9 «Гәһәннә» — тулысынча юк ителүнең символы

«Гәһәннә» сүзе — еврей телендәге ге һинном сүзенең грек формасы, һәм ул «Һинном үзәне» дигән мәгънә йөртә. Грек Септуагинтасында Ешуа 18:16 да «Һинном үзәне» дигән сүз «Гәһәннә» дип тәрҗемә ителгән. Инҗилдә ул 12 тапкыр очрый: Маттай 5:22, 29, 30; 10:28; 18:9; 23:15, 33; Марк 9:43, 45, 47; Лүк 12:5; Ягъкуб 3:6. «Яңа дөнья тәрҗемәсе»ндә бу сүз бар шул очракларда «Гәһәннә» дип тәрҗемә ителгән.

Һинном үзәне борынгы Иерусалим шәһәреннән көнбатышта һәм көньякта урнашкан булган (Еш 15:8; 18:16; Ир 19:2, 6). Яһүдиянең соңгы патшалары идарә иткәндә, бу урынны мәҗүсиләрнең илаһы Молыхка пот ясап һәм кешеләрне утта корбан итеп табыныр өчен кулланганнар (2Елъ 28:3; 33:6; Ир 7:31, 32; 32:35). Кешеләр шул урында андый табынуда башка катнашмасыннар өчен, Йошия патша үзәнне, аеруча Тофет дип аталган урынын нәҗесләгән (4Пш 23:10).

Яһүдләрнең бер галиме Давид Кимхи (1160?—1235?), Мәдхия 26:13 турында язганда, «Геһинном» сүзенә кагылышлы мондый тарихи мәгълүмат бирә: «Иерусалим янында урнашкан бу урын — җирәнгеч урын; ул урынга төрле пычрак нәрсәне һәм мәетләрне ыргыталар. Анда ут беркайчан да сүнми, анда пычрак нәрсәләрне һәм мәетләрнең сөякләрен яндыралар. Шуңа күрә бозык кешеләрнең хөкем ителүен „Геһинном“ сүзе символлаштыра».

Һинном үзәне Иерусалимның чүп-чары яндырыла торган урынга әйләндерелгән булган. Шул урында үлгән хайваннарның мәетләре яндырылган, һәм ут янып торсын өчен, күкерт өстәлгән. Анда шулай ук кабердә җирләргә лаек булмаган җинаятьчеләрнең гәүдәләре ыргытылган. Андый мәет янган урынга эләксә, янып юк ителгән, ә тирән чокырның кырыена эләгеп калса, аның мәете кортлый башлаган. Бу кортлар мәетнең тәнен ашаганнар һәм сөякләрен генә калдырып үлгәннәр. Шуңа күрә кешене Гәһәннәгә ыргытсалар, ул кеше иң хәтәр җәзага дучар булган дип саналган. «Янып торган күкертле күл»нең образы Гәһәннә һәм аның мәгънәсеннән алынган (Ач 19:20; 20:10, 14, 15; 21:8).

Күпләр күзгә күренми торган мондый урын бар дип саный: анда кеше җаннары утта мәңге җәфалана яки аларны үлми торган кортлар ашап тора. Әмма Гәһәннәгә кеше яки хайваннарны тере килеш, аларны яндырыр өчен яки җәфалар өчен, ыргытмаганнар. Шуңа күрә Гәһәннә күзгә күренмәгән теге урынның символик образы була алмый. Анда җирләргә лаек булмаган җинаятьчеләрне ыргытканнар, алар кабергә (терелтелүгә өметнең символы) салынмаган. Шуңа күрә Гайсә һәм аның шәкертләре Гәһәннә дигән сүзне тулысынча юк ителүнең, Аллаһының галәменнән юкка чыгуның яки «икенче үлемнең», мәңгелек җәзаның символы итеп кулланганнар.

Моның барысы Йәһвәнең гаделлек һәм мәхәббәт кебек сыйфатлары белән туры килә. (Чыгыш 34:6, 7; 1 Яхъя 4:8 не чагыштырыгыз.)