“Ni zihlale le’zinyingi a zi tsake”

NZI pswalilwe Queensland, Austrália, hi 1955. Xikhatanyana anzhako ka lezo, mamani wa mina Estelle i lo sangula ku gonza Biblia ni Timboni ta Jehova. I lo bapatizwa ka lembe gi nga lanzela, niku papai wa mina Ron i lo nghena lisineni anzhako ka 13 wa malembe. Mina nzi bapatizilwe tlhaveni wa Queensland hi 1968.

Kusukela loku nza ha hi nwanana, nzi wa zi ranza ku lera niku nzi wa ti ranza nguvu tirimi. Loku hi famba hi hlakana kota ngango, a vapswali va mina kuzilava va wa swireka hi kuva nzi tshama nzi lera bhuku lomu moveni wutshanwini ga ku cuwuka matshamu yo saseka mareveni ya hina. Kanilezi a ku ranza ku lera zi nzi vunile xikoleni. Xikoleni xa sekundaria le Glenorchy, xihlaleni xa Tasmânia, nzi lo kuma zinyikiwo zo tala hi kota ya kutiva ka mina xikoleni.

Kanilezi, ku lo chikela xikhati xa ku maha xiboho xo karata. Nzi wa ta vumela a bolsa ya kuya universidade ke? Hambu lezi nzi nga ranza nguvu a kulera ni kugonza, nza bonga hi lezi mamani wa mina a nga nzi vunile kuva ni liranzo la hombe ku hunza liranzo la mabhuku — ku nga liranzo la mina hi Jehova. (1 Kor. 3:18, 19) Hikwalaho, na nzi vumelelwa hi vapswali va mina, nzi lo tsika xikola nzi sangula ku tira kota phayona hi Janeiro wa 1971 na nzi hi ni 15 wa malembe, anzhako ka ku mbheta xikola xa sekundaria.

Ka ntlhanu wa malembe ni manharu ma nga lanzela, nzi lova ni lungelo ga ku tira kota phayona le Tasmânia. Nzeni ka xikhati lexo, nzi lo tekana ni nhanyana wo saseka wa le Tasmânia, ku nga Jenny Alcock, niku hi lo tira zinwe mune wa malembe kota maphayona yo hlawuleka zipanzeni zi nga hiko na bandla le Smithton ni le Queenstown.

HI LOYA ZIHLALENI ZA PACÍFICO

Hi 1978 hi loya matiko-wundle hi khati go sangula kasi ku ya wona gotsovanyano wa matiko manyingi le Port Moresby, Papua-Nova Guiné. Nza ha yi alakanya a kanelo yi vekilweko hi murumiwa wo kari hi xiHiri Motu. Hambu lezi nzi nga kala kuzwa nchumu ka lezi a nga wula, a kanelo yakwe yi nzi kucile kuva murumiwa, nzi gonza tirimi tinwani, ni ku veka tikanelo to ni fana leyi a vekileko. Hi magumo, nzi lo wona ndlela ya ku zwananisa a liranzo la mina hi Jehova ni liranzo la mina hi tirimi.

Loku hi tlhelile Austrália, hi lo hlamala hi ku kuma xirambo xa kuva hi tira kota varumiwa xihlaleni xa Funafuti, le Tuvalu, laha kale ku nga vitanwa ku zihlale za Ellice. Hi chikele xiavelweni xa hina xa xiswa hi Janeiro wa 1979. Ku wova ni vahuweleli vanharu ntsena va bapatizilweko tikweni gontlhe ga Tuvalu.

A ku gonza a xiTuvalu zi wa nga olovi. A bhuku gi nga hi kona hi lirimi lelo gi wa hi “Testamenta Giswa” ntsena. Ku wa nga hi na madisionario kutani mabhuku manwani yo gonza hi wona lirimi, hikwalaho hi lo boha ku zama ku gonza 10 kuya ka 20 wa magezu ya maswa siku ni siku. Kanilezi hi to tekela ku wona lezaku a hi wu zwisisi a tlhamuselo wa lisine wa magezu yo tala lawa hi nga kari hi gonza. Wutshanwini ga ku byela vanhu lezaku a ku vumba zi bihile, hi wa va byela lezaku va fanele va potsa ku tirisa zikalu ni michetengelo! Kanilezi, hi wa fanele ku gonza a lirimi lelo kasi ku fambisa a zigonzo zo tala za Biblia lezi hi nga zi sangulile, hikwalaho, hi lo simama hi zama. Loku ku hunzile malembe, a munwe wa lava hi nga gonza navo Biblia ka masiku lawo yo sangula i lo hi byela lezi: “Ha tsaka nguvu hi lezi makunu mu zi kotako ku wulawula lirimi la hina. Kusanguleni, hi wa nga zi tivi ku zini mu nga zama ku wula!”

Hi tlhelo ginwani, hi wa hi ni lezi a vokari va nga ha wulako lezaku xiyimo xi nene kasi ku gonza lirimi liswa. Kota lezi ku nga hi hava tiyindlu to lugara, hi lo gumesa hi ku hanya ni ngango wa Timboni xidoropaneni le’xa tsinza. Lezo zi wa wula ku pela hi hloko ka lirimi lelo ni ka wutomi ga wutshamu lego. Anzhako ka malembe yo tala na hi nga ha wulawuli xiNgiza, a xiTuvalu xi lo maha lirimi la hina lo ranga.

Na zi nga seya kule, a vanhu vo tala va lo sangula ku tsakela lisine. Kanilezi hi wa ta tirisa yini kasi ku gonza navo? Hi wa nga hi na mabhuku ya lirimi labye. Va wa ta xi mahisa kuyini a xigonzo xa munhu wutsumbu? Loku va sangula kuta mitlhanganweni, va wa ta yimbelela tisimu muni, va wa ta tirisa bhuku muni, niku va wa ta longiselisa kuyini a mitlhangano? Va wa ta kulisa kuyini lezaku vaza va bapatizwa? A vanhu lavo vo ti koramisa va wa lava zakuga za moya hi lirimi labye! (1 Kor. 14:9) Hi lo ti wutisa lezi: ‘Xana ku ta tshuka ku humesiwa mabhuku hi xiTuvalu, li nga lirimi li wulawuliwako hi vanhu va nga chikeliko 15,000 ke?’ Jehova i lo hlamula ziwutiso lezi, a hi nyika zitiyisekiso zimbiri: (1) I lava lezaku a Mhaka yakwe yi kanelwa ni ka “zihlale za le kule,” niku (2) i lava lezaku lava a tiko gi va wonako kota ‘vanhu va nyalidede ni vavumali’ va chavela vitweni gakwe. — Jer. 31:10; Zef. 3:12.

KUHUNZULUSELWA KA ZAKUGA ZA MOYA

Hi 1980 a hofisa ya ravi yi lo hi nyika xiavelo xa ku tira kota vahunzuluseli — lexi hi nga xi wona na xi nga ringani ne ni kutsongwani. (1 Kor. 1:28, 29) Kusanguleni, hi lo zi kota ku xava ka mufumo a muchinana wa xikale wa kugandla, niku hi wa gandla hi wona mahungu kasi ku ma tirisa mitlhanganweni ya hina. Hi lo hunzulusela ni bhuku A Verdade Que Conduz à Vida Eterna hi xiTuvalu hi tlhela hi gandla hi muchinana walowo. Nza ha ma alakanya a masema yo tlhava lawa ya tinta ya kona yi nga nawo ni kutikarata loku ku nga laveka kasi ku gandla mabhuku wontlhe lawo hi mandla xikari ka mumu wa hombe wa wutshamu lego. Ka xikhati lexo, hi wa nga hi na magezi!

Zi wa karata ku hunzulusela mabhuku hi xiTuvalu hakuva ku wa nga hi na mabhuku ya xiTuvalu yaku ma nga hi vuna. Kanilezi hi wa tshuka hi kuma xivuno ka matshamu yaku a wu na ku ma alakanyela. Ka mixo yo kari, nzi lo phazama nzi xeweta mutini wa munhu a nga hi nala wa lisine. A wanuna loye wo khosahala, loyi a kale kakwe a nga hi mugonzisi, i lo tekela ku nzi alakanyisa lezaku a hi faneli kuya kaya kakwe. Hi kulanzela, i lo wula lezi: “Ku na ni mhaka yinwe nzi lavako ku mu byela. Ka wuhunzuluseli ga nwina, mu tirisa nguvu a wulawulela ga ku kala mu nga peti vanhu va kona. A gi tirisiwi nguvu ka xiTuvalu. Nzi lo wutisa vanwani, nzi kuma lezaku i wa wula lisine. Hikwalaho hi lo cica lezi zi nga laveka. Hambulezo, nzi lo hlamala hi lezi Jehova a hi nyikileko xivuno lexi hi ku tirisa a mukaneti loyi zi dlunyatekako lezaku i wa lera mabhuku ya hina!

A nchumu wo sangula wu nga humesiwa hi xiTuvalu kasi ku nyika vanhu sinwini xive xirambo xa Xialakanyiso. Xi lo lanzelwa hi Mahungu ya Mufumo N.° 30, lawa ma nga humeswa zinwe ni ya xiNgiza. Live litsako la hombe a ku nyika vanhu a nchumu wu tsalilweko hi lirimi labye! Hi kutsongwani-kutsongwani, a mabroxura yo kari ni mabhuku yo kari ma lo humesiwa hi xiTuvalu. Hi 1983 a hofisa ya Austrália yi lo sangula ku gandla a Murinzeli wa 24 wa maphajina makhati manharu hi lembe, loyi a nga hi nyika xipimo xa ntlhanu wa tinzimana ni timbiri hi viki kasi ku gonza. A vanhu lomu xipanzeni va hlamulisile kuyini? Kota lezi a vanhu va le Tuvalu va ranzako ku lera, a mabhuku ya hina ma lo tiviwa nguvu. A bhuku ginwe ni ginwani ga giswa gi nga humesiwa, gi wa tiviswa ka xipanze xa mahungu xitichini xa mufumo xa radu, ni ka zikhati zinwani gi wa tlhela gi maha xipanze xa timhaka-tshinya ta mahungu lawo!a

A ntiro wa ku hunzulusela wu sangulile hi phepha ni lapizera. Hi kufamba ka xikhati, hi lo sangula ku tsala ni ku tsalisa mahungu makhati yo tala hi gumesa hi rumela ka ravi ga Austrália lezaku ma ya gandliwa. Ka xikhati xo kari, a ravi lego gi wa hi ni vamakabye vambiri va xisati lava va nga nghenisa timhaka leto lomu ka komputadori, hambu lezi va nga kala va nga xi tivi a xiTuvalu. A mahela legi ga ku nghenisa timhaka ka MEPS makhati mambiri, ku guma ku woniwa a kuhambana ka tona lomu ka komputadori gi wa maha lezaku ku sala zihoxo zi tsongwani nguvu. Hi kulanzela, a mahungu lawo ma wa rumelwa ka hina hi e-mail lezaku hi ta ma hlola hi guma hi tlhelisa kasi ma ya gandliwa.

A zilo a zi no ko cica! Zalezi a mitlawa ya vahunzuluseli yi tekela ku tsala timhaka leto lomu ka komputadori hi kukongoma. A kutala ka zikhati, a timhaka leto ti patselwa ni zithombe kwalaho ti hunzuluselwako kona, ku huma mabhuku lawa ma rumelwako ka maravi yo gandla hi ku tirisa internet. A ka hi na yimayima ya ku tsutsuma uya makoreio kasi ku rumela maphepha.

ZIAVELO ZO ENGETELEKA

Hi kufamba ka malembe, mina na Jenny hi lo kuma ziavelo zo hambanahambana lomu Pacífico. Na ha hi Tuvalu, hi lo rumelwa ka ravi ga Samoa hi 1985. Ahandle ka ntiro lowu hi nga simama hi maha hi xiTuvalu, hi lo ya vunetela wuhunzuluseli ga xiSamoa, xiTongani, ni xiTokelauano.b Hi 1996 hi lo nyikwa xiavelo xo fana ravini ga Fiji, laha hi nga vunetela ntirweni wa wuhunzuluseli wu nga mahiwa hi lirimi la xiFiji, xiKiribati, xiNauruano, xiRotumano, ni xiTuvalu.

Ni nyamutlha nza ha hlamala a kuhiseka ku kombiswako hi lava va hunzuluselako mabhuku ya hina. A ntiro lowu wa tshuka wu popa niku karalisa. Hambulezo, a vamakabye lavo vo tsumbeka va ti karatela ku pimanyisa a kuxuva ka Jehova ka lezaku a mahungu yo saseka ma kanelwa “ka wontlhe matiko ni tixaka ni tirimi ni mifumo.” (Kuv. 14:6) Hi xikombiso, a xikhati lexi ku nga kari ku mahiwa malulamiselo ya ku hunzulusela a revista go sangula ga Murinzeli hi xiTongani, nzi lo tlhangana ni madota wontlhe ya xiTonga nzi ma wutisa lezaku himani waku hi nga mu gonzisa kuva muhunzuluseli. A dota ginwe, legi gi nga hi ni ntiro wa wu nene kota mulungisi wa mimova, gi lo ti hendleleta lezaku gi tsika ntiro wa gona hi manziko wa kona, gi tekela ku sangula ku tira kota muhunzuluseli. Lezo zi nzi tiyisile nguvu hlana, hakuva i wa hi hloko ya ngango niku i wa nga zi tivi ku i ta yi kuma kwihi mali. Kanilezi Jehova i lo mu khatalela yena ni ngango wakwe, niku i lo simama ntirweni wa wuhunzuluseli hi malembe yo tala.

A vahunzuluseli lavo vo hiseka va kombisa a mawonela ya Hubye yi Fumako, leyi yi khatalako nguvu hi zilaveko za moya za vanhu va tirimi ti wulawulwako hi vanhu va tsongwani. Hi xikombiso, ka xikhati xo kari ku lo vuka xiwutiso xaku za laveka ku humesa mabhuku hi xiTuvalu hakunene ke. Nzi tiyisilwe hlana hi ku gonza hlamulo lowu wu ngata hi ka Hubye yi Fumako, wu ngaku: “A hi xi woni xigelo ni xitsongwani xa ku nyima ku hunzulusela mabhuku hi xiTuvalu. Hambu lezi a simu ga xiTuvalu gi nga gi tsongwani loku gi ringaniswa ni mitlawa yinwani ya tirimi, a vanhu lavo va ha hi ni xilaveko xa kuzwa mahungu yo saseka hi lirimi labye.”

Hi 2003, mina na Jenny hi lo ruriswa ka Xipanze xa Wuhunzuluseli le ravini ga Fiji hiya ka Xipanze xa Mitiro ya Wuhunzuluseli le Patterson, Nova York. Zi wa ku khwatsi kutatiseka ka noro! Hi lo nghena ka ntlawa wu vunetelako ku xaxameta a kuhunzuluselwa ka mabhuku ya hina hi tirimi tinwani. Ka malembe mambiri lawa ma nga lanzela, hi lova ni lungelo ga ku enzela matiko yo hambanahambana kasi ku gonzisa mitlawa ya vahunzuluseli.

ZIBOHO ZA LISIMA NGUVU

Zalezi khwatsi nzi tlhela ka mhaka leyi nzi nga yi kumbuka kusanguleni. Hi 2000, a Hubye yi Fumako yi lo wona xilaveko xa ku tiyisa mitlawa ya vahunzuluseli misaveni yontlhe. Kala ka xikhati lexo, a kutala ka vahunzuluseli va wa nga se kuma gonziselelo yo nyawula. Anzhako ka kuva hi kombisile mahungu lawo ka Kometi ya Kutsala, a Hubye yi Fumako yi lo seketela longoloko wa misava yontlhe wa ku gonzisa vahunzuluseli vontlhe. A longoloko lowo wu wa patsa ku gonzisa xiNgiza, wutlhari ga kuhunzulusela, ni ku tira kota ntlawa.

Mave wahi mabhinzu ya kukhatalelwa loko ka wuhunzuluseli? Xo ranga, a wuhunzuluseli gi lo chukwata. Kuve ni kuengeteleka ka hombe kambe ka tirimi leti hi humesako hi tona mabhuku zalezi. A xikhati hi nga chikela ka xiavelo xa hina xo sangula kota varumiwa hi 1979, a revista A Murinzeli gi wa kumeka hi 82 wa tirimi ntsena. A kutala ka tirimi, ti wa gi humesa anzhako ka tihweti to tala na ku humesilwe le’ga xiNgiza. Kanilezi, zalezi A Murinzeli i humesiwa hi tirimi to hunza 240, leti a kutala ka tona ti humesako xikhati xinwe ni xiNgiza. Zalezi, a zakuga za moya za kumeka hi tirimi to hunza 700. Lezo zilo zaku zi wa hi noro ntsena ka malembe ma hunzileko.

Hi 2004 a Hubye yi Fumako yi lo maha xiboho xinwani xa hombe — ku nga ku hatlisisa a kuhunzuluselwa ka Biblia. Anzhako ka tihweti titsongwani, a kuhunzuluselwa ka Biblia ku lo maha xipanze xa ntiro wo toloveleka wa kuhunzulusela, lezi zi vululileko ndlela yaku a Tradução do Novo Mundo gi kumeka hi tirimi to tala. Kala 2014, a Biblia legi hi murumba kutani hi zipanze gi wa gandlilwe hi 128 wa tirimi — a ku patsa ni tirimi to tala ti wulawuliwako le Dzongeni wa Pacífico.

A ginwe ga malungelo ya hombe nzi vileko nawo wutomini ga mina xive xiavelo xa ku ya wona gotsovanyano wa xiTuvalu hi 2011. Ku wa hunza tihweti na a tiko gontlhe ga Tuvalu gi hi ni xihala xa hombe, hikwalaho zi wa wonekisa ku khwati a mutlhangano wu wa nga ta ha mahiwa. Kanilezi, ka wusiku legi hi nga chikela hi gona, ku lona vula ya hombe nguvu. Hikwalaho, zi lo koteka ku maha gotsovanyano. Nzi lova ni lungelo ga hombe nguvu ga ku humesa a Tradução do Novo Mundo das Escrituras Gregas Cristãs hi xiTuvalu — ku nga lona lirimi la li tsongwani ka tontlhe ti tshukileko ti amukela xinyikiwo lexi xo saseka. Kumbheleni ka gotsovanyano, a vula yi lo tlhela yina kambe. Hikwalaho, wute wu mbhela a longoloko a munwe ni munwani na a hi ni mati yo tala ya moya ni ya xiviri!

Lexi xi nga tsakisiko, hi lezaku Jenny, a mupangalati wa mina wo tsumbeka hi 35 wa malembe ni matlhatlha, i wa nga ha hanyi kasi ku wona a ximaho lexo xi nga rivalekiko. Hi 2009 i lo hluliwa hi mababyi ya kankro ya mavele lawa a lwileko nawo hi khume ga malembe. A xikhati lexi a to vuxiwa, handle ko kanakana i ta tsaka nguvu hi kuzwa a mahungu ya kuhumeswa ka Biblia hi xiTuvalu.

Kusukela ka xikhati xalexo, Jehova i nzi katekisa hi mupangalati munwani wo saseka, ku nga Loraini Sikivou. Loraini na Jenny va tirile zinwe Beteli ya Fiji, niku Loraini yenawo i wa tira kota muhunzuluseli, ni ntlawa wa xiFiji. Hikwalaho, nzi na ni sati wo tsumbeka kambe, niku hi hlengela zinwe ntirweni wa Jehova ni ka liranzo la hina hi tirimi!

Loku nzi cuwuka nzhako, nzi tiyiswa nguvu hlana hi ku wona lezi a Dadani wa hina wa liranzo wa le tilweni, Jehova, a simamisako zona ku khatalela a vanhu va tirimi tontlhe, ta vanhu vo tala ni ta vanhu va tsongwani. (Tis. 49:1-3) Nzi wona a liranzo lakwe ka litsako leli a vanhu va li kombisako ka khati go sangula va wonako mabhuku ya hina hi lirimi labye kutani ku yimbelela tisimu ta ku dumisa Jehova hi lirimi la timbilu tabye. (Miti. 2:8, 11) Nza ha mazwa a magezu ya Saulo Teasi, a nga hi makabye a khosaheleko wa muTuvalu. Anzhako ka ku yimbelela lisimu la Mufumo hi khati go sangula hi lirimi lakwe, i te ngalo: “Nzi alakanya ku mu fanele ku byela a Hubye yi Fumako lezaku a tisimu leti ti zwala khwatsi hi xiTuvalu ku hunza xiNgiza.”

Kusukela Setembro wa 2005, nzi na ni lungelo go kala nzi nga gi rinzelangi ga ku tira kota xiro xa Hubye yi Fumako ya Timboni ta Jehova. Hambu lezi nzi nga ha zi kotiko ku tira kota muhunzuluseli, nzi bonga Jehova hi ku nzi vumelela ku simama nzi seketela a ntiro wa wuhunzuluseli misaveni yontlhe. Litsako la hombe a ku tiva lezaku Jehova wa khatala hi zilaveko za moya za vanhu vakwe vontlhe — hambu lava va nga ka zihlale zi nga zoce le Bimbini ga Pacífico! Kunene, kota kuwula ka muyimbeleli wa tisimu, “Jehova wa fuma; a misava ngha yi nengela, ni zihlale le’zinyingi a zi tsake.” — Tis. 97:1.