Xana Hi Ta Tshama Hi Ma Lava Masocha?

MASOCHA ma lovise mpimo lowukulu wa rifuwo ra vanhu naswona ma hete ntsako wo tala wa munhu. Hikwalaho vanhu van’wana va tivutisile, ‘Xana munhu a nga wu fikelela muxaka wa nsirhelelo wa misava hinkwayo lowu nga ta endla leswaku ku nga ha vi na masocha?’ Leswi se matlhari yo lovisa mintshungu ma endlaka leswaku swi koteka ku lovisa vutomi, xivutiso lexi xi va xa xihatla. Xana i swa xiviri ku fikela kwihi ku va ni ntshembo wa misava leyi nga riki na masocha?

Swiendlakalo swo tala swa nkarhi lowu nga hundza swi kombisa leswaku loko vuxaka lebyinene bya matiko hinkwawo byi kombisa ku tshembana, byi nga yisa eku vekeni ka matlhari ehansi hi ndlela yo karhi. Hi xikombiso, vunghana lebyi tolovelekeke exikarhi ka Canada na United States, byi vange leswaku ndzilakano wa vona wa 5000 wa tikhilomitara wu nga rindziwi hi masocha ku tlula lembe-xidzana rin’we ni hafu. Norway na Sweden ma fikelele ntwanano lowu fanaka, hilaha matiko man’wana yo tala ma endleke hakona. Xana ntwanano exikarhi ka matiko hinkwawo wu nga fikelela misava leyi nga riki na masocha? Hikwalaho ka swiendlakalo leswi chavisaka swa Nyimpi yo Sungula ya Misava, mianakanyo leyi yi kume ndhuma leyikulu.

Loko ku endliwe ntwanano wa ku rhula hi 1918, xin’wana xa swikongomelo swa ntwanano wa ku rhula wa le Versailles a ku ri ku “endla leswaku swi koteka ku sungula ku pima matlhari ya matiko hinkwawo.” Eka malembe lama landzeleke, ku kanetana ni tinyimpi ku ve loku tolovelekeke. Vanhu van’wana lava kanetanaka na tinyimpi va anakanye leswaku nyimpi i xilo xo biha ngopfu lexi nga welaka tiko hikwalaho yi bihe ku tlula ku hluriwa. Lava seketelaka tinyimpi va kanetile, va kombisa leswaku hi malembe-xidzana lama hundzeke, Vayuda etindhawini to tala a va nga lwi ngopfu ni vahlaseri, kambe matshalatshala ya tihanyi yo va herisa ma ye emahlweni. Vantima va ve ni nkarhi wutsongo wo lwisana ni lava va va tiseke tanihi mahlonga ematikweni ya le Amerika, kambe a va khomiwa hi ndlela yo biha ya tihanyi ku ringana malembe-xidzana yo tala.

Hambiswiritano, loko ku tlhekeka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, vo tala lava kanetanaka na nyimpi va gimete hi ku vula leswaku matiko ma lava nsirhelelo. Kutani loko Nhlangano wa Matiko wu simekiwile endzhaku ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, a ku nga ha kandziyisiwi ngopfu ku veka matlhari ehansi kambe a ku kandziyisiwa ngopfu ku tirhisana ka matiko hinkwawo leswaku ma sivela ku hlaselana. Matiko lama nga swirho swa nhlangano lowu a ma langutele leswaku nsirhelelo lowu lunghiseleriweke hi ndlela yoleyo wu nyika matiko xivindzi xa ku veka matlhari ehansi.

Xiphiqo xin’wana xi sungule ku va erivaleni swinene. Hakanyingi matshalatshala ya tiko ya ku tisirhelela ma endle leswaku tiko leri nga muakelani ri titwa ri nga sirhelelekanga. Ndzhendzeleko lowu wa tihanyi wu yise eka mphikizano wa matlhari. Kambe sweswinyana, vuxaka lebyi antswisiweke exikarhi ka matiko lamakulu byi tiyise ntshembo wa ku veka matlhari ehansi. Hambiswiritano, ku sukela hi nkarhi wolowo Nyimpi ya le Songa-nkulu ni swiphiqo swa le khale ka Yugoslavia swi herise mintshembo ya ku vekiwa ka matlhari ehansi eka vo tala. Kwalomu ka malembe ya ntlhanu lama hundzeke, magazini wa Time wu te: “Hambileswi nyimpi ya vusukumbele yi heleke, misava yi ve ndhawu leyi nga ni khombo swinene, ematshan’weni ya ku nga vi na khombo ngopfu.”

Ku Navela Ku Va Ni “Maphorisa” Ya Misava Hinkwayo

Vahlaleri vo tala va gimeta hi leswaku munhu u lava hulumendhe yin’we ya misava hinkwayo leyi nga ni masocha lama nga ni matimba lama ringaneke yo sirhelela un’wana ni un’wana. Tanihi leswi vandla ra Nhlangano wa Matiko kumbe mimfumo leyi nga ni masocha ya matimba yi tsandzekaka ku endla leswi, van’wana va ehleketa leswaku ku ni ntshembo wutsongo hi vumundzuku. Kambe loko u amukela Bibele tanihi Rito ra Xikwembu, u nga ha va u tivutisile loko Xikwembu xa Matimba Hinkwawo xi ta enerisa xilaveko lexi xa xihatla.

Xana Loyi Bibele yi n’wi vitanaka “Xikwembu xa rirhandzu ni ku rhula” u ta tirhisa masocha leswaku a tisa vululami? Loko swi ri tano, u ta tirhisa masocha wahi? Masocha yo tala ya namuntlha ma vula leswaku ma seketeriwa hi Xikwembu, kambe xana ma ku hetisisa ku rhandza ka Xikwembu hakunene? Kumbe, xana Xikwembu xi na ndlela yin’wana yo nghenelela xi nyikela ku rhula ni nsirhelelo?—2 Vakorinto 13:11.

Xikwembu xa Matimba Hinkwawo xi langutane ni nxandzuko wo sungula hi ku hlongola Adamu na Evha aEdeni ni ku veka tikerubimi leswaku ti va sivela ku tlhela va nghena. Xi tlhele xi tivisa xikongomelo xa xona xo herisa nxandzuko hinkwawo wo xandzukela vuhosi bya xona. (Genesa 3:15) Xana sweswo swi nga ha va swi katse ku tirhisa ka Xikwembu masocha yo karhi?

Bibele yi vulavula hi minkarhi leyi Xikwembu xi tirhiseke masocha ku hetisisa ku avanyisa ka xona. Hi xikombiso, mimfumo ya le tikweni ra Kanana a yi va ni vuxaka bya rimbewu ni swivandzana, yi endla magandzelo hi vana ni ku lwa nyimpi ya nsele. Xikwembu xi hlambanye hi ku heriseriwa makumu ka vona ivi xi tirhisa vuthu ra Yoxuwa ku hetisisa xigwevo lexi. (Deteronoma 7:1, 2) Hilaha ku fanaka, vuthu ra Hosi Davhida ri hetisise ku avanyisa ka Xikwembu malunghana ni Vafilista tanihi xikombiso xa ndlela leyi Xikwembu xi nga ta herisa vubihi hinkwabyo ha yona esikwini ra xona ro hetelela ro avanyisa.

Swiendlakalo swoleswo a swi dyondzisa. Yehovha u kombise leswaku a nga tirhisa vuthu ku sirhelela vanhu. Hakunene, Yehovha u ni vuthu ro hlawuleka leri nga ta herisa vuxandzuki lebyi lwisanaka ni ku fuma ka yena evuakweni hinkwabyo.

“Yehova Wa Mav̌andla”

Bibele yi tirhisa xiga lexi nge “Yehova wa mav̌andla” minkarhi yo tlula 250. Kahle-kahle xiga lexi xi kombetela eka xikhundla xa Xikwembu tanihi murhangeri wa mavandla yo tala ya tintsumi. Eka khamba rin’wana muprofeta Mikaya u byele Hosi Akabu na Hosi Yoxafati a ku: “Nḍi v̌onile Yehova a ṭhamisile šiluv̌elweni ša yena, a ri ni v̌andla hikwaro ra matilo kusuhi na yena e šineneni ne šimaṭini.” (1 Tihosi 22:19) Laha ku vulavuriwa hi mavuthu ya tintsumi. Yehovha u tirhise wona mavuthu lawa ku sirhelela vanhu va yena. Loko muti wa Dotani wu rhendzeriwile, nandza wa Elixa u heleriwe hi ntshembo. Hambiswiritano, leswaku xi n’wi tiyisekisa, Xikwembu xi n’wi kombe xivono xa mahlori xa vuthu ra xona ra swivumbiwa swa moya. “Yehova a pfula mahlo ya nanḍa, kutani a v̌ona nṭhav̌a yi tele hi mahantši ni magolonyi ya nḍilo.”—2 Tihosi 6:15-17.

Xana swiendlakalo swoleswo swi vula leswaku Xikwembu xa ma seketela masocha namuntlha? Masocha man’wana ya Vujagana ma nga ha tivula masocha ya Xikwembu. Yo tala ma kombele vafundhisi leswaku va ma katekisa. Kambe masocha ya Vujagana hakanyingi ma lwa hi xiwona, ma lwisana ni vapfumeri-kulobye. Tinyimpi timbirhi ta misava ta lembe-xidzana leri ti sungule exikarhi ka mavuthu lawa a ma tivula Vakreste. Lowu a wu nge vi ntirho wa Xikwembu. (1 Yohane 4:20) Hambileswi mavuthu wolawo ya nyimpi ma nga vulaka leswaku ma lwela ku rhula, xana Yesu u lerise valandzeri va yena ku hlela mavuthu yo tano leswaku ma ringeta ku sivela ku kavanyetiwa ka ku rhula emisaveni?

Mukhandlu lowukulu wa ku rhula wu ve kona loko ntshungu wa vapfukeri lowu hlomeke wu khoma Yesu entangeni laha a ri eku khongeleni ni vadyondzisiwa va yena. Un’wana wa vadyondzisiwa u khembe wanuna un’wana loyi a ri entshungwini hi banga. Yesu u tirhise nkarhi wolowo ku hlamusela nsinya wa nawu wa nkoka. U te: “Vuyisela banga ra wena endhawini ya rona, hikuva hinkwavo lava khomaka banga va ta lova hi banga. Kumbe, xana u ehleketa leswaku enkarhini lowu a ndzi nge kombeli eka Tata wa mina a ndzi rhumela mavandla ya tintsumi lama tlulaka khume-mbirhi?” Yesu a a ri ni vuthu lerikulu leri a nga ndhuna ya rona, kambe Petro a a nga tekiwi tanihi socha eka rona, kumbe ku vuriwa munhu un’wana. Ematshan’weni ya sweswo, Petro ni valandzeri va Yesu lavan’wana a va vitaneriwe ku va “vaphasi va vanhu.” (Matewu 4:19; 26:47-53) Tiawara ti nga ri tingani endzhakunyana, Yesu u veke xiyimo xolexo erivaleni eka Pilato. U te: “Mfumo wa mina a hi xiphemu xa misava leyi. Loko mfumo wa mina a wu ri xiphemu xa misava leyi, valanguteri va mina a va ta va va lwile leswaku ndzi nga nyiketiwi eka Vayuda. Kambe, hilaha swi nga hakona, mfumo wa mina a wu humi exihlobyeni lexi.” (Yohane 18:36) Ku hambana ni mfumo wa Davhida lowu simekiweke emisaveni, Mfumo lowu Xikwembu xi wu nyikeke Yesu wu le tilweni naswona wu ta tisa ku rhula emisaveni.

Mavuthu Ya Xikwembu Ma Ya eNyimpini

Mavuthu ya Xikwembu ma ta teka goza ku nga ri khale. Loko yi hlamusela nyimpi leyi tshineleke, Nhlavutelo yi vitana Yesu “Rito ra Xikwembu.” Ha hlaya: “Mavuthu lawa a ma ri etilweni a ma n’wi landzela hi tihanci to basa, naswona a ma ambale nguvu ya ntsembyana wa risima, yo basa, leyi tengeke. Kutani enon’wini wa yena a ku huma banga ro leha ro kariha, leswaku a khemba matiko ha rona.” Bibele yi vula leswaku nyimpi leyi yi ta hetelela hi ku herisiwa ka “tihosi ta misava ni mavuthu ya tona.” Loko va ri van’wana lava tsandzekaka ku kombisa vutshembeki bya vona eka Xikwembu, vuprofeta bya engetela byi ku: “Lavan’wana hinkwavo va dlayiwa hi banga ro leha ra loyi a gadeke hanci.” Na Sathana Diyavulosi u ta siveriwa eka swiendlo swa yena. Leswi swi ta endla leswaku hakunene ku va ni misava ya ku rhula leyi nga riki na masocha.—Nhlavutelo 19:11-21; 20:1-3.

Anakanya Misava Leyi Nga Riki Na Nyimpi

Xana u nga yi anakanya misava leyi sirhelelekeke swinene lerova ku nga laveki masocha? Pisalema ya Bibele yi ri: “Tanani, mi hlalela mitiro ya Yehova, leŝi a ŝi heriseke misav̌eni. O herise tinyimpi ku yisa e makuṅweni ya misav̌a.”—Pisalema 46:8, 9.

Leswi ku ta va ku ri ntshunxeko hakunene! Anakanya mintshembo ya ku va vandla ra vanhu ri ntshunxiwa eku heteleleni eka ndzhwalo wo tika wa ku hakela xibalo ri hakelela mavuthu ni switirho swa wona! Vanhu va ta tikarhatela ku antswisa swiyimo swa vutomi swa un’wana ni un’wana, va basisa misava ni ku byala hi vuntshwa. Ku ta va ni minkarhi leyintshwa yo endla swilo leswi nga ta pfuna hakunene evanhwini.

Xitshembiso lexi xi ta hetiseka emisaveni hinkwayo: “Ku nga ka ku nga ha v̌uriwi ta tihanyi e tikweni ra wena, hambi ti ri ta ku onhaka ni ku lov̌a e minḍilakaneni ya wena.” (Esaya 60:18) Timiliyoni ta vabaleki lava heleriweke hi ntshembo a ti nge he baleki etindhawini ta tinyimpi, ti boheka ku siya makaya ya tona ni nhundzu ya tona ti ya tshama etikampeni hi mbitsi. Vanhu a va nge he pfuki va rilele varhandziwa va vona lava dlayiweke kumbe lava lamatiweke etinyimpini laha ku lwaka matiko. Hosi leyi vekiweke hi Yehovha etilweni yi ta simeka ku rhula ka misava hinkwayo loku nga heriki. “E masikwini ya yona, lo’wo lulama o ta hluka; ni ku rula ku ta anḍa, ṅhweti yi ko yi nga ha ri kona. Yi ta kuṭula mimoya ya v̌ona e ku šanisiweni ni le ku wutleriweni.”—Pisalema 72:7, 14.

Nakambe lexi nga ta tsakisa ku ta va ku hanya exikarhi ka vanhu lava dyondzeke ku tekelela tindlela ta Xikwembu ta rirhandzu hayi ku venga. Rito ra Xikwembu ra vhumbha: “Ku nga ka ku nga endliwi ŝo biha, ni ku onhiwa e nṭhav̌eni hikwayo le’yi kwetsimaka ya mina; hikuv̌a ku tiv̌a Yehova ku ta eneta misav̌a, tani hi leŝi mati ma funengetaka v̌uento bya lwandle.” Xana swi ta va swi ri njhani ku hanya exikarhi ka vanhu lava tivaka ni ku rhandza Yehovha? Buku leyi fanaka yi profeta yi ku: “Ntiro wa ku lulama ku ta v̌a ku rula, ni mihanḍu ya ku lulama, e ku wisa ni ku ṭaka lo’ku nga yiki helo. Kutani tiko ra mina ri ta aka v̌uakweni byo ṭaka, ne tindlwini le’ti ṭhembekaka, ne tinḍawini le’ti nga ni ku ṭaka e ku wiseni.”—Esaya 11:9; 32:17, 18.

Vanhu lava ripfumelo ra vona ri akiweke evutivini bya Bibele va swi tiva leswaku mavuthu ya Xikwembu ma lunghekele ku susa valala hinkwavo va ku rhula emisaveni. Vutivi lebyi byi va nyika xivindzi xo tirhisa leswi Bibele yi swi vulaka leswaku ‘swi fanele swi humelela exiphen’wini xo hetelela xa masiku.’ Hi leswaku: “Hi mabanga ya v̌ona v̌a ta fula ŝikomu, hi matlhari ya v̌ona v̌a ta fula masikeri; tiko ri nga ka ri nga ha lwi ni riṅwana, kutani a ku nga ha dyonḍisiwi ku lwa.”—Esaya 2:2-4.

Vanhu lava humaka ematikweni yo tala lava veke Timbhoni ta Yehovha ana se va papalata ‘ku dyondza nyimpi.’ Va veke ntshembo wa vona ensirhelelweni wa mavuthu ya le tilweni ya Xikwembu. Hi ku dyondza Bibele na vona, na wena u nga va ni ntshembo lowu fanaka.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 28]

U.S. National Archives photo