Watchtower LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE
Watchtower
LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE
Xitsonga
  • BIBELE
  • MIKANDZIYISO
  • TINHLENGELETANO TA VANDHLA
  • wp17 No. 4 matl. 4-7
  • Leswi Bibele Yi Swi Vulaka Hi Vutomi Ni Rifu

A ku na vhidiyo.

Hi khomele, ku ve ni xiphiqo loko hi tlanga vhidiyo leyi.

  • Leswi Bibele Yi Swi Vulaka Hi Vutomi Ni Rifu
  • Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha (Nkandziyiso Wa Vanhu Hinkwavo)—2017
  • Swihloko
  • Tinhlokomhaka Tin'wana Leti Yelana Na Yona
  • BIBELE YI VEKA TIMHAKA ERIVALENI
  • DYONDZO YA VUHEDENI YI HANGALAKA
  • “NTIYISO WU TA MI NTSHUNXA”
  • Xana Ntshembo Wa Wena Wa Ku Pfuxiwa Ka Vafi Wu Tiye Ku Fikela Kwihi?
    Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha—1998
  • Langutelo Ra Wena Hi Moya Ri Khumba Vutomi Bya Wena
    Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha—1990
  • Xana Moya-xiviri Wa Pona Ku Fa?
    Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha—1990
  • Ntshembo Lowunene Wa Moya-xiviri
    Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha—1996
Vona Swo Tala
Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha (Nkandziyiso Wa Vanhu Hinkwavo)—2017
wp17 No. 4 matl. 4-7
Ntsumbu esirheni

NHLOKOMHAKA YA XIFUNENGETO | BIBELE YI RI YINI HI VUTOMI NI RIFU?

Leswi Bibele Yi Swi Vulaka Hi Vutomi Ni Rifu

Loko hi hlaya buku ya Bibele ya Genesa, hi dyondza leswaku Xikwembu xi byele munhu wo sungula Adamu xi ku: “U nga ha tidyela u eneriseka eka murhi wun’wana ni wun’wana wa ntanga. Kambe loko ku ri murhi wa ku tiva leswinene ni leswo biha u nga tshuki u wu dya hikuva siku u nga ta wu dya, u ta fa hakunene.” (Genesa 2:16, 17) Marito lawa ma swi veka erivaleni leswaku loko Adamu a lo yingisa xileriso xa Xikwembu, a ta va a nga fanga kambe a ta ya emahlweni a hanya entangeni wa Edeni.

Adamu na Evha loko se va dyuharile

Lexi twisaka ku vava, ematshan’weni yo hlawula ku yingisa Xikwembu kutani a hanya hilaha ku nga heriki, Adamu u hlawule ku honisa xileriso xexo hi ku dya muhandzu lowu a nyikiweke wona hi nsati wakwe lowu Xikwembu a xi va byele leswaku va nga wu dyi. (Genesa 3:1-6) Ninamuntlha ha ha langutana ni vuyelo bya ku nga yingisi ka Adamu. Muapostola Pawulo u hlamusela mhaka leyi hi ndlela leyi: “Tanihi leswi xidyoho xi ngheneke emisaveni hi munhu un’we, ni rifu hikwalaho ka xidyoho, xisweswo rifu ri tlulele vanhu hinkwavo hikuva hinkwavo va dyohile.” (Varhoma 5:12) “Munhu un’we” loyi a ku ri Adamu. Kambe, xana Adamu u dyohe hi ku endla yini naswona ha yini xigwevo xa kona ku ve rifu?

Adamu u dyohe loko a hlawula ku nga xi yingisi xileriso xa Xikwembu hi vomu. (1 Yohane 3:4) Naswona hakelo ya xidyoho i rifu, hilaha Xikwembu xi byeleke Adamu hakona. Loko Adamu ni vana vakwe lava a a ta na vona a va yingise xileriso xa Xikwembu, a va nga ta va ni xidyoho naswona a va nga ta fa. Xikwembu xi tumbuluxe vanhu leswaku va hanya hilaha ku nga heriki.

A swi kanakanisi leswaku rifu ri “tlulele vanhu hinkwavo,” hilaha Bibele yi vulaka hakona. Kambe, xana ku ni nchumu wun’wana lowu yaka emahlweni wu hanya loko hi fa? Vanhu vo tala va nga vula leswaku nchumu wolowo, lowu vuriwaka moya a wu fi. Hambiswiritano, leswi swi fana ni loko hi vula leswaku Xikwembu xi hembele Adamu. Hi ndlela yihi? Hikuva loko nchumu wo karhi wu ya emahlweni wu hanya loko hi file, swi vula leswaku rifu a hi hakelo ya xidyoho, hilaha Xikwembu xi vuleke hakona. Bibele yi ri: “[A swi koteki] leswaku Xikwembu xi hemba.” (Vaheveru 6:18) Entiyisweni, i Sathana loyi a hembeke loko a byela Evha a ku: “Entiyisweni mi nga ka mi nga fi.”—Genesa 3:4.

Sweswo swi endla leswaku hi tivutisa xivutiso lexi nge, loko dyondzo ya leswaku moya a wu fi ku ri mavunwa, kahlekahle ku endleka yini loko munhu a file?

BIBELE YI VEKA TIMHAKA ERIVALENI

Rungula leri nga eka Genesa ri ri: “Yehovha Xikwembu a vumba munhu hi ntshuri wa misava ni ku huhutela ku hefemula ka vutomi etinhompfini takwe, hiloko munhu a va moya-xiviri lowu hanyaka.” Xiga lexi nge “moya-xiviri lowu hanyaka” xi hundzuluxeriwe ku suka eka rito ra Xiheveru leri nge ne’phesh,a leri hi ku kongoma ri vulaka “xivumbiwa lexi hefemulaka.”—Genesa 2:7.

Bibele yi swi veka erivaleni leswaku vanhu a va vumbiwanga va ri ni moya lowu nga fiki. Ku ri na sweswo, munhu un’wana ni un’wana i “moya-xiviri lowu hanyaka.” Hi yona mhaka, hambiloko wo lava eBibeleni yin’wana ni yin’wana a wu nge ku kumi laha yi tirhisaka xiga lexi nge “moya lowu nga fiki.”

Leswi Bibele yi nga vuliki leswaku vanhu va ni moya lowu nga fiki, ha yini vukhongeri byo tala byi dyondzisa leswi hambaneke? Leswaku hi kuma nhlamulo ya xivutiso lexi a hi kambisiseni leswi endlekeke le Egipta.

DYONDZO YA VUHEDENI YI HANGALAKA

Herodotus, n’wamatimu wa Mugriki loyi a hanyeke eka lembexidzana ra vuntlhanu B.C.E., u vule leswaku Vaegipta i vanhu “vo sungula lava teke ni mhaka ya leswaku moya wa munhu a wu fi.” Kasi Vababilona va khale na vona va seketele mhaka ya leswaku moya wa munhu a wu fi. Loko Alexander Lonkulu a hlule matiko ya le Middle East hi 332 B.C.E., tidyondzo ta Magriki se a ti dumile naswona hi ku hatlisa ti hangalake ni Mfumo hinkwawo wa Magriki.

A wu nge yi kumi ndzimana ya Bibele leyi tirhisaka xiga lexi nge “moya lowu nga fiki”

Hi lembexidzana ro sungula C.E., mintlawa yimbirhi ya vukhongeri ya mimpambukwa ya Vayuda, ku nga Vaessene ni Vafarisi, yi dyondzise leswaku moya wa munhu wu ya emahlweni wu hanya loko miri wu fa. The Jewish Encyclopedia yi ri: “Vayuda va sungule ku tshemba dyondzo ya leswaku moya a wu fi loko va sungule ku dyondza tidyondzo ta Magriki leti a ti sekeriwe eka dyondzo ya Plato.” Hilaha ku fanaka, n’wamatimu wa Muyuda Josephus, la hanyeke eka lembexidzana ro sungula u hlamusele leswaku dyondzo leyi a yi humi eka Matsalwa yo Kwetsima kambe eka “tidyondzo ta Magriki,” ku nga dyondzo leyi Josephus a yi tekeke yi sekeriwe eka mintsheketo.

Loko tidyondzo leti ta Magriki ti ya ti duma, vanhu lava a va tivula Vakreste na vona va sungule ku pfumela eka tidyondzo leti. N’wamatimu Jona Lendering, u vule leswaku “dyondzo ya Plato ya leswaku moya wa hina wu tshame wu hanya endhawini yo antswa naswona sweswi wu hanya endhawini leyi biheke swinene yi ve xiphemu xa dyondzo ya Vukreste.” Kutani, dyondzo leyi ya vuhedeni ya leswaku moya a wu fi yi sungule ku dyondzisiwa etikerekeni ta “Vukreste” naswona yi ve dyondzo ya nkoka eka ripfumelo ra vona.

“NTIYISO WU TA MI NTSHUNXA”

Hi lembexidzana ro sungula, muapostola Pawulo u nyikele xitsundzuxo lexi nge: “Marito lama huhuteriweke ma vula hilaha ku tiyeke leswaku eminkarhini yo hetelela van’wana va ta wa eripfumelweni, va nyikela nyingiso eka marito yo hambukisa lama huhuteriweke ni le tidyondzweni ta madimona.” (1 Timotiya 4:1) Hakunene marito lawa i ntiyiso! Dyondzo ya leswaku moya wa munhu a wu fi i yin’wana ya “[tidyondzo] ta madimona.” Bibele a yi yi seketeli dyondzo leyi naswona yi huma eka tidyondzo ta vuhedeni ta vukhongeri bya khale.

Lexi tsakisaka, Yesu u te: “Mi ta tiva ntiyiso, kutani ntiyiso wu ta mi ntshunxa.” (Yohane 8:32) Loko hi va ni vutivi lebyi kongomeke bya ntiyiso wa Bibele, ha ntshunxeka eka tidyondzo leti hlundzukisaka Xikwembu ni mikhuva leyi endliwaka hi vukhongeri byo tala namuntlha. Ku engetela kwalaho, ntiyiso lowu nga eRitweni ra Xikwembu wu ta hi ntshunxa eka mindhavuko ni mihivahivani leyi fambisanaka ni rifu.—Vona bokisi leri nge “Lava Feke Va Kwihi?”

Muvumbi wa hina a a nga hi vumbelanga leswaku hi hanya malembe ya 70 kumbe 80 emisaveni kutani hi hundzela ku ya hanya endhawini yin’wana hilaha ku nga heriki. Xikongomelo xakwe a ku ri leswaku vanhu va hanya hilaha ku nga heriki laha misaveni tanihi vana vakwe lava yingisaka. Xikongomelo lexi xi kombisa ndlela leyi Xikwembu xi hi rhandzaka ha yona naswona xi ta hetiseka. (Malakiya 3:6) Mupisalema loyi a huhuteriweke u te: “Lavo lulama va ta dya ndzhaka ya misava, va ta tshama eka yona hi masiku.”—Pisalema 37:29.

Leswaku u kuma rungula leri engetelekeke hi leswi Bibele yi swi vulaka hi vutomi ni rifu, vona ndzima 6 ya buku leyi nge Xana Bibele Yi Dyondzisa Yini Hakunene? leyi kandziyisiweke hi Timbhoni ta Yehovha. Nakambe ya kumeka eka www.jw.org/ts kumbe u skena khodi leyi.

a Tibibele tin’wana to tanihi ya Mahungu lamanene, ti hundzuluxele rito ne’phesh hi marito lama nge “xivumbiwa lexi hanyaka.”

Xana Vanhu Va Nga Hanya Hilaha Ku Nga Heriki?

Eka malembe yo hlaya lama hundzeke, valavisisi va kume swimilana swin’wana leswi hanyaka ehansi ka mati leswi va tshembaka leswaku swi ni malembe ya magidi swi ri karhi swi hanya, kumbexana hi swona leswi nga ni malembe yo tala ku tlula swivumbiwa hinkwaswo leswi hanyaka laha misaveni namuntlha. Swimilana sweswo swi wela eka ntlawa lowu vuriwaka Posidonia oceanica, ku nga muxaka wa byanyi bya le lwandle lebyi mileke endzeni ka lwandle ra Mediteraniya exikarhi ka Spain na Cyprus.

Loko swimilana swi kota ku hanya malembe wolawo yo tala, ku vuriwa yini hi vanhu? Vativi va sayense lava lavisisaka ndlela leyi vanhu va kulaka ha yona va tshemba leswaku vanhu va nga swi kota ku hanya nkarhi wo leha. Hi xikombiso, buku yin’wana leyi vulavulaka hi ku kula ka vanhu, yi vula leswaku ku ni “tindlela to hambanahambana leti antswisiweke ta sayense ta ndlela leyi vanhu va kulaka ha yona.” A swi si tiveka loko ku ri leswaku ku antswisiwa loku ka sayense ku nga endla leswaku vanhu va hanya nkarhi wo leha.

Mhaka ya leswaku vanhu va ta hanya hilaha ku nga heriki a yi titsheganga hi sayense. Bibele yi vula leswaku i Yehovha Xikwembu, Muvumbi wa hina loyi a nga kotaka ku endla sweswo naswona yi ri: “Hikuva hi wena u nga ni xihlovo xa vutomi.” (Pisalema 36:9) Yesu u vule leswi loko a khongela eka Yehovha: “Leswi swi vula vutomi lebyi nga heriki, ku nghenisa ka vona vutivi ha wena, Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso, ni loyi u n’wi rhumeke, Yesu Kreste.” (Yohane 17:3) Ha tiyiseka leswaku matshalatshala lawa hi ma endlaka leswaku hi tsakisa Yehovha Xikwembu ni N’wana wakwe, Yesu Kreste ma ta tisa mikateko ya hilaha ku nga heriki.

Seagrass

Valavisisi va tshemba leswaku swimilana swa ntlawa lowu wa byanyi bya le lwandle swi ni malembe ya magidi swi ri karhi swi hanya

LAVA FEKE VA KWIHI?

Yesu u pfuxa Lazaro

Bibele yi swi veka erivaleni leswaku vafi va le masirheni naswona va yimele ku pfuxiwa. (Yohane 5:28, 29) A va le ku xanisekeni, hikuva “lava feke, a va tivi nchumu nikatsongo.” (Eklesiasta 9:5) Eka tidyondzo takwe, Yesu u fanise rifu ni vurhongo lebyikulu. (Yohane 11:11-14) Hi ndlela yoleyo, a hi fanelanga hi chava vanhu lava feke kumbe hi va phahla leswaku hi va tsakisa. A va nge swi koti ku hi vavisa kumbe ku hi pfuna, hikuva “a ku na ntirho hambi ku ri kungu, vutivi kumbe vutlhari eSheol [eSirheni].” (Eklesiasta 9:10) Hambiswiritano, Xikwembu xi ta herisa rifu hi ku va xi pfuxa vanhu lava feke.—1 Vakorinto 15:26, 55; Nhlavutelo 21:4.

Leswi Endlaka U Tshemba Leswi Bibele Yi Swi Vulaka

Hi nga tiyiseka leswaku leswi Bibele yi swi vulaka hi nga swi tshemba. Ha yini? Xiya leswi landzelaka:

Inki ni xo tsala
  • Mutsari Wa Bibele U Hlawulekile: Bibele yi vumbiwa hi tibuku ta 66, leti tsariweke hi vatsari va 40 naswona swi teke malembe ya kwalomu ka 1 600 ku sukela hi 1513 B.C.E. ku ya kwalomu ka 98 C.E. Nilokoswiritano, rungula ra yona ra pfumelelana ku sukela eku sunguleni ku ya fika emakumu. Leswi swi kombisa leswaku Mutsari wa yona i Xikwembu xa matimba hinkwawo. U byele vanhu lava tsaleke Bibele leswi va faneleke va swi tsala.

  • Bibele Yi Ni Matimu Ya Ntiyiso: Swiendlakalo leswi tsariweke eBibeleni swi fambisana kahle ni leswi kumiweke hi van’wamatimu. Buku leyi nge A Lawyer Examines the Bible yi ri: “Hambileswi vanhu lava tsalaka switori swa vanhu lava rhandzanaka, vanhu lava hlamuselaka matimu ni vanhu lava nyikelaka vumbhoni bya mavunwa va tirhaka hi matimba leswaku leswi va swi rungulaka swi fambisana, . . . rungula ra Bibele ri hi byela nkarhi ni ndhawu ya swiendlakalo swo karhi hi ku ya hi ku landzelelana ka swona.”

  • Bibele Yi Pfumelelana Ni Sayense: Bibele a hi buku ya sayense kambe leswi yi swi vulaka swi pfumelelana ni sayense hambiloko vativi va sayense va nga se swi tshubula. Hi xikombiso, eka tindzima 13 na 14 eka buku ya Levhitika ku ni milawu leyi nyikiweke Vaisrayele leyi vulavulaka hi tindlela to sivela mavabyi ni leyi hlamuselaka leswaku munhu la nga ni mavabyi lama tlulelaka u fanele a tshama a ri yexe naswona hi nkarhi wolowo vanhu a va nga si tiva nchumu hi switsongwatsongwana ni mavabyi lama tlulelaka. Nakambe Bibele yi vula leswaku misava i bolo naswona a yi le henhla ka nchumu, ku nga mhaka leyi a yi nga twisisiwi hi vativi va sayense ku ta fikela eka malembexidzana ya sweswi.—Yobo 26:7; Esaya 40:22.

Leswi ko va swikombiso swi nga ri swingani leswi seketelaka leswi Bibele yi swi vulaka loko yi ku: “Matsalwa hinkwawo ma huhuteriwe hi Xikwembu naswona ma pfuna ku dyondzisa, ku tshinya, ku lulamisa swilo.”—2 Timotiya 3:16.

    Minkandziyiso Ya Xitsonga (1987-2025)
    Huma
    Nghena
    • Xitsonga
    • Rhumela
    • Leswi u swi tsakelaka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Swipimelo Swo Tirhisa Website Leyi
    • Milawu Yo Sirhelela Rungula Ra Xihundla
    • Seta Swa Xihundla
    • JW.ORG
    • Nghena
    Rhumela