Ivyo Ŵaŵazgi Ŵithu Ŵakufumba
Kasi Ŵakaboni ŵa Yehova Ŵakuliwona wuli Testamente Lakale?
Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakugomezga kuti Baibolo ni Mazgu gha Ciuta, ndipo ŵakuwona Testamente Lakale na Lasono kuti ni vigaŵa vyakuzirwa vya Mazgu gha Ciuta. Ndipouli, Ŵakaboni ŵa Yehova, mwakwenelera ŵakucema Testamente Lakale kuti “Malemba gha Cihebere,” ndipo Testamente Lasono ŵakulicema kuti “Malemba gha Cigiriki.” Ŵakughacema na mazina agha cifukwa cakuti pakwambilira cigaŵa cikuru ca Baibolo cikalembeka mu Cihebere na Cigiriki.
Kweni ŵanji awo ŵakuti Mbakhristu, ŵakukayikira Testamente Lakale. Ŵakuti likulongosora za Ciuta mukali uyo wakazomerezganga nkhondo, kukomana, ndipo wakupambana comene na Ciuta wacitemwa ndiposo wa nkharo yiwemi uyo wakuyowoyeka mu Testamente Lasono. Nyengo zinyake ŵakuyowoya kuti Testamente Lakale likuyowoya comene za Ciyuda, antheura ndakwenelera yayi ku Ŵakhristu. Ndipouli, pakughanaghanira dango la Ciuta ilo liri pa Duteronome 12:32, lakuti tileke kuwuskako panji kusazgako kanthu ku mazgu ghake, kasi ivi vingaŵa vifukwa vyakukwana vyakukanira Testamente Lakale, ilo nchigaŵa cikuru ca Baibolo?
Ca m’ma 50 C.E. apo mpositole Paulosi wakaluta ku Tesalonika, Girisi, “wakadumbirananga nawo vya mu Malembo, wakubanula na kulongora kuti kukamwenelera Khristu kukomwa na kuwuka ku ŵakufwa.” (Milimo 17:1-3) Ŵanji awo ŵakamutegherezga ŵakazgoka Ŵakhristu, ndipo pamasinda pake Paulosi wakaŵalumba wakati: “Para mukapokelera kwa ise mazgu gha uthenga, ndigho mazgu gha Ciuta, kuti mukaghapokelera nga ndi mazgu gha ŵanthu cara, kweni nga umo ghaliri kwakuneneska, mazgu gha Ciuta.” (1 Ŵatesalonika 2:13) Pa nyengo iyo Paulosi wakafikira ku malo agha, pa mabuku 27 gha Malemba gha Cigiriki, ni buku la Mateyu lekha ilo likaŵa kuti lalembeka. Ntheura, “Malembo” agho Paulosi wakadumbirananga nawo na ‘kughalongora’ ghakwenera kuti ghakaŵa gha Cihebere.
Nakuti awo ŵakalembanga Malemba gha Cigiriki, mazgu ghanyake ghakukwana 320 ŵali kughalemba mwakudunjika nga umo ghaliri mu Malemba gha Cihebere, apo ghanyake ŵali kulemba waka fundo zake. Cifukwa wuli? “Cifukwa ivyo vyose vikalembeka kale, vikalembekera kusambizgika kwithu, mwakuti tiŵirenge na cigomezgo mu cizizipizgo na cisangulusko ivyo vili mu Malembo.” (Ŵaroma 15:4) Ici cikulongora pakweru kuti awo ŵakugwiliskira nchito Baibolo lose ŵakusanga candulo cikuru comene.
Lufura lwa Malemba gha Cigiriki ni Malemba gha Cihebere, ndipo ghakulutizga waka mazgu gha Ciuta, cifukwa ca khumbo la Ciuta ilo likavumbukwanga pacoko na pacoko. Malemba gha Cigiriki ghakulongorapo yayi kuti Malemba gha Cihebere ngambura kuzirwa. Herbert H. Farmer, msambizgi wa vyauciuta pa Cambridge University wakati mabuku gha Mateyu, Marko, Luka na Yohane “ghangapulikikwa makora yayi usange tikutondeka kumanya ivyo vili kulembeka mu Testamente Lakale.”
Mazgu gha Ciuta ghakukhumbikwira kughasintha yayi. Kweni “nthowa ya ŵarunji yikuŵa nga ndi kungweruka kwa matandakuca, uko kukuŵaliraŵalira mpaka muhanya pakati.” (Zintharika 4:18) Mwa kusazgirako Malemba gha Cigiriki ku Baibolo, Ciuta wakasazgirako ungweru wakukhwaskana na khumbo lake ilo likavumbukwanga pacokopacoko. Kweni kuti wakayuyura Malemba gha Cihebere yayi. Testamente Lakale na Lasono, ghose ni “mazgu gha Fumu [Yehova, gheneagho] ghakukhalilira swi.”—1 Petros 1:24, 25.