Ko Tatou Ko Te Hahaʼi Tui

Ko Te Faka Mafola ʼo Te Puleʼaga ʼi Altiplano ʼi Pelu

ʼI TE ʼu Moʼuga ʼo te ʼu Andes ʼi te Potu Esite pea mo te Potu Uesite​—⁠te tuʼakoi ʼaia ʼo te fenua ʼo Polivia pea mo Pelu​—⁠ʼe tuʼu ai ia Altiplano. Ko te higoa ʼaia ko tona faka ʼuhiga ko “te mafa māʼoluga” peʼe ko “te koga fenua lafalafa.” ʼE lahi te koga ʼo te kolo ʼaia ʼe tuʼu ʼi te faʼahi ʼo Polivia.

Ko te laulahi ʼo Altiplano ko kilometa e 100 pea ko tona loa ko kilometa e 1 000, pea ko tona māʼoluga ʼe teitei meta 3 700 mai te fuga ʼo te tai. ʼI te vakalele ʼaē ʼe haʼu mai Lima, te kolo muʼa ʼo Pelu, ʼe koutou fakalaka ʼi te moʼuga afi ʼo El Misti, ʼe ʼaofi e te nive pea ʼe māʼoluga ʼaupito ia meta e 5 822. ʼAki tanatou ʼu meta e 6 000, ʼe fevāhaʼaki te ʼu tumutumu ʼo te ʼu moʼuga nive ʼo Nevado Ampato pea mo Nevado Coropuna. Pea fokifā pe, ʼe koutou sio ki te koga fenua lafalafa​—⁠ko Altiplano ʼi te Potu Saute ʼo Pelu.

Ko te kolo muʼa ʼo Altiplano ʼo Pelu, ʼe ko te kolo ʼo Puno, ʼe tuʼu ʼi te Potu Noleto ʼi te fakaʼosi ʼo te Vaitafe Titicaca, te vaitafe ʼaē ʼe lahi tokotahi ʼi te malamanei pea ʼe feʼaluʼaki ai te ʼu vaka. Mai tona ʼuhiga ʼaē ʼe māʼoluga te koga meʼa ʼaia ia kilometa e 3, koia ki te hahaʼi ʼaē ʼe nātou ʼolo ʼo mamata, ʼe tonu ke nātou fakafuafua lelei tanatou mānava. Ko nātou ʼaē ʼe maʼuʼuli ʼi te Vaitafe ʼo Titicaca, ʼe ko te hahaʼi Quechua pea mo te kau Initia Aymara. ʼAki tonatou ʼu teu kula, fuluʼi hega, peʼe ʼuʼui, ʼe feala ke koutou sisio ki tanatou gāue ʼi te ʼu chacras, peʼe ko tanatou ʼu kiʼi falemanu liliki. Logola ko te faka Sepania te lea tāfito ʼo te fenua ʼo Pelu, kae ʼe toe popoto te hahaʼi ʼo te Altiplano ʼi te palalau faka Quechua pea mo faka Aymara.

ʼE Nātou Gāue Lelei ʼi Te Fai Faka Mafola

Tokolahi ʼi te hahaʼi agavaivai pea mo faʼa gāue ʼaē ʼe palalau Quechua pea mo Aymara, neʼe mole heʼeki faʼa fualoa tanatou maʼu te ʼatamai mālama totonu ʼo ʼuhiga mo te moʼoni ʼo te Tohi-Tapu. Neʼe hoko tāfito te faʼahi ʼaia ʼaki te tapuakina lahi e Sehova te ʼu faiga fakamalotoloto ʼa te kau pionie makehe, ʼaē ʼe nātou faka mafola ia te Puleʼaga ʼi te temi katoa.

Ohage ko te ʼu pionie makehe ko José pea mo Silvia neʼe hinoʼi nāua ki te kolo ʼo Putina, ia kilometa e 50 mai te Vaitafe ʼo Titicaca. Lolotoga māhina e lua, neʼe fai e Silvia ko ako Tohi-Tapu e 16, pea ko ako e 14 neʼe fai e José. Ia māhina pe e ono, ko te toko 23 ʼu kaugā fagona neʼe liliu ko te toko 41. Pea tahi ʼaē meʼa, ko te toko 48 hahaʼi ʼaē neʼe kau ki te ʼu fono, neʼe liliu ko te toko 132.

ʼE ʼui fēnei e José: “ ʼI te temi ʼaē neʼe mātou kamata fai ai te ʼu fono ʼo te kokelekasio ʼi te ʼu kolo mamaʼo ʼaia, neʼe mātou manatu ʼe lelei anai te kamata ʼaki te Fono Ki Te Hahaʼi Fuli pea mo te Ako Tohi. ʼE faigafua anai ki te hahaʼi foʼou ʼaē ʼe fia logo, ke nātou kamata kau ki te ʼu fono.”

Ko te tautēhina​—⁠ko te tahi ʼe pionie​—⁠neʼe nā ʼuluaki faka mafola te logo lelei ʼi te koga meʼa mamaʼo ʼo Muñani, ʼe vāhaʼa mamaʼo mo Putina ia kilometa e 20. Neʼe nā kamata te ako Tohi-Tapu mo te tagata kivi ko Lucioa. Neʼe ina fakaafe tona tēhina, ko Miguel, neʼe ko te misionea Katolika pea mo tagata takitaki ʼo te kolo ʼe feōvi mo te kolo ʼaia. Neʼe fehuʼi age e te kaumeʼa ʼo Miguel pe koʼe ʼe ʼalu ʼi te vāhaʼa fuli ki Muñani, pea neʼe ina tali age neʼe ʼalu ʼo ako pe ko ai ia Sehova pea mo tana Folafola. Pea neʼe ina fehuʼi fēnei: “He koʼe ʼe mole tou ako te Tohi-Tapu ʼi henī?” ʼI te fia logo ʼa te hahaʼi ʼo te kolo ʼo Miguel, neʼe foimo fakatuʼutuʼu e te kau Fakamoʼoni ke nātou fai he ʼu fono ʼi te kolo ʼaia.

Neʼe kamata palalau ia Miguel ki te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼaē neʼe ina ako. Kae neʼe feafeaʼi ʼo ʼuhiga mo tona tuʼulaga misionea Katolika pea mo kovana? ʼI te fale fono ʼo te kolo, neʼe fakafisi ki tona tuʼulaga misionea Katolika. ʼE ʼi ai anai koa he tahi moʼona fetogi? Neʼe ʼui fēnei e te tahi ʼi te fono: “He koʼe ʼe tou loto ki he tahi misionea kae ʼe tou lolotoga ako nei te moʼoni?” ʼE mahino ia neʼe faka ʼuhiga tana ʼu palalau ki te ʼu meʼa ʼaē neʼe akoʼi age e te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. Neʼe toe ʼui fēnei e te tahi: “ ʼE mole mātou loto ke ke mavae tokotahi. He koʼe ʼe mole tou mavae fuli?” Pea neʼe nātou kalaga fakatahi ʼi te fale fono: “Tou mavae fuli!”

Ki muli age, ʼi te fale fono faka kolo neʼe nātou fai palalau ʼo ʼuhiga mo te ʼu fakatātā pea mo te koluse. Neʼe kole e te tahi tagata kia nātou fuli ke nātou lau ia Teutalonome 7⁠:​25, ʼaē ʼe ʼui fēnei ai: “Ko te ʼu paki togi ʼo tonatou ʼu ʼatua ʼe tonu ke koutou tutu ʼi te afi. ʼE mole tonu ke koutou holi ki te siliva pea mo te aulo ʼaē ʼe ʼaofi ʼaki nātou, pea mo koutou toʼo maʼa koutou, naʼa koutou to ai ki te hele, he ko he meʼa fakalialia kia Sehova tou ʼAtua.”

Pea neʼe kole leva e te tagata, ko nātou fuli ʼaē ʼe nātou tali ke tutu te ʼu fakatātā, ke nātou hiki tonatou ʼu nima. Neʼe nātou hiki fuli tonatou ʼu nima. (Gaue 19⁠:​19, 20) ʼI te temi nei, ʼi te ʼu famili e toko 25 ʼo te kolo, ko famili e 23 ʼe nātou ako te Folafola ʼa te ʼAtua. Ko kaugā fagona e toko lua, pea ʼe fakatuʼutuʼu te ʼu taumatuʼa e nima ke nātou ʼohoana, ke feala hanatou maʼa ia muʼa ʼo Sehova.​—⁠Tito 3⁠:1; Hepeleo 13:4.

ʼE Fai Te ʼu Ako ʼAki Te ʼu Foʼi Fime

ʼE tokolahi te hahaʼi ʼi Altiplano ʼe mole popoto ʼi te lautohi, koia moʼo fai he ʼu ako Tohi-Tapu, ʼe ʼaoga ke lahi te ʼu fime viteo pea mo te ʼu foʼi fime puke leʼo ʼi te ʼu lea ʼo te fenua ʼaia. Ko te pionie makehe ko Dora, ʼe ina fakaʼaogaʼi te ʼu foʼi fime puke leʼo moʼo fai ʼo te ʼu ako Tohi-Tapu ʼi te kaupepa Koteā ʼAē ʼe Fakamaʼua Mai e Te ʼAtua Kia Tatou? ʼE ina fakahaʼele te foʼi fime ke logoʼi te lau takitahi ʼaē ʼo te ʼu palakalafe, pea ina fai te ʼu fehuʼi ʼo te ʼu palakalafe ʼaia.

ʼE tau lau ʼi te lātio ʼo te kolo te ʼu kapite ʼo te kaupepa Fakamaʼua ʼi te lea Quechua. ʼE toe lau mo ʼihi alatike ʼo te Réveillez-vous ! ʼi te lea faka Sepania. ʼE ʼiloʼi ai e te tokolahi te logo ʼo te Puleʼaga, pea ʼe nātou fia ʼiloʼi te tahi ʼu meʼa mokā ʼōmai te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ki tonatou ʼapi.

ʼE ū te koga meʼa ʼo Altiplano ʼi te malamanei kae mole ū ia kia mata ʼo te ʼAtua. ʼAki te ʼofa ʼa Sehova ki te malamanei, ko te tokolahi ʼaē ʼe maʼuʼuli ʼi te koga meʼa māʼoluga ʼo te ʼu Andes ʼo Altiplano, kua nātou kau ki te hahaʼi kaugamālie ʼaē ʼe nātou faka kolōlia te ʼapi matalelei ʼo te tauhi moʼoni ʼa te ʼAtua.​—⁠Asea 2⁠:⁠7.

[Kiʼi nota]