Swiendlakalo-nkulu Swa N’wexemu

YEHOVHA u profete leswaku “exiphen’wini xo hetelela xa masiku,” vanhu va ta khitikanela entshaveni ya yena yo fanekisela leswaku va ta dyondzisiwa hi yena. (Mik. 4:1, 2) N’wexemu vuprofeta byebyo byi ye emahlweni byi hetiseka tanihi leswi vanhu vo tala va endleke leswi ndzimana ya lembe ya 2003 yi swi vuleke, loko yi ku “Tshinelani eka Xikwembu, kutani xi ta tshinela eka n’wina.” (Yak. 4:8) Nchumu wa nkoka lowu pfuneke vo tala leswaku va hlakulela vuxaka lebyikulu na Yehovha i Mintsombano ya Muganga ni Mintsombano ya Matiko Hinkwawo leyi nhloko-mhaka ya yona a yi ku “Vangamisa Xikwembu.”

Mintsombano Ya Ku “Vangamisa Xikwembu”

Xivulavuri xin’wana eka mintsombano leyi boxiweke laha henhla xi te: “Tanihi leswi swivumbiwa swa Yehovha leswi nga riki na vutomi swi kotaka ku n’wi dzunisa, hina hi kotaka ku anakanya ni ku vulavula hi fanele hi n’wi vangamisa swinene Muvumbi wa hina Lonkulu!” Hiloko xi tshaha Nhlavutelo 4:11 leyi nge: “Swa ku fanela, Yehovha, wena Xikwembu xa hina, ku amukela ku vangama ni ku xiximiwa ni matimba, hikuva u tumbuluxe swilo hinkwaswo, naswona hikwalaho ka ku rhandza ka wena swi ve kona, swi tumbuluxiwile.”

Hikwalaho ka mintsombano ya matiko hinkwayo ya 32 leyi khomiweke emisaveni hinkwayo, Mintsombano ya ku “Vangamisa Xikwembu” yi hi pfulele ndlela yo hlawuleka ya ku dzunisa Yehovha. Yona a yi khomiwe eAfrika Dzonga, Australia, Canada, Chile, Denmark, Ghana, Hawaii, Hungary, Japani, Mexico, Spain, Switzerland, Ukraine ni le United States. Varhumiwa ni van’wana lava averiweke ematikweni mambe va kote ku muka ematikweni ya rikwavo kutani va fika va komberiwa leswaku va rungula hi ta ntirho wa Mfumo emasin’wini lawa va averiweke eka wona ematikweni ya le kule swinene. Magidi ya vapfhumba lava humaka ematikweni mambe na vona va swi kotile ku ya emintsombanweni leyi.

Nchumu wo hlawuleka lowu vapfhumba lava humaka ematikweni man’wana va tiphineke ha wona a ku ri ku endzela marhavi ya matiko lawa va ma endzeleke. Rhavi ra le United States ri kote ku amukela vapfhumba lava tlulaka 6 750 lava humaka ematikweni ya 36, naswona ri va phamele kwalomu ka 15 000! Siku rin’wana endzhaku ka swakudya swa ninhlikanhi, ku fike bazi ri tele hi vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava humaka eAfrika Dzonga, va fika va yimbelelela ndyangu wa Bethele hi mayimbelelelo ya la Afrika, hi tindzimi ta tsevu: ku nga Xibunu, Xinghezi, Xipedi, Xisuthu, Xixhosa ni Xizulu. Mpfumawulo wa vuyimbeleri lebyi a wu ri wukulu wu tlhela wu nandziha lerova vayingiseri va sala va xiririka mihloti.

Eka ntlawa wun’wana wa vapfhumba, a ku ri ni un’wana loyi beji ya yena a yi kombisa leswaku u huma ekule swinene, loyi a nga te: “A hi ko tala u kuma nkarhi wo fana ni lowu wo hlangana ni vamakwenu va moya. Ntokoto lowu a ndzi nge pfuki ndzi wu rivarile. Lexi i xikombiso xa leswi nga ta endleka emafambiselweni lamantshwa.” Makwerhu wa le Britain loyi a tshikeke ku hlanganyela loko a ri ni malembe ya 17 hi vukhale, kambe a ha ku sungulaka ku hlanganyela nakambe emalembeni ya sweswinyana, u khumbekile loko a vona xifaniso xa n’wana wa vusopfa. Endzhakunyana, loko a ri karhi a dya swakudya swa ninhlikanhi ni ndyangu wa Bethele ya le Brooklyn, u anakanye hi musa wa Yehovha kutani a sungula ku xiririka mihloti. Makwerhu un’wana wa le Spain u boxe leswaku nsati wa yena a nga si tshama a n’wi vona a rila emalembeni ya 29 va tekanile. Kambe u xiririke mihloti loko ntlawa wa vona wu amukeriwa hi ntshungu wa Timbhoni leti tsakeke, erivala-nkulu ra swihaha-mpfhuka ra le Houston, eTexas.

Minkarhi yin’wana swa tika ku kuma ndhawu leyi faneleke yo khomela mintsombano leyikulu, hi mali ya le hansi. Kambe, hakanyingi, Timbhoni ta Yehovha ti pfuniwa hi vito lerinene leri ti ti endleleke rona emalembeni lama hundzeke. Sweswo hi swi vona eka xiviko lexi humaka erhavini rin’wana, lexi nge: “Endzhaku ko ya ehansi ni le henhla, hi kume ndhawu yin’we ntsena leyi a yi ta faneleka ku rhurhela vapfhumba va 50 000 lava a va languteriwe ku va kona entsombanweni. Kambe, endzhaku ko vulavurisana ni vini va xitediyamu, vamakwerhu va kume leswaku xi durha ngopfu. Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani loko vayimeri va rhavi va endle xikombelo xexo, vini va xitediyamu va kombele ku tlhela va vulavurisana ni vamakwerhu va le rhavini. Endzhakunyana, un’wana wa vafambisi lavakulu u te: ‘Eku sunguleni a hi nga swi twisisi kahle leswi mi swi kombelaka. Kuteloko hi twisise xikongomelo xa mintsombano ya n’wina ni vuswikoti bya n’wina byo hlela mintirho yo tala leyi lavekaka, hi sale hi hlamale ngopfu. Hi tsakela nhleleko wa n’wina wa xiyimo xa le henhla, vuxokoxoko bya leswi mi kunguhateke ku swi endla ni vutivi lebyi mi nga na byona.’” Sweswo swi endle leswaku Timbhoni ta Yehovha ti pfumeleriwa ku tirhisa xitediyamu hi mali ya le hansi.

Minkandziyiso Leyi Humesiweke eNtsombanweni

Xana u xichudeni lexi hisekelaka ku hlaya Rito ra Xikwembu? Loko swi ri tano, a swi kanakanisi leswaku u tsakile loko u kuma broxara ya matluka ya 36, leyi nga ni mivalavala, leyi nge “Vona Tiko Lerinene.” Mimpfampfarhuto, swifaniso, mimepe ni swifaniso leswi endliweke hi khompyuta ni swilo swin’wana swo tala, swi ta ku vuyerisa loko u ri karhi u dyondza. Kutani tiyiseka leswaku broxara leyi nge “Vona Tiko Lerinene” yi tshama ekusuhi ni Bibele ya wena swin’we ni tibuku leti u ti tirhisaka nkarhi na nkarhi loko u ri karhi u dyondza. Nakambe u nga rivali ku famba na yona eminhlanganweni ya vandlha loko ku nyikeriwa tinkulumo leti vulavulaka hi matiko ya le Bibeleni.

Eka nkulumo leyi nge “Vana Va Hina I Ndzhaka Ya Risima,” xivulavuri xi humese buku leyi khavisiweke hi swifaniso ya matluka ya 256, leyi nge Dyondza Eka Mudyondzisi Lonkulu. Vatswari lava yi tlangelaka hakunene ndzhaka leyi humaka eka Xikwembu, va ta tiphina hi ku dyondza ni vana va vona buku leyi leyinene, leyintshwa. Buku leyi yi ri: “[Vana] va lava ku kongomisiwa emahanyelweni, hi misinya ya milawu leyi va faneleke va hanya ha yona. Naswona va fanele va kuma nkongomiso lowu, ku sukela evuhlangini bya vona. Songa rigogo ra ha tsakama, loko swi nga ri tano ku ta dyiwa mbitsi ku xeviwa hi nhlomulo.”

Buku leyi nge Dyondza Eka Mudyondzisi Lonkulu yi ni swifaniso leswi tlulaka 230—swi lave ku tlula swa Buku Yanga Ya Timhaka Ta Bibele kambirhi. Swifaniso hinkwaswo swi ni marito lama tsariweke eka swona, naswona yo tala ya wona i swivutiso. Tinhlamulo ta kona ti kumeka eka rona tluka rero. Swivutiso leswi ni swin’wana swo tala ebukwini leyi, swi nga pfuna ku sungula bulo, swi endla leswaku n’wana a tiphofula ku suka embilwini ya yena. Hi xikombiso, marito lama tsariweke eka swifaniso leswi nga eka tluka 101, ma ri: “Hikwalaho ka yini swi ri swa nkoka ku tsundzuka ku nkhensa?” N’wina vatswari, tiyisekani leswaku mi hlaya xingheniso lexi nge “Leswi Vana Va Swi Lavaka Eka Vatswari.” Loko mi tirhisa swiringanyeto leswi ringanyetiweke, mindyangu ya n’wina yi ta vuyeriwa swinene eka buku leyi leyinene yo pfuneta ku dyondza.

Vhidiyo Leyi Amukeriweke Hi Lava Feke Tindleve

Hi 1915, nkulu la famba-fambaka, la vuriwaka John A. Gillespie, u yimbelele hi ririmi ra mavoko eka ntlawa lowutsongo wa vanhu lava feke tindleve, eUnited States, lowu a wu ri kona entsombanweni wa matiko wa Swichudeni swa Bibele swa Matiko Hinkwawo, tanihi laha Timbhoni ta Yehovha a ti tiviwa hakona hi nkarhi wolowo. Namuntlha ku ni mavandlha ni mintlawa leyi tlulaka 1 200 ya vahuweleri lava feke tindleve ni vanhu lava tsakelaka, emisaveni hinkwayo. Xana va wundliwa njhani hi tlhelo ra moya?

Sweswi hi vulavulaka, ku ni tibuku to pfuneta ku dyondza Bibele hi tindzimi ta 18 naswona nhlayo leyi yi ya yi andza. Lava va tirhisaka Ririmi ra Mavoko ra le Amerika (American Sign Language [ASL]) va kume swakudya swo hlawuleka hi September 2002. Ku sukela hi n’hweti yoleyo, swihloko leswi dyondziwaka swa Xihondzo xo Rindza swi sungule ku huma n’hweti na n’hweti hi vhidiyo. Malunghiselelo lawa ma pfuna vanhu lava feke tindleve hi tindlela leti van’wana va nga ti tekelaka ehansi.

Hi xikombiso: Timbhoni to tala leti nga fangiki tindleve, ti nga swi kota ku vula matsalwa yo hambana-hambana lawa ti ma nhlokohateke. Phela, tona ta swi kota ku twa marito lama fanaka nkarhi na nkarhi loko ti hlaya kumbe ti yingiserile. Kambe a hi minkarhi hinkwayo swi vaka tano eka vahuweleri lava feke tindleve. Ha yini? Hikuva Bibele a yi kona hi ririmi ra ASL, nakambe lava hlayaka Matsalwa hi ririmi ra mavoko eminhlanganweni, va pfa va nga ma hlayi hi ndlela leyi fanaka. Kambe sweswo swi sungule ku cinca loko ku humesiwa minkandziyiso ya ririmi ra ASL yi ri eka vhidiyo. Naswona leswi sweswi swihloko leswi dyondziwaka swa Xihondzo xo Rindza swi kumekaka hi vhidiyo, vayingiseri lava feke tindleve va ta kota ku tiphina hi swiyenge swa Bibele leswi tsariweke hi ndlela leyi fanaka.

Tlhandlakambirhi, a ku nge he laveki leswaku mavandlha ni mintlawa ya ririmi ra ASL, ma avela vamakwerhu lava nga ta toloka Dyondzo ya Xihondzo xo Rindza. Eka mavandlha ya vahuweleri lava nga fangiki tindleve, loyi a averiweke ku hlaya a nga ha kuma nkarhi lowu engetelekeke wa ku lunghiselela Xihondzo xo Rindza xa yena leswaku a ta khuluka kunene loko a hlaya. Kambe emavandlheni ya vahuweleri lava feke tindleve, hakanyingi lava nga ta toloka xihloko va heta nkarhi wo tala swinene va ri karhi va lunghiselela. Sweswi nkarhi wolowo wa risima wu nga tirhisiwa hi vutlhari eka mintirho yin’wana ya swa moya. Xana vamakwerhu va xinuna ni va xisati va titwisa ku yini hi lunghiselelo leri lerintshwa?

Ntlawa wa vahuweleri lava feke tindleve wa le Rhode Island, eU.S.A., wu tsarile: “A hi tsakile swinene loko hi tivisiwa leswaku hi ta kuma Xihondzo xo Rindza hi vhidiyo. Phela, vahuweleri van’wana va xiririke ni mihloti.” Mufambisi un’wana wa Dyondzo ya Xihondzo xo Rindza eFlorida, u vule leswaku leswi sweswi vo tala va tlakusaka mavoko ya vona va lava ku hlamula, “swa tsakisa ku hlawula eka mavoko yo tala!” U engetele hi ku vula leswaku “ni tinhlamulo ta vona se ta aka swinene.” Nkulu un’wana u tsale a ku: “Vuyelo bya kona bya hlamarisa! Hambi ku ri tidyondzo leto dzika ti twisisiwa kahle.” Hakunene, mikateko leyi fuweke ya Yehovha yi endla leswaku vanhu lava feke tindleve lava engetelekaka va tiphina hi lunghelo ra ku tiva ni ku dzunisa Xikwembu.—Rhom. 10:10.

Ku Pfuna Vahundzuluxeri

Swakudya swa moya leswi humaka eka ntlawa wa mulanguteri wo tshembeka se swi kumeka hi tindzimi ta kwalomu ka 390. (Luka 12:42) Hikwalaho, ntirho wa ku hundzuluxela hi wona wu hoxaka xandla swinene entirhweni wa nhlengeletano ya Yehovha wu tlhela wu endla leswaku wu hambeta wu kula.

Mahundzuluxelelo lamanene a hi ku siva marito ya Xinghezi hi marito ya ririmi ra rikwenu. Swi lava leswaku u humesa mongo wa mhaka hi ndlela leyi faneleke. Kutani, swi le rivaleni leswaku vahundzuluxeri va fanele va twisisa leswi va swi hundzuluxelaka va nga si sungula ku hundzuluxela. Kambe minkarhi yin’wana a swi olovi.

Hi yona mhaka leyi Huvo leyi Fumaka yi leriseke leswaku ku hlawuriwa ntlawa wa vamakwerhu lava fanelekeke ku va valeteri, leswaku va rhanga va leteriwa hi nongonoko lowu vuriwaka Khoso yo Antswisa Matwisiselo ya Xinghezi (Course in Improved English Comprehension). Endzhaku ka loko vamakwerhu va hete khoso leyi a yi khomeriwe eWatchtower Educational Center le Patterson, eNew York, va endzele mintlawa ya vahundzuluxeri emisaveni hinkwayo hi lembe ra ntirho ra 2002 ni ra 2003. Va hete kwalomu ka tin’hweti tinharhu ni ntlawa ha wun’we, va ri karhi va dyondzisa khoso yoleyo va tlhela va pfuna vahundzuluxeri loko va ri karhi va hundzuluxela. Hikwalaho ka khoso leyi, vahundzuluxeri va titwa va hlome ku antswa leswaku va kota ku swi twisisa kahle leswi Xinghezi xi vulaka swona.

Ntlawa wun’wana wa vahundzuluxeri wu te: “Yehovha hi tintswalo ta yena u vona swi fanerile leswaku a hi pfuna hi faneleka kahle ku endla ntirho wa hina. Sweswi hi titwa hi ri ni xivindzi. Hi langutele ku vona mikateko ya Yehovha yi hi pfuna hi veka mihandzu leyinene.” Mulanguteri un’wana wa vuhundzuluxeri u te: “Enkarhini lowu hundzeke a hi heta nkarhi wo leha hi ri karhi hi kamana ni marito ni swiga swo tika swa Xinghezi. Sweswo a swi nonokisa ntirho wa hina. Kutani hi yi amukele hi mandla mambirhi dyondzo leyi hi yi kumeke eka Khoso yo Antswisa Matwisiselo ya Xinghezi. Yi hi kombise ndlela yo kambisisa rungula ra Xinghezi hi ndlela leyi hlelekeke yi tlhela yi hi nyika tindlela leti pfunaka to tirhana ni rungula ro tika. Hikwalaho ka sweswo, se a ha ha karhateki ku fana ni le ku sunguleni naswona hi kota ku hundzuluxela hi ndlela leyi kongomeke swinene naswona hi ku hatlisa.”

Ntlawa wun’wana wu tsale wu ku: “Khoso leyi a yi tlula dyondzo yihi ni yihi ya misava leyi fanaka na yona, hikuva yona a yi endleriwe ku pfuna hina hi ku kongoma. Hi ni ntshembo wa leswaku lunghiselelo leri ri ta pfuna vahundzuluxeri emisaveni hinkwayo, ri endla leswaku vanhu lava fanaka ni tinyimpfu va ‘kuma mongo’ wa leswi ntiyiso wu vulaka swona.”—Mat. 13:23.

Ku ta fika namuntlha, ku ni vahundzuluxeri va kwalomu ka 1 660 lava hundzuluxelaka tindzimi leti tlulaka 150, lava pfuniweke hi khoso leyi. Tlhandlakambirhi, khoso leyi yi endliwe leswaku yi pfuna vahundzuluxeri lava hundzuluxelaka ririmi ra mavoko ni lava hundzuluxelaka rungula ra Xipaniya ri ya eka tindzimi ta vaaki va le matikweni ya le Amerika Xikarhi ni le Dzongeni.

Ku Hlomiseriwa Ku Va Vadyondzisi Vo Antswa

Yehovha ni N’wana wakwe la nga swakwe—“Rito”—va teka mbulavurisano wu ri wa nkoka swinene. (Yoh. 1:1, 14; 3:16; Nhlav. 19:13) Ntlawa wa hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha wu kombisa leswaku wu ni langutelo leri fanaka hi ku hambeta wu tirha hi matimba leswaku wu pfuna vanhu va Xikwembu va antswisa vuswikoti bya vona byo chumayela ni byo dyondzisa. Leswi nhlengeletano ya Yehovha yi tiyimiseleke ku endla tano, yi humese buku leyi nge Vuyeriwa Eka Vuleteri Bya Xikolo Xa Vutirheli Bya Le Tilweni. Ku sukela loko buku leyi yi sungule ku tirhisiwa eXikolweni xa Vutirheli bya le Tilweni hi January 2003, vahuweleri vo tala va nkhense va vuyelela.

Nkulu wa le Philippines u tsale a ku: “A byi kona vukhongeri byin’wana lebyi khathalelaka swirho swa byona swonghasi, leswitsongo ni leswikulu, leswaku swi kota ku vulavula kahle.” Nkulu wa le Brazil u te: “Ndzi vona onge hi January 2003, ndzi kume dyondzo leyi ndzi nga taka ndzi nga yi rivali ematin’wini ya Timbhoni ta Yehovha.” Un’wana u te: “Ndzi xiye leswaku vantshwa evandlheni se va sungula ku tsakela ku hlanganyela exikolweni. Van’wana va yi hlaye hinkwayo buku leyi va tlhela va heta ni switoloveto swa yona hinkwaswo—yi nga si sungula ku tirhisiwa exikolweni!” Mulanguteri la famba-fambaka u hambeta a tirhisa buku leyi nge Xikolo Xa Vutirheli loko a endla maendzo yo vuyela. U tsale a ku: “Tindzima to fana ni leyi nge ‘Tinyiketele Eku Hlayeni,’ ‘Ku Dyondza Swa Vuyerisa’ ni leyi nge ‘Tiva Ndlela Leyi U Faneleke U Hlamula Ha Yona,’ ta pfuna swinene loko u lunghiselela minhlangano ni ntirho wa nsimu.”

Makwerhu wa xisati wa le Britain u vule leswaku “ku katsiwa ka switoloveto i ndlela leyinene ngopfu yo dyondzisa. Loko hi lava ku tolovela leswi hi dyondzisiwaka swona exikolweni, hi fanele hi tirhisa switoloveto leswi evuton’wini bya hina bya siku ni siku. Switoloveto leswi swi hi pfuna leswaku hi endla tano.” Makwerhu wa le Japani la nga ni manghanghamela u tsale a ku: “Nkarhi wun’wana ni wun’wana loko ndzi nyikiwe nkulumo yo hlaya, ndzi tshama ndzi ri eku chaveni hikuva a ndzi tivi leswaku ndzi ta hlaya swona loko se ndzi ri eplatifomo. Ndza swi xiya leswaku ku tshamela ku tiputa swi nyanyise xiyimo xa mina. Kutani eka xiavelo lexi ndza ha ku xi kumaka, ndzi ti tsale ehansi tinhla leti nga ebukwini leyi nge Xikolo Xa Vutirheli, ehansi ka xihlokwana lexi nge ‘Ndlela Yo Vulavula Khwatsi’ (matluka 87 na 88) ni le ka bokisi leri nge ‘Ku Langutana Ni Ku Nghanghamela’ (tluka 95). Entiyisweni a ndzi langutelanga ku xi hlula hi nkarhi wun’we xiphiqo xa mina xa ku nghanghamela kambe a ndzi nge pfuki ndzi lan’wile!”

Rhavi ra le Kenya ri tsale ri ku: “Le Burundi vamakwerhu va tate marito yo nkhensa buku leyi tanihi leswi se yi kumekaka hi Xikirundi. Etikweni leri nga ni vanhu vo tala lava nga dyondzangiki, swichudeni swa Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni se swa swi kota ku ti twisisa kahle tinhla leti swi faneleke swi tirhela eka tona. Sweswo swi endla leswaku swi hiseka loko swi nyikela tinkulumo ta swona.”

Buku leyi yi pfune van’wana leswaku va antswisa matsalelo ya vona. Makwerhu un’wana wa xisati la lamaleke wa le Mexico u ri: “Eka tluka 71 ku ya eka 73 ebukwini leyi nge Xikolo Xa Vutirheli, ndzi kume tinhla letinene leti ndzi nga ti tirhisaka loko ndzi tsala mapapila. Leswi ndzi lamaleke, ndzi chumayela hi mapapila. Hambiswiritano, a ndzi papalata ku tsalela maxaka ya mina. Kambe nkongomiso lowu ndzi wu kumeke ebukwini leyi leyintshwa wu ndzi pfune leswaku ndzi kota ku ma chumayela.” Mulanguteri wa muganga la Afrika Dzonga u te: “Leyi i buku ya kahle ngopfu. A yi dziki ntsena eku antswiseni ka mavulavulelo ya ntumbuluko, kambe yi tlhela yi kombisa ndlela leyi u nga antswisaka ha yona loko u vulavula hi swilo swa moya, yi kombisa ndlela leyi timfanelo leti ti ku kombisaka ha yona leswaku u ni rirhandzu ra Vukreste nileswaku wa khumbeka hi van’wana.”

Timhaka Ta Swa Le Nawini

Hi June 17, 2002, Huvo-nkulu ya le United States yi endle xiboho lexi nga taka xi nga rivaleki eka nandzu wa Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. v. Village of Stratton. Eka xiboho lexi a xi sekeriwa hi vanhu va nhungu, handle ka un’we la nga xi sekelangiki, Huvo leyi tlakukeke etikweni yi bohe leswaku xileriso xa leswaku ku fanele ku rhanga ku kumiwa mpfumelelo ku ri kona ku nga ta kuceteriwa vanhu kumbe ku va xavelela leswaku va vhota, a xi le nawini hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti sindzisiwe ku endla tano loko ti lava ku chumayela vanhu.

Endzhaku ka loko xiboho lexi xi endliwile, Ndzawulo ya swa le Nawini ya rhavi ra le United States yi tsalele madoroba hinkwawo lama tifumaka etikweni. Sweswo swi endle leswaku swiphiqo hinkwaswo leswi a swi sivela ntirho wa hina wo chumayela swi tlhantlhiwa emadorobeni ya 238 lawa eku sunguleni a ma lerisa leswaku hi rhanga hi kuma mpfumelelo wo endla ntirho wa hina. Ku tlula kwalaho, hikwalaho ka xiboho xa nandzu wa le Stratton, emadorobeni ya 216 lama tifumaka a swi nga ha laveki leswaku vahuweleri va Mfumo va rhanga va tivisa maphorisa kumbe valawuri van’wana va doroba va nga si sungula ntirho wa vona wa nsimu. Onge Yehovha a nga hambeta a swi susa hinkwaswo swihinga swo tano.—Esa. 40:4; Mat. 24:14.

Vamakwerhu va hambeta va khomiwa ni ku pfaleriwa eArmenia hi leswi mapfalo ya vona ma nga va pfumeleliki ku ya evusocheni. Muchuchisi wa le Yerevan, ku nga ntsindza wa kona, u kombele leswaku ku engeteriwa nkarhi lowu vamakwerhu vo hlayanyana va gweviweke wona. Vaavanyisi va amukele xikombelo xa yena, va lerisa leswaku swigwevo sweswo swi tikisiwa.

Hi February 2003, Huvo ya le Yuropa ya Timfanelo ta Vanhu yi vule leswaku swi fanerile ku va nandzu wa khale ka varhumiwa vambirhi lava nga Timbhoni ta Yehovha wu ya tengiwa eHubyeni. Mpatswa lowu wa varhumiwa wu lerisiwe ku huma eBulgaria hi 1995, kutani wu vona onge mfanelo ya wona ya ntshunxeko wa vukhongeri ni mfanelo ya wona ya ku nga khomiwi hi xihlawuhlawu, swi honisiwile. Huvo yi kume leswaku xivilelo xexo i “ntiyiso.”

Endzhakunyana ka loko vandlha ra le Asmara aEritrea ra ha ku heta ku tlangela nkhuvo wa Xilalelo xa Hosi, maphorisa ma fike ma rhendzela ndhawu leyi a ku hlanganiwe eka yona kutani ma khoma vanhu hinkwavo va 164 lava a va ri kona—vavanuna, vavasati ni vana. Va fike va pfaleriwa kutani va konanisiwa vusiku hinkwabyo. Hi siku leri tlhandlamaka, valawuri va ntshunxe vana ni vunyingi bya vamakwerhu va xisati swin’we ni vanhu lava tsakelaka. Lavan’wana va yisiwe ekhotsweni lerikulu ra le Asmara, laha van’wana va heteke kwalomu ka n’hweti va nga si ntshunxiwa. Handle ka xiendlakalo lexi, ku ni vamakwerhu va khume lava ha pfaleriweke ekampeni ya khotso hi leswi va aleke ku ya evusocheni hikwalaho ka leswi mapfalo ya vona ma nga va pfumeleliki. Vanharhu va gweviwe ku tshama malembe ya kaye ekhotsweni.

Vamakwerhu va ha hlaseriwa hi tihanyi eGeorgia. Mintsombano ya muganga yi herisiwe hi nsindziso hi valawuri va ndhawu ni maphorisa lama hlomeke, lama teke emintsombanweni leyi a yi ri karhi yi ya emahlweni. Ma fike ma susa swivulavuri exitejini kutani ma byela ntshungu leswaku wu hangalaka. Eka xiendlakalo xin’wana, va sive mapato ya le kusuhi ni laha ntsombano a wu ta khomeriwa kona, leswaku vamakwerhu va nga swi koti ku ya entsombanweni. Muxanisi-nkulu wa Timbhoni ta Yehovha wa ha yimele ku ya tengisiwa kambe a nga si khomiwa nisweswi. Nandzu wa yena se wu tlhentlhisiwe kwalomu ka 19. Vaseketeri va yena va pfuxe hasahasa ko hlayanyana ehubyeni, va hlasela vamakwerhu va tlhela va va rhuketela. Ndzawulo ya Swibalo yi sule nomboro leyi Timbhoni ti tsariseke xibalo ha yona, leyi ti yi tirhisaka ku amukela minkandziyiso leyi humaka ematikweni ya le handle ni loko ti xava swilo, yi vula leswaku nkarhi wa yona wu hundzile.

Ku ni mahungu yo tsakisa lama humaka eKosovo ni le Romania. Hi May 20, 2003, vahuweleri va Mfumo va 90 eKosovo va tsarisiwe ximfumo naswona va nyikiwe xitifiketi xa le nawini. Hilaha ku fanaka, hi May 22, 2003, Romania ri nyikiwe xileriso xa le nawini lexi tiyisekisaka leswaku Timbhoni ta Yehovha i vukhongeri lebyi tsarisiweke ximfumo. Nawu wa Vunharhu eka xileriso xexo wu ri: “Vukhongeri bya Vukreste, ku nga ‘Nhlengeletano ya Vukhongeri ya Timbhoni ta Yehovha’ byi ni malunghelo hinkwawo ni timfanelo leti nawu wu ti nyikaka tikereke leti Mfumo wa Romania wu tivaka leswaku ti tsarisiwe ximfumo.” Xileriso lexi xi nyikiwe hi ku pfumelelana ni xiboho xa Huvo-nkulu ya le Romania ya Vuavanyisi, lexi sunguleke ku tirha hi lembe ra 2000.

Nandzu wa le Rhaxiya lowu a wu lava leswaku ntirho wa Timbhoni ta Yehovha wu yirisiwa eMoscow, wu vekeriwe etlhelo hi May 22, 2003, ku fikela loko ku tlhela ku va ni xilaveko xa leswaku wu tengiwa. Hambileswi muavanyisi a nga pimangiki nkarhi, kambe u lerise leswaku “swidyondzeki” swin’wana swi tshama ehansi swi kambisisa tibuku ta Timbhoni ta Yehovha ta malembe ya khume lama hundzeke, ku vona loko ma ri ntiyiso mavarivari ya leswaku leswi ti swi tameleke swi ni nkucetelo wo biha eka vanhu. Rhengu leri swidyondzeki swi ri tirhiseke eka ndzavisiso lowu ra kanakanisa. Hi nkarhi lowu fanaka, Huvo ya le Yuropa ya Timfanelo ta Vanhu yi sungule ku kambisisa xirilo lexi tisiweke hi vamakwerhu. Va rila hi leswaku huvo ya vuavanyisi a yi ti khomanga kahle Timbhoni ta le Moscow emalembeni ya nkombo lama hundzeke naswona yi tirhise xihlawuhlawu.

Huvo ya Vafundhisi ya le n’walungwini wa Cyprus, eka Xiboho xa yona xa Nomboro E-1516-2002 xa August 8, 2002, yi pfulele ntirho wa Timbhoni ta Yehovha leswaku wu ya emahlweni exihlaleni xexo, tanihi leswi a ti nga pfumeleriwanga ku nghena exiphen’wini xa le n’walungu wa xona. Maphayona ma hlongoriwe exihlaleni xexo hi 1997 loko ntirho wu yirisiwa. Vamakwerhu va tlhele va vuyiseriwa Tiholo ta Mfumo timbirhi leti a va tekeriwe tona.

Le Uzbekistan, Marat Mudarisov u voniwe nandzu hi leswi ku vuriwaka leswaku u “hlohlotela rivengo ra vukhongeri ni ku yenga vana” leswaku va pfumela leswi a swi kholwaka. U nyikiwe xigwevo lexi a a ta xi tirhela a nga pfaleriwanga. Entiyisweni, “nandzu” wa yena a ku ri ku chumayela mahungu lamanene eka vaakelani ni ku bula hi Bibele vhiki ni vhiki eminhlanganweni ya vandlha. Ku nga ri khale, ku endliwe xivilelo eka Huvo-nkulu ya le Uzbekistan kutani nandzu lowo homboloka lowu Makwerhu Mudarisov a a hehliwe ha wona wu suriwile.

Ku Langutana Ni Miringo

Leswi mafambiselo lawa ya sweswi ya swilo ma yaka eku heleni ka wona, madzolonga ni nkitsikitsi wa tipolitiki swi ya swi andza, hakanyingi swi vanga maxangu. N’wexemu, nyimpi ya xin’wana-manana yi hambete yi hlasela tiko ra Liberia ni ntsindza wa kona, ku nga Monrovia. Xiviko xa mahungu xa va ka Reuter xi ri: “Ku hele vhiki ku ri karhi ku lwiwa eswitarateni naswona ku ri ni hasahasa edorobeni hinkwaro. Loko se vapfukeri va vonaka va vohlile, a ku ri ni ku rhulanyana, kambe hi June 24, ku tlhele ku tlhekeka nhlaselo lowukulu laha ku onhakeke swilo ku tlhela ku fa ni vanhu.” Hofisi ya rhavi yi vula leswaku exiphen’wini xin’wana xa doroba, vamakwerhu va boheke ku pavalala ehansi hi makhwiri eHolweni ya vona ya Mfumo ku ri karhi ku tsakama, hikwalaho ka leswi tikulu a to na kunene. Vamakwerhu va tsale va ku: “Doroba a ri languteka onge ko va emarhumbini. A hi twa risema ra mintsumbu ya vanhu.” Kholera na yona yi engetele nhlayo ya vafi.

Nkarhi na nkarhi, vavanuna lava hlomeke a va ri ni ndlela yo karhi leyi va yivaka ha yona emakaya ni le Tiholweni ta Mfumo. Mpatswa wun’wana wa varhumiwa eMonrovia wu hlamusele leswaku vamakwerhu vo tala va enerisiwe hi ku hanya hi swilo switsongo leswi lavekaka ni ku tshama va te tano, hikwalaho ka leswi a va swi tiva leswaku nchumu wun’wana ni wun’wana wa risima wu ta yiviwa. Mindyangu leyi yiveriweke mibedo a yi nga ha xavi yin’wana kambe a yi etlela emasangwini. Lava a va nga swi koti ku tlhelela emakaya, va hanye bya vuhlapfa kumbe va balekela etikweni ra le kusuhi.

Rhavi ri tsale ri ku: “Vanhu va hanyela ra namuntlha ntsena. Hambiswiritano, swi tiyisa nhlana ku vona leswaku vamakwerhu va hisekela ku va kona eminhlanganweni ni ku hlanganyela entirhweni wa nsimu loko swiyimo swi pfumela.” Loko swilo swo phalala swi fika, varhumiwa lava boxiweke laha henhla va vula leswaku “nchumu wo sungula lowu vamakwerhu va wu lavaka i minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni naswona minkarhi yin’wana va lava minkwama yo hoxa tibuku ta le nsin’wini leswaku va siva leyi lahlekeke.”

Matiko-nkulu Lama Nga Ta Byarhisiwa Ntirho Wo Gandlisa

Hi September 1, 2001, ku hlawuriwe vamakwerhu va nkombo etindhawini to hambana-hambana ta misava leswaku va vumba Ntlawa wo Kambisisa ta Vugandlisi. Huvo leyi Fumaka yi kombele vamakwerhu lava leswaku va kambela marhavi hinkwawo lama gandlisaka emisaveni hinkwayo kutani va bumabumela leswi nga endliwaka leswaku marhavi lawa ma tirhisiwa hilaha ku heleleke. Hi ku ya hi leswi ntlawa lowu wu swi bumabumeleke, hi October 17, 2001, Huvo leyi Fumaka yi nyike mpfumelelo wa leswaku ntirho wo gandlisa wu endliwa hi matiko-nkulu, leswi vulaka leswaku tiko ha rin’we ri ta khathalela swilaveko swa vugandlisi leswi endliwaka etikweni ra rona. Matiko lawa i Afrika, Asia, Amerika Dzonga, Amerika N’walungu na Yuropa.

Lunghiselelo leri lerintshwa ri sungule ku tirha eku sunguleni ka lembe ra 2002. Vuyelo bya kona byi ve lebyi tsakisaka. Hi xikombiso, a hi teke mhaka ya ku endla tibuku. Hi lembe ra 2000, rhavi ra le United States a ri kandziyisa kwalomu ka tiphesente ta 50 ta tibuku ta misava hinkwayo. Kambe sweswi eka lunghiselelo lerintshwa, yi kandziyisa tiphesente ta 26 ntsena. Leswi swi hungute mali yo rhumela swilo, vatirhi, michini ni ndhawu yo tirhela eka yona leyi a yi laveka eka vugandliselo bya le United States naswona swi endle leswaku tindhawu leti nga kona ematikweni man’wana ti tirhisiwa hilaha ku heleleke.

Mhaka ya leswaku matiko-nkulu ma byarhisiwa ntirho wo gandlisa, yi endle leswaku Huvo leyi Fumaka yi nyika mpfumelelo wa leswaku ku xaviwa michini leyintshwa yo gandlisa leyi vuriwaka MAN Roland Lithoman. Michini leyi yi ta siva leya khale, leyi yi nga ha pfuniki ngopfu, kutani sweswo swi ta endla leswaku ntirho wo gandlisa wu olova enkarhini lowu taka. Eka michini leyi, leyi yin’wana ya yona se yi sunguleke ku tirhisiwa, rhavi ha rin’we eka lama ntlhanu lama landzelaka ri ta kuma wun’we, ku nga Afrika Dzonga, Brazil, Britain, Japani na Mexico. Leyin’wana mimbirhi yi ta va ya vugandliselo bya le Wallkill, eNew York, naswona ku hleriwe leswaku yi simekiwa hi April na May 2004. Muchini ha wun’we wu lehe timitara ta 40 naswona wu ta kandziyisa timagazini ta 90 000 hi awara (wu ta humesa 25 hi sekene) kumbe matluka lama ringanaka ni timagazini, lama nga ta vumba tibuku, naswona matluka hinkwawo ma ta kandziyisiwa hi mivalavala.

Ku Cinca Loku Engetelekeke eBrooklyn Ni Le Wallkill

Ku engetela eka michini leyintshwa yo gandlisa, eWallkill ku ta xaviwa ni muchini lowuntshwa wo hlanganisa tibuku, lowu hi minete yin’we wu kotaka ku humesa tibuku ta 120 ta swifunengeto swo tsindziyela ni Tibibele leta nomu wa nsuku. Ndzawulo yo Rhumela Swilo, leyi yi nga ta suka eBrooklyn yi rhurhela eWallkill, yi ta va ni ndhawu leyi tlakukeke swinene yo hlayisa nhundzu, leyi nga ta pfuna leswaku vuhlayiselo bya tibuku byi va byitsongo loko byi pimanisiwa ni lebyi a byi tirhisiwa eBrooklyn.

Miako leyi seleke yi nga ri na nchumu eBrooklyn yi ta tirhiseriwa mintirho yin’wana. Tlhandlakambirhi, hi June 2003, Huvo leyi Fumaka yi tivise leswaku swi nga endleka ku xavisiwa muako wa swikwere-mitara swa 95 000, lowu nga le 360 Furman Street, lowu a wu tirhisiwa hi Ndzawulo yo Rhumela Swilo ni tindzawulo tin’wana. Tindzawulo tin’wana leti nga sala emuakweni lowu ti rhurhiseriwe emiakweni yo hambana-hambana ya le Brooklyn, kambe leti nga si rhurhisiwaka ti ta rhurhisiwa ku nga ri khale.

Ku Akiwa Ka Tiholo Ta Mfumo

Hi lembe ra ntirho ra 2003 ku hetiwe Tiholo ta Mfumo ta 2 340 emisaveni hinkwayo. Leswi swi vula leswaku hi xiringaniso, a ku akiwa tiholo ta 195 hi n’hweti kumbe kwalomu ka tsevu hi siku! Se ku akiwe Tiholo ta Mfumo ta 7 730, ematikweni lama sweleke, ku sukela loko tsima leri ro aka ri sungurile hi November 1999. Etindhawini to tala, loko holo yi hela, vanhu va khitikana kunene va ta eminhlanganweni kutani a swi teki nkarhi leswaku holo yi sungula ku tala ku tlula mpimo.

Loko tsima leri ro aka tiholo ri sungula la Afrika, a ku ri ni tindhawu ta vugandzeri leti fanelekaka ta 550 ematikweni ya 38 ya tiko-nkulu leri. Ku nga si hela malembe ya mune, matiko wolawo ya 38 se a ma ri ni Tiholo ta Mfumo ta 5 060—ku nga xiringaniso xa holo yin’we eka mavandlha manharhu ku ya eka mune. Loko rhavi ra le Malawi ri vika ndlela leyi vanhu va titwaka ha yona hi ku akiwa ka Tiholo ta Mfumo, ri boxe xihlamusela-marito lexintshwa lexi kandziyisiweke hi vandla leri vuriwaka Christian Literature Association of Malawi. Rhavi ri ri: “Xihlamusela-marito lexi xi nghenise vito ra Timbhoni ta Yehovha xi tlhela xi hundzuluxela vito ra hina hi ndlela leyi faneleke hi Xichewa. Kutani loko xi kombisa ndlela leyi munhu a nga ri tirhisaka ha yona vito leri eka xiga, xi ye mahlweni xi ku: ‘Timbhoni ta Yehovha ti ake tikereke to tala.’”

Rhavi rin’wana etikweni ra la Afrika ri tsale ri ku: “Loko vamakwerhu va ye ehofisini yin’wana va ya endla xikombelo xo aka Holo ya Mfumo, wanuna la tirhanaka ni timhaka teto u lo handzulela maphepha ya hina a ma lahlela le kule. U endle tano kanharhu ivi vamakwerhu va swi vona leswaku leswi i ku hala ribye u lava mati, hiloko va siya mhaka leyi emavokweni ya Yehovha. Ku nga ri khale, mfumo wu nyike un’wana wa vamakwerhu lava ntirho wo khathalela ku lombisa timali to karhi eka vatirhela-mfumo, hikuva a a dume hi ku tshembeka.

“Un’wana wa lava a va lava ku lomba mali a ku ri yena wanuna luya a handzuleleke maphepha ya hina. Kuteloko a fika a kuma makwerhu loyi, a ku dliti, a hatla a huma ehofisini, a ri ni ntshembo wa leswaku loko a vuya vhiki leri tlhandlamaka, u ta kuma ku tirha munhu un’wana, khombo ra kona a ka ha ri yena makwerhu luya. Kambe loko makwerhu a n’wi vona u kombele leswaku a n’wi nyiketa maphepha ya yena ivi a sayina leswaku a lombiwa mali. Leswi wanuna loyi a a khomiwe hi tingana, u byele vamakwerhu leswaku va tisa maphepha ya vona ya xikombelo. U ma yise hi yexe eka ndhuna ya yena leswaku yi amukela xikombelo xexo nileswaku ku kumeka ndhawu yo aka Holo ya Mfumo. Leswi se a a xixima Timbhoni, u te: ‘A ti khomi munhu hi mbilu.’”

Rhavi ra le Ukraine ri ri: “Loko vamakwerhu va ri karhi va hlotana ni ndhawu yo aka edorobeni ra Artsyz, va ye eka mumpfampfarhuti wa tipulani ta miako edorobeni rero. Va n’wi kombe swifaniso swa Tiholo ta Mfumo leti se ti akiweke. Swi n’wi tsakisile kutani a ku: ‘Holo ya Mfumo yo fana ni leyi yi fanele yi akiwa ekusuhi ni miako ya hina ya vulawuri bya xifundzha hikuva yi ta xongisa ntsindza wa doroba.’ Hiloko a hi komba ndhawu leyi hi nga akaka eka yona. Endzhaku ka sweswo, mumpfampfarhuti-nkulu wa tipulani ta miako ya doroba rero u tlhandlekele hi ku: ‘I ro sungula ndzi vona vanhu va vukhongeri va pfumelelana hi tipulani va nga si sungula ku aka. Hakanyingi a swi vi tano.’”

Loko ku akiwa Holo ya Mfumo edorobeni ra Lysychans’k, wansati la nga n’wamabindzu la humaka edorobeni ra le kusuhi u te: “A ndzi ri karhi ndzi mi langutile. Ndzi anakanya leswaku mi fanele mi aka Holo ya Mfumo yo fana ni leyi edorobeni ra ka hina. Ndzi ta endla ni matshalatshala ya leswaku mi kuma ndhawu leyi faneleke.” Hiloko vamakwerhu va n’wi byela leswaku ko va ni Timbhoni ta ntlhanu ntsena endhawini yoleyo—leswi vulaka leswaku i titsongo ku va ti nga vumba vandlha hi nga ha vuli nchumu hi ku aka holo. U vutisile: “Xana ti fanele ti va tingani?” Kutani a ya emahlweni a ku: “Ndzi tsariseni ndzi va wa vutsevu.” Kumbexana o titlangela. Nilokoswiritano u pfumele ku dyondzeriwa Bibele.

Tiholo Letintshwa Ta Tinhlengeletano

Eka lembe ra ntirho ra n’wexemu ku hetiwe Tiholo ta Tinhlengeletano ti tlhela ti nyiketeriwa eNhandeara ni le Goiânia, eBrazil; aEl Trébol, le Santiago, eChile; eMorne Daniel, le Dominica; eMachala, le Ecuador; eSyracuse, le Sicily, eItaly; eGerehu, le Papua New Guinea; eLomé, le Togo; eNewburgh, le New York ni le West Palm Beach, le Florida, eU.S.A. Loko ku akiwa holo ya le Newburgh, n’wamabindzu wa kwalaho u te: “Nhlengeletano ya n’wina ya hlamarisa! Mi tirhisa vanhu va ku tirhandzela lava humaka eka mindhavuko yo hambana-hambana, lava nga ni tinyiko ni vuswikoti lebyi nga faniki naswona hinkwavo va tirhisana hi vun’we. A ndzi si tshama ndzi vona nchumu wo fana ni lowu evuton’wini bya mina!” Mukamberi wa kwalaho wa miako u tsakisiwe hi ntirho lowu endliweke ni hi vamakwerhu va xinuna ni va xisati. U te: “Ndza tiphina hi ku ta laha. Ndzi titwa ndzi tsakile loko ndzi ri exikarhi ka n’wina.”

Loko holo ya le Newburgh yi ri ekusuhi ni ku hela, ku pfuke ndzilo lowu hiseke xiyenge xo karhi xa muako. Vamakwerhu a va helanga matimba kambe va te hi vunyingi va ta pfuna ku lunghisa xiyenge lexi tshweke. Hikwalaho ka sweswo, xiyenge xexo xi hetiwe ku nga si hela ni n’hweti, kutani sweswo swi endla leswaku holo yi nyiketeriwa hi siku leri a yi fanele yi nyiketeriwa ha rona, ku nga October 19, 2002. Loko phepha-hungu ra kwalaho ri vulavula hi vatirhi volavo va ku tirhandzela, ri te: “Ripfumelo ra vona ri hisa ku tlula malangavi lama hiseke xiyenge xa muako wa swikwere-fiti swa 60 000.” Valawuri va kombise ku xixima vun’we bya risima bya vanhu va Xikwembu hi ku nyika vamakwerhu mpfumelelo wo thya gondzo lerikulu leri yaka eHolweni ya Nhlengeletano vito leri nge, Ndhawu ya Vun’we.

Ku Nyiketeriwa Ka Marhavi

Loko nyimpi ya xin’wana-manana ni madzolonga ya tipolitiki swi ri karhi swi kayakayisa vanhu eCôte d’Ivoire, vamakwerhu va hlanganile hi ku rhula hi March 29, 2003, leswaku va nyiketela miako yo hlayanyana leyintshwa erhavini ra le Abidjan. Miako ya kona a ku ri Holo ya Mfumo leyintshwa, miako yimbirhi yo tshama eka yona ni muako wo tirhela eka wona lowu nga ni holo leyikulu yo dyela eka yona, xitanga, vuhlantswelo, makamara yo hlayisa nhundzu ni yo lunghisa swilo eka wona. Miako leyi leyintshwa yi hala ntsungeni wa gondzo ra laha muako wa khale wa rhavi wu nga kona, lowu akiweke hi 1982. Vatirhi va ku tirhandzela lava humaka ematikweni ya 15, lava vo tala va vona va teke hi mali ya vona vini, va pfune swirho swa 110 swa kwalaho swa ntlawa wa vaaki. Sébastien Johnson, loyi a a endzele rhavi rero tanihi mufamberi wa marhavi, u nyikele nkulumo yo nyiketela muako, leyi nge “Veka Mbilu Ya Wena eVugandzerini Lebyi Tengeke.”

Hi Mugqivela, February 15, 2003, a ku ri ni vanhu va 332 loko ku nyiketeriwa rhavi lerintshwa eGuyana. Nkulumo yo nyiketela yi nyikeriwe hi Richard Kelsey wa rhavi ra le Jarimani. U dzike emhakeni ya leswaku Yehovha i Muaki-nkulu wa vuako hinkwabyo. Kambe, Makwerhu Kelsey u vule leswaku nchumu lowukulu ngopfu lowu Yehovha a wu vumbeke, lowu nakambe a wu ri wo sungula eka yena, hi loko a vumba xivumbiwa xa moya lexi vangamaka—ku nga N’wana wa yena la nga swakwe. Varhumiwa vo tala vo sungula ku ta etikweni leri va tlhele va ta loko ku nyiketeriwa rhavi leri, naswona vo tala se a ku hundze makume ya malembe va nga si kandziya etikweni leri! Leswi Guyana yi nga ni vahuweleri va mahungu lamanene va 2 000 ntsena, hinkwavo lava a va ri kona a va tsakile ku vona vanhu va 4 752, lava humaka ematikweni ya 12 va ri kona eka nongonoko wo hlawuleka hi Sonto.

Loko ku khanguriwa miako leyi engeteriweke ya Bethele ya le Haiti, rito ra George Corwin, la nga Mbhoni ya khale, a ri rhurhumela hi ntsako loko a ri karhi a hlamusela hi ta ku endza ka yena endzhaku ka malembe yo tala eSt. Marc, doroba ra le hlalukweni, leri nga eka mpfhuka wa tikhilomitara ta 60 ku ya en’walungu wa Port-au-Prince. Leswi a nga tshama a va murhumiwa eSt. Marc emalembeni ya 40 lama hundzeke, u pfune ku simeka vandlha ro sungula ra vamakwerhu va kwalaho. Sweswi edorobeni rero ku ni mavandlha lamakulu ya mune. Swichudeni swa yena swa Bibele, leswi se ku nga khale swi ri Timbhoni leti tshembekaka, swi n’wi amukele hi ntsako lowukulu. Loko Makwerhu Corwin a fika eHaiti, vahuweleri va kwalaho a va nga fiki eka 900, kasi rhavi ra kona a ko va xiyindlwana lexi hirhiweke lexi nga ni vatirhi vambirhi ntsena.

Ku akiwe rhavi lerintshwa eHaiti hi 1986 kambe hi ku famba ka nkarhi na rona ri ve ritsongo. Rhavi lera ha ku nyiketeriwaka, leri engeteriweke ri kota ku rhurhela swirho swa ndyangu wa Bethele swa 40, leswi pfunaka vahuweleri lava tlulaka 12 000. Vatirhi va ku tirhandzela lava humaka eAustralia, eBritain, eCanada, eDenmark, eJarimani ni le United States va tile va ta hoxa xandla loko ku akiwa. Va tlhele va dyondzisa vatirhi va ku tirhandzela va le Haiti mintirho ya nkoka yo aka.

Hikwalaho ko pfumaleka ka michini leyikulu yo aka ni nhundzu yo aka hi yona etikweni, swi bohe leswaku swilo hinkwaswo leswi tirhisiwaka swi xaviwa ematikweni ya le handle. Minkarhi yin’wana sweswo a swi nonokisa ntirho wo aka kambe a wu yimanga. Muako wu nyiketeriwe hi Mugqivela wa November 23, 2002. Lava a va ri kona a va ri 3 122 ku katsa ni vapfhumba va 240 lava humaka ematikweni ya 13. Nkulumo yo nyiketela yi nyikeriwe hi David Splane wa Huvo leyi Fumaka. Hi xa mundzuku xa kona, ku te vanhu lava tlulaka 20 000 eka nongonoko wo hlawuleka lowu a wu khomeriwe eXitediyamu xa Sylvio Cator ePort-au-Prince.

“A hi sukeni hi yima, hi fanele hi aka.” (Neh. 2:18) Marito lama khutazaka lama vuriweke hi Vayuda vo tshembeka hi nkarhi wa Nehemiya, a ma tsariwe eka xiengetelo xa Vutirheli Bya Hina Bya Mfumo bya June 2000 bya le Hungary. A ku rhambiwe vanhu va Yehovha etikweni hinkwaro leswaku va ta hoxa xandla loko ku akiwa rhavi lerintshwa eBudapest. Mavandlha ya 251 etikweni hinkwaro a ma yimeriwe hi vatirhi va ku tirhandzela va 13 741 lava hlanganyeleke entirhweni wo aka, lowu tekeke malembe mambirhi naswona a wu katsa ku lunghisa muako lowu khale a wu ri wa masocha. Vanhu lava veke kona loko rhavi ri nyiketeriwa hi May 10, 2003, a va ri 554 naswona a va huma ematikweni ya 22. Guy Pierce la nga xirho xa Huvo leyi Fumaka u nyikele nkulumo yo nyiketela leyi nge “Yehovha Hi Yena La Hambetaka A Swi Kurisa.”

Ku nyiketeriwa ka marhavi i nchumu lowu tolovelekeke eMexico. Miako ya 14 leyintshwa, leyi nyiketeriweke hi March 15, 2003, yi engetela leyi nga nyiketeriwa hi 1974, 1985 na hi 1989. Ku endla masungulo ya miako leyi leyintshwa ya swikwere-mitara swa 80 000 a ku nga ri matlangwana nikatsongo hikwalaho ka swivangelo swimbirhi. Xo sungula, ku tshame ku va ni tiva endhawini leyi kutani misava ya kona a yi tiyanga leswaku ku nga akiwa ehenhla ka yona. Xa vumbirhi, endhawini leyi muako a wu ta akiwa eka yona ku va ni ku tsekatseka ka misava. Hikwalaho, leswaku ku endliwa masungulo lama tiyeke ni lama sirhelelekeke, vaaki va boheke ku celela tikholomu ta khonkhriti ta 3 261, leyi ha yin’we yi enteke timitara ta 24! Ntirho wo kunguhata ni ku aka wu teke malembe ya 12 naswona wu lave mavoko ya vatirhi va ku tirhandzela va 28 600 va le Mexico ni va 734 lava humaka ematikweni mambe.

Vamakwerhu vanharhu va Huvo leyi Fumaka va siyerisane tinkulumo to nyiketela. Guy Pierce u vulavule hi ntsako lowukulu lowu tisiwaka hi ku va ni vuxaka lebyikulu na Yehovha. Theodore Jaracz u hlamusele ndlela leyi mikateko leyi tisiwaka hi ku va munhu a tshama a tshembekile entirhweni wa Xikwembu yi yi tlulaka ha yona miringo leyi Vakreste va langutanaka na yona eminkarhini leyi ya makumu. Kutani Gerrit Lösch, u nyikele nkulumo yo nyiketela hi Xipaniya, leyi nge “Gandzela Xikwembu Xa Ntiyiso!”

Hi November 23, 2002, rhavi ra le Peru ri nyiketele miako yo hlayanyana, leyi katsaka muako wa tihofisi to saseka lowu nga ni swithezi swa ntlhanu ni muako wo tshama eka wona. Gerrit Lösch u nyikele nkulumo yo nyiketela leyi nge “Ku Andza Ku Endla Leswaku Yehovha A Dzunisiwa.” Hi siku leri tlhandlamaka, ku nga Sonto, vanhu va 59 940 va hlengeletane eXitediyamu xa San Marcos eLima, laha nongonoko wo hlawuleka a wu dzike emhakeni ya mikateko ya Yehovha leyi fuweke entirhweni wa Mfumo ePeru. Mawaku ndlela leyi mikateko yoleyo yi veke erivaleni ha yona! Hi 1946 loko ku fika varhumiwa vo sungula leswaku va ta pfula ndlela ya ntirho wo chumayela, vahuweleri ni vanhu lava tsakelaka etikweni a va nga tati ni xandla. Sweswi ku ni vahuweleri va 87 318 ni mavandlha ya 916 ePeru.

Le rhavini ra le Rhaxiya, hi May 17, 2003, a ku hlangane vanhu va 600 ni swirho swa ndyangu wa Bethele swa 350—hinkwavo a va yimela matiko yo hambana-hambana ya 30—va tele ku vona loko ku nyiketeriwa miako leyintshwa yo tshama eka yona, yo hlayisa nhundzu ni tihofisi. Emalembeni ya tsevu lama hundzeke a ka ha ku nyiketeriwa miako yin’wana, kutani ha yini ku hatle ku va ni xilaveko xa miako leyintshwa?

Rhavi ra le Rhaxiya leri kumekaka eSolnechnoye le handle ka le St. Petersburg, ri khathalela ntirho wo chumayela hi Mfumo wa matiko ya khume. Etikweni lerikulu swonghasi leri minkarhi ya swikomba-nkarhi swa kona yi siyanaka ka 11, ku vulavuriwa tindzimi leti tlulaka 100. Hikwalaho ntirho wo hundzuluxela i wa nkoka naswona wu tshama wu ri karhi wu ri xilaveko erhavini leri. Sweswi hi vulavulaka, vamakwerhu va hundzuluxela minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni, hi tindzimi ta 34. Tlhandlakambirhi, ku sukela loko ku nyiketeriwe rhavi, nhlayo ya vahuweleri yi andzile etikweni rero yi tlula 40 000—ku nga ku engeteleka ka vahuweleri va kwalomu ka 7 000 hi lembe! Rhavi ri tsale ri ku: “Naswona ntirho wu karhi wa andza.” Vamakwerhu va le Rhaxiya va yi vonile mikateko ya Yehovha leyi fuweke, kutani va tsakele ku ‘lehisa tintambhu ta ntsonga wa vona.’—Esa. 54:2.

Eka nongonoko wo nyiketela hi Mugqivela a ku ri ni vamakwerhu vo tala va khale, vo tshembeka, lava xanisiweke swinene hi nkarhi wa mfumo wa Soviet. Hinkwavo a va rhiye ndleve loko David Splane a nyikela nkulumo yo nyiketela leyi nge, “Ndzi Ta Tata Yindlu Leyi Hi Ku Vangama,” leyi a yi sekeriwe eka Hagayi 2:7. U vule leswaku hambileswi miako leyintshwa yi xongeke naswona yi tisaka ku dzuneka, kambe nchumu wa nkoka swinene lowu tisaka ku dzuneka eka Yehovha i ku hanya hi ku chava Xikwembu ni timfanelo ta moya ta Mukreste ha un’we, swin’we ni ku tisasekisa ka yena hi vugandzeri bya ntiyiso. Hi Sonto, vanhu va 9 800 va tiyiselele mpfula leyi a yi tsutsuxa, leyi a yi fambisana ni xirhami leswaku va ta tiphina hi nongonoko wo hlawuleka eXitediyamu xa Kirov eSt. Petersburg.

Emisaveni hinkwayo vatirheli lava hlawuriweke lava ringanaka 19 848 va tirha emarhavini lawa. Hinkwavo i swirho leswi nga ehansi ka Xiboho xa Malandza yo Hlawuleka ya Nkarhi Hinkwawo ya Timbhoni ta Yehovha eMisaveni Hinkwayo.

[Chati/Swifaniso leswi nga eka tluka 12, 13]

SWIN’WANA SWA SWIENDLAKALO SWA LEMBE RA NTIRHO RA 2003

September 1, 2002

September 1: Swihloko leswi dyondziwaka swa Xihondzo xo Rindza swi sungula ku humesiwa swi ri eka vhidiyo hi Ririmi ra Mavoko ra le Amerika.

November 23: Ku nyiketeriwa ka rhavi ra le Haiti ni ra le Peru.

January 1, 2003

January 1: Mavandlha ma sungula ku tirhisa buku leyintshwa leyi nge Vuyeriwa Eka Vuleteri Bya Xikolo Xa Vutirheli Bya Le Tilweni.

February 15: Ku nyiketeriwa ka rhavi ra le Guyana.

March 15 na 29: Ku nyiketeriwa ka rhavi ra le Mexico ni ra le Côte d’Ivoire.

April 16: Maphorisa ya le Asmara le Eritrea ma khoma vanhu va 164 lava a va te eXitsundzuxweni.

May 1, 2003

May 10 na 17: Ku nyiketeriwa ka rhavi ra le Hungary ni ra le Rhaxiya.

May 20: Timbhoni ta Yehovha ti tsarisiwa ximfumo eKosovo.

May 22: Romania ri tivisa ximfumo leswaku Timbhoni ta Yehovha i vukhongeri. Nandzu wa leswaku Timbhoni ti yirisiwa eMoscow wu vekeriwa etlhelo ku fikela loko ko tlhela ku va ni xilaveko xa leswaku wu tengiwa.

August: Ku simekiwa muchini lowuntshwa wo kandziyisa wa MAN Roland Lithoman erhavini ra le Britain.

August 31, 2003

August 31: Ematikweni lama ha hluvukaka, ku hetiwe Tiholo ta Mfumo ta 7 730 ku sukela hi November 1999. Vahuweleri va 6 429 351 ematikweni ya 235.

[Swifaniso]

Haiti

Peru

[Grafu leyi nga eka tluka 11]

(Hlaya nkandziyiso)

Ku andza ka nhlayo ya tindzimi:

Minkandziyiso hinkwayo

“Xihondzo xo Rindza”

“Xalamuka!”

400

300

200

100

1880 1920 1960 2000

[Xifaniso lexi nga eka tluka 14]

Valeteri va Khoso yo Antswisa Matwisiselo ya Xinghezi ni vasati va vona

[Xifaniso lexi nga eka tluka 22, 23]

Muchini wo kandziyisa loko wu pimanisiwa ni bazi

Vuxokoxoko bya muchini wo kandziyisa:

Ku leha: timitara ta 40

Ku tlakuka: timitara ta 5.5

Ntiko: tithani ta 201

[Swifaniso leswi nga eka tluka 28, 29]

Miako ya Marhavi leya ha ku nyiketeriwaka le (1) Guyana, (2) Hungary ni le (3) Côte d’Ivoire