri bya Xikwembu. Bibele yi vula leswaku enkarhini wolowo “ku nga ka ku nga endliwi ŝo biha, ni ku onhiwa e nṭhav̌eni hikwayo le’yi kwetsimaka ya mina; hikuv̌a ku tiv̌a Yehova ku ta eneta misav̌a, tani hi leŝi mati ma funengetaka v̌uento bya lwandle.” (Esaya 11:9) Wolowo wu ta va nkarhi lowu vangamaka swonghasi! Onge hinkwerhu hi nga tiyiseka leswaku hi va kona eParadeyisini yoleyo ya nkarhi lowu taka hi ku tshama hi tiveke ehansi ka vulawuri bya Xikwembu sweswi.
U Nga Hlamusela Ke?
◻ Vulawuri bya Xikwembu bya ntiyiso i yini naswona byi kumeka kwihi namuntlha?
◻ Vanhu va nyama va tiveka njhani ehansi ka vulawuri bya Xikwembu evuton’wini bya vona?
◻ Hinkwavo lava nga ehansi ka vulawuri bya Xikwembu va swi lwela njhani ku rhangisa ku vangama ka Xikwembu ku ri ni ka vona vini?
◻ Hi tihi timfanelo tin’wana ta Xikwembu leti tekeleriweke hi lava va seketelaka vulawuri bya Xikwembu?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]
Solomoni u rhangise ku vangama ka Xikwembu emahlweni ka ku vangama ka yena