Kugwiriskira Ncito Autilayini

KUYOWOYA nkani mwakugwiriskira ncito autilayini kukupangiska ŵantu ŵanandi kuŵa na wofi. Iwo ŵakughanaghana kuti ŵangayowoya makora para vyose ivyo ŵakukhumba kuyowoya vyalembeka nga ni nkani yakucita kuŵazga, panjiso kucita kusungilira pa mtima ivyo ŵakukhumba kuyowoya.

Ndipouli, unenesko ngwakuti, nyengo zose para tikuyowoya kuti tikucita kuŵazga pa pepala yayi mazgu agho tikukhumba kuyowoya. Tikuyowoya mwambura kulaŵiska pa pepala para tikuyowoya na viŵaro vya mbumba na mabwezi ghithu. Tikuyowoyaso mwambura kulaŵiska pa pepala para tili mu uteŵeti wa m’munda. Tikuyowoyaso mwambura kulaŵiska pa pepala para tikupereka lurombo lwakufumira pasi pa mtima, kwali tili tekha panji tikupereka lwa pawumba.

Para mukuyowoya nkani, kasi mukupambaniska pakati pa nkani ya autilayini na yakucita kuŵazga? Nangauli kuyowoya nkani yakucita kuŵazga kukovwira kuti yiŵe yakurondora ndiposo mukuŵa ŵanangwa pakuŵazga, kweni yikukhwaska comene mitima ya ŵategherezgi yayi. Para mwaŵazga masentensi ghanandiko, mazgu ghinu ghazamwamba kusinta kapulikikwiro kake, ghazamupambana na umo ghakupulikikwira nyengo zose para mukuyowoya. Usange pwererero linu lose liŵenge pa mazgu agho mukuŵazga pa pepala mumalo mwakuŵika pa ŵategherezgi ŵinu, mbwenu iwo ŵangategherezga comene yayi cifukwa ŵaghanaghanenge kuti mukupwerererako za iwo yayi, cifukwa mukuleka kuŵalaŵiska. Mwanadi, nkani yakuciska ni iyo mukuyowoya mwakufumira pasi pa mtima winu, mwakuleka kucita kuŵazga.

Sukulu ya Uteŵeti wa Ciuta yilikulinganizgika kuti yitovwire mu umoyo withu wa zuŵa na zuŵa. Para takumana na mabwezi ghithu, kuti tikutora pepala mu thumba na kuŵazga ivyo tikukhumba kuyowoya nagho yayi. Para tili mu uteŵeti wa m’munda, kuti tikuruta na mapepala ghanandi kuti tikaŵazge na cakulata cakuti tikaleke kuruwa ivyo tikukhumba kukayowoya ku ŵantu yayi. Para mwamucita ciyerezgero ca upharazgi mu ungano wa sukulu, mukayezge-yezge kuyowoya mwakuyana na kawiro kinu. Para mwanozgekera makora autilayini yinu, kwali nja mu mtima panji yakucita kulemba, yikuŵa yakukwanira kuti yimukumbuskeni fundo zikuru izo mukukhumba kukayowoya. Kweni ni mwauli umo mungacitira kuti mugwiriskire ncito makora autilayini yanteura iyo?

Manyani Ivyo Mukukhumba Kuyowoya. Kuti mugwiriskire ncito autilayini pakuyowoya, mukwenera kumanya ivyo mukukhumba kuyowoya. Ici kuti cikung’anamura kusanka mazgu ghakuti muyowoye yayi. Kweni cikung’anamura kuti mughanaghane danka pambere mundayowoye.

Mu umoyo withu wa zuŵa na zuŵa, muntu uyo wakuyowoya mwaluŵiroluŵiro mwambura kughanaghanira ivyo wakukhumba kuyowoya, kanandi wakuyowoya vintu ivyo pamanyuma pake vikuŵa na vyakufumapo viheni, ndipo paumaliro pake wakuzakadandaura kuti wamanyenge ntena wanguyowoya mwa ntowa iyo yayi. Paliso muntu munyake uyo wangayowoya mwambura cilato ceneco, wakuti ici yowoye, mbwenu lekezge na kuyowoya cinyakeso. Masuzgo ghaŵiri ghanteura agha ghangamara mwakuyowoya mwakupumulira, ghanaghanirani danka ivyo mukukhumba kuyowoya. Para mwamanya fundo iyo mukukhumba kuyowoya, sankani ntowa yakayowoyero kuti murongosore fundo yinu, ndipo pamanyuma pake yambani kuyowoya.

Kasi mukunozgekera kuruta mu uteŵeti wa m’munda? Sangani nyengo, kuti yakurongezgera mabuku pera mu cikwama yayi, kweniso yakurangurukira pa ivyo mwamuyowoya. Para mukughanaghana kukagwiriskira ncito maupharazgi agho ghali mu Uteŵeti Withu Waufumu, ŵazgani maupharazgi agho mwakuwerezga-werezga kuti fundo zikuru zimanyikwe ndiposo kuti zikhazikike mu mtima winu. Yowoyani mwakudumura fundo yinu yimoza panji ziŵiri izo mwasanka. Yowoyani mu mazgu ghinu na ghinu, ndiposo yowoyani mwakuyana na ukhaliro wa mu cigaŵa cinu. Cingaŵa cakovwira kuŵa na autilayini mu maghanoghano ghinu ya ivyo mwamuyowoya. Kasi mu autilayini iyo mungaŵa vici? (1) Mu mazgu ghinu ghakwamba, mungayowoya vintu ivyo ŵantu ŵanandi ŵakwenjerwa navyo mu cigaŵa cinu. Mupempeni mweneko wa nyumba kuti wayowoyepo maghanoghano ghake. (2) Iŵani na fundo yakuti muyowoye mu cidumbirano ico, mungasazgapo lemba limoza panji ghaŵiri agho ghakurongora kuti Ciuta wazamumazga masuzgo agho tikukumana nagho. Para mwaŵi wulipo wakuti murutilizge cidumbirano, muphalirani kuti Yehova wazamumazga masuzgo agho kwizira mu Ufumu wake, boma lake ilo liri kucanya. (3) Mukhuŵirizgani muntu uyo kuti wagwilirepo ncito pa ivyo mwadumbiskana. Mungamugaŵira magazini panji kumupempa kuti muyambiske sambiro la Baibolo na kupanga manozgero ghakuti murutilizge cidumbirano cinu.

Autilayini iyo mungayigwiriskira ncito pa cidumbirano canteura ici nja mumtima. Para mukukhumba kulaŵiska pa autilayini ya pa pepala pambere mundambe upharazgi winu, autilayini iyo yikwenera kuŵa na mazgu ghakwambiska cidumbirano ghacoko waka, yiŵe na lemba limoza panji ghaŵiri, ndiposo yiŵe na fundo zicoko waka izo mukukhumba kukayowoya paumaliro wa cidumbirano ico. Kunozgekera ndiposo kugwiriskira ncito autilayini yanteura iyo vikutovwira kuti tiyowoye mwambura kubudiska-budiska, kayowoyero kanteura ako kakupangiska uthenga withu kuti upulikikwe makoraghene ndiposo ukukumbukirika makora comene.

Usange pali nkani yinyake iyo ŵantu ŵakutemwa kususka panji fumbo ilo ŵantu ŵakutemwa kufumba mu cigaŵa cinu, cingaŵa ciweme kuti mupange kafukufuku pa nkani iyo. Iŵani na fundo zikuru ziŵiri panji zitatu pamoza na malemba agho ghakukhozgera fundo izo. Kabuku ka Mitu ya Nkhani ya Baibulo Yokambitsirana panji mitu yicoko-yicoko ya nkani iyo yikusangika mu buku la Kukambitsirana vingaŵa vintu vyakuti muvigwiriskire ncito. Mungagwiriskiraso ncito cimanyisko cakufuma mu cakupharazga cinyake. Lembani autilayini yifupi ndipo bamphikani autilayini yinu ku pepala ilo mwalembapo fundo izo mwatora mu cakupharazga ico mwasanka. Mapepala ghaŵiri agha mukwenera kughaŵika pamoza na mabuku ghanyake agho murutenge nagho mu uteŵeti wa m’munda. Para mweneko nyumba wafumba fumbo panji wakususka ivyo mukuyowoya, muphalirani kuti muli na vifukwa vyakukwanira vyakugomezgera ivyo mukuyowoya. (1 Pet. 3:15) Anteura gwiriskirani ncito autilayini yinu kuti muzgore fumbo ilo wafumba.

Para muperekenge lurombo lwa mbumba yinu, pa sambiro la buku, panji pa mpingo, ncakuzirwa kuti munozgekere ivyo mwamuyowoya. Mwakuyana na ivyo vyalembeka pa Luka 11:2-4, Yesu wakapereka ndondomeko yipusu comene ya kaperekero ka lurombo. Panyengo yakupatulira tempele ku Yerusalemu, Solomon wakapereka lurombo lutali comene. Ncapakweru kuti wakanozgekera lurombo ulu. Cakudanga wakatumbika Yehova na kuzunura layizgano Lake ilo wakalayizga Davide; pamanyuma pake wakayowoya za tempele; vyakucitika vyakupambana-pambana ndiposo wakayowoyaso za ŵantu. (1 Mathe. 8:22-53) Tingatorapo sambiro pa viyerezgero ivi.

Lembani Autilayini Yipusu. Kasi autilayini yinu mwamuyigwiriskira ncito pakuyowoya nkani yinu? Kasi iyo yikwenera kuŵa na vici?

Kumbukirani kuti, autilayini yikulembeka kuti yimovwirani kukumbukira fundo. Cingaŵa cakovwira kulemba masentensi ghacoko waka gha mazgu ghinu ghakwambilira. Kweni pamanyuma pa mazgu ghinu ghakwambilira, ŵikani pwererero linu pa fundo, pa mazgu yayi. Usange fundo zinu zikukwana masentensi ghanandiko, cingaŵa ciweme kuti masentensi agho ghaŵe ghafupi. Fundo zikuru izo mukukhumba kuzipatawura zikwenera kumanyikwa makora pa autilayini yinu. Mungazimanya makora para mungazilemba mu malembo ghakuru-ghakuru, gwarani muzere kusi kwa fundo panji kuzilemba na cakulembera ico cili na mtundu unyake. Pasi pa fundo yikuru yiliyose, lembanipo fundo izo zikukhozgera fundo yikuru iyo mwalemba. Lembani malemba agho mukukhumba kukaŵazga. Cikuŵa ciweme kukaŵazga kufumira mu Baibolo ilolene. Vimanyani makora viyerezgero panji ntarika izo mukukhumba kukagwiriskira ncito. Mungayowoyaso mazgu ghakufumira mu mabuku gha kucaru agho ngakwenelera ndiposo ghakukolerana na nkani yinu. Fundo zinu zikwenera kuŵa zakukwanira makora kuti nkani yikadumbike makora. Para autilayini njautozi cikuŵa cipusu kuyigwiriskira ncito.

Ŵanji ŵakugwiriskira ncito maautilayini agho ghali na fundo zikuru pera. Autilayini yanteura iyo yikuŵa na mazgu ghacoko waka, malemba agho muyowoyi wakukhumba kukaghayowoya mwambura kulaŵiska mu Baibolo, ndiposo vithuzithuzi ivyo vingamovwira kukumbukira fundo. Mwakugwiriskira ncito vintu ivi, muyowoyi wakuŵa wakunozgeka kuyowoya nkani yake mwandondomeko yiweme nkanira ndiposo mwa ntowa ya kudumbirana. Ici ndico cilato ca sambiro lino.

Pa mapeji 39 mupaka 42 gha buku lino pali mutu wakuti “Kulemba Autilayini.” Cingaŵa cacovwiro comene kuti muŵazgeso mutu uwo peneapo mukuŵazga mutu wuno wakuti “Kugwiriskira Ncito Autilayini.”

Umo Mungagwiriskira Ncito Autilayini. Cilato cinu kuti ncakuti mulembe waka autilayini ya nkani yinu yayi. Kweni ncakuti muyigwiriskire ncito autilayini yinu makoraghene nkanira.

Cintu cakwamba kucita na autilayini yinu ncakuti munozgekere nkani yinu. Laŵiskani mutu wa nkani yinu, ŵazgani fundo zikuru zose, ndipo wonani umo fundo zikuru izo zikukolerana na mutu wa nkani yinu. Manyani nyengo iyo mukwenera kumalira pa fundo yikuru yiliyose. Sono weleraniso pa fundo yikuru yakudanga. Ŵazgani fundo zicoko-zicoko izo zikukhozgera fundo yikuru, malemba na viyerezgero ivyo mukukhumba kukagwiriskira ncito pakukakonkoska fundo yikuru iyo. Weleranimo mu cigaŵa cakwamba ca nkani yinu mwakuwerezga-werezga mupaka cigaŵa ico mucimanye makora. Citani mwakuyana waka na fundo zikuru zinyake zose. Para ncakukhumbikwa, wonani fundo izo mukughanaghana kuti mungaleka kukaziyowoya kuti mukamalizge kuyowoya nkani yinu mwa nyengo yake. Paumaliro pake weleranimo nkani yinu yose. Ŵikani pwererero linu pa fundo, pa mazgu yayi. Lekani kusungilira pa mtima nkani yinu yose.

Para mukuyowoya nkani, nyengo zose laŵiskani ŵategherezgi ŵinu. Pamanyuma pakuti mwaŵazga lemba, rongosorani lemba ilo mwakugwiriskira ncito Baibolo linu mwambura kuŵazga ivyo vili pa autilayini yinu. Mwakuyana waka, para mwayowoya ciyerezgero, yowoyani mu ntowa yakuyana na umo mukuyowoyera ku mabwezi ghinu, lekani kucita kuŵazga pa autilayini. Peneapo mukuyowoya, lekani kulaŵiska pa autilayini yinu kuti muŵazge sentensi yiliyose. Yowoyani kufumira pasi pa mtima winu, ndipo mwakucita nteura mukhwaskenge mitima ya ŵategherezgi ŵinu.

Para mwamanya kuyowoya nkani ya autilayini, mbwenu ndiko kuti muŵenge muyowoyi waluso comene wa nkani za pawumba.