Tonatou Maʼuli
Mai Te Faʼu Mahafu Ki Te Hāofaki ʼo Te ʼu Maʼuli
ʼE FAKAMATALA E ISIDOROS ISMAILIDIS
Neʼe ʼau tuʼutuli kae hali ifo toku ʼu loʼimata ki toku ʼu kauʼahe. Neʼe ʼau faikole fēnei: “Ê, ʼAtua, ʼe ʼui mai e toku leʼo loto ʼe mole kei feala ke ʼau hoko atu taku faʼu mahafu. Neʼe ʼau faiga mālohi ke ʼau maʼu haku tahi gāue, kae noa ʼosi. ʼApogipogi, ʼe ʼau tohi anai taku pepa mavae. Fakalelei mai, Ê Sehova, ʼaua naʼa ke tuku ke pakupaku taku ʼu tamaliki e toko fā.” Kae neʼe feafeaʼi koa taku kaku ki te ʼaluʼaga ʼaia?
NEʼE tokalelei pea mo faigafua te maʼuli ʼi Drama, ko te kolo ʼe tuʼu ʼi te potu noleto ʼo Heleni, pea neʼe ʼau tupu ai ʼi te taʼu 1932. Neʼe faʼa palalau mai taku tāmai ki te meʼa ʼaē neʼe ina loto ke ʼau fai. Neʼe ina fakaloto mālohiʼi ʼau ke ʼau ʼalu ʼo ako ʼi Amelika. ʼI te maumauʼi ʼo Heleni lolotoga te Lua Tau Faka Malamanei, koʼeni te ʼu palalau ʼaē neʼe faʼa fai e te kau Keleka: “ ʼE koutou lava kaihaʼa tamatou ʼu koloā, kae ʼe mole koutou lava kaihaʼa anai tomatou poto.” Neʼe ʼau lotomālohi ke ʼau hoko atu taku ako ke ʼau maʼu he meʼa ʼe mole feala anai ke kaihaʼa e he tahi.
Talu mai taku kei veliveli, neʼe ʼau fakatahi mo te ʼu kautahi kehekehe ʼo te kau tūpulaga, ʼaē neʼe takitaki e te ’Ēkelesia Orthodoxe ʼo Heleni. Neʼe fakatotonu mai ke mātou fakamamaʼo mai te ʼu magaʼi lotu kovi. ʼE ʼau manatuʼi tāfito te higoa ʼo te kautahi e tahi—te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova—heʼe ʼui ko te hahaʼi ʼaia ʼe nātou fakafeagai kia Kilisito.
ʼI taku ʼosi maʼu taku pepa ʼi te faleako ako metie ʼi te taʼu 1953, neʼe ʼau folau leva ki Siamani ʼo vakaʼi ai peʼe ʼau lava maʼu ai haku gāue pea mo hoko taku ako. Kae ʼi taku mole maʼu he gāue, neʼe ʼau folau ki te tahi ʼu fenua. Hili kiai te ʼu vāhaʼa, pea neʼe mole kei haku falā ʼi taku tau atu ki te malaʼe vakalele ʼo Pelesike. ʼE ʼau manatuʼi neʼe ʼau ʼalu ki te ʼēkelesia ʼo heka ai, pea mo tagi mamahi. Neʼe ʼau kole fēnei, mo kapau ʼe tokoni mai te ʼAtua ke ʼau ʼalu ki Amelika, pea ʼe mole ʼau faiga anai ke ʼau maʼu koloā ai kae ʼe ʼau ako anai, pea mo faiga ke ʼau liliu ko he tagata tauhi lotu lelei pea mo agatonu ki te fenua. Pea neʼe ʼau ʼalu ai leva kiai ʼi te taʼu 1957.
Te Maʼuli Foʼou ʼi Amelika
Neʼe faigataʼa te maʼuli ʼi Amelika, tāfito ki he matāpule ʼe mole poto ʼi te lea ʼo te fenua pea ʼe mole hana falā. Neʼe ʼau fai te ʼu gāue e lua ʼi te pōʼuli pea neʼe ʼau faiga ʼi te uhu ke ʼau ʼalu ʼo ako. Neʼe ʼau ako ʼi te ʼu faleako lalahi kehekehe, pea neʼe ʼau maʼu ai taku pepa. Pea neʼe ʼau ʼalu ʼo ako ʼi te Univelesitē ʼo Californie ʼo maʼu ai taku pepa ki te Physiques Appliquées. Pea ko te ʼu palalau ʼo taku tāmai ʼo ʼuhiga mo te ako, neʼe tokoni mai kia ʼau lolotoga te ʼu taʼu faigataʼa ʼaia.
Pea ʼi te moʼi temi ʼaia, neʼe ʼau felāveʼi mo te taʼahine Keleka finemui, ko Ekaterini, pea ma ʼohoana ʼi te taʼu 1964. Hili kiai taʼu e tolu, neʼe tupu tamā ʼuluaki tamasiʼi tagata, pea mole heʼeki katoa kiai taʼu e fā, pea tupu tamā tama e lua pea mo tamā taʼahine e tahi. Pea neʼe faigataʼa kia ʼau te taupau toku famili pea mo taku ako ʼi te univelesitē.
Neʼe ʼau gāue maʼa te solia Air Force ʼo Amelika, ʼi te sosiete faʼu mahafu pea mo faʼu pulu kohu ʼe tuʼu ʼi Sunnyvale, ʼi Californie. Neʼe ʼau gāue ki te ʼu fakatuʼutuʼu kehekehe ʼo ʼuhiga mo te faʼu ʼo te ʼu vakalele pea mo te ʼu pulu kohu, ʼo kau kiai te faʼu ʼo te ʼu pulu kohu neʼe fakahigoaʼi ko Agena pea mo Apollo. Neʼe foaki mai taku ʼu metai ki te gāue ʼaē neʼe ʼau fai ki te ʼu fakatuʼutuʼu ʼo ʼuhiga mo te ʼu foʼi pulu kohu ko Apollo 8 pea mo Apollo 11. ʼOsi leva ʼaia, pea neʼe ʼau hoko taku ako pea neʼe lahi tāfito taku gāue ki te ʼu fakatuʼutuʼu faka solia ki te ʼu vakalele pea mo te ʼu pulu kohu. ʼI te temi ʼaia, neʼe ʼau manatu kua ʼau maʼu ia meʼa fuli—toku ʼohoana ʼofaina, taku ʼu fānau matalelei e toko fā, taku gāue lelei, pea mo te ʼapi matalelei.
Te Kaugā Gāue Faʼa Kātaki
ʼI te kamata ʼo te taʼu 1967, neʼe ʼau felāveʼi ʼi te gāue mo Jim, ko te tagata agavaivai pea mo agalelei. Pea ko Jim, neʼe ko te tagata neʼe mata malimali tuʼumaʼu, pea neʼe ina tali tuʼumaʼu mokā ʼau fakaafe ia ia ke ma ʼinu kafe ʼi te temi mānava. Neʼe ina fakaʼaogaʼi te ʼu faigamālie ʼaia moʼo talanoa mai ki te Tohi-Tapu. Neʼe ina ʼui mai, ʼe ako ia mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova.
Neʼe ʼau punamaʼuli ʼi taku logo ʼaē ʼe fakatahi ia Jim mo te kautahi faka lotu ʼaia. ʼE lava feafeaʼi koa ki he tagata agalelei feiā ke kau ki te magaʼi lotu ʼaia ʼaē ʼe fakafeagai kia Kilisito? Kae neʼe mole ʼau lava tekeʼi te fia palalau mai ʼa Jim kia ʼau pea mo tana agalelei. ʼI te ʼaho fuli pe neʼe ina ʼaumai taku ʼu nusipepa kehekehe ke ʼau lau. Ohage la, ʼi te tahi ʼaho neʼe haʼu ai ki toku pilō gāue ʼo ina ʼui mai: “Isidoros, ko te alatike ʼaenī ʼo Te Tule Leʼo ʼe talanoa ki te fakamālohiʼi ʼo te maʼuli faka famili. ʼAve kiō koe pea ke lau mo tou ʼohoana.” Neʼe ʼau ʼui age ʼe ʼau lau anai te nusipepa ʼaia, kae ki muli age neʼe ʼau ʼalu ki te ʼu fale vao ʼo hae ai te nusipepa pea ʼau līaki ki te foʼi tuka.
Lolotoga ia taʼu e tolu, neʼe ʼau haehae te ʼu tohi fuli pea mo te ʼu nusipepa ʼaē neʼe ʼaumai e Jim. Logope la taku fehiʼa ʼaē ki te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, kae neʼe ʼau fia kaumeʼa mo Jim, ʼo ʼau manatu ʼe lelei pe ke ʼau fakalogo ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe ina ʼui mai pea mo foimo galoʼi.
Kae ʼaki te ʼu fai palalau ʼaia, neʼe ʼau fakatokagaʼi ko te ʼu meʼa fuli ʼaē neʼe ʼau tui kiai, pea mo te ʼu meʼa ʼaē neʼe ʼau fai, neʼe mole fakatafito ia ki te Tohi-Tapu. Neʼe ʼau mahino ai ko te ʼu akonaki ʼo ʼuhiga mo te Tahitolu tapu, te ʼifeli kakaha, pea mo te maʼuli tuputupua ʼo te nefesi, ʼe mole ko he ʼu akonaki faka Tohi-Tapu. (Tagata Tānaki 9:10; Esekiele 18:4; Soane 20:17) Pea ʼi toku ʼuhiga Keleka Orthodoxe, neʼe mole ʼau fia tala fakahagatonu age kia Jim, ʼe moʼoni tana ʼu palalau. Kae mai tona ʼuhiga ʼaē neʼe ina fakaʼaogaʼi tuʼumaʼu te Tohi-Tapu kae mole ko tana ʼu manatu totonu, neʼe ʼau mahino ai leva ko te tagata ʼaia ʼe ina fia tala mai te logo maʼuhiga mai te Tohi-Tapu.
Neʼe fakatokagaʼi e toku ʼohoana kua ʼau fetogi, pea ina fehuʼi mai pe neʼe ʼau fai palalau mo taku kaumeʼa ʼaē ʼe kau ki te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. ʼI taku ʼio age ki ai, neʼe ina ʼui mai: “Tou ʼolo tatou ki te tahi ʼu lotu, kae ʼaua naʼa tou ʼolo ki te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova.” Kae mole fualoa, pea ko ʼau mo toku ʼohoana, mo tamā kiʼi fānau neʼe mātou ʼolo tuʼumaʼu ki te ʼu fono ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova.
Te Tonu Faigataʼa
ʼI taku ako te Tohi-Tapu, neʼe ʼau lau te ʼu folafola ʼa te polofeta ko Isaia: “ ʼE tonu anai ke nātou tuki tanatou ʼu heletā ke liliu ko he ʼu huo fuli kele pea mo tanatou ʼu tao ke liliu ko he ʼu pipi moʼo pakimaga. Pea ʼe mole hiki anai he heletā e he fenua ki he tahi fenua, pea ʼe mole nātou toe ako anai te tau.” (Isaia 2:4) Neʼe ʼau feʼekeʼaki, ‘ ʼE feala koa ki he kaugana ʼa te ʼAtua ʼe ʼofa ki te tokalelei, ke gāue ʼi he sosiete faʼu mahafu tau?’ (Pesalemo 46:9) Neʼe mahino vave kia ʼau ʼe tonu ke ʼau fetogi gāue.
Kae neʼe mole ko he meʼa faigafua. He neʼe ko he gāue lelei ʼaupito. Pea lolotoga ni taʼu, neʼe ʼau gāue kinakina ai, neʼe lahi taku ako pea mo te ʼu sakilifisio ʼaē neʼe ʼau fai ke ʼau maʼu te gāue ʼaia. Neʼe ʼau maʼu taku tuʼulaga lelei ʼi te gāue, pea ʼi te temi leva ʼaia, neʼe tonu ke ʼau fakakaukauʼi peʼe tonu ke ʼau līaki taku gāue. Kae neʼe takimuʼa age kia ʼau taku ʼofa mālohi ki te ʼAtua pea mo taku holi mālohi ke ʼau fai tona finegalo.—Mateo 7:21.
Neʼe ʼau fakatuʼutuʼu ai ke ʼau gāue ʼi te tahi sosiete ʼi te kolo ʼo Seattle, ʼi Washington. Kae neʼe ʼau toe lotomamahi, he neʼe ʼau toe fai te tahi gāue ʼe mole ʼalutahi mo te kogaʼi tohi ʼo Isaia 2:4. Ko taku ʼu faiga ʼaē ke ʼau gāue ki te tahi ʼu gāue neʼe mole ʼi ai hona fua, pea neʼe ʼau lotomamahi ai. Neʼe mahino pe kia ʼau ʼe mole feala ke ʼau taupau taku gāue mo kapau ʼe ʼau fia maʼu he leʼo ʼo loto ʼe maʼa.—1 Petelo 3:21.
Neʼe mahino kia ʼau ʼe tonu ke mātou fai he ʼu fetogi maʼuhiga. Neʼe mole māhina ono pe la, pea mātou fetogi tomatou faʼahiga maʼuli pea mo fakasiʼisiʼi tamatou toʼo meʼa. Koia neʼe fakatau tomatou ʼapi matalelei pea mātou toʼo te tahi ʼapi ʼe veliveli age ʼi te kolo ko Denver, ʼi Colorado. ʼI te temi ʼaia neʼe kua feala leva ke ʼau fai taku fetogi fakaʼosi—ke ʼau mavae ʼi taku gāue. Neʼe ʼau tā masini taku tohi mavae, ʼo ʼau fakamahino ai te tonu ʼaē kua ʼau fai. ʼI te po ʼaia, ʼi te ʼosi fakamoe ʼo te ʼu toe, neʼe ma tuʼutuli mo toku ʼohoana ʼo faikole kia Sehova, ohage ko taku fakamatala atu ʼi te kamata ʼo te alatike ʼaenī.
Neʼe mole māhina katoa pe la, pea mātou ʼolo ki Denver, ʼosi kiai vāhaʼa lua, pea ma papitema ʼi Sūlio 1975. Lolotoga ia māhina e ono neʼe mole ʼau maʼu haku gāue, pea neʼe mātou fakaʼaogaʼi māmālie pe te falā ʼaē neʼe mātou tānaki. ʼI te fitu māhina, neʼe mole kei feʼauga te falā ʼaē neʼe mātou tānaki moʼo totogi te ʼapi. Neʼe ʼau kamata fai te ʼu kiʼi gāue faka temi, kae mole fualoa, pea ʼau maʼu leva te gāue faʼu masini. Ko toku litotogi neʼe ko te vaelua ʼo te litotogi ʼaē neʼe ʼau maʼu ʼi muʼa atu; kae neʼe kua lahi age ia ʼi te ʼu meʼa ʼaē neʼe ʼau kole kia Sehova. Neʼe ʼau fiafia lahi, he neʼe ʼau fakamuʼamuʼa te ʼu meʼa fakalaumālie!—Mateo 6:33.
ʼE Ma Ako Tamā Fānau Ke Nātou ʼOʼofa Ki Te ʼAtua
ʼI te temi ʼaia, ko ʼau mo Ekaterini, neʼe ma maʼumaʼua ʼi te gāue faigataʼa ʼaē ko te akoʼi ʼo te ʼu pelesepeto fakaʼatua ki tamā fānau e toko fā. Meʼa fakafiafia foki, neʼe ma sio kia nātou fuli, ʼaki te tokoni ʼa Sehova, neʼe nātou liliu ko te ʼu Kilisitiano fakapotopoto, ʼo nātou fakaʼaogaʼi tonatou maʼuli katoa ki te gāue maʼuhiga ʼaē ko te faka mafola ʼo te Puleʼaga. Ko tama ʼu tama e tolu, ko Christos, mo Lakes, pea mo Gregory, neʼe nātou maʼu pepa ʼi te Ako ʼaē ʼe ina Teuteuʼi ki te Minisitelio, pea ʼi te temi nei ʼe nātou tahi gāue ʼi te telituale ʼaē neʼe hinoʼi nātou kiai, pea ʼe nātou ʼaʼahi pea mo fakaloto mālohiʼi te ʼu kokelekasio. Ko tama taʼahine ko Toula, ʼe gāue ʼi te ʼu pilō ʼo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi New York. Neʼe malave kia māua tamā sio ki tanatou sakilifisioʼi te ʼu gāue lelei pea mo te ʼu totogi lelei, ʼuhi ko tanatou fia tauhi kia Sehova.
Ko te tokolahi ʼe nātou fehuʼi mai pe koteā ʼaē neʼe tokoni mai kia māua ke lava lelei ai te ako ʼaē neʼe ma fai ki tamā fānau. ʼE mahino ia ʼe kehekehe te ako ʼaē ʼe fai e te ʼu mātuʼa ki te fānau, kae ʼe tonu ke tou faiga mālohi ke nātou ʼofa ʼaki tonatou loto katoa kia Sehova pea mo te hahaʼi fuape. (Teutalonome 6:6, 7; Mateo 22:37-39) Neʼe ma ako ki tamā fānau ʼe mole feala ke tou ʼui kia Sehova ʼe tou ʼofa kia te ia kae ʼe mole tou fakahā ʼaki tatatou ʼu aga.
ʼI te ʼaho e tahi ʼi te vāhaʼa, ʼi te agamāhani neʼe ko te Moeaki, neʼe mātou kau fakatahi ai ki te faka mafola. Neʼe mātou fai tuʼumaʼu te ako Tohi-Tapu faka famili ʼi te Mōnite afiafi fuli, ʼi te ʼosi kakai, pea neʼe ma fai mo nātou takitokotahi tana ako Tohi-Tapu. ʼI te temi ʼaē neʼe kei nātou liliki ai, neʼe ma fai tuʼa lahi ʼi te vāhaʼa tanatou akoʼi takitokotahi ʼi te ʼu kiʼi temi nounou, pea ʼi tanatou lalahi ake, neʼe loaloaga age leva tanatou ako takitokotahi kae neʼe fai tuʼa tahi ʼi te vāhaʼa. Lolotoga te ʼu ako ʼaia, neʼe faigafua tanatou palalau kia māua pea mo tanatou fakahā mai tanatou ʼu fihifihia.
Tahi ʼaē meʼa, neʼe ma fakatuʼutuʼu te ʼu kiʼi temi mālōlō faka famili. Neʼe mātou leleiʼia te mahōlō fakatahi, pea nātou hiva takitokotahi te ʼu hiva ʼaē ʼe nātou leleiʼia. ʼI ihi fakaʼosi vāhaʼa, neʼe mātou fakaafe te tahi ʼu famili ke mātou fefakaloto mālohiʼi ʼaki. Neʼe ma fakatuʼutuʼu mo te ʼu folau faka famili. Pea ʼi tamatou tahi folau, lolotoga te ʼu vāhaʼa e lua, neʼe mātou feʼoloʼaki ʼi te ʼu moʼuga ʼo Colorado, pea mātou faka mafola mo te ʼu kokelekasio ʼo te ʼu koga meʼa ʼaia. ʼE manatuʼi lelei e tamā fānau tanatou gāue ʼi te ʼu fakatahi lalahi faka tisitilike, pea mo te laga ʼo te ʼu fale fono ʼi te ʼu koga meʼa kehekehe ʼaē neʼe mātou ʼolo kiai. ʼI tamā ʼave leva nātou ki Heleni ke nātou felāveʼi mo tonatou ʼu kāiga, neʼe nātou toe felāveʼi mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova agatonu ʼaē neʼe pilisoniʼi ʼuhi ko tanatou tui. Ko te faʼahi ʼaia neʼe ina uga ai tonatou loto, pea mo tokoni kia nātou ke nonofo agatonu pea mo lototoʼa ʼi te moʼoni.
ʼE mahino ia, ʼi ʼihi temi ko ʼihi ia nātou neʼe mole lelei tanatou aga, pe neʼe nātou fai he ʼu tonu ʼe kovi ʼo ʼuhiga mo te kautahi. ʼI te tahi ʼu temi, neʼe hoko te ʼu fihifihia kia nātou, he neʼe lagi ʼi ai he ʼu meʼa neʼe fefeka fau ai tamā ako. Kae ko tamā fakaʼaogaʼi tuʼumaʼu “te manatu ʼa Sehova,” ʼaē ʼe maʼu ʼi te Tohi-Tapu, neʼe tokoni mai ke mātou fakatokatoka te ʼu ʼaluʼaga fuli ʼaia.—Efeso 6:4; 2 Timoteo 3:16, 17.
Te ʼu Lakaga Fakafiafia ʼi Toku Maʼuli
ʼI te toʼo fuli e tamā ʼu tamaliki te minisitelio temi katoa, ko ʼau mo Ekaterini, neʼe ma fakakaukauʼi lelei te meʼa ʼaē ʼe feala ke ma fai moʼo fakalahi tamā kau ki te gāue ʼaē ko te hāofaki ʼo te hahaʼi. Pea ʼi taku ʼosi toʼo fakatomuʼa taku letelete ʼi te taʼu 1994, neʼe ma gāue toko lua ʼi te selevisi pionie temi katoa. ʼE ma ʼaʼahi te ʼu faleako lalahi pea mo te ʼu univelesitē ʼo te kolo, ʼo fai faka mafola ai ki te kau ako pea ʼe ma fai te ʼu ako Tohi-Tapu mo niʼihi ia nātou. ʼE ʼau mahino ki tonatou ʼu faigataʼaʼia—he neʼe mole heʼeki fualoa te tuku ʼo taku ako—pea neʼe faigafua ʼaupito kia ʼau te tokoniʼi ʼo nātou ke nātou ako pe ko ai ia Sehova. Neʼe ko he meʼa fakafiafia te akoʼi ʼo he kau ako mai Polivia, Pelesile, Sili, Siaina, Esipito, Etiopea, Mekesike, Tailani, pea mo Tulukia! Tahi ʼaē meʼa, ʼe ʼau faka mafola ʼi te telefoni, tāfito kia nātou ʼaē ʼe lea faka Keleka.
Logope ʼe faigataʼa kia ʼau te lea faka Keleka pea kua ʼau matuʼa, kae ʼe ʼau faiga tuʼumaʼu pe ke ʼau maʼu he temi faigamālie pea mo maʼu te manatu ʼo Isaia, ʼaē neʼe kalaga fēnei: “Koʼeni ʼau! Fekauʼi ʼau.” (Isaia 6:8) Neʼe ma fiafia he neʼe ma tokoni ki te toko ono ke nātou foaki tonatou maʼuli kia Sehova. ʼE ko te lakaga tāfito ʼaia ʼaē neʼe ma fiafia ai ʼi tomā maʼuli.
ʼI te kamata, neʼe fakatafito toku maʼuli ki te faʼu ʼo he ʼu mahafu moʼo matehi ʼo te tagata. Kae ko Sehova, ʼi tona ʼofa makehe, neʼe ina faka fealagia kia ʼau pea mo toku famili, ke mātou liliu ko hana ʼu hahaʼi faifekau moʼo fagonogono ki te hahaʼi fuape, te logo lelei ʼo ʼuhiga mo te maʼuli heʼegata ʼi he palatiso fakakelekele. Ka ʼau fakakaukauʼi te ʼu tonu faigataʼa ʼaē neʼe tonu ke ʼau fai, ʼe ʼau manatuʼi ai te ʼu palalau ʼaenī ia Malakia 3:10: “ ‘Koutou fakalelei age, kae koutou ʼahiʼahiʼi ʼau ki te faʼahi ʼaia,’ ko te tala ʼaia ʼa Sehova ʼo te ʼatu kautau, ‘peʼe mole ʼau avahi anai kia koutou te ʼu matapā ʼo te lagi pea mo huaʼi moʼoni anai kia koutou he tapuakina ʼo aʼu ki te mole toe ʼi ai ʼo he hoge.’ ” Neʼe ina fakafiafia tomā loto, he neʼe ina fakahoko moʼoni te faʼahi ʼaia!
[Talanoa ʼo te pasina 27]
Ko Christos: Neʼe ʼau leleiʼia ʼaupito te agatonu katoa ʼo taku ʼu mātuʼa kia Sehova, pea mo tanā fakahoko lelei tonā ʼuhiga mātuʼa. ʼI tomatou famili, neʼe mātou fai fakatahi ia meʼa fuli—mai te faka mafola ʼo aʼu ki te ʼu temi mālōlō. Logope la tanā maʼumaʼua ʼi te tahi ʼu meʼa, kae neʼe nā faka faigafua tonā maʼuli mo nā tokaga tāfito ki te minisitelio. ʼI te temi nei, ʼe ʼau ʼiloʼi ʼe ʼau maʼu te fiafia moʼoni mokā ʼe ʼau gāue katoa ʼi te tauhi kia Sehova.
[Talanoa ʼo te pasina 27]
Ko Lakes: Neʼe fehiʼa taku tāmai ki te malualoi. Neʼe toe faiga mālohi ke ʼaua naʼa malualoi, tāfito ʼi tana foaki te faʼifaʼitaki ʼaē ʼe lelei ki tona famili. Neʼe ina faʼa ʼui mai kia mātou: “Kapau ʼe koutou foaki tokotou maʼuli kia Sehova, pea ʼe ʼi ai tona ʼuhiga. ʼE tonu anai ke koutou fai he ʼu sakilifisio maʼa Sehova. Ko te faka ʼuhiga ʼaia ʼo te ʼuhiga Kilisitiano.” Neʼe ʼau manatuʼi tuʼumaʼu tana ʼu palalau ʼaia, pea neʼe tokoni mai ke ʼau muliʼi tana faʼifaʼitaki, ke ʼau fai he ʼu sakilifisio maʼa Sehova.
[Talanoa ʼo te pasina 28]
Ko Gregory: ʼO hilifaki ki te ʼu fakaloto mālohi ʼo taku ʼu mātuʼa ke ʼau fakalahi taku minisitelio, ko tanā faʼifaʼitaki pea mo tanā fiafia lahi ʼi te gāue ʼa Sehova, neʼe ina uga ʼau ke ʼau vakavakaʼi toku ʼu fealagia, ke ʼau tekeʼi te ʼu fihifihia pea mo taku ʼu tuʼania ʼaē ʼe ina tāʼofi taku pionie katoa, pea neʼe ʼau fakalahi taku gāue kia Sehova. ʼE ʼau fakafetaʼi ki taku ʼu mātuʼa, ki tanā tokoniʼi ʼau ke ʼau maʼu te fiafia ʼi te maʼuli faka sakilifisio.
[Talanoa ʼo te pasina 28]
Ko Toula: Neʼe ʼui mai tuʼumaʼu e taku ʼu mātuʼa, ko te ʼu felogoi mo Sehova ʼe ko te meʼa ʼaē ʼe maʼuhiga ʼaupito, pea ʼe hoki feala ke mātou fiafia moʼoni, mo kapau ʼe mātou gāue katoa kia Sehova. ʼAki ia nāua, neʼe mātou tui ai ko Sehova ʼe maʼuli moʼoni. Neʼe faʼa ʼui e taku tāmai, ʼe kita fiafia ʼaupito mokā kita ʼalu ʼo moe ʼaki he leʼo ʼo loto ʼe maʼa, heʼe kita ʼiloʼi neʼe kita faiga mālohi ke kita fakafiafia ia Sehova.
[Paki ʼo te pasina 25]
ʼI taku solia ʼi Heleni, ʼi te 1951
[Paki ʼo te pasina 25]
Ko ʼau mo Ekaterini ʼi te 1966
[Paki ʼo te pasina 26]
Taku famili ʼi te 1996: (mai te hema ki te mataʼu, ʼi muli) ko Gregory, mo Christos, mo Toula; (ʼi muʼa) ko Lakes, mo Ekaterini, pea mo ʼau