Oyuk kʼusi xavakʼbe xchan li yantike

SVENTA oyuk kʼusi xchanik avuʼune, maʼuk noʼox skʼan xavalbe skʼoplal li kʼusi mas jtunel chaʼiike. Xi skʼan xajakʼbe abae: «¿Kʼu yuʼun chtun yuʼunik li kʼusi chkalbe skʼoplale? ¿Kʼusi xuʼ xkalbeik sventa xakʼik venta ti xuʼ stabeik sbalile?».

Mi la-albat ti akʼo xavakʼ ta ilel jun skʼelobil cholmantal li ta Chanob vun sventa Kabteltik yuʼun Diose, jaʼ me chachiʼin ta loʼil li buchʼu tskoltaote; bakʼintik xtoke jaʼ chachiʼin ta loʼil li buchʼutik te oyik ta tsobobbaile.

Li kʼusi snaʼojbeik xa skʼoplale. Jakʼbo aba mi snaʼojbeik xa skʼoplal li kʼusi chavale, yuʼun jaʼ tskoltaot sventa xanaʼ ti kʼu yelan chalikes apartee. Mi chavetʼes aparte ta junuk tsobobbail ti oy ep yajtsʼaklomtak Kristo ti yijik xa ta mantale, skʼan me xajambe to mas smelolal mi jaʼ chavalbe skʼoplal li kʼusi xojtikinik xae. Pe skʼan onoʼox xatsak ta venta xtok mi ep li buchʼutik achʼ to yochelik ta mantale.

Tsako ta venta kʼusitik snaʼojik xa li buchʼutik te oyik sventa xanaʼ mi kʼunkʼun o mi anil skʼan xaval. Mu xajalij ta yalbel skʼoplal mi mas epik ti xojtikinik xa li kʼusi chavale; pe mas kʼunkʼun skʼan xaval batel mi jaʼ epik ti muʼyuk to yaʼiojbeik skʼoplal li kʼusi chavale sventa jamal lek xaʼiik.

Oyuk kʼusi xchanik ta skoj li kʼusi chavale. Mu persauk naka xa achʼik kʼusi chavalbe skʼoplal sventa oyuk kʼusi xchanik li buchʼutik te oyike. Li buchʼutik xchanojik xa yetʼesel mantale, lek kʼun chalbeik smelolal li kʼusi xojtikinik xa onoʼox li buchʼutik te oyike, yuʼun xuʼ jaʼ to sba velta ti jech lek chaʼibeik smelolale.

Mi chakʼan chavalbe skʼoplal ta cholmantal ti oyutik xa ta slajebal kʼakʼale, maʼuk noʼox me xaval jtosuk li kʼusi chlokʼ ta notisiae, skʼan xatunes Vivlia sventa xavalbe smelolal li kʼusitik chkʼotanuk ta pasele. Mas me oy kʼusi chchanik avuʼun mi jech chapase. Jech xtok, kʼalal chavalbe skʼoplal ti kʼutik yelan ch-abtej li kʼusitik oy ta vinajelbalumile (leyes de la naturaleza) o ti chavalbe skʼoplal tsʼiʼleletik o chonbolometike, li kʼusi oy ta avoʼontone maʼuk noʼox chavalbe skʼoplal ta skoj ti muʼyuk toʼox jech yaʼiojike, jaʼ ti akʼo yakʼik venta li kʼusitik pasbile jaʼ sprevail ti oy jun Jpasvanej ti skʼanojutik jech kʼuchaʼal chal li Vivliae. Mi jech chapase, sba to velta jech chaʼibeik lek smelolal li krixchanoetike.

Mu onoʼox kʼunuk ti oyuk kʼusi xchan kuʼuntik yantik kʼalal ep xa ta velta yaʼiojik li kʼusi chkalbetik skʼoplale. Pe skʼan xachan sventa xakʼot ta lekil jchanubtasvanej. ¿Kʼuxi xuʼ spas avuʼun?

Li kʼusi xuʼ skoltaote jaʼ ti xasabe lek smelolale. Maʼuk xaval ti kʼusiuk noʼox chtal ta ajole, jaʼ lek sabo smelolal li ta vunetik chal ta pajina 33 kʼalal ta 38 li ta livro liʼe. Tsako ta venta li tojobtaseletik kʼalal chanop kʼusi chakʼan akʼo spasik li buchʼutik te chaʼibote. Kʼalal jaʼo chasabe skʼoplale, xuʼ van te xata ta saʼel junuk loʼil ti snitojbe sba skʼoplal xchiʼuk li kʼusi chavale o li kʼusi achʼ to lokʼ ta notisia ti jaʼ chalbe skʼoplal eke.

Kʼalal yakalot xchanilanel li kʼusi la asabe smelolale, skʼan xi xajakʼbe abae: «¿Kʼusi?, ¿kʼu yuʼun?, ¿bakʼin?, ¿bu?, ¿buchʼu?, ¿kʼuxi?». Xuʼ xi xajakʼbe aba xtoke: «¿Kʼu yuʼun ti jaʼ melel li kʼusi chal liʼe? ¿Kʼusi sprevail xuʼ xkakʼ ta ilel ti jaʼ melele? ¿Kʼusi nopem xaʼiik xchʼunel ti jaʼ chmakatik ta be sventa mu xaʼibeik smelolal li kʼusi chal Vivliae? ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal? ¿Kʼuxi xuʼ stabeik sbalil? ¿Kʼusi skʼelobil xuʼ jtunes sventa xkakʼ ta ilel ti tstabeik sbalil mi laj yakʼ ta xkuxlejalike? ¿Kʼusi chchanubtasutik ta sventa li stalelal Jeovae?». Xuʼ xi xajakʼbe aba mi sta-o li kʼusi chalbe skʼoplale: «¿Bakʼin kʼot ta pasel taje? ¿Kʼusi xuʼ jchantik yuʼun?». Xuʼ onoʼox xajakʼ junantik kʼalal chavetʼes xa li apartee xchiʼuk kʼunkʼun xatakʼ batel ta sjunul li apartee.

Xuʼ van skʼan xakʼel o xavapta junuk teksto ti xojtikinik xa onoʼoxe. ¿Kʼusi xuʼ xapas sventa oyuk kʼusi xchanik? Skʼan xavalbe lek smelolal, maʼuk noʼox skʼan xakʼel li jun tekstoe.

Li kʼusi xuʼ xapas sventa oyuk kʼusi xchanik avuʼun kʼalal chakʼel junuk teksto ti xojtikinik xa onoʼoxe, jaʼ ti xavakʼ ta ilel jpʼeluk kʼop ti snitojbe sba skʼoplal xchiʼuk li kʼusi chavale xchiʼuk ti xavalbe lek smelolale. Nopo avaʼi li kʼusi chal Miqueas 6:8. ¿Kʼusi smakojbe skʼoplal «li cʼusitic tuqʼue»? ¿Buchʼu yakʼoj li mantal ta sventa li kʼusitik tukʼe? ¿Kʼuxi xuʼ xavalbe smelolal ti xi chale: «Acʼo apas li cʼusitic tuqʼue»? ¿Kʼuxi xuʼ xavalbe smelolal xtok ti xi chale: «Ti oyuc yutsil slequil avoʼntone» o «ti biqʼuit acʼo avacʼ aba» ti xie? ¿Kʼuxi xuʼ xavalbe smelolal li buchʼutik oy xa sjabilalik li teksto liʼe? Ti kʼu yelan chavalbe smelolale skʼan xatsak ta venta li kʼusi chavalbe skʼoplale, li kʼusi chakʼan akʼo spasike, li buchʼutik te oyike xchiʼuk ti kʼu sjalil akʼbilote.

Li kʼusi mas lek xuʼ xapase jaʼ ti kʼun noʼox xavalbe smelolal jaypʼeluk kʼope. Toj labal sba chaʼiik jlom krixchanoetik kʼalal chchanik kʼusi skʼan xal li jpʼel kʼop «Ajvalilal» ti te chal ta Mateo 6:10. Manchuk mi jal xa yochel ta mantal li jun ermanoe, mas to onoʼox van lek chaʼibe smelolal mi ch-albat kʼusi skʼan xal li jpʼel kʼope. Li ta 2 Pedro 1:5 kʼalal ta 8 lek ti xkaltik kʼusi skʼan xal li jaypʼeluk kʼop kʼalal mi laj xaʼox jkʼeltike, jech kʼuchaʼal li jlekil talelaltike, li xchʼunel koʼontontike, li yojtikinobil kuʼuntike, ti jnaʼ jpajes jbatike, ti xkuch lek kuʼuntike, li yichʼel ta mukʼ Dios ta sjunul koʼontontike, ti skʼan jkʼantik li jchiʼiltik ta chʼunolajele xchiʼuk ti jkʼan jbatike. Mi oy junuk teksto ti yichʼoj tal jaypʼeluk kʼop ti xkoʼolaj jutuk kʼusi skʼan xale, mas lek alo kʼusi skʼan xal jujupʼel sventa mas lek xaʼiik. Jech kʼuchaʼal li ta Proverbios 2:1 kʼalal ta 6 te chal li jaypʼel kʼop liʼe: pʼijubtasel, yojtikinobil xchiʼuk tojobtasel.

Lek kʼusi chchan kuʼuntik krixchanoetik kʼalal lek ta jchapbetik smelolal junuk tekstoe. Ep krixchanoetike labal sba chaʼiik li kʼusi laj yal Jesus ta Juan 11:11 kʼalal 14 ta sventa Lasaro «ti vayal noʼoxe», ti jaʼ yamigoe, jech xtok labal sba chaʼiik li kʼusi chal Eclesiastés 9:5 ti «mu xa cʼusi snaʼic o» li animaetike. Jun velta li Jesuse la stunes li kʼusi chal Éxodo 3:6 ti xojtikinik lek li jsaduseoetike, labal to sba laj yaʼiik kʼalal jaʼ la stunes Jesus sventa xakʼ ta aʼiel ti chchaʼkuxi li animaetike (Luk. 20:37, 38).

Bakʼintike lek onoʼox mi chkalbetik li stsʼak loʼil jun tekstoe, li kʼusitik yakal chkʼot ta pasel kʼalal laj yichʼ tsʼibaele xchiʼuk ti buchʼu yakal chkʼopoj o ti buchʼu yakal chchikintae. Li jfariseoetike snaʼojik lek kʼusi chal li Salmo 110. Akʼo mi jech, li Jesuse tsots skʼoplal kʼusi laj yakʼbe xchanik li kʼusi chal ta baʼyel versikuloe. Xi la sjakʼe: «‹¿Kʼusi chanopik ta sventa li Kristoe? ¿Bu junukal utsʼ alalil likem tal?›. Xi la stakʼbeike: ‹Ta stojolal David›. Xi jakʼbatike: ‹Vaʼun chaʼa, ¿kʼuxi xa noʼox ti «Kajval», xi laj yal David ta sventa li chʼul espiritue: «Xi albat yuʼun Jeova li Kajvale: ‹Chotlan ta jbatsʼikʼob jaʼ to mi laj kakʼ ta yolon avok li avajkontratake›»? Jaʼ yuʼun chaʼa, mi «Kajval», xi li Davide, ¿kʼuxi xa noʼox ti jaʼ xnichʼone?›» (Mat. 22:41-45). Mi ta jchanbetik Jesus kʼalal chijrasonaj ta Vivlia xchiʼuk li krixchanoetike, jaʼ me jech ta jkoltatik sventa mas stukʼulanik kʼalal tskʼelik li Vivliae.

Mi chal bakʼin laj yichʼ tsʼibael jlikuk livro ta Vivlia li buchʼu chetʼes mantale o chal kʼusi kʼot ta pasele, skʼan xal xtok ti kʼu yelan xkuxlejalik krixchanoetik li vaʼ kʼakʼale. Mi jech chichʼ pasele, mas chaʼibeik smelolal ti tsots skʼoplal li jlik livroe o li kʼusi kʼot ta pasele.

Jech xtok, mas me oy kʼusi chchanik mi ta jtunestik skoʼoltasobil kʼalal oy kʼusi chkaltike. Xuʼ van xaval li kʼusi tsnop krixchanoetike, vaʼun xuʼ xavakʼ ta ilel ti jelel li kʼusi chakʼ ta chanel Vivliae o xuʼ xakoʼoltas loʼiletik ta Vivlia ti koʼol kʼusi chale. ¿Mi oy van sjelbenal? Mi jeche, ¿kʼusi jelel-o? ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Mi jech ta jpastike, xuʼ van jaʼ to sba velta ti jech chaʼibeik smelolal li buchʼutik te oyike.

Mi abainoj yalbel skʼoplal li cholmantal ta jpastike, jaʼ van lek ti baʼyel xaval ta jpʼelchaʼpʼel noʼox kʼop li kʼusi yichʼoj sjunul li apartee. Albo skʼoplal kʼusi skʼan jpastik xchiʼuk ti kʼu yuʼun jech skʼan jpastike, jech xtok alo kʼuxi snitojbe sba skʼoplal li kʼusi oy ta koʼontontik stael li stestigoutik Jeovae. Mi laje, albo lek smelolal ti bu jech skʼan jpastike, bakʼin xuʼ jpastik xchiʼuk kʼuxi ta pasel.

¿Kʼusi xuʼ xapas mi jaʼ chavalbe skʼoplal «kʼalal to ta yut li spʼijil Diose»? (1 Kor. 2:10.) Jaʼ lek ti xajambe smelolal baʼyel li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale sventa mas xaʼibeik smelolal kʼalal chlik avalbe skʼoplal li apartee. Mi ta jpʼelchaʼpʼel xa noʼox kʼop chatsutses li aloʼile, mas to van chkom ta sjol chaʼiik li kʼusi la xchanike.

Tojobtasel sventa xkuxlejalik. Sventa stabeik sbalil li kʼusi chavale, skʼan xavakʼ ta ilel ti kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejalike. Kʼalal chakʼel junuk teksto li ta apartee, xi xajakʼbe abae: «¿Kʼu yuʼun liʼ to tsʼibabil li jaypʼel kʼop ta Vivlia ta jkʼakʼaliltike?» (Rom. 15:4; 1 Kor. 10:11). Nopo baʼyel kʼusi svokol staojik li buchʼutik chchikintabote, vaʼun tsako ta venta kʼuxi xuʼ xkoltaatik li tojobtaseletik xchiʼuk li beiltaseletik ta Vivliae. Kʼalal chavetʼes xa li apartee, akʼbo yilik ta Vivlia kʼuxi xuʼ xkoltaatik sventa tstsal yuʼun li svokolike. Mu xaval skotol li kʼusi smakojbe skʼoplal li aparte, jaʼ lek jtos noʼox talelal jamal lek xavalbe skʼoplal.

Mi chavetʼes apartee, paso jtos o chaʼtos li kʼusi laj yichʼ alel li ta xchanobil liʼe, ta mas tsʼakale xuʼ xapas batel yantik mi laj xa achan li yantike. Mi jech chapase, te chavakʼ venta ti tskʼan xa tajek chchikintaik li mantal chavetʼese, yuʼun snaʼojik ti tstabeik sbalil li kʼusi chavale.