LIBRARY U ONLINE ni fan ko Wulyang ko Damit
Wulyang ko Damit
LIBRARY U ONLINE
Waab
  • BIBLE
  • PI BABYOR
  • PI MUULUNG
  • w04 8/1 pp. 5-10
  • Mu Ayuweg Pangim Nib Machalbog Ni Ga Be Matanagiy Gumerchaem

Dariy e video ko n'en ni kam mel'eg.

Wenig ngom, dabiyog ni nge load e re video ney.

  • Mu Ayuweg Pangim Nib Machalbog Ni Ga Be Matanagiy Gumerchaem
  • Fare Wulyang Ntagil’ E Damit Ni Be Weliy Morngaagen Gil’ilungun Jehovah—2004
  • Pi Subheading
  • Boch Ban'en ni Ku Taareb Rogon Ngay
  • Mu Matanagiy Gumerchaem
  • Ngada Milgad Rok E Ngongol Ko Darngal
  • Avoid the Dangers of Flirting
  • Ngam Fal’eg I Ayuweg Gum’irchaem
    Fare Wulyang Ntagil’ E Damit Ni Be Weliy Morngaagen Gil’ilungun Jehovah—2002
  • Rayog ni Ngad Pared ni Gad Ba Machalbog
    Fare Wulyang ko Damit Ni Be Weliy Morngaagen Gil’ilungun Jehovah—2015
Fare Wulyang Ntagil’ E Damit Ni Be Weliy Morngaagen Gil’ilungun Jehovah—2004
w04 8/1 pp. 5-10

Mu Ayuweg Pangim Nib Machalbog Ni Ga Be Matanagiy Gumerchaem

“U fithik’ urngin ban’en ni ngan matanagiy, mu matanagiy gumerchaem, ya aram e gini ra sum e yafas rom riy.”​—PROVERBS 4:23.

1-3. (a) Uw rogon ni ma dag e girdi’ ni dariy fan e pangiy nib machalbog u wan’rad? Mu weliy. (b) Mang fan ni baga’ fan ni ngada filed fene ga’ fan e pangiy nib machalbog?

BAY yaan ban’en ni kan yoloy ni kan yoloy kakrom. Ma sana de m’ag e re sasing nem ko tin ni bay u tabinaw. Yugu demutrug rogon, ma ani fen e dubun e re sasing nem. Ke pi’ nchuway’ ni 29 dollar (U.S.) puluwon. In e duw nga tomren min pirieg ni bokum million e dollar puluwon e re sasing nem! Arrogon, re sasing nem ni ke yoloy be’ e ban’en ni rib t’uf. Amu lemnag fene kalngan’ faanem ni ke pi’ nchuway’ ni ke tay nib sobut’ puluwon!

2 Ku aram e n’en ni ma tay boch e girdi’ ni dariy fan ni ngan par nib machalbog pangiy, ara ngan par nib yalen, ara bbiech. Boor e girdi’ e ngiyal’ ney ni yad ma tay ni dariy fan ni ngan par nib machalbog pangirad. Boch e girdi’ e ma tay ni ban’en ni mm’ay fan, ma dabi m’ag ko par rodad e ngiyal’ ney. Ere gowa yad ra pi’ nchuway’ nib sobut’ puluwon. Boch e girdi’ e ra n’ag pangirad nib machalbog ni fan ko ngongol ndarngal. Yugu boch e girdi’ e ra n’ag pangirad nib machalbog ya nge tay yugu boch e girdi’ farad.​—Proverbs 13:20.

3 Boor e girdi’ e ra n’ag pangirad nib machalbog mfin nra nanged fene t’uf pangirad nib machalbog. Ma kari gel e gafgow rorad ni bochan e kar n’aged pangirad nib machalbog. Be yog e Bible ni wenegan e ngongol ko darngal e bod e yub, “nib mooy ni bod e mooy ko gek’iy ni wormwood.” (Proverbs 5:3, 4) Uw rogon ni ngam chaariy ara ngam ayuweg e ngongol rom nib machalbog? Gad ra weliy dalip ban’en nrayog ni ngada rin’ed.

Mu Matanagiy Gumerchaem

4. Gumerchaey e be yip’ fan e mang, ma mang fan ni thingar da matanagiyed?

4 Kenggin e n’en ni ngan rin’ ni ngan ayuweg e ngongol nib machalbog e aram e ngan matanagiy e gumerchaey. Be gaar e Bible: “U fithik’ urngin ban’en ni ngan matanagiy, mu matanagiy gumerchaem ya aram e gini sum e yafas rom riy.” (Proverbs 4:23) Mang “gumerchaem” ni be weliy morngaagen? Gathi ir e n’en ni bay u fithik’ i dowam. Re gumerchaey ney e be yip’ fan ban’en. Be yip’ fan faanem ni gur, nib muun ngay e pi tafinay rom, nge lanin’um nge pi n’en ni ma suruyem ni ngam rin’ ban’en. Be gaar e Bible: “Ngari t’uf romed Somol ni Got romed u polo’ i gum’ircha’med, ngu polo’ lanin’med, ngu polo’ i gelngimed.” (Deuteronomy 6:5) I yog Jesus ni ereray e bin th’abi ga fan e motochiyel. (Mark 12:29, 30) Ere ba tamilang ni re gumercha’dad ney e ri baga’ fan. Ere thingar ni matanagiy.

5. Uw rogon nib t’uf fare gumerchaey maku bay e riya’ riy?

5 Machane ku ma yog e Bible ni “ba sasalap e gumerchaey ni kab gel e sasalap riy nga yugu ban’en ma bay e riyaˈ riy.” (Jeremiah 17:9) Uw rogon ni ba sasalap e gumerchaey​—ma bay e riya’ riy? Susun, ba karro e ba talin e maruwel ni baga’ fan, ma rayog ni nge ayuweg e yafas u nap’an e riya’. Machane faanra dabi ayuw e ani be kol e yap, ni gubin ngiyal’ e be kol fare yap, ma re karro nem e ra mang ba talin e cham ni rayog ni nge li’ be’ ngem’. Maku arrogon gumerchaem ni thingar mu matanagiy, ma faan manga danga’ ma pi n’en ni ga ma ar’arnag nge pi n’en ni ga ba adag e ra suruyem, ma ra pow’iy e yafas rom ko riya’. Be gaar e Thin Rok Got: “Ba aliliy be’ ni ra pagan’ nga gumerchaen, machane ani be yan u fithik’ e gonop e ra chuw ko riya’.” (Proverbs 28:26) Arrogon, rayog ni ngam man u fithik’ e gonop ma ga chuw ko riya’ ni faanra Thin Rok Got e be pow’iyem, ma ir fare babyor ni be yog e kanawo’ ngom.​—Psalm 119:105.

6, 7. (a) Mang fan e thothup, ma mang fan ni baga’ fan e thothup u wan’ e pi tapigpig rok Jehovah? (b) Uw rogon ni gad manang ni rayog rok e girdi’ nib tadenen ni ngar folwokgad rok Jehovah ni ir e ba thothup?

6 Faan gad ra pag gumercha’dad ni nge sor ko gini ba adag ni nge sor ngay ma dabi sor ko pangiy nib machalbog. Thingar da pow’iyed iyan ngay. Gad ra pow’iy ni faan gad ra fl’eg i lemnag fene t’uf e ngongol nib machalbog. Pangiy nib machalbog e ba taareb rogon ko pangiy nib thothup, ya thothup e be yip’ fan ban’en nib biech, mab machalbog mab dar ko denen. Thothup e reb e pi felngin Jehovah Got ma ir e ba thothup. Bay bokum miriay e thin u lan e Bible ni be yog ni Jehovah e ba thothup. Be yog e Bible ni “tin thothup ban’en e fen Jehovah.” (Exodus 28:36) Bay rogon e pangiy nib thothup ngodad ni gadad e pi tadenen, fa?

7 Be yog Jehovah ngodad: “Thingar um pired ni gimed ba thothup, ya gub thothup.” (1 Peter 1:16) Arrogon, rayog ni ngada folwokgad rok Jehovah ngada thothupgad; rayog ni ngada biechgad u p’eowchen, ma ngada machalboggad. Ere nap’an ni gad ra digey e ngongol nib alit ara ngongol ni ma alitnagey, ma aram e gad be athamgiliy ban’en nib tolang​—gad be folwok rok Ani Ga’ ni ir e ba thothup! (Efesus 5:1) Dab da lemnaged ni dabiyog rodad ni ngada thothupgad, ya Jehovah e ir ba Masta nib gonop ma dabi tay chilen ban’en ngodad ni dabiyog ni ngada rin’ed. (Psalm 103:13, 14; James 3:17) Riyul’ nib mo’maw’ ni nge par e michan’ nge ngongol rodad nib machalbog. Machane i yog apostal Paul ni “yul’yul’ rodad nge pangidad nib machalbog e fen Kristus.” (2 Korinth 11:3) Thingar da athamgilgad ni ngii par pangidad nib machalbog ya aram e malfith rodad ni ngada pied puluwon ngak Kristus nge Chitamangin, fa? Ya kar t’ufegew gadad ma dabiyog ni ngada fulweged taban e t’ufeg rorow. (John 3:16; 15:13) Ri gad ba taw’ath ni bochan e rayog ni ngada pininged e magar ngorow ni gad be par nib yalen mab machalbog. Gad ra lemnag ni aram fene ga’ fan pangidad nib machalbog ma gad ra tay fan ma gad be matanagiy gumercha’dad.

8. (a) Uw rogon ni ngada duruw’iyed gumercha’dad nib fanathin? (b) Mang e ra m’ug ko sabathin rodad?

8 Maku gad ra matanagiy gumercha’dad u rogon ni gad ra duruw’iy. Thingar da duruw’iyed lanin’dad nge gumercha’dad ko ggan ni machib, ni ke l’ag owchedad ko fare thin nib fel’ u morngaagen Gil’ilungun Got. (Kolose 3:2) Ra m’ug ko sabathin rodad ni ke l’ag owchedad ko tirok Got ban’en. Faan manga ke mus ni goo tin nu fayleng ban’en, ara tin puwlag ban’en e bay ko sabathin rodad, ra m’ug riy rarogon gumercha’dad. (Luke 6:45) Ffel’ ni ngada weliyed e tirok Got ban’en nge tin ni ra gelnag e michan’ rodad. (Efesus 5:3) Bay boch e riya’ ni thingar da paloggad riy ni faan gad ra matanagiy gumercha’dad. Ngada weliyed l’agruw e pi riya’ ney.

Ngada Milgad Rok E Ngongol Ko Darngal

9-11. (a) Mang fan ni baga’ ni piin ni kar dariy fannaged e fonow u 1 Korinth 6:18 e kar uned ko ngongol ko darngal? Mu weliy. (b) Faan gad be mil rok e ngongol ko darngal, mang e gad ra palog riy? (c) Mang kanawo’ ni ke dag Job ngodad ni ngada folwokgad riy?

9 I thagthagnag Jehovah nga laniyan’ apostal Paul ni nge yoloy boch e fonow ni ke ayuweg boor e girdi’ ni ngar matanagiyed gumercha’rad ma ngar pared nib machalbog pangirad. Be gaar Paul: “Mmilgad rok e ngongol ko darngal.” (1 Korinth 6:18) Mu tay fanam iyan riy ni de yog “Mu palog ko ngongol ko darngal.” Ya ka bay boch ban’en ni thingari rin’ e pi Kristiano. Thingar ra milgad rok e pi ngongol ni de yalen ni bod ni yad ra mil rok e riya’. Faan gad ra dariy fannag e re fonow nem ma rayog ni ngada uned ko ngongol ko darngal ma nge dab da fel’gad u wan’ Got.

10 Ba aray reb e fanathin: Ke maluknag ba matin fak me yin’ e mad nib fel’ nga daken fare pagal ya ngan un nga ban’en ni baga’ fan. Me fith fare pagal ko rayog ni nge fafel u wen u m’on ni ngan yan’, me yog chitiningin ngak ni rayog​—machane bay taa ban’en ni ke tay chilen. Be gaar fare matin: “Dab mu chugur ko bar. Faanra af e bar ngom, bay gu gechignagem.” De n’uw nap’an me guy fare matin fak ni ke yan nga merichilen e bar. Dawori af e bar ngak. Machane ke dariy fannag fare thin ni ke tay chilen ngak ni nge dabi chugur ko bar, ma dabi siy ni ra mit ko magawon. (Proverbs 22:15) Ku arrogon e oloboch rok boor e piin nib fel’ yangaren nge piin ni kar ilalgad, ni yad e piin ni ke tamilangan’rad. Uw rogon?

11 Ngiyal’ ney e bay boor e girdi’ ni “yad be rin’ e tin ni yima tamra’ ngay ni ir e yad be yim’ ni bochan” ere ke sum reb e fol chuway’ ni fan ko ngongol ni ba golong. (Roma 1:26, 27) Tin puwlag ban’en e gowa reb e liliy ni be garer u lan e pi magazine nge babyor nge kachido ngu lan e computer ko Internet. Piin ni kar mel’eged ni ngar guyed yaan e pi n’en ney e gathi yad be mil rok e ngongol ko darngal. Kar falfalan’gad ngay ma yad ba yoyowol u merichilen ma yad be dariy fannag e fonow ko Bible. Gathi yad be matanagiy gumercha’rad, ya yad be tay e yub ngay ma yaan ban’en ni kar guyed e ra par u lanin’rad ni bokum e duw mfin nra paged talin. (Proverbs 6:27) Ngada folwok rok Job ni ke micheg reb e m’ag ngak lan mit ni nge dabi pag lan mit ni nge guy ban’en ni ra waliy ko kireb. (Job 31:1) Arrogon e kanawo’ ni nga darod riy!

12. Uw rogon ni nge “mil” e pi Kristiano ni yad be puruy’nag e mabgol “rok e ngongol ko darngal”?

12 Ri baga’ fan ni ngan “mil rok e ngongol ko darngal” u nap’an ni be m’ag puruy’ e pumoon nge ppin ni yow be guy rogon ni ngar mabgolgow. Aray e ngiyal’ nib gel e falfalan’ riy ni yow be athapeg, ara yow be sonnag e falfalan’ ni bay yib, machane boch e girdi’ e ma kirebnag e re falfalan’ nem ni bochan e ngongol ko darngal. Ma kur kirebnaged e def ko mabgol rorad​−ya mabgol e ma par u daken e def ni t’ufeg, nge t’ar laniyan’ nge fol ku Jehovah Got. Reb e pumoon nge reb e ppin ni Kristiano e kar unew ko ngongol ko darngal u nap’an ni yow be puruyˈnag e mabgol. Tomren ni kar mabgolgow me yog fare ppin ni nangan’ rok e be yog ngak ni ke rinˈ e kireb, ni mus ko rorran ni ke mabgol e dariy e falfalan’ riy. Be gaar: “Boor yay ni kug meybil ngak Jehovah ni nge n’ag fan e denen rog, ma ka medlip e duw e chiney machane ka be yog e nangan’ rog ni kug rin’ e kireb.” Piin ni kar uned ko pi denen ni aray rogon e thingar ra guyed e piin ni piilal ni Kristiano ni ngar pied e ayuw. (James 5:14, 15) Machane bay boor e Kristiano ni yad ba gonop ni yad be palog ko pi riya’ ney u nap’an ni yad be puruy’nag e mabgol. (Proverbs 22:3) Yow ma ayuw u rogon ni yow a dag e t’ufeg rorow ngorow. Ma gubin ngiyal’ ni yow ra chag ma ke un yugu be’ ngorow ma gathi goo yow u bang ni dariy e girdi’ riy.

13. Mang fan ni susun e dabi m’ag e pi Kristiano e puruy’ ni ngan mabgol ngak e piin ni dar pigpiggad ngak Jehovah?

13 Pi Kristiano ni yad be puruy’nag e mabgol ngak e piin ni dar pigpiggad ngak Jehovah e boor e magawon rorad. Ma mang ni kam chag ngak be’ ni de t’uf Jehovah Got rok? Ri baga’ fan ni nge chag e pi Kristiano ngak e piin nib t’uf Jehovah rorad ma yad be tay fan e pi motochiyel rok ko pangiy nib machalbog. Be gaar e Thin Rok Got: “Dab mu guyed rogon ni ngam pachgad ngak e piin nde mich Got u wun’rad nguum maruwelgad u taabang nib taareb lanin’med, ya dabiyog. Ra diin me taareban’ e tin nib mat’aw nge tin nib kireb? Ra diin me par e tamilang nge talumor u taabang?”​—2 Korinth 6:14.

14, 15. (a) Uw rogon ni ke oloboch boch e girdi’ u fan fare bugithin ni “ngongol ko darngal”? (b) Mang e kub muun ko “ngongol ko darngal,” ma uw rogon ni ra “mil e pi Kristiano rok e ngongol ko darngal”?

14 Ku baga’ fan e tamilangan’. Dabiyog ni ngada milgad rok e ngongol ko darngal ni faan manga dada nanged ko mang e ngongol ko darngal. Boch e girdi’ ko fayleng e de puluw u wan’rad ko be mang e “ngongol ko darngal. Yad ma lemnag ni rayog ni ngar uned ko boch e ngongol nib golong ni faanra dab ra parew ni pumoon nge ppin. Bay boch e ulung ni be guy rogon ni nge dabi diyen e piin nib fel’ yangaren ni dawor ra mabgolgad ni be yog ni nge un e piin nib fel’ yangaren ko pi ngongol nib golong ney ya dab ni diyen riy. De puluw e thin ni aram rogon. Ngan guy rogon ni nge dab ni diyen e gathi ba taareb rogon ko pangiy nib machalbog, ma fan fare bugithin ni “ngongol ko darngal” e gathi ke mus ni be yip’ fan e par ko pumoon nge ppin.

15 Bay boor ban’en ni kub muun ko fare bugithin nu Greek ni por·neiʹa, ni kan pilyeg ni “ngongol ko darngal.” Re bugithin nem e be yip’ fan e par ko pumoon nge ppin ni dawor ra mabgolgow ma kub muun ngay e pi ngongol nib sor fan ko sexual organs. Kub muun ko por·neiʹa e oral sex, anal sex, and masturbating another person​—conduct commonly associated with houses of prostitution. Pi girdi’ ni yad be lemnag ni pi ngongol ney e gathi “ngongol ko darngal” e de puluw lanin’rad ma kar awgad ko wup’ rok Satan. (2 Timothy 2:26) Ma pangiy nib machalbog e gathi ke mus ni ngan palog ko ngongol ko darngal. Ya “ngan mil rok e ngongol ko darngal” e be yip’ fan ni ngan palog ko urngin e golong nge puwlag ni ra pow’iy be’ ko ngongol ni por·neiʹa. (Efesus 4:19) Aram rogon ni nguuda pared ni gad ba machalbog.

Avoid the Dangers of Flirting

16. Ke diin mab puluw ni nge dag e pumoon nge ppin e t’ufeg ngorow, ma ke m’ug ni arrogon ko mang thin u Bible?

16 Faan gad ra par nib machalbog pangidad ma thingar da ayuwgad ko flirting. Boch e girdi’ e ma lemnag ni dariy e kireb ko flirting ya ke mus ni be gosgos e piin ni pumoon nge ppin. Riyul’ ni bay rogon ni nge fafel e pumoon nge ppin. Un guy Isaac nge Rebekah ni yow “be fafel u taabang” me nang e piin ni guyrow ni gathi yow walag. (Genesis 26:7-9) Ya yow mmabgol. Rogon e t’ufeg u thilrow e bpuluw. Machane ba thil e flirting.

17. Mang e “flirt,” ma uw rogon ni ngan ayuw ko re ngongol ney?

17 Rayog ni ngan weliy fan e flirt ni aray rogon: ngam kak’aring be’ nge lemnag ni ga ba adag daken machane dariy u wan’um ni ngam mabgolgow. Humans are complex creatures, ere boor kanawoen ni ngan flirt ma boch e pi kanawo’ ney e mo’maw’ ni ngan nang ni yibe flirt riy. (Proverbs 30:18, 19) Ere dabiyog ni ngan ngongliy e motochiyel u morngaagen e flirt. Ere ra be’ e nge yaliy ir u fithik’ e yul’yul’ ma nge athamgil ni nge fol ko machib nu Bible.

18. Mang fan ni ma “flirt” e girdi’, ma mang fan nib kireb e re ngongol nem?

18 Ma faanra ba riyul’ e thin rodad ma gad ra yog ni ra fel’ u wan’dad ni faan gad ra nang ni be’ ni ppin ara be’ ni pumoon e ra adag dakendad. Arrogon e girdi’. Machane gad ra k’aring be’ ni nge adag dakendad​—ya ngada ufgad ngay ara nge uf faanem ngay, fa? Faan manga arrogon, kada lemnaged e amith riy, fa? Be gaar Proverbs 13:12: “Faanra i l’agan’uy nga ban’en me kireb fare n’em, me mulan’uy.” Faan ga ra [flirt] k’aring be’ nge adag dakenam, dada nanged rogon laniyan’ faanem. Sana ra athapeg ara l’agan’ ngay ni nge fel’ e thin u thilmew me l’agan’ ngay ni ngam mabgolgow. Ra mulan’ mab gel e kireban’ riy. (Proverbs 18:14) Faan ga ra galasuwnag laniyan’ be’ ni aram rogon ma rib gel e kireb riy.

19. Uw rogon nrayog ni nge kireb e mabgol rok e piin ni Kristiano ni bochan e flirting?

19 Ri baga’ fan ni nge ayuw e piin nib mabgol ni nge dab ra flirtgad. Faanra k’aring be’ yugu be’ nib mabgol ni nge adag daken​—ara be’ nib mabgol e nge k’aring yugu be’ ni gathi mabgol rok ni nge adag daken—​e ba kireb. Rib gafgow ya boch e Kristiano e kar olobochgad ni yad be lemnag ni dariy e kireb riy ni ngar adaged daken yugu be’ ni gathi ani mabgol rorad. Boch e girdi’ e ma weliy rogon lanin’rad ngak be’ ni gathi ani mabgol rok ni “fager” rorad, ni boch ban’en ni dar weliyed ngak e ani mabgol rorad. Me sum e adag u thilrow ma re adag ney e ra kirebnag e mabgol. Dabi pag talin e piin ni mabgol e thin rok Jesus u morngaagen e ngongol ko darngal​—ma tabab u gumerchaey. (Matthew 5:28) Ere ngada matanagiyed gumercha’dad ma ngada paloggad ko pi kanawo’ ni ra yan ko pi riya’ ney.

20. Susun uw rogon e pangidad nib machalbog u wan’dad?

20 Riyul’, nib mo’maw’ ni nge par pangidad nib machalbog u fithik’ e re fayleng ney ni de yalen. Machane dab mu pag talin ni kab mom boch ni ngam ayuweg pangim nib machalbog ko bin ni ngam guy rogon ni nge machalbog pangim u tomren ni kam n’ag. Riyul’ ni ma “ma gur Jehovah ni nge n’ag fan ban’en u wan’” ma rayog rok ni nge biechnag e piin ni kar kalgad ngan’rad ko pi denen ni kar fl’eged. (Isaiah 55:7) Machane dabi chuweg Jehovah wenegan e denen ni ra yib ngak e piin ni kar uned ko ngongol ko darngal. Rayog ni nge par wenegan e denen rorad ni bokum e duw ara nap’an e yafas rorad. (2 Samuel 12:9-12) Ere mu ayuweg pangim nib machalbog ni ga be matanagiy gumerchaem. Pangim nib biech mab machalbog u p’eowchen Jehovah e ban’en ni rib t’uf​—ere ri dab mu n’ag!

Uw Rogon Ni Ga Ra Fulweg?

• Mang e pangiy nib machalbog, ma mang fan ni baga’ fan?

• Uw rogon nrayog ni ngada matanagiyed gumercha’dad?

• Mang e gad ra rin’ ma gad be mil rok e ngongol ko darngal?

• Mang fan ni ngada paloggad ko flirting?

[Picture on page 6]

Bay e riya’ ko karro ni faan dab ni kol e yap nrogon

[Pictures on page 7]

Mang e rayog ni nge buch ni faanra dariy fan e ginang u wan’dad?

[Picture on page 8]

Bay e falfalan’ rok e piin ni yad be puruy’nag e mabgol, maku yima yog e sorok ngak Got riy

    Yapese Publications (1984-2025)
    Mu Log Out
    Mu Log In
    • Waab
    • Mu Sharenag
    • Pi N'en Nrayog ni Ngam Mel'eg
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Rogon ni Ngan Fanay
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Mu Log In
    Mu Sharenag