Ovitangi Viomanu va Kuka
ULUME umue ondavululi, osimbu a kala oku ñuala ñuala luteke, wa mola ocina cimue ci komõhisa. Eye wa sanga olohueli vimue via kuka okuti via liponda. Ovio via linyuñila posi okupisa konjo yavo kosapalalo. Ulume waco ka komõhele lika olofa viavo. Pole, wa komõha esunga lieci va lipondela. Momo vonjipẽla yulume waco, wa sangamo opapelo mua sonehiwa hati: ‘Esunga lieci tua lipondela lieli okuti, omõletu lukãi waye va tu lavisa calua.’
Ulandu wolofa viava va tukuiwa ndeti, citava okuti ka wa siatele. Pole, ovitangi viaco via siata calua. Momo, kolonepa viosi violuali ava va kuka va siata oku tatiwa lãvi. Tu konomuisi atosi akuãimo:
• Ulandu umue kofeka yo Kanada, wa lekisa okuti, onepa yalua yava vakuka, va siata oku talisiwa ohali lepata liavo. Pole, valua pokati kavo ka va kuete utõi woku lombolola ovitangi viavo.
• Ukanda umue wasapulo kofeka yo India, wa popia hati: ‘Kofeka yo India, ocisola pokati kapata ca tepuluka. Momo omãla ka va yongola vali oku tata olonjali viavo via kuka.’
• Ocisoko cimue ci tetulula ovitangi viava va kuka, ca lombolola okuti, ‘kofeka yo Amerika, ci soka olohuluwa viava va kuka va kuete okupisa 65 kanyamo, va siata oku talisiwa ohali. Kuenda va siata oku lavisiwa lomanu vana va kolela.’ Usongui umue wo kofeka yo Kalifornia wa popia hati: ‘Koloneke vilo, tu kasi oku liyaka locitangi coku lavisa omanu va kuka. Ocitangi caco, ci lekisa etombo liovihandeleko.’ Noke wamisako hati: ‘Ocitangi coku lavisa ava va kuka, ci kasi oku livokiya calua.’
• Kofeka yo Nova Zelandia, omanu va sakalala calua lava va kuka. Momo va kasi oku talisiwa ohali lepata liavo vana va sipa eliamba, oloholua kuenda vana va litumbika koku linga olomapalo vioku nganyala olombongo. Kunyamo wo 2002, kofeka yo Kantuaria, etendelo liava va kuka okuti va kasi oku talisiwa ohali, lia kala eci cisoka 65 komanu. Pole, kunyamo wo 2003, etendelo liaco lia livokiya kuenje lia kala eci ci soka 107 komanu. Ukãi umue mitavaso yupange woku teyuila ovitangi viava va kuka, wa lombolola okuti, ‘etendelo lia tukuiwa ndeti ka li sokisiwa leli liotembo yilo. Momo cilo lia livokiya calua.’
• Ukanda wasapulo kofeka yo Japãu, wa popia hati: ‘Omanu vosi va kuka okuti va kasi oku talisiwa ohali, va sukila ekuatiso lionjanga. Ekuatiso liaco ka li sokisiwa leli lieciwa komãla va pekeliwa lakulu. Kuenda ka lisokisiwavo lekuatiso lieciwa komanu va liyaka locitangi cungangala pokati kolohueli.’ Momo lie? Ukanda waco wamisako hati: ‘Ocitangi coku lavisa omanu va kuka, ka ci kũlĩhĩwa lonjanga. Momo omanu va kuka, eci va talisiwa ohali lomãla vavo, va likapa ovo muẽle ekandu. Ocitangi caco, ka ci sokisiwa leci comãla va pekeliwa lakulu kuenda cungangala pokati kolohueli. Handi vali, olombiali ka via siatele oku tetulula ovitangi viaco.’
Ovolandu a tukuiwa ndeti, a kasi oku pita kolonepa viosi violuali. Omo liaco, a tu vetiya oku lipula ndoco: Momo lie ava va kuka va siatela oku lavisiwa lepata liavo kuenda oku talisiwa ohali? Anga hẽ kuli elavoko liokuti ekalo liaco lika pongoloka? Ava va kuka va kuete elembeleko lipi?