Ndlela yo hlayisa a moya wa kutitsona

1. Jesu i nyikisile kuyini a xikombiso xo mbhelela xa kutitsona?

A XIKHATI lexi Jesu a nga hi laha misaveni, i lo nyika xikombiso xo mbhelela xa kutitsona. I lo ti karatela ku veka kuranza kakwe ni kutshamiseka kakwe tlhelweni kasi a maha kuranza ka Nungungulu. (Joh. 5:30) Hi ku simama ku hanya hi kutsumbeka kala afa mhanzeni ya xanisa, Jesu i lo komba lezaku a moya wakwe wa kutitsona wu wa nga gumelwi. — Fil. 2:8.

2. Hi nga wu kombisisa kuyini a moya wa kutitsona, niku hikuyini hi faneleko ku maha lezo?

² Kota valanzeli va Jesu, hinawu hi fanele ku kombisa a moya wa kutitsona. Zi wula yini a kuva ni moya wa kutitsona? Hi magezu matsongwani, zi wula lezaku a munhu i veka tlhelweni a kuranza kakwe wutsumbu kasi a vuna vanwani hi kuziranza. Hi lisine, ku hambana ni makangwa. (Gonza Mateu 16:24.) A ku ngavi na makangwa zi nga hi vuna a ku siya nzhako a kutizwa ka hina ni kuranza ka hina hi rangisa lezi za vanwani. (Fil. 2:3, 4) Kunene, Jesu i lo gonzisa lezaku a moya wa kutitsona hi xona xinya xa wukhozeli ga hina. Hikuyini? A liranzo la wuKristu li nga lona li nyikako ntamu a moya wa kutitsona, hi xona xikombiso xo dlunyateka nguvu xa vapizani va Jesu va lisine. (Joh. 13:34, 35) Hi nga ehleketa hi makatekwa lawa hi ti buzako hi wona hi kuva ziro za ngango wa vamakabye wa misava yontlhe va kombisako a moya lowu wa kutitsona!

3. Xini xi nga hehlako a moya wa hina wa kutitsona?

³ Hambulezo, hi kumana ni nala loyi a zi kotako ku hehla a moya wa hina wa kutitsona na hi nga zi woni. A nala loyi kubyekelela ka hina ka kuva ni makangwa. Alakanya lezi Adamu na Eva va nga kombisisa zona makangwa. Eva i lo kuciwa hi kunavela ka makangwa ka ku lava ku ti fananisa ni Nungungulu. A nuna wakwe i kombisile kunavela ka makangwa ka ku lava ku tsakisa sati wakwe. (Gen. 3:5, 6) Anzhako ka ku hambukisa Adamu na Eva wukhozelini ga lisine, Diabolus i lo simama ku ringa vanhu lezaku vava ni makangwa. I zile a tirisa mano lawo a xikhati lexi a nga ringa Jesu. (Mat. 4:1-9) Masikwini ya hina, Satani wa ha humelela kuhambukiseni ka vanhu vo tala, a va kucetela ku kombisa makangwa hi tindlela to tala. Hikwalaho, hi fanele ku ti wonela hakuva a moya wa makangwa lowu wu tatileko tiko wu nga hi thapela. — Efe. 2:2.

4. (a) Xana hi nga fuvisa a kubyekelela ka kuva ni makangwa xikhatini lexi? Tlhamusela. (b) Ziwutiso muni hi to zi kambisisa?

⁴ A makangwa ma nga fananiswa ni kuchacharela loku gako xiketse. Loku a xibya xo mahiwa hi xiketse xi tsikwa kubaseni, xi nga sangula ku chacharela. Ku na ni khombo ga hombe loku hi nga cheli kota ka kuchacharela, hi ku tsika ku kula kuza kuga a simbi yontlhe. Hi kufanana, hambu lezi hi nga zi kotiko ku fuvisa a kungambheleli ka hina ni kubyekelela ka makangwa xikhatini lexi, hi fanele ku ti wonela ka khombo legi gi nga kona hi tlhela hi simama kulwa ni kubyekelela loko. (1 Kor. 9:26, 27) Hi nga zi tivisa kuyini lezaku hi na ni makangwa ke? Niku hi nga wu hlakulelisa kuyini a moya wa kutitsona hi kuanzileko?

TIRISA A BIBLIA KASI KU HLOLA MAKANGWA

5. (a) Xana a Biblia gi fananisa kuyini ni woni? (Wona mufota kusanguleni ka nzima.) (b) A xikhati lexi hi ti hlolako makangwa, xini hi nga faneliko ku maha?

⁵ Khwatsi hi lezi hi nga ha tirisako woni kasi hi hlola a kucuwukeka ka hina ka xiviri, hi nga tirisa Biblia kasi ku hlola munhu wa hina wa le nzeni zonake hi lulamisa ni xihi xihoxo hi xi kumako. (Gonza Jakobe 1:22-25.) Hambulezo, a woni gi to hi vuna a ku chukwatisa a kucuwukeka ka hina ntsena loku hi gi tirisa khwatsi. Hi xikombiso, loku hi cuwuka ka woni hi xipswhati, hi ta tsanzeka ku wona xixalo xi tsongwani kanilezi xo nyenyeza. Kutani ku, loku hi cuwuka woni hi laha tlhelweni, hi nga tshuka hi wona a xithombe xa munwani munhu. Hi kufanana, lezaku hi tirisa Biblia kasi ku wona xihoxo xo kota makangwa, hi fanele ku maha zo tala a ku hunza ku gi gonza hi xipswhati kutani ku gi gonzela ku wona zihoxo za munwani munhu.

6. Hi nga simamisisa kuyini nayweni wu mbheleleko ke?

⁶ Kasi ku kombisa, hi nga ha gonza a Mhaka ya Nungungulu hi kukhanzakanya, hambu siku ni siku, kanilezi hi nga woni zikombiso zitsongwani za makangwa lawa ma sangulako ku mila timbilwini ta hina. Zi nga kotekisa kuyini? Ehleketa hi mhaka leyi: Ka xikombiso xa Jakobe xa woni, a xikarato a hi lezaku a munhu i lo ti wona hi xipswhati. Jakobe i tsalile lezaku a munhu “wa ti cuwuka yena wutsumbu.” Jakobe laha i tirisile a gezu ga xiGreki gi wulako ku ti hlola kutani ku ti cuwuka hi wukheta. Makunu xive xihi a xikarato xa munhu loyi ke? Jakobe i lo engeta aku: ‘I lo suka a ti fambela, zalezo a kohlwa lezaku i munhu wa ku yini.’ Kunene, i lo fularela woni na a nga lulamisangi a xihoxo lexi a nga xi wona. A ku hambana ni lezo, a munhu wo tlhariha a nga ‘cuwuki nayweni wu mbheleleko’ ntsena kanilezi i tlhela “a nonohisa ka wona.” Wutshanwini ga ku fularela a nayo wu mbheleleko wa Mhaka ya Nungungulu, i simama ku lanzela lezi wu zi gonzisako. Jesu i wulile magezu yo fana ni lawa ya Jakobe laha a ngaku: “Loku mu simamisa kugonziseni ka mina, zonake mu vapizani va mina hakunene.” — Joh. 8:31.

7. Hi nga gi tirisisa kuyini a Biblia kasi ku hlola makangwa?

⁷ Hikwalaho, kasi u hlula yimpini ya kulwa ni makangwa, a kuranga u fanele ku gonza a Mhaka ya Nungungulu hi wukheta. Lezo zi ta ku vuna ku pola lomu u faneleko ku chela kota. Kanilezi u nga nyimi laho. Kela uya hasi hi ku kambisisa. Loku u kala u zi kota ku alakanya matimu ya Biblia hi hloko, nghena nzeni ka mhaka hi ku ti maha ziwutiso lezi: ‘Xana ngha nzi mahisile kuyini ka xiyimo lexi? Xana ngha nzi mahile lezi zi faneleko?’ A xa lisima nguvu kambe hi lexi: Anzhako ka ku alakanyisisa hi lezi u zi gonzako, ti karatele ku zi tirisa. (Mat. 7:24, 25) A hi woneni a ndlela ya ku tirisa a matimu lawa ma wulawulako hi Hosi Saule na mupostoli Pedro kasi ma hi vuna ku hlayisa a moya wa hina wa kutitsona.

GONZA KA XIKOMBISO XA XITLHARIHISO XA HOSI SAULE

8. Xana Saule i sangulile ku fuma na a hi ni moya muni, niku i zi kombisile kuyini?

⁸ Hosi Saule wa le Israeli xitlharihiso ka hina xungetano hi lezi a makangwa ma nga gisako zona a moya wa hina wa kutitsona. Saule i sangulile ku fuma na a hi munhu wo ti koramisa ni wo tiva kugumelwa. (1 Sam. 9:21) I lo ala ku tsayisa vaIsraeli lava va nga wulawula za hava xungetano hi wuhosi gakwe, hambu lezi a nga wa ta ngha a kumile xigelo xa ku lwela xikhundla xakwe a nyikilweko hi Nungungulu. (1 Sam. 10:27) Hosi Saule i vumelile ku rangelwa hi moya wa Nungungulu hi ku rangela Israeli a yalwa ni vaAmoni kala a va hlula. Anzhako ka lezo, i lo ti koramisa a dzunza Jehova hi kota ya kuhlula loko. — 1 Sam. 11:6, 11-13.

9. Zi mahisile kuyini a kuza Saule a kombisa maalakanyo ya ku ti lavela zakwe wutsumbu?

⁹ Anzhako ka xikhati, Saule i lo tsika maalakanyo ya makangwa ni matshanza ma kula, a ku fana ni kuchacharela loku ku gako simbi. Laha a nga hlula a vaAmaleki yimpini, i lo rangisa kunavela kakwe wutsumbu a fularela ku ingisa Jehova. Saule i lo teka muphango hi makangwa wutshanwini ga ku wu lovisa kota kulaya ka Nungungulu. Ahandle ka lezo, Saule i lo ti nonohisa hloko zonake a ti akela xialakanyiso. (1 Sam. 15:3, 9, 12) A xikhati lexi muprofeti Samueli a nga mu byela lezaku Jehova i khunguvanyekile, Saule i lo zama ku ti yimelela hi ku yisa kupima ka xipanze xa xileletelo xa Nungungulu lexi a nga xi ingisile ni ku rwexa vanwani a nanzu wa xihoxo xakwe. (1 Sam. 15:16-21) Tlhatakumbiri, a matshanza ma mahile Saule a karatekela nguvu ku ti lavela wudzunzo mahlweni ka vanhu ku hunza ku xalalisa Nungungulu. (1 Sam. 15:30) Hi nga ma tirisisa kuyini a matimu ya Saule kota woni kasi ma hi vuna ku simama hi hlayisa moya wa kutitsona?

10, 11. (a) Lezi zi nga humelela Saule zi hi gonzisa yini xungetano hi ku hlayisa a moya wa kutitsona? (b) Hi nga potsisa kuyini a ku lanzela mahanyela yo biha ya Saule ke?

¹⁰ A xo sangula, lezi zi nga mahekela Saule zi komba ku a hi faneli ku kondla mawoko, hi alakanya lezaku loku hi tshukile hi kombisa a moya wa kutitsona xikhatini xi hunzileko, hi ta simama ku kombisa moya lowo halahala. (1 Tim. 4:10) Tiva lezaku Saule i wata khwatsi niku i wa ranziwa hi Nungungulu hi xikhati xo kari, kanilezi i lo tsanzeka ku tsuwula a moya wa makangwa lowu wu nga sangula ku mila. Hi kugumesa Jehova i lo mu ala hi kota ya kungaingisi kakwe.

¹¹ Xa wumbiri, hi fanele ku ti wonela a ku veka kupima ntsena ka matlhelo lawa hi mahako khwatsi wutomini ga hina, hi nga cheli kota ka lezi hi faneleko ku chukwatisa. Lezo zi wa ta fana ni ku tirisa woni kasi hi nyanga a tinguwo ta hina ta tiswa, hi nga cheli kota ka xixalo xo kari xi nga nghoheni ya hina. Hambu loku hi nga chikeli ka Saule hi matshanza, hi fanele ku ti yimisela ku potsa hi kumbhelela ni kwihi kubyekelela ku nga wa ta hi yisa mahanyeleni lawo ya kubiha. Loku hi nyikiwa wusungukati, a hi ti woneleni a ku yimelela a zimaho za hina, hi tsongahata a xikarato kutani ku rwexa nanzu vanwani. Wutshanwini ga ku fana na Saule, i chukwana nguvu a ku vumela ku layiwa. — Gonza Tisimu 141:5.

12. Xana a moya wa kutitsona wu nga hi vunisa kuyini loku hi wela xionhweni xa hombe?

¹² Hambulezo, ahati loku hi maha xionho xa hombe ke? Saule i wa lava ku simama a woniwa khwatsi hi vanhu niku hi zalezo zi nga mu tsanzekisa ku humelela hi tlhelo ga moya. A ku hambana ni lezo, a moya wa kutitsona wu nga hi vuna a ku hlula tingana zonake hi amukela xivuno lexi xi lavekako. (Mav. 28:13; Jak. 5:14-16) Hi xikombiso, a makabye wo kari wa xinuna i lo sangula ku hlalela zithombe zo yila na a hi ni 12 wa malembe niku i lo simama ku maha lezo kufihlaleni hi xipimo xa khume ga malembe ni kuhunza. I bika lezi: “Zi karatile nguvu a kuza nzi bikela sati wa mina ni madota lezi nzi nga kari nzi zi maha. Kanilezi, lezi makunu nzi nga vumela mhaka leyi, nzi ti zwisa ku khwatsi nzi lo chokola a nzhwalo wo binza makatleni ya mina. A vokari va vanghana va mina va lo khunguvanyeka a xikhati lexi nzi nga suselwa malungelo ya kuva nanza ga wutireli, a ku khwatsi hi loku nzi lo va mbheta ntamu. Hambulezo, nza zi tiva lezaku Jehova wa tsaka nguvu hi ntiro wa mina makunu a ku hunza a xikhati lexi nzi nga hlalela zithombe zo yila, niku a xa hombe mawonela ya Jehova.”

PEDRO I ZI KOTILE KU HLULA MAKANGWA

13, 14. Xana Pedro i kombisisile kuyini a kubyekelela ka makangwa?

¹³ Mupostoli Pedro i kombisile a moya wa kutitsona na a ha gonzisiwa hi Jesu. (Luka 5:3-11) Hambulezo, i wa ha fanele kulwa ni kubyekelela ka makangwa. Hi xikombiso, i lo bayiseka a xikhati lexi mupostoli Jakobe na Johani va nga hlota tindlela ta ku kuma zikhundla zo tlakuka tlhelweni ga Jesu Mufunweni wa Nungungulu. Kuzilava Pedro i wa alakanya lezaku a xinwe xa zikhundla lezo xi wa fanele kuva xakwe hakuva Jesu i wa sina a wulile lezaku Pedro i wa tava ni ntiro wo hlawuleka. (Mat. 16:18, 19) Hambulezo, Jesu a nga miyelangi. I lo tlharihisa Jakobe na Johani zinwe na Pedro ni vapostoli lava vanwani lezaku va ti wonela ka makangwa yo lava ‘ku fuma hi ntamu hehla’ ka vamakabye vabye. — Mar. 10:35-45.

¹⁴ Hambu anzhako ka loku Jesu a zamile ku lulamisa maalakanyo ya Pedro, Pedro i simamile kulwa ni lezi a nga ti wonisa zona. A xikhati lexi Jesu a nga byela vapostoli lezaku va wa ta mu siya yece hi xikhatanyana, Pedro i lo veka vanwani hasi zonake a ti tlakusa hi ku wula lezaku yena yece i wa ta simama ku tsumbeka. (Mat. 26:31-33) Hambulezo, a kutitsumba kakwe ku wa nga tiyangi, hakuva ka wusiku galego i lo tsanzeka ku kombisa a moya wa kutitsona. Na a ku o zama ku ti vikela wutsumbu gakwe, Pedro i lo kaneta Jesu makhati manharu. — Mat. 26:69-75.

15. Hikuyini a xikombiso xa Pedro loku hi cuwuka hi ka wutomi gakwe gontlhe xi khumbako mbilu?

¹⁵ Hambu lezi a wileko na a vuka, Pedro i nyikile xikombiso xi nene xi khumbako mbilu. Hi kota ya kutikarata kakwe ni ku vuniwa hi moya wa ku basa wa Nungungulu, Pedro i zi kotile ku hlula a kubyekelela kakwe ka hava aza a zi kota ku ti khoma ni ku kombisa liranzo la kutitsona. (Gal. 5:22, 23) I timisele minzhingo yi wonekisako ku khwatsi ya hombe ku hunza leyi a nga wele ka yona kusanguleni. I kombisile kutikoramisa hi ndlela leyi a hlamulileko ha yona laha a nga kawukiwa hi mupostoli Paule. (Gal. 2:11-14) Niku anzhako ka ku kawukiwa, Pedro a nga mu vekelangi xiviti, a tizwa na xiyimo xakwe xi hi mhangweni hi kota ya kukawuka ka Paule. Pedro i lo simama ku kombisa liranzo ka Paule. (2 Ped. 3:15) A xikombiso xa Pedro xi nga hi vuna ku hlakulela a moya wa kutitsona.

16. Hi nga kombisisa kuyini a moya wa kutitsona loku hi kumana ni ziyimo zo binza?

¹⁶ Ehleketa hi ndlela leyi wena u hlamulako hi yona ka ziyimo zo binza. A xikhati lexi Pedro ni vapostoli va nga valelwe paxweni zonake va biwa hi kota ya kuxumayela kabye, va lo tsaka “hilezi va hlayelweko lava va faneleko a ku xaniseka hi kota ya vito ga Jesu.” (Miti. 5:41) Na wenawu u nga wona kuxaniseka kota lungelo ga ku pimanyisa Pedro ni ku lanzela a nkonzo wa Jesu hi ku kombisa a moya wa kutitsona. (Gonza 1 Pedro 2:20, 21.) A xiyimo lexi kambe xi nga ku vuna loku u amukela kulayiwa ku lavekako hi ka madota. Lanzela xikombiso xa Pedro wutshanwini ga ku hatlisela ku zangara. — Mutsh. 7:9.

17, 18. (a) Zini hi nga ha ti wutisako xungetano hi mixuvo ya hina ya moya? (b) Xini hi faneleko ku maha loku hi kuma nzhohwana ya makangwa mbilwini ya hina?

¹⁷ U nga vuneka kambe ka xikombiso xa Pedro xungetano hi ku tatisa mixuvo ya moya. U nga ti karatela ku tatisa mixuvo leyo hi ndlela yi kombisako a moya wa kutitsona. Kanilezi, ti wonele lezaku a kutikarata loko ku nga hunzuki mhaka yo lava nduma. Hikwalaho, ti wutisi lezi: ‘Xana a kuxuva ka mina ka ku chukwatisa kutani ku engetela ntiro lowu nzi mahelako Jehova ku nga ta bihiswa hi kunavela ka ku lava ku tiviwa ku hi mina manyani kutani kuva ni xikhundla xo tlakuka, zi nge khwatsi hi zona lezi Jakobe na Johani va nga zi lava a xikhati lexi va nga yisa xikombelo xabye ka Jesu ke?’

¹⁸ Loku u kuma nzhohwana ya makangwa mbilwini ya wena, kombela Jehova lezaku a ku vuna ku lulamisa maalakanyo ni kutizwa ka wena; zonake u ti karatela nguvu ku yisa wudzunzo ka yena ku nga hi ka wena wutsumbu. (Tis. 86:11) U nga ha ti karatela kambe a ku tatisa mixuvo leyi yi to kala yi nga ku mahi munhu wo tiviwa hi vontlhe. Hi xikombiso, u nga ha ti karatela ku hlakulela nguvu a tshamela go kari ga mbhanzu wa moya legi gi ku karatelako nguvu a ku gi kombisa. Kutani ku, loku u longisela khwatsi a zipanze za wena za mitlhangano kanilezi u nga khatali hi ku basisa a Salawu ya Mufumo, u nga ha ti vekela mixuvo ya ku tirisa wusungukati gi nga ka Va Le Roma 12:16. — Gonza.

19. Xini hi faneleko ku maha kasi hi nga mbhetiwi ntamu hi lezi hi zi wonako ka woni ga Mhaka ya Nungungulu?

¹⁹ A xikhati lexi hi ti cuwukako khwatsi ka woni ga Mhaka ya Nungungulu zonake hi wona zihoxo, hambu kova zikombiso za makangwa, hi nga tshuka hi mbhela ntamu. Loku zo tshuka zi ku mahekela, alakanyisisa hi munhu wo tlhariha ka mufananiso wa Jakobe. Jakobe a nga dlunyatisangi lezaku a munhu loyi i tekele ku lulamisa a zihoxo lezi a nga zi wona ge hambu ku wula ku i zi kotile ku lulamisa zihoxo zontlhe a nga zi wona. A ku hambana ni lezo, Jakobe i wula lezaku a munhu loye ‘i lo nonohisa nayweni wu mbheleleko.’ (Jak. 1:25) A munhu loye i lo alakanya lezi a nga zi wona ka woni a tlhela a simama ku chukwatisa. Hikwalaho, simama kuva ni mawonela ma nene xungetano hi wena wutsumbu ni mawonela yo ringanisela hi kutikarata ka wena. (Gonza Mutshawuteli 7:20.) Simama ku cuwuka nayweni wu mbheleleko, u tlhela u ti karatela ku hlayisa moya wa kutitsona. Jehova i ti yimisele ku ku vuna, khwatsi hi lezi a vunako a vamakabye va wena vo tala, lava hambu lezi va nga mbhelelangiko, va ranziwako ni ku katekiswa hi Nungungulu.