Mpfuko-wa-vafi

Nhlamuselo: Rito leri nge A·naʹsta·sis, i rito ra Xigriki leri hundzuluxeriwaka va ku “mpfuko-wa-vafi,” hi ku kongoma ri vula “ku tlhela u yima” naswona ri kombetela eka ku pfuka eku feni. Xiga lexi hi ku helela xi nge “ku pfuxiwa (eku feni) ka vafi” xi tirhisiwa hi ku phindha-phindha eMatsalweni. (Mt. 22:31; Mint. 4:2; 1 Kor. 15:12) Hi Xiheveru hi leri nge techi·yathʹ ham·me·thimʹ, leri vulaka “ku pfuxeleriwa ka vafi.” (Mt. 22:23, nhlamuselo ya le hansi, NW, nkandziyiso wa Tinhlamuselo) Mpfuko-wa-vafi wu katsa ku pfuxetiwa ka ndlela leyi munhu a a hanya ha yona, leyi Xikwembu xi yi hlayiseke emianakanyweni ya xona. Hi ku ya hi leswi Xikwembu xi swi rhandzisaka xiswona eka munhu yoloye, munhu yoloye u pfuxiwa a ri munhu kumbe a ri miri wa moya kambe a ha ri ni xivumbeko xa yena lexo sungula, a ri ni vumunhu lebyi fanaka ni miehleketo leyi a a ri na yona loko a fa. Lunghiselelo ra ku pfuxiwa ka vafi i xikombiso lexi hlamarisaka xa tintswalo ta Yehovha leti nga hi fanelangiki; ri kombisa vutlharhi ni matimba yakwe naswona hi yona ndlela leyi xikongomelo xa yena xo sungula malunghana ni misava xi nga ta hetisisiwa ha yona.

Xana mpfuko-wa-vafi i ku hlanganisiwa ka moya-xiviri lowu nga riki nyama ni miri wa nyama?

Ina, leswaku leswi swi koteka, vanhu va fanele va va ni mimoya-xiviri leyi nga riki nyama leyi nga hambanaka ni miri wa nyama. Bibele a yi yi dyondzisi mhaka yo tano. Vonelo leri ri tekiwe eka filosofi ya Magriki. Dyondzo ya Bibele leyi khumbaka moya-xiviri yi hlamuseriwe eka matluka 163-6. Leswaku u kuma vumbhoni malunghana ni dyondzo ya Vujagana leyi khumbaka moya-xiviri lowu nga riki wa nyama ni ku nga fi ka moya-xiviri, vona matluka 167-8.

Xana Yesu u pfuxiwe hi miri wa nyama, naswona xana u ni miri wo tano etilweni sweswi?

1 Pet. 3:18: “Kriste na yena ú fele swidyoho kan’we, a fela n’wina; yena munhu lowo lulama ú fele lava nga lulamangiki, leswaku a ta mi fikisa eka Xikwembu; ú dlayiwile hi tlhelo ra miri, kambe ú endliwile la hanyaka hi tlhelo ra moya [“hi Moya,” KJ; “emoyeni,” RS, NE, Dy, JB].” (Loko a pfuxiwa eku feni, Yesu u pfuxiwe a ri ni miri wa moya. Etsalweni ra Xigriki marito lama nge “miri” na “moya” ma tsariwa tanihi lama hambanaka, naswona hinkwawo ma tsariwa hi mongo wun’we; kutani loko muhundzuluxeri a tirhisa nhlamuselo leyi nge “hi moya” u fanele a tlhela a ku “hi miri,” kumbe loko a tirhisa “emirini” u fanele a tlhela a ku “emoyeni.”)

Mint. 10:40, 41: “Xikwembu xi n’wi pfuxile [Yesu Kreste] eku feni hi siku ra vunharhu, kutani xi n’wi kombile, ku nga ri ka tiko hinkwaro, kambe eka timbhoni leti Xikwembu xi ti hlawuleke ka ha ri ku sunguleni.” (Ha yini van’wana na vona va nga n’wi vonanga? Hikuva a ri xivumbiwa xa moya, naswona hi laha tintsumi ti endleke ha kona eku sunguleni, u ambale miri wa nyama leswaku a vonaka, u swi endle emahlweni ka vadyondzisiwa vakwe ntsena.)

1 Kor. 15:45: “Hikokwalaho ku tsariwile, va ku: ‘Munhu lowo rhanga Adamu, ú endliwile xivumbiwa lexi hanyaka.’ Kambe Adamu lowo hetelela [Yesu Kreste loyi a a hetisekile ku fana na Adamu loko a vumbiwa] ú endliwile moya lowu hanyisaka.”

Xana Luka 24:36-39 yi vula yini malunghana ni miri lowu Yesu a pfuxiweke a ri na wona?

Lk. 24:36-39: “Va ku va ha vulavula [vadyondzisiwa], Yesu a yima exikarhi ka vona, yena hi xiviri, kutani a ku ka vona: ‘Ku rhula a ku ve na n’wina!’ Va khomiwa hi ku chava lokukulu, va ehleketa leswaku va vona xipuku. A ku ka vona: ‘Xana mi chavisiwa ha yini, hikwalaho ka yini mi ri ni ku kanakana etimbilwini ta n’wina ke? Vonani swandla swa mina ni milenge ya mina! Hi mina hi xiviri xa mina. Ndzi khomeni mi ndzi ringetela. Xipuku a xi na nyama ni marhambu, kasi mina ndzi na swona, hilaha mi swi vonaka hakona.’”

Vanhu a va nge swi koti ku vona mimoya, kutani vadyondzisiwa a va ehleketa leswaku va vona xipuku kumbe xivono. (Ringanisa Marka 6:49, 50.) Yesu u va tiyisekisile leswaku a a nga ri xipuku; a va wu vona miri wa yena wa nyama naswona a va kota ku n’wi khumba, va twa marhambu; u tlhele a dya va n’wi langutile. Hi laha ku fanaka, enkarhini lowu hundzeke, tintsumi ti ambale mimiri ya nyama leswaku ti ta voniwa hi vanhu; ti dyile, naswona tin’wana ti nghenele vukati ti tlhela ti va ni vana. (Gen. 6:4; 19:1-3) Endzhaku ka ku pfuxiwa kakwe, Yesu a nga humelelanga hi miri wa nyama lowu fanaka minkarhi hinkwayo (kumbexana leswaku a dzikisa emianakanyweni ya vona mhaka ya leswaku a a ri moya), xisweswo hambi va ri vanghana va yena lavakulu a va hatlanga va n’wi xiya. (Yoh. 20:14, 15; 21:4-7) Hambi swi ri tano, hi ku humelela ka yena eka vona hi ku phindha-phindha hi miri wa nyama ivi a vula ni ku endla swilo leswi a va swi fanisa ni swa Yesu loyi va n’wi tivaka, u tiyise ripfumelo ra vona emhakeni ya leswaku hakunene u pfuxiwile eku feni.

Kahle-kahle loko vadyondzisiwa a va vone Yesu hi miri lowu a nga na wona sweswi etilweni, Pawulo a a ta va a nga kombetelanga eka Kreste la kwetsimisiweke tanihi loyi a “tekelele[ke] leswi Xikwembu xi nga swona hi xiviri xa xona,” hikuva Xikwembu i Moya naswona a xi si tshama xi va enyameni.—Hev. 1:3; ringanisa 1 Timotiya 6:16.

Loko hi hlaya swiviko swa ku vonakala ka Yesu endzhaku ka ku pfuka kakwe, ha pfuneka leswaku hi swi twisisa hi laha swi faneleke ha kona loko hi tsundzuka 1 Petro 3:18 na 1 Vakorinto 15:45, leti tshahiweke eka matluka 168-9.

Nakambe vona matluka 435-6, ehansi ka “Yesu Kreste.”

I vamani lava nga ta pfuxeriwa ku ya hanya na Kreste etilweni, naswona va ta ya endla yini kwale?

Lk. 12:32: “Mi nga chavi n’wina va ntlhambinyana, hikuva Tata wa n’wina ú tsakele ku mi nyika Mfumo.” (Xiitaliki i xerhu.) (Lava a va katsi hinkwavo lava kombiseke ripfumelo; nhlayo leyi yi pimiwile. Va ni xikongomelo xo ya etilweni.)

Nhlav. 20:4, 6: “Ndzi vona swiluvelo; lava tshameke ehenhla ka swona, va nyikiwa matimba ya ku avanyisa. . . . Munhu loyi a vonaka ku pfuka eku feni loku ko rhanga, ú katekile, naswona ú hlawulekile. Rifu ra vumbirhi a ri na matimba ehenhla ka vanhu lavo tano, kambe va ta va vaprista va Xikwembu ni va Kriste, kutani va ta fuma swin’we na Kriste malembe ya 1 000.”

Nakambe vona matluka 277-83, ehansi ka xihloko lexi nge “Tilo.”

Xana lava pfuxeriwaka evuton’wini bya le tilweni eku heteleleni va ta va ni mimiri ya nyama leyi kwetsimisiweke kwale?

Flp. 3:20, 21: “Hosi Yesu Kriste. Ú ta hundzula miri wa hina lowu solekaka, a wu endla lowu fanaka ni miri wa yena lowo kwetsima, hi matimba lawa ha wona a kotaka ku veka hinkwaswo ehansi ka mfumo wa yena.” (Xana leswi swi vula leswaku i mimiri ya vona ya nyama leyi nga ta kwetsimisiwa ematilweni? Kumbe swi vula leswaku, ematshan’weni yo va ni miri lowu nga le hansi wa nyama, va ta ambexiwa miri lowu kwetsimaka wa moya loko va pfuxeriwa evuton’wini bya le tilweni? A hi tshikeni tsalwa leri landzelaka ri hlamula.)

1 Kor. 15:40, 42-44, 47-50: “Ku ni miri wa le tilweni, ku ni miri wa la misaveni; kambe miri wa le tilweni wu ni ku saseka kun’wana, wa la misaveni wu ni kun’wana. Ku pfuka ka vafi ku tano na kona: . . . wu lahliwa wu ri miri wa ntumbuluko, wu pfuxiwa wu ri miri wa moya. . . . Munhu lowo rhanga [Adamu] ú humile emisaveni, a ri la endliweke hi ntshuri wa misava; munhu lowa vumbirhi [Yesu Kreste] ú huma etilweni. Vanhu lava vumbiweke hi ntshuri va fana ni munhu loyi wa ntshuri; ni vanhu va le tilweni va fana ni munhu loyi wa le tilweni. Kukotisa leswi hi nga ambala xivumbeko xa munhu wa ntshuri, hi mukhuva wolowo hi ta ambala xivumbeko xa munhu wa le tilweni. Leswi ndzi vulaka swona, vamakwerhu, hi leswi: Nyama ni ngati swi nga ka swi nga dyi ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu.” (Laha a swi koteki ku hlanganisa mixaka mimbirhi ya mimiri kumbe ku yisa miri wa nyama etilweni.)

Xana Yesu u swi kombise njhani leswi mpfuko-wa-vafi wu nga ta vula swona eka vanhu hinkwavo?

Yoh. 11:11, 14-44: “[Yesu a ku eka vadyondzisiwa va yena:] ‘Lazaro murhandziwa wa hina, ú etlele, kambe ndzi ya ku ya n’wi pfuxa.’ . . . Yesu a va byela erivaleni, a ku: ‘Lazaro ú file.’ . . . Loko Yesu a fika, a kuma leswaku Lazaro ú hetile mune wa masiku a ri sirheni. . . . Yesu a ku ka yena [Marta, makwavo wa Lazaro]: ‘Hi mina ku pfuka ni vutomi.’ . . . A huwelela hi rito leri tlakukeke, a ku: ‘Lazaro, humela handle!’ Kutani mufi a huma, a tsondzeleriwile milenge ni mavoko hi malapi, mombo wa yena wu bohiwile hi duku. Yesu a ku ka vona: ‘N’wi ntshunxeni, leswaku a kota ku muka.’” (Loko Yesu a a vitane Lazaro exivandleni lexi tsakisaka xa vutomi byin’wana, sweswo a swi ta va swi nga ri swinene. Kambe leswi Yesu a pfuxeke Lazaro exiyin’weni xa ku nga hanyi, a ku ri musa eka yena ni le ka vamakwavo va xisati. Lazaro u tlhele a va munhu la hanyaka.)

Mar. 5:35-42: “Vanhu lava humaka ekaya ka murhangeri wa sinagoga va fika va byela murhangeri wa kona va ku: ‘N’wana wa wena ú file, wa ha n’wi karhatela yini Mudyondzisi ke?’ Kambe Yesu a nga landzelelanga marito lawa, kutani a ku ka murhangeri wa sinagoga: ‘U nga chavi, pfumela ntsena.’ . . . A teka tata wa nhwanyana ni mana wa yena ni vadyondzisiwa lavanharhu, a nghena laha nhwanyana a a latiwile kona. Kutani a khoma nhwanyana hi voko, a ku ka yena: ‘Talita, kumi!’ hileswaku: ‘Nhwanyana ndzi ri ka wena, pfuka!’ Kan’we kan’we nhwanyana a pfuka, a famba-famba (malembe ya yena a ma ringana 12); kwalaho vanhu va hlamala hi ku hlamala lokukulu.” (Loko vafi va pfuxiwa emisaveni eku Fumeni ka Kreste ka Gidi ra Malembe, handle ko kanakana vatswari va timiliyoni to tala ni vatukulu va vona va ta tsaka ngopfu loko va tlhela va hlanganisiwa.)

Hi wihi ntshembo wa lava nga ta pfuxeriwa ku hanya emisaveni?

Lk. 23:43, NW: “Ndzi tiyisile ndzi ri ka wena namuntlha, u ta va na mina eParadeyisini.” (Misava hinkwayo yi ta hundzuriwa paradeyisi ehansi ka vulawuri bya Kreste tanihi Hosi.)

Nhlav. 20:12, 13: “Ndzi vona vafi, lavakulu ni lavatsongo, va yimile emahlweni ka xiluvelo, kutani tibuku ti pfaluriwa. Ku pfaluriwa ni buku yin’wanyana, yi nga buku ya vutomi. Vafi va avanyisiwa hi leswi swi nga tsariwa etibukwini, hi ku ya hi leswi va swi endleke. . . . Hinkwavo va avanyisiwa hi ku ya hi leswi va swi endleke.” (Ku pfaluriwa ka tibuku entiyisweni ku kombetela enkarhini wa ku dyondzisa hi ku rhandza ka Xikwembu, hi ku pfumelelana na Esaya 26:9. Mhaka ya leswaku “buku ya vutomi” ya pfaluriwa yi kombisa leswaku ku ni lunghelo ra leswaku mavito ya lava va yingiseke dyondzo ma tsariwa ebukwini yoleyo. Va ta va va langutele ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki loko vanhu va hetisekile.)

Nakambe vona matluka 139-43, ehansi ka “Mfumo.”

Xana van’wana va ta pfuxeriwa ku avanyisiwa ntsena ivi va fa ra vumbirhi?

Xana Yohane 5:28, 29 yi vula yini? Yi ri: “Hinkwavo lava nge masirheni va [ta] twa rito ra yena, kutani va ta huma. Lava endleke leswinene va ta pfuka va ya evutomini lebyi nga heriki, lava endleke leswo biha va ta pfuka va ya eku avanyisiweni.” Leswi Yesu a swi vuleke laha swi fanele swi twisisiwa hi ku landza nhlavutelo ya le ndzhakunyana leyi a yi nyikeke Yohane. (Vona Nhlavutelo 20:12, 13, leyi tshahiweke laha henhla.) Hinkwavo lava tshameke va endla leswinene ni lava va tshameke va endla swo biha va ta “avanyisiwa hi ku ya hi leswi va swi endleke.” Hi swihi leswi va swi endleke? Loko ho amukela vonelo ra leswaku vanhu va ta avanyisiwa hi leswi va swi endleke enkarhini lowu hundzeke, sweswo a swi nga ta fambisana na Varhoma 6:7: “Munhu loyi a feke ú ntshunxiwile ematimbeni ya ku dyoha.” Nakambe a swi nge twali ku pfuxa vanhu, va pfuxeriwa ku lovisiwa. Kutani, eka Yohane 5:28, 29a, Yesu a a kombetela emahlweni, eka mpfuko-wa-vafi; xisweswo exiphen’wini xo hetelela xa ndzimana 29, a a kombisa vuyelo bya le ndzhaku ka loko va endliwe lava hetisekeke ni loko va avanyisiwile.

Xana Nhlavutelo 20:4-6 yi kombisa yini malunghana ni lava nga ta pfuxiwa emisaveni?

Nhlav. 20:4-6: “Kutani ndzi vona swiluvelo; lava tshameke ehenhla ka swona, va nyikiwa matimba ya ku avanyisa. Naswona, ndzi vona mimoya ya lava tsemiweke tinhloko hi mhaka ya ku twarisa vumbhoni bya Yesu ni ya ku vula Rito ra Xikwembu . . . Kutani va tlhela va hanya, va fuma na Kriste malembe ya 1 000. Vafi van’wana lava saleke, a va tlhelanga va hanya, ku fikela loko ku hundzile malembe ya 1 000. Loku, i ku pfuka ko rhanga eku feni. Munhu loyi a vonaka ku pfuka eku feni loku ko rhanga ú katekile, naswona ú hlawulekile. Rifu ra vumbirhi a ri na matimba ehenhla ka vanhu lavo tano, kambe va ta va vaprista va Xikwembu ni va Kriste, kutani va ta fuma swin’we na Kriste malembe ya 1 000.”

Eka NW na Mo eka xivulwa xo sungula xa ndzimana 5, ku tirhisiwa swiangi ku pfuna muhlayi leswaku a hlanganisa mhaka leyi nga le mahlweni ka swiangi ni leyi landzelaka leyi nga le ndzhaku ka swona. Hi laha swi vekiweke erivaleni ha kona, a hi ‘hinkwavo vafi’ lava nga ta pfuxiwa eku pfuxiweni ka vafi ko sungula. Ku pfuka koloko ka vafi i ka lava va nga ta fuma na Kreste malembe ya gidi. Xana leswi swi vula leswaku ku hava vanhu lava va nga ta hanya emalembeni ya gidi handle ka lava va nga ta fuma etilweni na Kreste? Doo; hikuva loko a swi ri tano, a swi ta vula leswaku a ku ri hava lava a va ta va va tirhela vona tanihi vaprista, naswona a va ta fuma misava leyi nga riki na munhu.

Kutani, i vamani “vafi van’wana lava saleke”? I vanhu hinkwavo lava feke hikwalaho ka xidyoho xa Adamu ni lava poneke nhlomulo lowukulu kumbe lava nga ha tswariwaka exikarhi ka Gidi ra Malembe, lava faneleke va ntshunxiwa emimbuyelweni leyi dlayaka ya xidyoho xexo.—Ringanisa Vaefesa 2:1.

Xana a va “tlhelanga va hanya” hi ndlela yihi, ku kondza ku hela malembe ya gidi? Leswi a swi vuli ku pfuxiwa ka vona. ‘Ku tlhela va hanya’ a swi vuli ku va kona tanihi munhu ntsena. Swi vula ku kuma vumunhu lebyi hetisekeke, lebyi nga riki na yona mimbuyelo hinkwayo ya xidyoho xa Adamu. Xiya leswaku nhlamuselo ya leswi eka ndzimana 5 yi humelela endzhaku ka loko ndzimana ya le ndzhaku yi vule leswaku lava va nga ta va etilweni “va tlhela va hanya.” Eka vona swi vula vutomi lebyi nga riki na mimbuyelo ya xidyoho; naswona va nyikiwe lunghelo ro hlawuleka ra ku nga fi. (1 Kor. 15:54) Xisweswo, mayelana ni “vafi van’wana lava saleke,” swi fanele swi vula vutomi lebyi heleleke eka vumunhu lebyi hetisekeke.

Xana i vamani lava nga ta katsiwa eku pfuxiweni ka vafi ka laha misaveni?

Yoh. 5:28, 29: “Mi nga hlamaleni hi mhaka leyi, hikuva nkarhi wa ta lowu hinkwavo lava nge masirheni va nga ta twa rito ra yena [rito ra Yesu], kutani va ta huma.” (Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke va ku “masirha-bakwa ya ntsundzuko,” (NW), a hi vunyingi bya rito leri nge taʹphos [sirha, laha munhu a lahliwaka kona] kumbe haiʹdes [masirha, sirha leri tolovelekeke ra vanhu lava feke] kambe i vunyingi lebyi tsariwaka hi ndlela leyi fanaka bya rito leri nge mne·meiʹon [ntsundzuko, sirha-bakwa ra ntsundzuko]. Ri kandziyisa ku tsundzuka munhu la feke. Ku nga ri lava va rivariweke eGehena hikwalaho ka swidyoho swa vona leswi nga rivaleriwiki kambe vanhu lava tsundzukiwaka hi Xikwembu va ta pfuxeriwa ku va ni lunghelo ro hanya hi laha ku nga heriki.—Mt. 10:28; Mar. 3:29; Hev. 10:26; Mal. 3:16.)

Mint. 24:15: “Leswi ndzi swi languteleke eka Xikwembu . . . hileswaku lavo lulama ni lava nga lulamangiki va ta pfuka eku feni.” (Hinkwavo lava hanyeke hi tindlela ta Xikwembu to lulama ni vanhu lava va endleke swo biha hikwalaho ka ku nga swi tivi, va ta pfuxiwa. Bibele a yi swi hlamuli swivutiso swin’wana swa hina mayelana ni leswaku vanhu vo karhi lava feke va ta pfuxiwa kumbe e-e. Kambe hi nga tiyiseka leswaku Xikwembu, lexi tivaka timhaka hinkwato, a xi nge yi hi nghohe, xi ta tirhisa vululami lebyi fambisanaka ni tintswalo lebyi nga honisiki mimpimanyeto ya xona yo lulama. Ringanisa Genesa 18:25.)

Nhlav. 20:13, 14: “Lwandle ri tlherisa lava feleke eka rona. Rifu ni [Haydesi, NW] swi tlherisa vafi lava a va ri ka swona, kutani hinkwavo va avanyisiwa hi ku ya hi leswi va swi endleke. Rifu ni [Haydesi, NW] swi hoxiwa etiveni ra ndzilo, ri nga rona rifu ra vumbirhi.” (Kutani, lava va feke hikwalaho ka xidyoho xa Adamu va ta pfuxiwa, ku nga khathariseki leswaku a va lahliwe elwandle kumbe eHaydesi, sirha leri tolovelekeke ra vanhu la misaveni.)

Nakambe vona xihloko-nkulu lexi nge “Ku Pona.”

Loko vanhu va magidi ya timiliyoni va pfuxiwa eku feni, xana va ta tshama kwihi?

Mpimanyeto lowukulu swinene wa nhlayo ya vanhu lava tshameke va hanya laha misaveni wu ri i 20 000 000 000. Hi laha hi swi voneke ha kona, a hi hinkwavo lava nga ta pfuxiwa. Kambe, hambi loko a hi vula leswaku va ta pfuxiwa, a ku ta va ni ndhawu leyi ringaneke. Sweswi ku ni misava leyi nga kwalomu ka swikwere khilomitara swa 147 600 000. Loko xiphemu xa ndhawu yoleyo a xi vekeriwe swikongomelo swo karhi, a ku ta va ka ha sele hektara ya 0,37 ya munhu ha un’we, leyi nga humesaka swakudya swo tala swinene. Lexi endlaka leswaku ku va ni ku kayivela ka swakudya sweswi a swi vangiwi hi leswi misava yi tsandzekaka ku humesa swakudya leswi ringaneke, kambe swi vangiwa hi nyimpi ya tipolitiki ni makwanga ya vamabindzu.

Nakambe vona tluka 151, ehansi ka xihloko lexi nge “Misava.”