Ngar ni Fal’eg i Yaliy Boch e Chep u Murung’agen e Yam’ ni De Riyul’

N’UMNGIN nap’an chepin e girdi’, ma girdi’ e kayu gu ra pared ni ke balyangan’rad ma ke magafan’rad ko yam’ ni ma yib’ ma danir nang fan. Maku reb e, marus ko yam’ e ke gel gel ni bochan e ke maathuk e n’en ma lemnag e teliw ni googsur, nge yalen, nge pi n’en ni kari mich ni ke mecham ngak e girdi’ nge michan’ ku be’ nge be’. Magawon ko marus ko yam’ e ra marwothnag gelngin be’ ni nga i falfalan’ ko yafas rok ma ra war ara m’aynag e pagan’ ni bay fan e yafas.

Pi yuraba’ i teliw ni gagang e yad e nga nog e kireb ngorad ni yad be mon’ognag bokum ban’en ni chepin e yam’ ni de riyul’. Ga ra fal’eg i yaliy in ko pi n’eney nga fithik’ e tamilang ko tin riyul’ u Bible, mag guy ko pi n’en ni ga ma lemnag u murung’agen e yam’ e ra tamilang boch fa dangay.

Chep ni de Riyul’ 1: Yam’ e ka ban’en ni ma buch u tomuren e yafas.

“Yam’ . . . e ban’en ni ka bang ko yafas rodad,” aray rogon ni yog fare ke babyor ni Death​—The Final Stage of Growth. Thin ni aray rogon e be dag fare michan’ ni yam’ e ban’en ni ka ma buch, ni aram tomuren urngin ban’en nib fas. Ma n’en ni ra rin’, e re michan’ ney e aram e ke gelnag e lem rok boor e girdi’ ni dariyfan e yafas ma arfan ni tini yad baadag e ngar rin’ed ni yugu demtrug rogon.

Machane rriyul’ ni yam’ e ban’en ni ka ma buch u tomuren e yafas? Gathi gubin e girdi’ ni yad ma gayiy murung’agen ban’en ni be mich u wan’rad ni aram rogon. Ni bod rogon Calvin Harley, ni ba biologist ni i fil murung’agen e pillibthir ni ma tay e girdi’, ni yog u nap’an ni un deeriy boch e deer ngak me yog ni der mich u wan’ ni girdi’ “e ni ta’ ni nge yim’.” William Clark ni be’ ni ma ba Immunologist e pirieg ni: “Yam’ e gathi bayang ko yafas.” Me Seymour Benzer, ko Institute of Technology, nu California, e yog ni ke fel’ i lemnag rok ni “yam’ e gathi bod ba klok ni rayog ni ngad athapeged ni nge thil.”

Nap’an ni be fil e pi scientist rogon yaan nngongliy e girdi’, mi ri balyangan’rad. Ra pirieged nni gargalegdad min pi’ ngodad boch ban’en ni rayog ni ngad fanayed nge salap nib pag rogon ko tin nib t’uf rodad nge gelngidad nib pag rogon ko tin nib t’uf rodad u nap’an e yafas roda nib ga’ ni 70- i yan ko 80 e duw n’umngin nap’an. Ni bod rogon ni, scientists e ke pirieg ni man’ey ko girdi’ e rib baga’ tagil’ e gin ni ma par ban’en riy ni dab ni pagtalin. Reb e girdi’ ni ma gaweg murung’agen ban’en e susunnag ni man’ey rodad e rayog ni nge par murung’agen boch ban’en riy ni dab ni pagtilin ni ra “suguy gonapan reliw e milyon ken e babyor, ni bod oren ken e babyor ko tin th’abi gang’ e tafen e babyor u fayleng.” Boch e scientists ko thamtham e yad be lemnag ni n’umngin nap’an ni ba ga’ ni ma par e girdi’ nib fas riy, e ra be’ ma kemus ni be maruwel nga 1/100 ko 1 pasent (.0001) ko gothon e man’ey rok. Ere ba puluw ni ngan fith ni ngan gaar, ‘Mang fan ni bay e man’ey rodad ni aram gaangin gothon ma gada be fanay bochi yang ni rib achig riy u nap’an ni ka gadad ba fas?’

Kum lemnag rogon feni thil e n’en ma rin’ e girdi’ u nap’an e yam’! Ya oren e girdi’, e ra yim’ leengin, ara figirngin, ara fak ma ra mang ban’en nib th’abi gel e kireban’ riy u nap’an e yafas rok. Gaangin e kireban’ ni ma tay e girdi’ e baga’ ni ma magawonnagrad nib n’uw nap’an u tomuren ni ke yim’ be ni rib t’uf rorad. Ku aram rogon e piin ni yad ma yog ni yam’ e ka ban’en ni ma rin’ e girdi’ ni ku yad ma pirieg nib mo’maw’ ni nge m’aguwan’rad ni yam’ ni yad ra tay e aram tomuren urngin ban’en. Fare ke babyor ni British Medical Journal e yog reb e ban’en nib ga’ “ni ma lemnag urngin e girdi’ ni yad baadag ni ngar pared u n’umngin nap’an ni rayog.”

Rogon e n’en nib ga’ ni ma rin’ e girdi’ ni bochan e yam’, nge rogon gelngin ni rayog ni nga i par ban’en u wan’ nge rogon ni ma fil ban’en, nge rogon fithik’ i laniyan’, ni ma yim’ ni bochan ni nge par ni manemus e gathi ba tamilang nni ngongliy ni nge par nib fas? Rib mudugil, ya Got e sunmiy e girdi’, ni gathi nge tomur me yim’, ya bay e athap ni ngar pared ni dariy n’umngin nap’an. Mu lemnag e n’en ni yog Got ngak fa gal ni som’mon e girdi’ ni aram e tin ni nge buch rorow gabul nge langleth ni gaar: “Nge yoor pi fakmew ngam yoorgad ngam suguyed e fayleng mi gimed suwey, me mil fan ngomed urngin e nig u maday nge pi n’en ma changeg u lan e lang nge urngin e pi n’en nib fas ni be mithmith u daken e fayleng.” (Genesis 1:28, NW) Uw feni manigil, e tinem e tow’ath ni ba yib ni dabi m’ay biid!

Chep nde riyul’ 2: Got e ma fek e girdi’ ni ke yim’ ni ngar pired rok.

Ba matin ni 27-e duw rok ni be yan ni nge yim’ ni nge digey dalip e bitir ni fak e yog ngak ba sebester ko Katolik ni gaar: “Dab mub nga naun ni nga mog ngog ni aray e n’en nib m’agan’ Got ngay ni nga gu rin’. . . . Gu ra fanenikay be’ ni ra yog e re n’ey ngog.” Machane, aray e n’en ni boor raba’ e teliw ni ma fil ko girdi’ u murung’agen e yam’​—ni aram e ke fek Got e girdi’ ni ngar chugurgad ngak.

Ere En Tasunmiy e rriyul’ ni rib kireb ni dariy fan u wan’ ni nge k’aring e yam’ ngodad, nim nang ni re n’ey e ra k’aring e kireban’ ngodad ni rib gel? Danga’, gathi fare Got nu Bible. Rogon ni ba’ ko 1 John 4:8, e “Got e t’ufeg.” Mu fal’eg i gu’ ni der yog ni Got e bay e t’ufeg rok ara Got e ma t’ufeg, ya be yog ni Got e t’ufeg. Rib pag feni gel, ni rib machalbog, ni dariy thibngin e t’ufeg rok Got, ni ke nad u gaangin yang i rarogon nge pi n’en be rin’ ni rib puluw ni nga nog ni ir e t’ufeg. Re n’eney e gathi ba Got ni ma fek e piin kar m’ad nge chugur ngak.

Yu raba’ i teliw ni googsur e kar balyangniged laniyan’ e girdi’ ko gin bay e yam’ riy nge rarogon e yam’. Tharmiy, ifierno, purgatorio, Limbo​—tiney nge ku yu yang ni ngan yan ngay ni mus ko yungi ni dab ni nang fan nge yan i mada’ ko yungin ni ba gel e marus riy. Ma fare Bible, e n’en be yog, ngodad ni yam’ e dakuriy ban’en ni yad be thamiy; yad bay u reb e dodow ni rib chugur rogon ko kan mol. (Eklesiastes 9:5, 10; John 11:11-14) Arfan, ni dabi magafan’dad ko n’en ni ra buch rodad u tomuren e yam’, ni bod ni dabi magafan’dad ngak be’ ni kari mol ni der naab. I yog Jesus murung’agen bangiyal ni “urngin e piin ni yad bay u lan e low” e bay ra “bad nga wuru’” ni ngar biechnaged bayay e yafas rorad u ba paradis u fayleng.​—John 5:28, 29; Luke 23:43.

Chep ni nde riyul’ 3: Got e ma fek e bitir ni nge mang engel.

Elisabeth Kübler-Ross, ni be’ ni ma fil murung’agen e girdi’ ni dab kur golgad ko m’ar, e ki weliy reb e ban’en nib ga’ ni ma lemnag e girdien e teliw. I weliy murung’agen reb e ban’en ni riyul ni buch, i weliy ni gaar “de fel’ ni nga nog ngak bochi tir ni ke yim’ walagen ni pumoon ni Got e ba t’uf e pagel ni kab bitir rok ni rib gel ma aram ma ke fek Johnny ni bitir nga tharmiy.” Binem e thin e ra kirebnag murung’agen Got ma der puluw nga rarogon nge ngongol rok. Miki ulul Dr. Kübler-Ross ngay me gaar: “Nap’an ni ilal e chi buliyel nem nge ni pileluol ma de thiliyeg e damumuw rok ngak Got, ni aram e k’aring e aliliy ko kireban’ ngak u nap’an ni yim’ bochi pagel ni fak ni ka nap’an guyey e duw nga tomuren.”

Mang fan ni nge lag Got bochi reb e bitir ni bochan ni ngaki yog reb e engel ngak​—ni faan gowa kab t’uf rok Got reb e bitir ngak e gallabthir rok fare tir? Faan gomanga rriyul’ ni ma fek Got e bitir, me ere dabi ta’ e re n’em Got ni der ma runguy, ma ba Tasunmiy nib siin? N’en ni ba togopuluw ko binem e lem, e fare Bible ni gaar: “T’ufeg e yib rok Got.” (1 John 4:7) Rayog rok ba Got ko t’ufeg ni nge k’aring e yam’ ni mus ko girdi’ ni gathi rib fel’ e ngongol rok ma dabi lemnag ni aram rogon?

Ere mang fan ni ma yim’ e bitir? Bang ko fulweg nu Bible e ba’ ko Eklesiastes 9:11, ni gaar: “Ngal’an nge pi n’en ma buch ni dannang e ra yib ngorad ni yad gubin.” Ma Psalm 51:5 e be yog ngodad ni gadad gubin ni dada flontgad u meyal, ere n’en ni ra munmun me rin’ e girdi’ e chiney e yam’ ni boor mit ban’en ni ra k’aring. Yu ngiyal’ ma ma yib e yam’ u m’on ni yira gargelegey, ni aram e yam’ u meyal. Ma bochi yay, e ma yim’ e bitir ko gafgow nib elmerin ara yam’ ko maadad nib tomgin. Got e dariy rogon ko tiney e n’en ma buch.

Chep nde riyul’ 4: Boch e girdi’ e yima gafgownagrad u tomur ni kar m’ad.

Boor e teliw ni ma fil ko girdi’ ni piin ni kireb e yad ra yan nga mit e nifiy ngan gafgownagrad ni manemus. Biney ni yima fil e ba puluw ma ba’ ko Thin rok Got? N’umngin e yafas ko girdi’ e baga’ ni musko 70 i yan ko 80 e duw nap’an. Ere faanra be’ nib pag feni kireb ni n’umngin nap’an e yafas rok, ra puluw ma ba m’ag ni ngan gafgownag ni dariy n’umngin nap’an? Danga’. Ri dabi puluw ma de m’ag ngay ni ngan gafgownag be’ ni manemus ko kireb ni i rin’ u nap’an e yafas rok ni rib ngoch.

Kemus ni Got e rayog ni nge dag ko mang e ma buch u tomuren ni kem’ be’, ma ke rin’ ni aram rogon ko Thin rok ni kan yoloy, ni fare Bible. Baaray e n’en ni be yog fare Bible: “Bod ni ma yim’ e [gamanman], ku arrogon ni ra yim’ e [girdi’]; ma yad gubin ni ra bagayad ma taareb marchaalen . . . Yad gubin ni yad ra yan nga taabang i ban’en. Yad gubin ni ra bad ko fiyath, ma yad gubin ni yad ra sul ko fiyath.” (Eklesiastes 3:19, 20, NW) Danir weliy u roy murung’agen ba nifiy ni be daramram. Girdi’ e ra sul ko fiyath​—ya ku ur moyed riy—​u nap’an ni yad ra yim’.

Rogon ni ngan gafgownag be’ ko amith, e faanem e ma nang ma be thamiy ban’en. Ere yam’ yad manang ma yad be thamiy ban’en? Kub yay, fare Bible e ra pi’ e fulweg ni gaar: “Piin ni yad ba fas e yad manang ni bay ra m’ad; ma piin kar m’ad, e dariy ban’en ni ki yad manang, ara yad ra thamiy, ara ka bay puluwrad ko maruwel rorad ya kan pagtilrad.” (Eklesiastes 9:5, NW) Ri dabiyog ko yam’, ya dakuriy ban’en nim “manang ara be thamiy,” ni nge nang e amith u bayang.

Chep nde riyul’ 5: Yam’ e aram e kemus ni ir tomuren urngin ban’en rodad.

Nap’an ni gad ra yim’ ma da kud moyed, machane re n’eney e gathi aram e urngin ban’en make m’ay ni dakuriy e athap. Fare moon i Job nib yul’yul’ e manang ni ra yan nga lan e low ko yam’, Sheol, u nap’an ni ra yim’. Machane mmotoyil ko meybil rok ngak Got: “A u rom u lan e low ko yam’ e ga ra mithegeg riy, ni ga ra tayeg riy ni gub mith nge taw ko ngiyal’ ni ke m’ay e damumuw rom, ni bay n’umngin nap’an ni bay muduguliy ni fan ngog ma ga lemnageg! Faanra be’ nib fel’fel’ rogon me yim’ ku ra yog ni fas biyay? . . . Ga ra pong, me gag rog e gu ra fulweg lungum.”​—Job 14:13-15, NW.

Ba mich u wan’ Job ni faanra par nib yul’yul’ nge taw ko yam’, ma ra lemnag Got me taw nga nap’an min faseg ko yam’. Ireray fare michan’ rok urngin e pi tapigpig rok Got kakrom. I Jesus e ir e micheg e re athap ney me dag ni Got e bayi fanay Jesus ni nge faseg e yam’. Thin rok Kristus e micheg ngodad ere n’ey ni gaar: “Ba’ ba ngiyal’ ni be yib ni bayi taw ngay ma gubin e yam’ ni bay u lan e low ni bayi rungaag laman [Jesus] mi yad yib u lan lan e low rorad nga wuru’, ma piin nib fel’ e tin ni ur ngongliyed e bay ni fasegrad mu ur pired ni yad ba fas, ma piin nib kireb e n’en ni ur rin’ed e bay ni fasegrad ko yam mi ni gechignagrad.”​—John 5:28, 29.

Dabki n’uw nap’an me chuweg Got urngin e kireb me fal’eg rogon reb e fayleng nib biech u tan e gagiyeg nu tharmiy. (Psalm 37:10, 11; Daniel 2:44; Revelation 16:14, 16) Ma angin ni ra yib e ra paradis e fayleng ni gaangin, me par e girdi’ riy ni yad be pigpig ku Got. U lan e Bible e gad ra bieg riy ni gaar: “Mu gu rungaag ba lam ni ba ga’ ni be non u tagil’ Got ni be gaar, ‘Chiney! keb i par tafen Got nga fithik’ e girdi’! Bayi par rorad, ma bay ra manged girdien. Mi Got e bay i par rorad, mi ir e bayi mang Got rorad. Ma bayi n’ag urngin e lu’ u owcherad. Ma aram e dab ku unim’, ma dabki i kireban’uy, ma dab ku un yor, ma dab ku un amith. Ya tin kakrom ban’en e ke chuw.’”​—Revelation 21:3, 4.

Dab Ku’un Rus

Tamilangan’ ko athap ko fas ko yam’ nge chag ko tamilangan’ ko Eni yib rok e re athap nem e rayog ni nge pi’ e pagan’ ngom. I micheg Jesus ni gaar: “Ma bay mu nanged e tin riyul’, ma tin riyul’ e ir e bayi ayuwegmed nge dab kum pired ni gimed e sib.” (John 8:32) Re n’enem e kub muun ngay ni ra chuwegdad ko marus ko yam’. Jehovah e kemus ni goo ir e rri rayog rok ni nge thiliyeg rogon ni yima pillithir mi nim’ me pi’ ngodad e yafas ni manemus. Rayog ni mich u wan’um e pi n’en ni ke micheg Got? Arrogon, rayog ni mich ya Thin rok Got e gubin ngiyal’ ni ma riyul’. (Isaiah 55:11) Gamad be pi’ e athamgil nga lanin’um ni nga kum fil boch i murung’agen e pi n’en nib m’agan’ Got ngay ni fan ngak e girdi’. Pi Mich rok Jehovah e yad ra falfalan’ ni ngar ayuweged gur.

[Blurb on page 6]

Magawon ko marus ko yam’ e ma marwothnag gelngin be’ ni nga i falfalan’ u nap’an e yafas

[Chart on page 7]

BOCH E CHEP NDE RIYUL’ NIB GA’ NI YIMA WELIY U MURUNG’AGEN E YAM’ MANG E N’EN NI BE YOG E BIBLE?

tomuren ni kar m’ad

[Picture on page 8]

Yira nang e tin riyul’ u murung’agen e yam’ ma ra chuweg e marus rodad

[Picture Credit Line on page 5]

Barrators​—Giampolo/The Doré Illustrations For Dante’s Divine Comedy/Dover Publications Inc.