ʼULUAKI KAPITE
ʼE ʼi Ai Koa He Kalavi ʼo Te Manuʼia Faka Famili?
1. He koʼe ʼe maʼuhiga te ʼu famili mālolohi ʼi te sosiete fakatagata?
KO TE famili ʼe ko he fakatuʼutuʼu kua fualoa ʼaupito tona kua fakatuʼu ʼi te kele, pea ʼe maʼuhiga ʼaupito te fakatuʼutuʼu ʼaia ʼi te sosiete fakatagata. ʼI te lolotoga ʼo te hisitolia, neʼe mālohi te ʼu sosiete fakatagata, ʼuhi ko te ʼu famili mālolohi. Ko te famili ʼe ko te fakatuʼutuʼu ʼaia, ʼaē ʼe lelei tokotahi moʼo akoʼi ʼo te fānau ke nātou liliu ko he ʼu hahaʼi lalahi ʼe aga fakapotopoto.
2-5. (a) Koutou fakamatalatala te fīmālie ʼaē ʼe maʼu e he tamasiʼi ʼi he famili ʼe maʼuli fiafia. (b) Koteā koa te ʼu fihifihia ʼaē ʼe hoko ʼi te tahi ʼu famili?
2 Ko te famili ʼaē ʼe maʼuli fiafia, ʼe ko he nofoʼaga ʼe kita maʼu ai te fīmālie. Tou fakakaukauʼi age muʼa he famili ʼe ina maʼu te faʼahiga maʼuli haohaoa ʼaē ʼe tou fakaʼamu kiai. Lolotoga tanatou kakai afiafi, ʼe heheka te ʼu mātuʼa mo tanā ʼu tamaliki, pea ʼe nātou fai palalau ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼaē neʼe nātou fai ʼi te ʼaho ʼaia. ʼE fakamatala fakafiafia e te fānau ki tanatou ʼu mātuʼa te ʼu meʼa ʼaē neʼe nātou fai ʼi te faleako. Ko te kiʼi temi mālōlō ʼaia ʼe ina fakaloto mālohiʼi ia nātou fuli ki te ʼapogipogi ake, mokā nātou mavae ʼi tonatou loto fale.
3 ʼI he famili ʼe maʼuli fiafia, ʼe ʼiloʼi e te tamasiʼi ʼe tokaga anai tana ʼu mātuʼa kia ia mokā mahaki, ʼo lagi nā fefakahoahoaʼaki ʼi te pōʼuli moʼo leʼoleʼo ia ia. ʼE ina ʼiloʼi ʼe feala hana ʼalu kia nāua, ʼo fakahā age te ʼu fihifihia ʼaē ʼe tau mo ia ʼi tona ʼuhiga tūpulaga, ke nā tokoni age kia ia, pea mo lagolago kia ia. ʼIo, ʼe logoʼi e te tamasiʼi ʼi tona loto ʼe mole feala ke mataku ki he meʼa, tatau aipe peʼe maveuveu te malamanei.
4 ʼI te agamāhani, ka lalahi ake te fānau, ʼe nātou ʼohoana pea mo nātou maʼu fānau. ʼE ʼui fēnei e te tāʼaga lea ʼo te Potu Hahake: “Ka maʼu fānau he tahi, pea hoki mahino ai leva ʼe lahi tona ʼu maʼua ʼaē ʼe tonu ke ina huʼi ki tana ʼu mātuʼa.” ʼAki he loto fakafetaʼi pea mo he ʼofa lahi, ʼe faigaʼi e te ʼu fānau ʼaia kua lahilahi ake, ke maʼuli fiafia tonatou ʼu famili totonu, pea ʼe nātou toe taupau foki mo tanatou ʼu mātuʼa ʼaē kua matutuʼa, ʼaē ʼe nātou fakafiafia mo tonatou ʼu mokopuna.
5 ʼE lagi koutou manatu fēnei ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia: ‘ ʼE ʼau ʼofa ki toku famili kae ʼe mole tatau toku famili mo te famili ʼaē ʼe tou talanoa ki ai ʼi henī. ʼE kehekehe toku ʼu hola gāue pea mo te ʼu hola gāue ʼo toku ʼohoana, pea ʼe tahitahiga tamā fesioʼaki, pea ʼe ma palalau tuʼumaʼu pe ki te ʼu fihifihia ʼo te falā.’ Peʼe koutou ʼui fēnei, ‘ ʼE nonofo taku ʼu tamaliki pea mo toku ʼu mokopuna ʼi te tahi koga meʼa, pea ʼe mole ʼau ʼalu pe la ʼo fakasiosio ia nātou.’ ʼIo, ʼi te agamāhani, ʼe lahi te ʼu meʼa ʼe mole feala ke fetogi, pea ʼe tupu ai te mole maʼuli fiafia ʼa te ʼu famili. Logope la te ʼu faʼahi ʼaia, ko ʼihi ʼe nātou maʼuli fiafia mo tonatou famili. ʼO feafeaʼi? ʼE ʼi ai koa he kalavi ʼo te manuʼia faka famili? Ei. Kae ʼi muʼa ʼo te talanoa ki te faʼahi ʼaia, ʼe tonu ke tou tali ki te fehuʼi maʼuhiga.
KOTEĀ TE FAMILI?
6. Ko te ʼu faʼahiga famili fea ʼaē ka tou talanoa anai kiai ʼi te tohi ʼaenī?
6 ʼI te ʼu fenua ʼo Eulopa, ʼi te agamāhani ko te famili ʼe faʼufaʼu e he tāmai, mo he faʼe, pea mo he fānau. ʼE lagi maʼuli ʼāteaina te ʼu kui mo kapau ʼe kei feala hanā taupau ia nāua totonu. Logope la ʼe taupau e te famili tonatou ʼu vāhaʼa mo tonatou ʼu kāiga, kae ʼe faka tuʼakoi tonatou ʼu maʼua kia nātou ʼaia. Koia, ʼe tou talanoa anai ki te maʼuli faka famili ʼaia ʼi te tohi ʼaenī. Kae ʼi te ʼu taʼu ʼaenī, kua lahi te ʼu famili ʼe ko te tāmai peʼe ko te faʼe ʼaē ʼe ina taupau tokotahi te fānau, peʼe kua tahi ʼohoana te ʼu mātuʼa, pea ko ʼihi famili ʼe mole maʼuli tahi te taumatuʼa ʼuhi ko he ʼu faʼahiga meʼa neʼe hoko ʼi tonā vāhaʼa faka taumatuʼa.
7. Ko ai te tahi ʼu hahaʼi ʼaē ʼe kau ki te famili?
7 ʼI te tahi ʼu fenua, ʼe ko he agamāhani ke taupau e te famili te ʼu tēhina mataʼi tama, mo te ʼu tokolua mataʼi tama, mo te ʼu faʼetagata, mo te ʼu mahikitaga, mo te ʼu mokopuna. ʼI te taʼi faʼahiga famili ʼaia, kapau ʼe feala, pea ʼe taupau e te fānau tanatou ʼu kui, pea mo tonatou ʼu kāiga. Ohage la, ko te famili ʼe lagi tokoni anai ki te ako, pea mo te totogi ʼo te ako ʼo tonatou ʼu ʼilāmutu, mo tanatou ʼu fakafotu, peʼe ko nātou ʼaē ʼe ʼui ko te ʼu kāiga kae kua vaha mamaʼo. Ko te ʼu tokoni ʼaē ka tou vakaʼi ʼi te tohi ʼaenī ʼe toe ʼaoga pe foki ki te ʼu kāiga ohage la ko te ʼu tēhina mataʼi tama, mo te ʼu tokolua mataʼi tama, mo te ʼu faʼetagata, mo te ʼu mahikitaga, mo te ʼu mokopuna, pea mo te ʼu kui.
TE ʼU FIHIFIHIA ʼAĒ ʼE TAU MO TE FAMILI
8, 9. Koteā te ʼu fihifihia ʼaē ʼe hoko ʼi te tahi ʼu fenua, ʼe hā ʼaki ai kua fetogi te maʼuli faka famili?
8 Ia ʼaho nei ʼe fetogi te famili—pea ʼe mole fetogi ʼi hona ʼaluʼaga ʼe lelei. ʼE ʼi ai te faʼifaʼitaki feiā ʼi Initia, ko te fafine ʼe nofo mo te famili ʼo tona ʼohoana, pea ʼe gāue ʼi te ʼapi ʼo fakalogo ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe fakatotonu age e te ʼu mātuʼa ʼo tona ʼohoana. Kae ia ʼaho nei, ʼe ko he agamāhani ki te ʼu fafine Initia tanatou ʼolo ʼo kumi gāue. Logope la te faʼahi ʼaia, ka kei fakamaʼua ki te fafine ke ina fai tana ʼu gāue ʼi te loto fale. ʼE lahi te ʼu fenua ʼe lagaʼi ai te fehuʼi ʼaenī: Koteā te ʼu gāue ʼi te loto fale ʼaē ʼe tonu ke fai e te fafine ʼaē ʼe gāue papālagi?
9 ʼI te ʼu sosiete fakatagata ʼo te Potu Hahake, ʼe loto e te talatisio ke mālohi te faifaitahi ʼo te ʼu famili, ohage la ko te ʼu tēhina mataʼi tama, mo te ʼu tokolua mataʼi tama, mo te ʼu faʼetagata, mo te ʼu mahikitaga, pea mo te ʼu kui. Kae ʼaki te ʼu manatu ʼaē ʼe haʼu mai te ʼu fenua papālagi ʼaē ko te tahi tokaga ki tona famili, pea mo te ʼu fihifihia faka ekonomika, ko te talatisio faka famili ʼaia kua fakahaʼuhaʼu ke puli. Koia, ki te tokolahi, ʼe ko he kavega te taupau ʼo nātou ʼaē kua matutuʼa ʼo te famili, kae mole nātou faka ʼuhiga te faʼahi ʼaia ohage ko honatou maʼua peʼe ko he pilivilesio. Ko ʼihi ʼu mātuʼa ʼe gaohi koviʼi. ʼE moʼoni, ia ʼaho nei kua lahi te ʼu fenua ʼaē ʼe gaohi koviʼi ai pea mo meʼa noaʼi ai te hahaʼi matutuʼa.
10, 11. Koteā te ʼu meʼa ʼaē ʼe hā ʼaki ai kua fetogi te maʼuli faka famili ʼi te ʼu fenua ʼo Eulopa?
10 Kua lahi ʼaupito te mavete ʼohoana. ʼI Sepania, neʼe fakafuafua ʼi te kamata ʼo te ʼu taʼu 1990 ʼaenī, ʼi te ʼu taumatuʼa e toko valu neʼe mavete te taumatuʼa e tahi—ʼo lahi age te ʼu mavete ʼaia ʼi te ʼu mavete ʼaē neʼe hoko ʼi te ʼu taʼu e 25 ki muʼa atu, ʼaē neʼe ko he taumatuʼa e 1 ʼi te toko 100 ʼaē neʼe mavete. ʼI Pilitania, ʼaē ʼe lahi tāfito ai te ʼu mavete ʼohoana ʼi te Eulopa (ko te ʼu taumatuʼa e toko 4 ʼi te toko 10 ʼe ʼamanaki ke mavete), neʼe tuputupu fakapunamaʼuli te ʼu famili ʼaē ʼe ko te tokotahi pe ʼi te taumatuʼa ʼaē ʼe ina taupau te fānau.
11 ʼE hā mai ko te tokolahi ʼi Siamani ʼe nātou līaki te fakatuʼutuʼu faka famili ʼaē neʼe fakatuʼu talu mai fualoa. ʼI te ʼu taʼu 1990, ʼi te ʼu loto fale e 35 ʼi te teau ʼe ko te tokotahi pe ʼaē ʼe maʼuli ai, pea ʼi te 31 ʼi te teau ʼe ko te tokolua pe. Tahi ʼaē meʼa, kua tahitahiga te ʼohoana ʼa te hahaʼi ʼi Falani, pea ko nātou ʼaē ʼe ʼohoana ʼe lahi pea mo vave age tanatou mavete ia nātou ʼo te ʼu temi ki muʼa atu. Tokolahi ʼaupito ʼe nātou fia nonofo fakatahi kae mole nātou fia fakahoko te ʼu maʼua ʼo te nofo ʼohoana. Kua hoko te ʼu meʼa ʼaia ʼi te malamanei katoa.
12. Koteā te ʼu mamahi ʼaē ʼe tau mo nātou liliki ʼuhi ko te ʼu fetogi ʼaē ʼe hoko ʼi te famili ʼi te temi nei?
12 Kae e feafeaʼi kia nātou liliki? ʼI Amelika pea mo ʼihi fenua, kua lahi te maʼu fānau ʼa nātou ʼaē ʼe mole heʼeki ʼohoana, pea ko ʼihi ʼe ko te ʼu fānau ʼa te kau tūpulaga. Tokolahi te ʼu finemui ʼe nātou maʼu fānau ʼi te ʼu tagata kehekehe. ʼE fakahā e te ʼu sivi mai te malamanei katoa, ko te toko lauʼi miliona tamaliki ʼe mole honatou ʼapi, pea ʼe nātou taka ʼi te ala; tokolahi ʼe nātou feholaki mai te ʼu loto fale ʼaē ʼe gaohi koviʼi ai nātou, pe neʼe kapu nātou e tonatou ʼu famili heʼe mole kei feala honatou taupau.
13. Koteā te ʼu fihifihia ʼaē kua mafola ʼi te malamanei ʼo tupu ai te mole fiafia ʼa te ʼu famili?
13 ʼIo, kua lahi ʼaupito te ʼu fihifihia ʼo te ʼu famili. ʼO hilifaki ki te meʼa ʼaē kua ʼosi tou talanoa kiai, ʼe mole fiafia te ʼu famili ʼuhi ko te talagataʼa ʼa te fānau, mo te gaohi koviʼi ʼo te tamaliki, mo te agamālohi ʼa te ʼu mātuʼa, mo te ʼinu kava, pea mo te tahi ʼu faigataʼaʼia. Ki te tokolahi ʼo te fānau pea mo te hahaʼi lalahi, ʼe mahino ia ko te famili ʼe mole ko he holaʼaga.
14. (a) ʼO mulimuli ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼui e ʼihi, koteā te ʼu meʼa ʼaē ʼe tupu ai te maʼuli kinakina ʼo te famili? (b) Neʼe koteā te fakakikite ʼaē neʼe fai e te tagata ʼo te lao ʼo te ʼuluaki sēkulō ʼo ʼuhiga mo te mālama ʼaenī, pea ʼe lave feafeaʼi ki te maʼuli faka famili te hoko ʼo te ʼu palalau ʼaia?
14 He koʼe ʼe maʼuli kinakina te ʼu famili? Ko ʼihi ʼe nātou ʼui ʼe hoko te ʼu fihifihia ki te ʼu famili, ʼuhi ko te kua gāue papālagi ʼa te hahaʼi fafine. ʼE ʼui e ʼihi ʼe tupu ʼuhi ko te kua līaki ʼo te ʼu aga ʼaē ʼe tonu ke fai, pea mo te tahi ʼatu ʼu meʼa. Kua hili kiai taʼu e lua afe, neʼe fakakikite e te tagata ʼiloa ʼo te lao, ʼe tau anai te ʼu famili mo te ʼu fihifihia kehekehe, ʼo ina tohi fēnei: “ ʼI te ʼu ʼaho fakamuli ʼe ʼi ai anai te ʼu temi fakamataku pea mo faigataʼa. Heʼe ko te hahaʼi ʼe nātou tahi ʼofa pe anai kia nātou totonu, ʼo manako ki te paʼaga, fiatuʼu, fialahi, leakovi ki te ʼAtua, talagataʼa ki te ʼu mātuʼa, maʼuli galo, heʼe agatonu, heʼeʼofa, ʼo mole nātou tali he felogoi, fasituʼu, heʼe fakatātāʼofi, fekai, mole manako ki te meʼa ʼaē ʼe lelei, kākā, fiatuʼu, fonu ʼi te fialahi, kaumeʼa mo te ʼu fakafiafia kae mole kaumeʼa mo te ʼAtua.” (2 Timoteo 3:1-4) ʼE lotolotolua koa he tahi ki te ʼui ʼaē kua hoko te ʼu palalau ʼaia ia ʼaho nei? ʼE mole kinakina koa la te ʼu famili, ʼuhi ko te ʼu ʼaluʼaga ʼaia ʼaē ʼe hoko ʼi te malamanei?
TE KALAVI ʼO TE MANUʼIA FAKA FAMILI
15-17. ʼI te tohi ʼaenī, koteā te tohi ʼaē ʼe maʼu ai te kalavi ʼo te manuʼia faka famili?
15 ʼE lahi te ʼu tokoni ʼaē ʼe tou maʼu ki te manuʼia faka famili. ʼI te Potu Hihifo, ʼe lahi te ʼu tohi mo te ʼu nusipepa ʼe maʼu ai te ʼu tokoni ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia. Ko tona mele, heʼe mole felogoi tahi te ʼu hahaʼi fai tokoni, pea ko te ʼu tokoni ʼaē ʼe ʼaoga ia ʼaho nei ʼe lagi feala ke mole toe ʼaoga ki te ka haʼu.
16 Kae kofea koa ʼaē ʼe feala ke tou kumi kiai he ʼu tokoni ʼe tau mo ʼaoga ki te famili? ʼE koutou kumi anai koa ʼi he tohi neʼe fai kua hili kiai taʼu e 1 900? Peʼe koutou ʼui anai koutou, ko he tohi feiā ʼe mole kei feala ke tou falala kiai? ʼI tona fakahagatonu, ko te kalavi moʼoni ʼo te manuʼia faka famili ʼe maʼu ʼi te tohi ʼaia.
17 Ko te tohi ʼaia ʼe ko te Tohi-Tapu. ʼO mulimuli ki te ʼu fakamoʼoni fuli, neʼe ko te ʼAtua totonu ʼaē neʼe ina takitaki te tohi ʼo te Tohi-Tapu. ʼE tou maʼu ʼi te Tohi-Tapu te fakamoʼoni ʼaenī: “Ko te Tohi-Tapu katoa ʼe haʼu mai te ʼAtua pea ʼe ʼaoga moʼo akoʼi, moʼo fakatonutonuʼi, moʼo fakatokatoka te ʼu meʼa, moʼo akonaki ʼi te faitotonu.” (2 Timoteo 3:16) ʼI te tohi ʼaenī ʼe mātou fakaloto mālohiʼi anai koutou ke koutou vakaʼi peʼe lava tokoni feafeaʼi atu te Tohi-Tapu, ke koutou “fakatokatoka te ʼu meʼa” ʼo ʼuhiga mo te ʼu fihifihia pea mo te ʼu faigataʼaʼia ʼaē ʼe hoko ki te ʼu famili ia ʼaho nei.
18. He koʼe ʼe fakapotopoto tatatou tali te Tohi-Tapu ohage ko te tohi ʼaē ʼe ʼaoga moʼo foaki ʼo he ʼu tokoni ʼo ʼuhiga mo te nofo ʼohoana?
18 Kapau ʼe koutou manatu ʼe mole feala ke tokoni te Tohi-Tapu ki te maʼuli fīmālie ʼo te ʼu famili, koutou manatuʼi te meʼa ʼaenī: Ko ia ʼaē neʼe ina takitaki te tohi ʼo te Tohi-Tapu, ʼe ko Ia ʼaē neʼe ina fakatuʼutuʼu te ʼohoana. (Senesi 2:18-25) ʼE ʼui mai e te Tohi-Tapu ko tona huafa ʼe ko Sehova. (Pesalemo 83:18) Ko ia te Tupuʼaga pea mo ‘te Tāmai, ʼaē ʼe maʼu mai ai e te famili katoa ʼi selo pea mo te kele tonatou higoa.’ (Efesi 3:14, 15) Neʼe sivi e Sehova te maʼuli faka famili talu mai te kamata. ʼE ina ʼiloʼi te ʼu fihifihia ʼaē ʼe feala ke hoko pea neʼe ina foaki mai te ʼu tokoni moʼo fakatokatoka ʼo te ʼu fihifihia ʼaia. ʼI te lolotoga ʼo te hisitolia, ko nātou ʼaē neʼe nātou fakaʼaogaʼi fakamalotoloto te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu ʼi tonatou maʼuli faka famili, neʼe nātou maʼu te manuʼia lahi.
19-21. Koteā te ʼu faʼifaʼitaki ʼo te temi ʼaenī ʼe hā ʼaki ai te mālohi ʼo te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te fakatokatoka ʼo te ʼu fihifihia ʼo te nofo ʼohoana?
19 Ohage la, ko te fafine ʼi Ītonesia neʼe manako ki te gaoʼi paʼaga. Lolotoga ni ʼu taʼu neʼe mole tokaga ki tana ʼu tamaliki e toko tolu, pea neʼe kē tuʼumaʼu mo tona ʼohoana. Pea ki muli age neʼe ina kamata ako te Tohi-Tapu. ʼAki te temi, neʼe tui te fafine ʼaia ki te ʼu meʼa ʼaē neʼe ʼui e te Tohi-Tapu. ʼI tana maʼuliʼi te ʼu tokoni ʼaia, neʼe liliu ai ko te fafine ʼohoana ʼe lelei age. Ko tana ʼu faiga, ʼaē neʼe fakatafito ki te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu, neʼe fakatupu manuʼia ki tona famili katoa.
20 ʼE ʼui fēnei e te fafine ʼi Sepania: “Hili ʼaia te taʼu katoa ʼo tamā ʼohoana pea kamata ai tomā ʼu fihifihia lahi.” Neʼe lahi te ʼu meʼa neʼe nā kehekehe ai, pea neʼe mole lahi hanā fefaipalalauʼaki gata pe ki te ʼu temi ʼaē ʼe nā kē ai. Logope la kua ʼi ai tanā kiʼi taʼahine, kae neʼe nā fakatotonu ke nā mavete. Kae ʼi muʼa ʼo tanā fakahoko te faʼahi ʼaia, neʼe fakaloto mālohiʼi nāua ke nā fakasiosio te Tohi-Tapu. Neʼe nā vakaʼi te ʼu tokoni ʼaē ʼe maʼu ai ʼo ʼuhiga mo te ʼu taumatuʼa, pea nā kamata mulimuli kiai. Mole tuai, pea nā felogoi lelei, pea logo tahi ai tonā kiʼi famili ʼi te fiafia.
21 ʼE toe tokoni foki te Tohi-Tapu ki te hahaʼi matutuʼa. Ohage la, ko te taumatuʼa ʼaenī ʼi Saponia. Ko te tagata neʼe hoko ʼita pea ʼi ʼihi temi neʼe agamālohi. ʼUluaki, neʼe kamata ako te Tohi-Tapu e te ʼu taʼahine ʼa te taumatuʼa, logope la te fakafeagai ʼa tanatou ʼu mātuʼa. Pea ki muli age, neʼe kau mo te tagata ki te ako Tohi-Tapu ʼo tona ʼu ʼofafine, kae neʼe hoko atu aipe te fakafeagai ʼo tona ʼohoana. Kae ʼaki te temi, neʼe tokagaʼi e te fafine te ʼu fua lelei ʼo te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu ki tona famili. Neʼe taupau fakalelei ia ia e tanā ʼu taʼahine, pea kua agamālū tona ʼohoana. Ko te ʼu fetogi ʼaia neʼe nātou uga ai te fafine ke ina ako mo ia te Tohi-Tapu, pea neʼe toe fua lelei kia ia. Kua ʼui tuʼumaʼu e te fafine ʼaia kua finematuʼa: “Kua ma liliu ko he taumatuʼa moʼoni.”
22, 23. E feafeaʼi te tokoni ʼa te Tohi-Tapu ki te hahaʼi ʼo te ʼu fenua fuli ke nātou fiafia ʼi tonatou maʼuli faka famili?
22 Ko te ʼu hahaʼi ʼaia ʼe nātou kau ki te tokolahi ʼaē kua nātou maʼu te kalavi ʼo te manuʼia faka famili. Neʼe nātou tali te ʼu tokoni ʼo te Tohi-Tapu pea neʼe nātou mulimuli kiai. ʼE moʼoni, ohage ko te hahaʼi fuli, ʼe nātou maʼuʼuli ʼi te mālama ʼe agamālohi, ʼe fai ai te ʼu aga heʼeʼaoga, mo te ʼu fihifihia faka ekonomika. Pea tahi ʼaē meʼa, ʼe nātou heʼe haohaoa, kae ʼe nātou maʼuli fiafia ʼi tanatou faiga ʼaē ke nātou fai te finegalo ʼo Ia ʼaē neʼe ina faʼufaʼu te famili. Ohage ko te ʼui ʼa te Tohi-Tapu, ko Sehova ʼAtua ko “Ia ʼaē ʼe ina akoʼi koe ke ʼaoga kia te koe, ia Ia ʼaē ʼe ina taki koe ʼi te ala ʼaē ʼe tonu ke ke haʼele ai.”—Isaia 48:17.
23 Logope la neʼe fakaʼosi te tohi ʼo te Tohi-Tapu kua teitei hili nei kiai taʼu e lua afe, kae ko tana ʼu tokoni ʼe ʼaoga moʼoni ki totatou temi. Tahi ʼaē meʼa, neʼe tohi te Tohi-Tapu maʼa te hahaʼi fuli. Ko te Tohi-Tapu ʼe mole ko he tohi maʼa te kau Amelika peʼe maʼa te hahaʼi ʼo te Eulopa. Ko Sehova “ ʼaki te tagata e tahi neʼe ina fakatupu te ʼu puleʼaga ʼo te ʼu tagata fuli pe,” pea ʼe Ina ʼiloʼi te agaaga ʼo te hahaʼi fuli pe. (Gāue 17:26) Ko te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu ʼe ʼaoga ki te hahaʼi fuli. Kapau ʼe koutou maʼuliʼi te ʼu pelesepeto ʼaia, pea ʼe koutou ʼiloʼi anai mo koutou te kalavi ʼo te manuʼia faka famili.