MANTAL TA SLIKEBALTIK PAJINA: ¿MI OY BUCHʼU SNAʼ LI KʼUSI CHKʼOT TA PASEL TA JELAVELE?

¿Mi oy buchʼu snaʼ li kʼusi chkʼot ta pasel ta jelavele?

Jkotoltik ta jnoptik li kʼusi chkʼot ta pasel ta jelavele. Ta jakʼbe jbatik kʼusi van chkʼot ta pasel ta jtojolaltik xchiʼuk li kutsʼ kalaltike. Xuʼ van xi ta jakʼbe jbatike: «¿Mi ta van xkuxiik ta jun Balumil ti bu chʼabal vokolil li kalab jnichʼnabe?» «¿Mi ta van xichʼ lajesel li Balumile?» «¿Mi oy van kʼusi xuʼ jpas yoʼ masuk xa lek li jkuxlejal ta jelavele?». Stalel onoʼox ti ta jkʼan ta jnaʼtik taje, yuʼun ta jkʼan ti junuk noʼox koʼontontike. Ti xanaʼuk li kʼusi chkʼot ta pasel ta jelavele kak chachapan aba.

Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi van chkʼot ta pasel ta jtojolaltik li ta jelavele? ¿Mi oy van buchʼu snaʼ? Li buchʼutik chakʼik persa yalbel smelolal li kʼusi chkʼot ta pasel ta jelavele oy junantik ti kʼotem ta pasel li kʼusi yalojike, pe jaʼ ep ti chʼabale. Pe li Diose xuʼ xal ta melel li kʼusi chkʼot ta pasel ta jelavele. Xi chal ta Skʼope: «Vuʼun noʼox jtuc xuʼ chcal li cʼusi chcʼot ta pasel ta tsʼacale; epal jabil toʼox scʼan xcʼot ta pasel ti cʼalal chcale» (Isaías 46:​10). ¿Mi kʼotem ta pasel ta melel li kʼusi yaloje?

CHKʼOT TA PASEL LI KʼUSI YALOJ DIOSE

¿Kʼu yuʼun skʼan oyuk ta avoʼonton snaʼel kʼuxi kʼot ta pasel li albilkʼopetik laj yal Dios ta voʼnee? Jnopbetik skʼoplal li buchʼu chchanbe skʼoplal ti kʼu yelan ch-echʼ jujun kʼakʼale (meteorólogo). ¿Mi ta van xapat avoʼonton ta stojolal ta skoj ti aviloj ti chkʼotanuk ta pasel li kʼusi chalbe skʼoplale? ¿Mi ta van xachikinta li kʼusi chalbe skʼoplal okʼome? Jaʼ ti tanae. Jaʼ jech ek kʼalal mi la avakʼ venta ti kʼotem ta pasel skotol kʼusi yaloj li Diose, ta stij avoʼonton chakʼan chanaʼ li kʼusi chal ta sventa li kʼusi chkʼot ta pasel ta jelavele.

LAJ YICHʼ LAJESEL JUN MUKʼTA JTEKLUM: Xuʼ van toj labal sba ta aʼiel ti jech oy buchʼu kak chal ti ta anil noʼox chichʼ lajesel jun mukʼta jteklume. Akʼo mi oy xa ta sjayibal siglo ti tsots sjuʼel li jteklum taje. Li Diose la stunes jun yaj-alkʼop sventa kak chalbe skʼoplal ti chichʼ lajesel li Ninivee (Sofonías 2:​13-​15). ¿Mi kʼot ta pasel li albilkʼop taje? ¿Kʼusi yaloj li j-al-loʼiletike? Li ta svukubal siglo kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike, ti te van voʼlajunebuk jabil ta mas tsʼakal kʼalal laj yal albilkʼop li Diose, ay stsakik ta kʼop Nínive li jbabiloniaetik xchiʼuk li jmedoetike. Jech xtok, laj yal Dios ti «ta scʼatajes o ta taqui xocol banamil» li mukʼta jteklum taje. Akʼo mi te van 518 kilometro sjamlej li jteklume muʼyuk bu la stunesbeik li yosilale, kʼajomal noʼox la slajesik. ¿Mi kʼot van ta pasel xanaʼ ti jaʼuk laj yal li buchʼu chchanbe skʼoplal politikae?

«CHLIC XCHICʼ SBAQUIL CRISTIANOETIC»: Kʼalal skʼan toʼox oxibsien jabil xkʼot ta pasel taje, ¿mi oy van buchʼu xuʼ kak xal buchʼu ta xchikʼ baketik ta skajleb matanal, kʼusi sbi, buchʼu smoltotak xchiʼuk kʼusi sbi li lum ti bu chichʼ chikʼele? Ti xkʼot ta pasel taje, solel van lek ojtikinbil chkom li buchʼu laj yalbe skʼoplale. Xi laj yal li yaj-alkʼop Diose: «Ta stojol smomnichʼnabtac David ta xvocʼ jun querem, Josías sbi [...;] te chlic xchicʼ sbaquil cristianoetic» ta jun skajleb matanal ta lum Betel (1 Reyes 13:​1, 2). Oxibsien jabil ta mas tsʼakale och ta ajvalil jun snamtal mom David ti Josías sbie. Li biil taje muʼyuk mas ojtikinbil li vaʼ kʼakʼale. Jech kʼuchaʼal laj yichʼ alele la stsak «li baquetic ta muquinaltique; te la xchicʼ» ta skajleb matanal ta Betel (2 Reyes 23:​14-​16). ¿Mi oy van buchʼu x-al yuʼun ta spʼijil stuk ti tukʼ chkʼot ta pasel skotol taje?

LAJ YICHʼ LAJESEL JUN AJVALILAL: Labal van sba ta aʼiel ti jech oy buchʼu kak xal kʼusi sbi li buchʼu tslajes jun mukʼta tsatsal jteklume, pe ti muʼyuk to bu vokʼem li vinik taje. Maʼuk noʼox taje, yuʼun chal kʼuxi tslajes xtok. Taje jaʼ li kʼusi laj yal Diose: laj yal ti oy jun vinik ti Ciro sbi ti tstsal jun mukʼta tsatsal jteklume. Jech xtok, tskolta lokʼel ta mosoil li judioetike xchiʼuk tskolta sba ta xchaʼvaʼanel li templo ta Jerusalene. Laj yal xtok ti tstakijesbe yok ukʼum li Ciro kʼalal chbat tsalvanuke xchiʼuk ti jamal tstaik li stiʼ jteklume (Isaías 44:⁠27–​45:2). ¿Mi kʼot van ta pasel skotol taje? Li j-al-loʼiletike chalik ti jech kʼot ta pasel ta melele. Li yajsoltarotak Ciroe toj pʼij ti kʼu yelan la skʼejbeik batel yok li ukʼum ti ch-echʼ ta Babiloniae, jaʼ jech kʼot ta pasel ti albil ti chichʼ takijesel li ukʼume. Jech xtok, te ochik batel ta stiʼ jteklum li soltaroetike, yuʼun jamal iktabil. Vaʼun li Ciroe la skolta lokʼel li judioetike xchiʼuk laj yal ti xuʼ xchaʼvaʼanik li templo ta Jerusalene. Mu staleluk li kʼusi la spas Ciroe, yuʼun muʼyuk ta xichʼbe ta mukʼ li Sdios judioetike (Esdras 1:​1-3). ¿Mi mu jaʼuk noʼox Dios x-al yuʼun skotol li kʼusitik kʼot ta pasel taje?

Taje jaʼ noʼox oxib skʼelobil ti chkʼot ta pasel li kʼusitik kak chalbe skʼoplal li Diose. Pe oy to yan skʼelobiltak. Li Josué ti jaʼ jbeiltasvaneje, oy kʼusi laj yal ti snaʼojik xa onoʼox li buchʼutik te chchikintaike, xi laj yale: «Ta jcʼan acʼo cʼotuc lec ta ajol ta avoʼntonic ti icʼot ta pasel scotol li cʼusi yalojboxuc Mucʼul Dios cuʼuntique. Me jbeluc muʼyuc cʼusi ti muc spase» (Josué 23:​1, 2, 14). Jaʼ jech ta melel, li j-israeletike snaʼojik onoʼox ti chkʼot ta pasel li kʼusi yaloj Diose. ¿Pe kʼu yuʼun jaʼ chkʼot ta pasel li kʼusi chal Diose? Yuʼun mu xkoʼolaj kʼuchaʼal krixchanoetik li Diose. Tsots skʼoplal ti jnaʼtik taje, yuʼun oy kʼusitik yaloj ti chkʼot ta pasel ta jelavel ti jaʼ tsjel jkuxlejaltik ta sbatel osile.

LI KʼUSI YALOJ DIOSE XCHIʼUK LI KʼUSI YALOJ KRIXCHANOETIKE

Li kʼusitik chalbeik skʼoplal li krixchanoetike jaʼ te tslokʼesik li ta kʼusitik saʼojbeik skʼoplal li sientifikoetike, ta sventa li kʼusitik kʼotemik xa ta pasel ta voʼnee xchiʼuk oy la buchʼu ch-akʼbat snaʼik ti tsots sjuʼele. Vaʼun jaʼ noʼox tsmalaik li kʼusi chkʼot ta pasele (Proverbios 27:1).

Mu xkoʼolaj kʼuchaʼal krixchanoetik li Diose, yuʼun snaʼoj skotol li kʼusitik chkʼot ta pasele. Snaʼoj kʼu yelan li krixchanoetike xchiʼuk li kʼusi oy ta yoʼontonike. Mi jech tskʼane, xil li kʼusi tsnop tspas li jun krixchanoe o li jun lume. Pe maʼuk noʼox spas yuʼun taje. Yuʼun xuʼ sjel o tsbeiltas kʼusiuk sventa xkʼot ta pasel li kʼusi oy ta ­yoʼontone. Xi chale: «Li jcʼop chlocʼ ta quee, muc xocoluc tsut batel ta jtojol. [...] Chcʼot ta pasel scotol li cʼusi ta xcale» (Isaías 55:​11). Pe bakʼintike jaʼ noʼox jpʼelchaʼpʼel chalbe skʼoplal li kʼusi tspas Dios ta tsʼakale. Jech xtok, tskʼel ti jechuk xkʼot ta pasel li kʼusi chale.

¿KʼUSI CHKʼOT TA JTOJOLALTIK TA JELAVEL?

¿Mi oy van buchʼu xuʼ xal li kʼusi chkʼot ta jtojolaltik xchiʼuk ta stojolal li kutsʼ kalaltik ti xuʼ jpat-o koʼontontike? Ti jnaʼojtikuk ti chtal jun tsatsal ikʼaloʼe, ta van jkʼel kʼuxi xuʼ jchabi jbatik. Li albilkʼopetik ta Vivliae jaʼ jech tspʼijubtasutik. Yuʼun oy kʼusitik yalojbe skʼoplal Dios ti chkʼot ta pasel ta spʼejel Balumil ti tsots skʼoplale, ti mu xkoʼolaj xchiʼuk li kʼusitik chalbeik skʼoplal krixchanoetike. (Kʼelo li rekuadro ti bu chal: «Li kʼusi yaloj Dios ta sventa li kʼusi chkʼot ta pasel ta jelavele».)

Li ta Vivliae oy ep albilkʼopetik ti chal kʼusi chkʼot ta stojolal li krixchanoetike, ¿mi chakʼan chanaʼ? Yuʼun xi chal Vivlia ta stojolal li Diose: «Vuʼun noʼox jtuc xuʼ chcal li cʼusi chcʼot ta pasel ta tsʼacale [...]. Jech chcal: “Li cʼusi jnopoje persa chcʼot ta pasel; li cʼusi oy ta coʼntone ta onoʼox jpas”» (Isaías 46:​10). Jkotoltik xuʼ oy kʼusi jkʼupintik ta jelavel. ¿Mi chakʼan chanaʼ kʼusi? Jakʼbo stestigotak Jeova li kʼusi chal Vivlia ta sventa taje. Li stukike maʼuk jtsob krixchanoetik ti chalbeik skʼoplal li kʼusi chkʼot ta pasel ta jelavele, mi jaʼuk ta xalik ti chaʼiik chkʼopoj espirituetike xchiʼuk muʼyuk sjuʼelik sventa chalik li kʼusi chkʼot ta pasele. Yuʼun chchanik lek Vivlia, jaʼ yuʼun xuʼ xalboxuk li kʼusi snopoj tspas Dios ta jelavele.

[Rekuadro ta pajina 6]

Kʼalal ta jchantik li albilkʼopetik ta Vivliae te chkilbetik jtos stalelal Dios ti labal sbae. Yuʼun kʼalal chalbutik li kʼusi oy ta yoʼonton tspase chakʼ ta ilel ti oy ta yoʼonton li krixchanoetike. Ta melel, tskʼan ti akʼo xkiltik li kʼusi kʼupilik sba chtal ta jelavele.

[Rekuadro ta pajina 7]

Li kʼusi yaloj Dios ta sventa li kʼusi chkʼot ta pasel ta jelavele

▪ Mu xkʼot xkʼopojik li buchʼutik chalik ti chlaj li Balumile, yuʼun li Diose ta xal ti jech staoj-o yav li Balumile (Salmo 104:5; Eclesiastés 1:4).

▪ Li Diose muʼyuk ta xakʼ ti sokesik ta j-echʼel Balumil li krixchanoetike (Salmo 92:7; Apocalipsis 11:​18, Ch).

▪ Li Diose snaʼoj lek ti jutuk mu skotoluk li relijionetike chchopol kʼoptaat xchiʼuk mu skʼan xchʼamik li kʼusi chal li Vivliae, jaʼ yuʼun ta xakʼbe slajeb (Apocalipsis 18:​4-9).

▪ Li Ajvalilal yuʼun Dios ta vinajele tslajes li jtoy­baetike, taje mi junuk buchʼu jech spas yuʼun, mi jaʼuk nikel, nojelal ta voʼ o yan ­kʼusitik. «Li jbajmantaletique jʼechʼel chbatic o» (Salmo 37:​10, 38; Daniel 2:​44).

▪ Li buchʼutik chchʼunbeik smantal Diose chkuxiik ta jun Balumil ti toj kʼupil sbae. «Qʼuelo lec avil li bochʼo lec yoʼntone, ti lec cʼusitic tspase; oy cʼusi tsta ta tsʼacal ti toj leque, jaʼ ti jun yoʼnton oe» (Salmo 37:​11, 37; Apocalipsis 21:​3, 4).

▪ Li Diose chal ta Vivlia kʼusi skʼan jpastik yoʼ lek xilutik xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ jpoj jbatik ta «stojol scotol ti cʼusitic ta xcʼot ta pasele» (Lucas 21:​36, Ch; Juan 17:3).

[Lokʼol ta pajina 4]

Laj yichʼ chaʼvaʼanel jun muro li ta voʼneal Nínive ti laj yichʼ lajesele

[Stojel ta vokol]

Randy Olson/National Geographic Creative

[Lokʼol ta pajina 5]

Solel lek tukʼ laj yalbeik smelolal kʼu yelan chichʼ lajesel Babilonia li j-alkʼopetik ta Vivliae