Ku Lavisisa Xuma eTintshaveni Ta Nsuku Ta Altay

SIKU a ri xe kahle hi May eRiphabliki ra Altay—ku nga xifundzha lexi sasekeke lexi nga eyinhleni ya le dzonga-vupela-dyambu bya Siberia. Loko hi ri efasitereni ra hina a hi vona misinya ya ntima yo leha ya muphayini; leyi a yi kula hi ku hatlisa yi tlhela yi va ya wasi hikwalaho ko funengetiwa hi gamboko. Leri i tiko leri funengetiweke hi maribye, leri nga ekule ra Vaaltay—ku nga vanhu va le Asia lava vulavulaka ririmi leri hambaneke ni ra van’wana. Hakunene loko va ri eTintshaveni ta Altay va va va ri ekaya, ku nga vito leri tintshava leti ti thyiweke rona leri vulaka “nsuku” hi Xiturkey xa le Mongolia.

Se swi endla malembe yo hlayanyana mina ni nghamu ya mina hi dyondze Ririmi ra Mavoko ra le Rhaxiya ni ku sungula ku endzela mavandlha ya ririmi ra mavoko ni mintlawa leyitsongo ya Timbhoni ta Yehovha leyi feke tindleve. Etikweni leri, vanhu va tinxaka leti tlulaka 100 ni va mindhavuko yo hambana-hambana ya 70 va vulavula ririmi rin’we leri tolovelekeke, ku nga Xirhaxiya. Kambe vanhu lava feke tindleve lava nga exikarhi ka hina va tirhisa ririmi rin’wana, ku nga Ririmi ra Mavoko ra le Rhaxiya. Vanhu lava feke tindleve va tiphina hi vun’we lebyi va nga na byona naswona vo tala lava hi hlanganaka na vona va tiyimisela ku hi byela mintokoto ya vona ni ku hi komba malwandla. Hakunene leswi hi swona leswi endlekaka eAltay.

Edorobeni ra Gorno-Altaysk, hi twe leswaku ku ni vanhu va nga ri vangani lava feke tindleve lava tshamaka eximutanini lexi nga ekule hi tikhilomitara ta 250. A hi swi tiva leswaku endhawini yoleyo ku ni Timbhoni ti nga ri tingani, kambe ku hava na yin’we ya tona leyi tivaka ririmi ra mavoko. Hi ehlekete hi Vaaltay lava, lava feke tindleve kutani hi endla xiboho xo ya endhawini yoleyo leswaku hi ya va lava. Ku hiseka ka hina swi tsakise Yury na Tatyana, ku nga mpatswa lowu feke tindleve lowu pfumeleke ku famba na hina. Hi layiche ti-DVD ta ririmi ra mavoko exibebeni ni muchini wo tlanga ti-DVD. Hi tlhele hi layicha fulaski leyikulu, tisangweji leti endliweke hi xinkwa xa mavele, tisoseji ni piroshki leya ha ku bakiwaka—ku nga makhekhe yo nandziha ya le Rhaxiya lama hlanganisiweke ni khavichi na mazambhana. Xo hetelela, hi tifufutele mimiri, swiambalo ni tintangu ta hina hi vukheta hi murhi wo sivela swigalana, tanihi leswi vuvabyi lebyi vangiwaka hi swigalana byi tolovelekeke endhawini leyi.

Gondzo leri a hi famba ha rona a ri jika-jika hi le tindhawini to saseka ta le tintshaveni. Moya lowu hungaka kwalaho wu ni nun’hwelo wo nandziha wa swiluva swa ximilana xa jasmine ni xa lilac. Wu hi phyuphyisile! Hi tsakisiwe hi ku vona ntlhambi wa timhofu ta le Siberia ti ri karhi ti famba kahle ebyanyini. Tindlu ta vaaki va le Altay ti akiwe hi mapulanga ti tlhela ti fuleriwa kahle hi mazenge. Etlhelo ka tindlu teto ku ni tindlu leti akiweke hi mapulanga leti ku tshamiwaka eka tona leti vitaniwaka ti-ayyl, leti hi ntolovelo ku nga tindlu leti nga ni tinhla ta tsevu leti fuleriweke hi byanyi. Tin’wana ta tona ti fana ni matende lama funengetiweke hi mahanti ya murhi. Mindyangu yo tala ya Vaaltay yi tshama eka ti-ayyl ku sukela hi May ku ya fika hi September kutani yi ya tshama etindlwini ku sukela hi September ku ya fika hi May.

Hi amukeriwe hi mandla mambirhi hi Timbhoni ta le ximutanini xexo, leti hi yiseke ekaya ra mpatswa lowu feke tindleve wa le Altay. A wu tsakile loko wu hi vona naswona a wu lava ku tiva laha hi humaka kona nileswi a hi swi endla kwalaho. Hi kume leswaku wu ni khompyuta, kutani loko hi humesa DVD wu hi sindzise leswaku hi yi tlanga. Hi ku hatlisa, mabulo ma herile; swi endla onge hiloko a hi nga ri kona kwalaho. Mahlo ya wona a ma honolele khompyuta, minkarhi yin’wana a wu koweta swilo leswi a wu swi vona hi ndlela yo kombisa ku tlangela. Hambileswi a swi tika, hi swi kotile ku endla leswaku wu pfumela leswaku hi yimisa DVD leswaku hi yi tlherisela eka swivono swo sungula, leswi kombisaka paradeyisi yo saseka emisaveni. Loko hi yima eka xivono xin’wana, hi bule hileswi Xikwembu xi nga ta swi endlela vanhu nileswaku i vanhu va njhani lava nga ta tshama hilaha ku nga heriki eka swiyimo leswi wu swi vonaka. Hi tsakisiwe hi ndlela leyi a wu tsakela ha yona naswona loko hi gimeta riendzo ra hina, wu hi byele hi mpatswa wun’wana lowu feke tindleve lowu tshamaka eka ximutana xin’wana laha a swi teka tiawara ti nga ri tingani ku ya kona.

Loko hi ri karhi hi tlhela, hi hundze ribye ro saseka leri nga etintshaveni kutani hi famba hi gondzo ro gombonyoka leswaku hi kongoma eximutanini. Kwalaho hi kume ndyangu wa vanhu lava feke tindleve—ku nga wanuna, wansati, manana wa wansati yoloye ni xifanyetana xa mpatswa wolowo—lava a va tsakile ku va ni vaendzi lava a va nga va langutelanga. Hi nghene hi nyangwa wutsongo wa yindlu ya vona leyi vitaniwaka ayyl, leyi nga ni nun’hwelo wa kahle wa mapulanga ni phehlwa. Exihlungwanini ku ni mbhovo lowu endlaka leswaku ku va ni ku vonakala. Ekhonweni ku ni xitofu lexi endliweke hi switina leswi chuchutiweke naswona khumbi ra kona ri lemiwe hi mete yo tshwuka. Mpatswa lowu wu hi nyike swakudya swa Vaaltay—magwinya lamatsongo ni tiya eka minkambana yitsongo ya le Asia. Hi wu vutisile loko wu tshame wu tivutisa loko swi koteka ku va munghana wa Xikwembu. Wu anakanyisise hi xivutiso xexo. Manana wa wansati loyi u hi byele leswaku loko a ha ri n’wana u tshame a teka swakudya a ya endhawini leyi nga tintshava a ya swi nyikela eka swikwembu tanihi switlhavelo. U khindlate makatla kutani a n’wayitela a ku: “Leswaku sweswo a ndzi swi endlela yini a ndzi swi tivi. A ku ri mukhuva wa hina.”

Hi va kombe DVD leyi vulavulaka hi mhaka leyi naswona swikandza swa vona a swi tsakile. A va tiyimisele ku yisa bulo emahlweni, kambe sweswo a swi ta endliwa njhani? Hambileswi hi ntolovelo ku rhumelana marungula hi selfoni swi endlaka leswaku swi olova ku burisana ni vanhu lava feke tindleve, ku hava tiselfoni endhawini leyi. Hi va tshembise leswaku hi ta burisana na vona hi mapapila.

Dyambu se a ri perile loko hi hambana hi timbilu to vava kutani hi teka riendzo ro leha ro tlhelela eGorno-Altaysk, hi karhele kambe hi enerisekile. Endzhakunyana ka nkarhi, hi vutise Timbhoni ta kwalaho hi ndyangu wolowo naswona hi twe leswaku eka vhiki rin’wana ni rin’wana ra vumbirhi, wanuna loyi u ya edorobeni lerikulu, laha a dyondzaka Bibele ni ku ya eminhlanganweni hi ku pfuniwa hi makwerhu wa xisati loyi a tivaka ririmi ra mavoko. Mawaku ntsako lowu hi nga na wona wa leswaku matshalatshala ya hina a ma vanga nyuku wa mbyana!

Ku lavisisa ka hina vanhu va timbilu letinene lava feke tindleve swi nga fanisiwa ni ku lavisisa xuma lexi tumbetiweke etintshaveni. Tiawara to tala leti xi lavisisiweke ha tona ta tlangeriwa loko hi kuma ndzalama leyi a yi lahlekile, leyi swi vonakaka onge yi kumiwe hi xiwelo. Eka hina, tintshava ta Altay ti ta tshama ti ri ta nsuku, ti hi tsundzuxa vanhu va timbilu letinene lava hi hlanganeke na vona endhawini leyi taleke maribye.