I Mani La Rhangeke A Swi Endla?

HI 1973, Dok. Martin Cooper a ku ri yena wo sungula ku endla selfoni. A yi ri ni betri, xiya-ni-moya ni khompyuta leyitsongo. Vanhu va le New York va hlamale ngopfu loko va n’wi vona a bela un’wana riqingho a ri exitarateni. Kambe selfoni yoleyo yi ve kona hileswi Alessandro Volta a endleke betri hi 1800. Ku engetela kwalaho, riqingho se a ri endliwile hi 1876, xiya-ni-moya hi 1895 ni khompyuta hi 1946. Eku heteleleni, vanhu va kote ku endla tiselfoni tanihi leswi se a ku endliwe khompyuta leyitsongo hi 1971. Nilokoswiritano, hi nga ha tivutisa, Xana kahle-kahle michini leyi rharhanganeke yo vulavurisana ha yona a ku ri ro sungula yi endliwa?

Rito ra munhu leri tirhiseriwaka ku vulavula hakanyingi ri tekeriwa ehansi. Tisele leti tlulaka hafu ya tibiliyoni leti nga ebyongweni bya wena ti lawula swirho swo vulavula ha swona naswona kwalomu ka 100 wa tinyama ti lawula matirhelo lama rharhanganeke ya ririmi, milomu, tinhlaya, nkolo ni xifuva xa wena.

Ni ndleve wa yi tirhisa loko u vulavula ni van’wana. Yi hundzula mpfumawulo wu va rungula leri byongo bya wena byi kotaka ku ri twisisa. Byongo bya wena byi kambisisa mimpfumawulo leswaku u kota ku tiva vanhu hi rito ra vona. Byi tlhela byi hlayela hi ku tsopeta ka tihlo leswaku ndleve yin’we yi twa mpfumawulo wo karhi leyin’wana yi nga si wu twa, kutani byi kumisisa kahle leswaku wu huma kwihi. Leswi ko va swirho swimbirhi eka swin’wana leswi endlaka leswaku u kota ku yingisela munhu un’we hambiloko vanhu vo hlayanyana va ri eku vulavuleni.

Kutani i khale ndleve yi swi kota ku twa leswaku mpfumawulo wu huma kwihi tanihi leswi ni selfoni sweswi yi swi kotaka ku komba leswaku i mani la ku belaka riqingho. Hi yi kume ro sungula eka swilo leswi hanyaka, ku nga ntumbuluko.

[Dayagramu/Swifaniso leswi nga eka tluka 3]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

1800

Betri

1876

Riqingho

1971

Khompyuta leyitsongo

1973

Dok. Martin Cooper a endla selfoni

[Xihlovo Xa Kona]

Dr. Cooper and mobile phone: © Mark Berry

[Swifaniso leswi nga eka tluka 2]

Etlhelo ra xinene ra tluka 2, ku sukela emahlweni ku ya endzhaku, swifaniso leswi a hi swa xiviri: Guglielmo Marconi a ri ni xiya-ni-moya xakwe; Thomas Edison ni rivoni ra gezi; Granville T. Woods, muendli wa switirhisiwa swo vulavurisana ha swona; Vana va ka Wright ni xihaha-mpfhuka lexi vuriwaka 1903 Wright Flyer