Neʼe Ko Te Sēkulō Koa ʼa Satana?
“NEʼE ko te sēkulō ʼaenī ʼa Satana, he neʼe kua kovi ʼaupito te malamanei. Neʼe mole he tahi age temi neʼe fakahā ai e te hahaʼi hanatou loto pea mo hanatou holi lahi feiā ke nātou matehi te ʼu lauʼi miliona hahaʼi ʼuhi ko tonatou lanu, peʼe ko tanatou lotu, peʼe ko tonatou tuʼulaga faka sosiale.”
ʼI te 50 fakamanatu ʼo te ʼaho ʼaē neʼe faka ʼāteainaʼi ai te hahaʼi ʼaē neʼe pilisoniʼi kae neʼe mole hanatou hala ʼi te ʼu lotoʼā mate ʼa te kau Nasi, neʼe tohi ai e te nusipepa The New York Times ʼo te ʼaho 26 ʼo Sanualio 1995 ia te ʼu palalau ʼaē ʼe tuʼu ʼi te kamata. ʼI te Holokoseta—tokolahi ʼe nātou ʼiloʼi neʼe ko te tāmateʼi lahi tokotahi ʼaia ʼo te hahaʼi ʼo he faʼahiga lanu—neʼe mamate ai te toko ono miliona kau Sutea. Ko te teitei toko tolu miliona hahaʼi Polonia neʼe mole ko he kau Sutea, neʼe mamate ʼi te temi ʼaē neʼe hoko ai te meʼa ʼaē ʼe fakahigoa ko te “Holokoseta Neʼe Galo.”
“Ko te sivisivi talu mai te taʼu 1900 ki te taʼu 1989, neʼe hā ai neʼe mamate te toko 86 miliona hahaʼi ʼi te tau,” ko te ʼui ʼaia ʼa Jonathan Glover ʼi tana tohi Humanity—A Moral History of the Twentieth Century. ʼE ina toe ʼui fēnei: “ ʼE faigataʼa hatatou mahino, pe koʼe neʼe tokolahi ʼaupito te hahaʼi ʼaē neʼe mamate ʼi te ʼuafulu sēkulō. ʼE mole hā anai te moʼoni mo kapau ʼe tou fai pe he fakafuafua ʼo te hahaʼi ʼaē neʼe mamate, koteʼuhi ko te teitei vahe e 2 ʼi te 3 (ko hahaʼi e toko 58 miliona) neʼe mamate ʼi te ʼu lua tau faka malamanei. Kae kapau ʼe fakafuafua peʼe ko te tokofia ʼaē neʼe mamate ʼi te ʼaho fuli ʼi te tau, pea neʼe mamate ai te toko 2 500, ko hahaʼi ʼe teitei toko 100 ʼi te hola fuli pe, ʼo fai hoholo lolotoga taʼu e hivagofulu.
Ko tona tupuʼaga la ʼaia ʼo te fakahigoaʼi ia te 20 sēkulō ko te sēkulō ʼaē neʼe lahi tāfito ai te ligi toto ʼi te malamanei. ʼI te tohi Hope Against Hope, ʼe tohi fēnei e Nadezhda Mandelstam: “Neʼe mātou sio ki te mālo ʼo te kovi ʼi te temi ʼaē neʼe kua meʼa noaʼi pea mo molehi ia te ʼu aga ʼaē ʼe tonu ke fai.” ʼI te fihi ʼo ʼuhiga mo te lelei pea mo te kovi, neʼe mālo moʼoni koa te kovi?
[Haʼuʼaga ʼo te paki pasina 3]
U.S. Department of Energy photograph