Vungoma

Nhlamuselo: I dyondzo ya leswaku xiphemu xa vanhu xa moya xa pona loko miri wu fa naswona xi nga vulavurisana ni lava hanyaka, hakanyingi xi tirhisa munhu la nga muhlanganisi. Vanhu van’wana va pfumela leswaku nchumu wun’wana ni wun’wana lowu vonakaka ni swiendlakalo hinkwaswo swa ntumbuluko swi ni mimoya leyi tshamaka eka swona. Ku hlahluva i ku tirhisa matimba lawa ku tshembiwaka leswaku ma huma eka mimoya yo biha. Tindlela hinkwato ta vungoma a ti pfumeleriwi eBibeleni.

Xana swa koteka hakunene leswaku munhu a vulavula ni “moya” wa munhu loyi a feke, loyi a rhandzekaka?

Ekl. 9:5, 6, 10: “La’v̌a hanyaka v̌a ŝi tiv̌a leŝaku v̌a ta fa, kambe v̌afi a v̌a tiv̌i ntšhumu . . . Riranḍu ra v̌ona, ni ku v̌enga ka v̌ona, ni mona wa v̌ona ŝi lahlekile, a v̌a ha ri na ku av̌eriwa ka hikwaŝo le’ŝi endliwaka e hansi ka dyambu ni siku riṅwe. Hikwaŝo le’ŝi v̌oko ra wena ri nga ŝi kumaka ku tira, ŝi tire hi matimba ya wena, hikuv̌a šiv̌andleni ša v̌afi [sirha] laha u yaka kona, a ka ha ri na ntiro, hambi makungu, ni ku tiv̌a, hambi v̌utlhari.”

Ezek. 18:4, 20, NW: “Moya-xiviri lowu dyohaka—hi wona lowu nga ta fa.” (Kutani ke, moya-xiviri a hi nchumu lowu ponaka ku fa ka miri ivi vanhu lava hanyaka va kota ku vulavula na wona endzhaku ka sweswo.)

Ps. 146:4: “Ku hefemula ka v̌ona loko ku hela, v̌a tlhelela e nṭhurini; kutani hi siku rolero makungu ya v̌ona ma ta hela.” (Loko ku vuriwa leswaku moya wa ‘huma’ emirini, leyi ko va ndlela yin’wana yo vula leswaku matimba ya vutomi ma herile. Xisweswo, endzhaku ka loko munhu a file, moya wa munhu a wu yi mahlweni wu hanya tanihi xihanyi lexi nga vonakiki, lexi kotaka ku anakanya ni ku hetisisa makungu ya xona xi ri hava miri. A hi nchumu lowu lava hanyaka va nga vulavulaka na wona, endzhaku ka loko munhu a file.)

Nakambe vona matluka 224-6, ehansi ka xihloko lexi nge “Rifu.”

Xana Bibele a yi vuli leswaku Hosi Sawulo u vulavule na muprofeta Samuwele endzhaku ka loko Samuwele a file?

Mhaka leyi yi kumeka eka 1 Samuwele 28:3-20. Tindzimana 13, 14 ti kombisa leswaku Sawulo hi yexe a nga n’wi vonanga Samuwele, kambe nhlamuselo leyi a nyikiweke yona hi mungoma hi yona yi n’wi endleke a ehleketa leswaku mungoma u vone Samuwele. Sawulo a a swi lava ku pfumela leswaku i Samuwele ivi hi ndlela yoleyo a pfumela ku xisiwa. Ndzimana 3 yi vula leswaku Samuwele u file naswona u celeriwile. Matsalwa lama tshahiweke eka xihlokwana lexi hundzeke ma swi veka erivaleni leswaku a xi kona xiyenge xo karhi xa Samuwele lexi a xi hanya eka xivandla xo karhi, xisweswo xi kota ku vulavula na Sawulo. Rito leri tiendleke ra Samuwele a ri ri ra mukanganyisi.

Xana lava ringetaka ku vulavula ni vafi, entiyisweni va vulavula na vamani?

Ntiyiso malunghana ni xiyimo xa vafi wu andlariwe kahle eBibeleni. Kambe xana i mani la ringeteke ku xisa mpatswa wo sungula hi ta rifu? Sathana u kanete xitsundzuxo xa Xikwembu xa leswaku ku nga yingisi swi ta tisa rifu. (Gen. 3:4; Nhlav. 12:9) Kambe, hi ku famba ka nkarhi, kunene vanhu va file, hi laha Xikwembu xi vuleke ha kona. Xisweswo, i mani loyi swi nga erivaleni leswaku hi yena a sunguleke mianakanyo ya leswaku vanhu kahle-kahle a va fi, kambe leswaku xiphemu xo karhi xa munhu, xa moya, xa pona loko miri wu fa? Vuxisi byo tano a byi faneli un’wana handle ka Sathana Diyavulosi, loyi Yesu a n’wi vuleke “tata wa mavunwa.” (Yoh. 8:44; nakambe vona 2 Vatesalonika 2:9, 10.) Dyondzo ya leswaku vafi va hanya exivandleni xin’wana ni leswaku hi nga vulavula na vona, a yi va pfunanga nchumu vanhu. Ku hambana ni sweswo, Nhlavutelo 18:23 yi vula leswaku, hikwalaho ka mikhuva ya vungoma ya Babilona Lonkulu, “matiko hinkwawo [ma] xisiwile.” Mukhuva wa vungoma wa ku ‘vulavula ni vafi’ entiyisweni i vuxisi lebyikulu lebyi nga endlaka vanhu va hlangana ni mademona (tintsumi leti xandzukeleke Xikwembu hikwalaho ka vutianakanyi) naswona hakanyingi byi endla munhu a sungula ku twa marito lama nga lavekiki ni ku xanisiwa hi mimoya leyi yo biha.

Xana swi ni khombo ku lava ku hanyisiwa kumbe ku sirheleriwa hi tindlela ta vungoma?

Gal. 5:19-21: “Mintirho ya ntumbuluko wa nyama yi le rivaleni: I ku oswa, ni mikhuva ya thyaka, ni manyala, ni ku phahla swikwembu swa hava, ni xiloyiloyi . . . Ndza mi tsundzuxa, hilaha ndzi tshamaka ndzi mi tsundzuxa hakona, leswaku lava endlaka leswo tano, va nga ka va nga vi na ku averiwa eku fumeni ka Xikwembu.” (Loko munhu a ya lava mpfuno eka vungoma swi vula leswaku wa ma kholwa mavunwa ya Sathana malunghana ni rifu; u lava switsundzuxo eka vanhu lava hisekelaka ku kuma matimba eka Sathana ni mademona yakwe. Munhu yoloye u tiveka eka ntlawa wa lava va tivulaka valala va Yehovha Xikwembu. Ematshan’weni ya leswaku a pfuniwa hakunene, mani na mani la hambetaka a endla sweswo u lamalela makumu.)

Lk. 9:24: “La rhandzaka ku tihlayisela vutomi [kumbe, moya-xiviri] bya yena, ú ta lahlekeriwa hi byona, kambe la lahlekeriwaka hi vutomi bya yena hikwalaho ka mina [hi leswi a nga mulandzeri wa Yesu Kreste], u ta byi ponisa.” (Loko munhu a tlula milawu ya Rito ra Xikwembu leyi vekiweke erivaleni, hi vomu, hi ku lava ku ponisa vutomi bya yena bya sweswi, u ta lahlekeriwa hi ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki. Vona vuphukuphuku byonghasi!)

2 Kor. 11:14, 15: “Sathana, ú tiendla onge i ntsumi ya ku vonakala. Loko swi ri tano, a swi hlamarisi loko malandza ya yena na wona ma tiendla onge i malandza ya leswo lulama.” (Kutani hi nga tshuki hi kanganyisiwa loko swilo swin’wana leswi endliwaka hi tindlela ta vungoma swi vonaka swi pfuna swa xinkarhana.)

Nakambe vona matluka 67-71, ehansi ka xihloko lexi nge “Ku Hanyisa.”

Xana i swinene ku nghenela timhaka ta vungoma leswaku u kota ku tiva leswi vumundzuku byi swi khomeke kumbe ku endlela leswaku u humelela etimhakeni to karhi?

Esa. 8:19: “Loko v̌a nga ku ka ṅwina: V̌utisisani la’v̌a humesaka mimoya ya v̌afi, ni v̌abvumbi la’v̌a hlev̌etelaka, la’v̌a ṅunuṅutaka, mi ta ku: Šana tiko a ri faneli ku v̌utisa Šikwembu ša rona šana?”

Levh. 19:31: “Mi nga ṭhuki mi ya v̌angomeni ni ka la’v̌a hlahluv̌aka, mi nga ṭhuki mi v̌a v̌utisisa e timhaka leŝaku mi nga tinyamisi ha v̌ona: hi mina Yehova, Šikwembu ša ṅwina.”

2 Tih. 21:6: “[Hosi Manase] a namarela v̌ungoma ni v̌uloyi, kutani a v̌eka v̌angoma ni v̌abvumbi, a ri kari a endla le’ŝo biha hi ku tlurisa e mahlweni ka Yehova e ku ṅwi pfuka.” (Mikhuva yoleyo ya vungoma kahle-kahle a yi katsa ku kombela mpfuno eka Sathana ni mademona yakwe. A swi hlamarisi leswi a swi ri “le’ŝo biha hi ku tlurisa e mahlweni ka Yehova,” naswona u xupule Manase swinene hikwalaho ka swona. Kambe loko a tisorile ivi a tshika mikhuva leyi yo biha, Yehovha u n’wi katekisile.)

Xana hi rihi khombo leri nga vaka kona hi ku tlanga mintlango leyi katsaka ku hlahluva ko karhi kumbe ku lava nhlamuselo ya xilo xo karhi lexi vonakaka xi vhumbha leswinene?

Det. 18:10-12: “Ku nga ṭhuki ku kumiwa munhu ni uṅwe ka wena l’a . . . hlahluv̌aka, ni mungoma, ni mulori, ni noyi, ni l’a v̌utisaka mimoya, ni l’a bvumbaka, ni l’a v̌utisaka v̌afi. Hikuv̌a uṅwana ni uṅwana l’a endlaka ŝilo leŝi, wa yila e ka Yehova.” (Ku hlahluva i ku lava ku yimbula vutivi lebyi tumbetiweke kumbe ku vhumbha swiendlakalo, ku nga ri hi ku endla ndzavisiso, kambe hi ku tirhisa tinhlamuselo ta tinhlolo kumbe hi ku pfuniwa hi matimba lama tlulaka ya munhu. Yehovha u yi yirisile mikhuva leyi eka malandza yakwe. Ha yini? Mikhuva leyi hinkwayo i ya ku lava ku vulavula ni mimoya ya thyaka kumbe ku ngheniwa hi yona, kumbe hi mademona. Ku nghenela eka swilo swo tano swi nga kombisa ku pfumala ku tshembeka lokukulu eka Yehovha.)

Mint. 16:16-18: “Hi hlangana ni wanhwana loyi a a ri hlonga, loyi a a ri ni moya wa vungoma, a fumisa vini va yena hi ku vhumbha.” (Handle ko kanakana, loko munhu a rhandza swo lulama a nge yi eka xihlovo xo tano xa rungula, ku nga khathariseki leswaku u swi endla hi ku tiyimisela kumbe hi ku tlanga ntsena. Hi ku nyangatsiwa hi ku huwelela ka nhwanyana loyi, Pawulo u byele moya wolowo leswaku wu huma eka yena.)

Xana mimoya yo biha ya swi kota ku tiendla yi va ni xivumbeko xa munhu?

Emasikwini ya Nowa, tintsumi leti nga yingisiki ti ambale xivumbeko xa vanhu. Ti nghenele vukati ivi ti veleka vana. (Gen. 6:1-4) Hambi swi ri tano, loko Ndhambhi yi ta, tintsumi teto ti boheke ku tlhelela exivandleni xa mimoya. Malunghana na tona, Yuda 6 yi ri: “Ku ni tintsumi leti ti nga hlayisangiki xiyimo xa tona, kambe ti sukile laha a ku ri kaya ka tona ka xiviri; hikokwalaho, Xikwembu xi bohile tintsumi ta kona hi tinketani, xi ti pfalela hilaha ku nga heriki exinyamini lexi chavisaka ku fikela siku lerikulu ra ku avanyisiwa.” Xikwembu a xi ti tekelanga malunghelo ya tona ntsena ya le tilweni ivi xi ti pfalela emunyameni lowukulu malunghana ni swikongomelo swa Yehovha, kambe tinketani leti ku vulavuriwaka hi tona ti kombisa leswaku xi ti vekele mindzilakana. Mindzilakana ya yini? Swi le rivaleni leswaku i ya ku ti sivela ku tlhela ti teka mimiri ya nyama leswaku ti va ni vuxaka ni vavasati, hi laha ti endleke ha kona emahlweni ka Ndhambhi. Bibele yi vika leswaku tintsumi leti tshembekaka, tanihi vayimeri va Xikwembu, a ti swi kota ku ambala mimiri ya nyama loko tiendla mintirho ya tona ku fikela hi lembe-xidzana ro sungula C.E. Kambe endzhaku ka Ndhambhi, tintsumi leti tlangeke hi tinyiko ta tona ti tsoniwile vuswikoti byo teka xivumbeko xa vanhu.

Kambe, swa tsakisa ku xiya leswaku mademona ma nga endla vanhu va vona swivono, naswona leswi va swi vonaka swi nga vonaka swi ri swa xiviri. Loko Diyavulosi a ringe Yesu, swi le rivaleni leswaku u tirhise tindlela teto leswaku a kombisa Yesu “mimfumo hinkwayo ya misava ni ku dzuneka ka yona.”—Mt. 4:8.

Xana munhu a nga ntshunxeka njhani eka nkucetelo wa mimoya?

Swiv. 18:10: “V̌ito ra Yehova i khokholo ro tiya, l’a lulameke o tšhav̌ela ka rona, o ṭhama e ku tlakukeni.” (Leswi a swi vuli swona leswaku ku tirhisa vito ra Xikwembu hi xiviri swi tirha tanihi xitshungulo. “V̌ito” ra Yehovha ri yimela Yena hi yexe. Ha sirheleleka loko hi n’wi tiva ni ku n’wi tshemba swinene, hi titsongahatela vuhosi byakwe ni ku yingisa milawu ya yena. Loko ho endla leswi, kutani loko hi kombela mpfuno eka yena, hi tirhisa vito rakwe, u ta hi nyika nsirhelelo lowu a wu tshembiseke eRitweni rakwe.)

Mt. 6:9-13: “N’wina ke, khongelani hi mukhuva lowu, mi ku: ‘ . . . U nga hi yisi emiringweni kambe u hi ponisa eka Lowo biha.’” Nakambe u fanele u “chivirika eku khongeleni.” (Rhom. 12:12) (Xikwembu xa swi twa swikhongelo swa lava va swi navelaka swinene ku tiva ntiyiso ni ku xi gandzela hi ndlela leyi yi xi tsakisaka.)

1 Kor. 10:21: “A swi endleki leswaku mi dya etafuleni ra Hosi ni le tafuleni ra mademona.” (Lava va lavaka ku va vanghana va Yehovha ni ku lava nsirhelelo wa yena, va fanele va herisa vuxaka hinkwabyo ni mimoya. Hi ku pfumelelana ni xikombiso lexi nga eka Mintirho 19:19, i swa nkoka nakambe ku herisa nhundzu hinkwayo leyi munhu a nga na yona leyi khumbanaka ni vungoma.)

Yak. 4:7: “Hikokwalaho, titsongahateni emahlweni ka Xikwembu. Alelani Diyavulosi, kutani ú ta mi siya a tsutsuma.” (Leswaku u kota ku endla leswi, hisekela ku tiva ku rhandza ka Xikwembu ni ku ku tirhisa evuton’wini bya wena. Leswi ku rhandza ka wena Xikwembu ku ku tiyisaka leswaku u nga chavi munhu, ala hi matimba ku hlanganyela eka mikhuva yihi na yihi leyi yelanaka ni vungoma kumbe ku yingisa milawu yihi na yihi leyi vekiweke hi mungoma.)

Havaxelani “swisirhelelo ni matlhari hinkwawo lawa Xikwembu xi mi nyikaka wona” lawa ma hlamuseriweke eka Vaefesa 6:10-18 kutani mi chivirikela ku hlayisa xiphemu xin’wana ni xin’wana xa wona xi ri exiyin’weni lexinene.