Thin Rok Jehovah e Ba Fas

Tin Baga’ Fan ko fare Babyor ni Bin L’agruw e Kronicles

NAP’AN ni tabab fare babyor u Bible ni Bin L’agruw e Kronicles, me Solomon e be gagiyeg ni pilung u Israel. Tin tomren e thin ko fare babyor e thin rok Cyrus ni Pilung nu Persia ni yog ngak piyu Jew ni ur moyed u Babylonia ni gaar: “[Jehovah] e ir e ke tay chilen ngog ni nggu toy ba naun u Jerusalem, ni bay u Judah ni fan ngak. Gimed gubin ni gimed girdien, ra bigimed me Jehovah ni Got rok e bayi un ngak. Ere ngan pag nge yan [nga Jerusalem].” (2 Kronicles 36:23, NW) Ezra ni prist e ke mu’nag fare babyor ko duw ni 460 B.C.E., ma fare babyor e be weliy murung’agen e n’en ni buch u lan 500 e duw​—ni tabab ko duw ni 1037 B.C.E. nge ni mada’ ko duw ni 537 B.C.E.

Thin ni yog Cyrus e ke ayuweg piyu Jew ni ngar sulod nga Jerusalem ngar ayuweged e liyor ku Jehovah u rom. Machane, bochan ni kar pared u Babylonia nib n’uw nap’an ma ke yib e magawon ngorad. Pi cha’ nem ni kar sulod ko binaw rorad e dar nanged chepin e nam rorad. Bin L’agruw e Kronicles e ke pi’ ngorad e thin ni be yog ngorad e pi n’en ni i buch u nap’an e pi pilung ni yib ko tabinaw rok David. Maku gad baadag fare chep ya bochan ni be tamilangnag e taw’ath ni ma yib ko ngan yul’yul’ ngak e bin riyul’ e Got nge n’en ni ra buch rok e girdi’ ni dab ra folgad rok.

REB E PILUNG E KE TOY E NAUN NI FAN KU JEHOVAH

(2 Kronicles 1:1–9:31)

Ke pi’ Jehovah e tin ke ning Solomon ni Pilung​—ni aram e gonop nge tamilangan’—​nib muun ngay e chugum nge tay fan. Ke toy fare pilung reb e naun ni fan ku Jehovah u Jerusalem nrib fel’, ma “kari felfelan’ ” e girdi’. (2 Kronicles 7:10, NW) Solomon e ke mang pilung ni “boor ban’en rok nge tamilangan’ rok ngak urngin e pilung nu fayleng.”​—2 Kronicles 9:22, NW.

Tomren ni ke gagiyegnag Solomon yu Israel u lan 40 e duw, me yim’ min ‘k’eyag ko gin ni ir e kan k’eyag e pi ga’ rok riy, me yan Rehoboam nga lon ni nge gagiyeg.’ (2 Kronicles 9:31) De yoloy Ezra rogon ni palog Solomon ko bin riyul’ e liyor. Oloboch rok fare pilung ni weliy e kemus ni murung’agen ni chuw’iy e os u Egypt ni boor miki leengiy fak Farao. Ere felngin e ke weliy Ezra nra pi’ e athamgil nga lanin’uy.

Fulweg ko Boch e Deer ko Bible:

4:2-4​—Mang fan ni kan fanay yaan e garbaw ni nge mang def ko fare molten sea? U Bible, e garbaw e be yip’ fan gelngin nib gel. (Ezekiel 1:10; Revelation 4:6, 7) Fare n’en ni kan mel’eg yaan e garbaw e ba puluw ya bochan fa 12 i yaan e garbaw ni copper e bay u tan fare gi “day” nib ga’ ni kan ngongliy ni ir e be chibiy e tomalngin e 30 e ton ma rayog ni ngan l’ing e ran ngay ni 17,400 e gallon. Re n’en ney ni kan ngongliy yaan e garbaw ni fan ko biney e dabi th’ab e bin l’agruw e motochiyel, ya kemus ni be yog ni dab ni ngongliy yaan ban’en ni fan ni ngan liyor ngay.​—Exodus 20:4, 5.

4:5​—Uw urngin e ran e rayog ni ngan tay ko fare molten sea? Faanra ke sug, ma ra gaman dalip e biyu’ e bath, ara sagonapan 17,400 e gallon. Machane, sana sagonapan l’agruw guruy ko dalip guruy e yima ta’ ngay. Bin Som’mon e Kings 7:26 (NW) e be yog ni gaar: “L’agruw e biyu’ e bath [11,600 e gallon] e yima ta’ ngay.”

5:4, 5, 10​—Mang e n’en ni kan fek ko fa bin som’mon e tabernacle kan fanay ko tempel rok Solomon? Taare n’en nni fek ko fare tento ni yima muulung riy kan fanay ko tempel rok Solomon e fare Kiwaren e M’ag. Tomren ni kan toy fare tempel min fek fare tabernacle u Gibeon nga Jerusalem ma ba dake min chaariy u rom.​—2 Kronicles 1:3, 4.

Tin Gad Ra Fil Riy:

1:11, 12. I dag ngak Jehovah ni tin ni ning Solomon ngak ni gonop nge tamilangan’ e th’abi baadag. Tin riyul’ riy, e meybil rodad ku Got e ra dag ko mang e ri baadag gum’irchadad. Ba gonop ni ngad gonopiyed e tin ni gad ma yibilay.

6:18-21. Yugu aram rogon ni dariy e naun nra taw Jehovah ngay, ma fare tempel e ir e ri tagil’ e liyor ku Jehovah. Ngiyal’ ney, ma pi Kingdom Hall ko Pi Mich Rok Jehovah e ir e ri tagil’ e bin riyul’ e liyor.

6:19, 22, 32. Ma motoyil Jehovah ko meybil rok urngin e girdi’​—ni pilung nge mada’ ko ani th’abi sobut’ u lan e nam—​ni ki mada’ ko girdi’ nu bang ni keb ngak u fithik’ e yul’yul’.a​—Psalm 65:2.

FAPI PILUNG NI YIB KO TABINAW ROK DAVID

(2 Kronicles 10:1–36:23)

Fare am nu Israel kakrom e ke l’agruw raba’​—ni aram e am ko lel’uch ni ragag e ganong nge fare am ko yimuch ni l’agruw e ganong riy ni Judah nge Benjamin. Fapi prist nge pi Levite u Israel ni polo’ e ur pared u tan pa’ Rehoboam ni fak Solomon ni aram e am ni l’agruw e ganong riy nbochan e n’en ni micheg Jehovah ngak David ni nge taw’athnag e gagiyeg ni ra tay pi fak. U nap’an ni ke pag buchuuw ko 30 e duw nga tomren ni kan mu’ i toy fare tempel, min iring boch e chugum riy.

U fithik’ 19 e pilung ni yib nga tomren Rehoboam, ma lal i yad e ba yul’yul’, ma dalip i yad e kar yul’yul’gad ko tabolngin machane tomur riy ma dakura yul’yul’ gad, ma bagayad e ke pi’ keru’ ko ngongol rok nib kireb. Ma tin ni ka ba’ e kar rin’ed e tin nib kireb nga owchen Jehovah. Kan tamilangnag e n’en ni ke rin’ lal e pilung ni ra pagedan’rad ngak Jehovah. Fare chep ni murung’agen Hezekiah ni ke sulweg e pigpig u lan e tempel nga rogon nge Josiah ni ke yarmiy e Paluk’af nib ga’ e dabisiy ni ke pi’ e athamgil nga laniyan’ piyu Jew ni yad baadag ni ngan sulweg e liyor ku Jehovah u Jerusalem nga rogon.

Fulweg ko Boch e Deer ko Bible:

13:5​—Mang fan fare bugithin ni fare “m’ag ko sol”? Bochan ni sol e bay ban’en riy nra ayuweg ban’en ni nge dabi mel, ere kan fanay ni nge mang pow ko tin ra par ni manemus nge tin dabi thil. Ere, fare “mag ko sol,” e be yip’ fan ni ban’en ni ke micheg l’agruw ni’ ni thingara rin’ew.

14:2-5; 15:17​—Gur, ke chuweg Asa ni Pilung urngin e gin ni ka nog e “yu ngin nib tolang” ngay? Be m’ug ni danga’. Sana kemus ni chuweg Asa e yu ngin nib tolang ni un fanay ko liyor ku pi got ni de riyul’ machane gin ni ma liyor e girdi’ ngak Jehovah riy e de chuweg. Maku rayog ni boch nga tomuren ko gigiyeg rok Asa mu kun toy biyay. Jehoshaphat ni fak e ir ke chuweg e pi n’en nem. Tin riyul’ riy, e yu ngin ntagil’ e liyor e de chuw ni gubin, ni ki mada’ ko ngiyal’ ko gagiyeg rok Jehoshaphat.​—2 Kronicles 17:5, 6; 20:31-33.

16:13, 14​—Kan urfeg Asa fa? Danga’. Thin riy ni “kan urfeg” e gathi be weliy murung’agen Asa ni ir e kan urfeg, ya kan urfeg boch ban’en ni yima ta’ ko thu’mag.​—Footnote.

35:3​—U uw e fek Josiah fare Kiwaren e M’ag nib thothup riy me fek i yan nga tempel? Demtrug ko bagayad fapi pilung nib kireb e chuweg fare Kiwaren e m’ag ara Josiah e tay nga bang ni ngan chaariy u nap’an ni yibe maruwel nib gel u lan fare tempel, de yog e Bible murung’agen. Murung’agen fare Kiwaren e M’ag u tomren Solomon e kemus ni nap’an ni ke fek Josiah i yib nga lan fare tempel.

Tin Gad Ra Fil Riy:

13:13-18; 14:11, 12; 32:9-23. Baga’ fan ni gad ra fil murung’agen feni ga’ fan ni ngan pagan’uy ngak Jehovah!

16:1-5, 7; 18:1-3, 28-32; 21:4-6; 22:10-12; 28:16-22. Ngan chag ngak e girdi’ nu bang ara piin ni de michan’rad e ra yib angin nib kireb. Gadad ba gonop ni nfaanra dab da chaggad ko fayleng.​—John 17:14, 16; James 4:4.

16:7-12; 26:16-21; 32:25, 26. Lem nib tolang rok Asa ni Pilung e ke k’aring ni nge dag e ngongol nib kireb u nap’an e bin tomur e duw ko yafas rok. Ke kireb e gagiyeg rok Uzziah ni bochan e lem nib tolang. Ba kireb e n’en ni rin’ Hezekiah ma sana bochan e lem nib tolang ni ke dag e chugum u lan e tempel ngak be’ ni owchen e am nu Babylonia. (Isaiah 39:1-7) Be ginangey e Bible ni gaar, “Tolngan’ e bay u m’on ko ngan mul nib gel, ma lem nib tolang e bay u m’on ko ngan dol.”​—Proverbs 16:18.

16:9. Ma ayuweg Jehovah e piin ni ma pigpig ngak u polo’ i gum’ircharad, ma ri baadag ni nge fanay gelngin ni fan ngorad.

18:12, 13, 23, 24, 27. Bod Mikayah, thingarda weliyed murung’agen Jehovah nge tin nib m’agan’ ngay ni dab da rusgad.

19:1-3. Ma guy Jehovah e tin nib fel’ rodad ni mus nga nap’an ni kad rin’ed ban’en ni ma k’aring e damumuw ngak.

20:1-28. Rayog ni ngad pagedan’dad ngay ni ra ayuwegdad Jehovah u nap’an ni ngad ninged e ayuw ngak u fithik’ e sobut’an’ ni nge pow’iydad.​—Proverbs 15:29.

20:17. Rogon ni gad ra “guy e ayuw ni ra pi’ Jehovah ngodad ngad fosgad,” e bat’uf ni ngad ‘fal’eged rogodad’ ni ngad ayuweg Gil’ilungun Got u fithik’ e pasig. Dabda rin’ed ban’en ni lem rodad, ya thingarda “sak’iygad ni dab da mithmithgad,” ngad pagedan’dad ngak Jehovah u polo’ i lanin’dad.

24:17-19; 25:14. Meybil ko liyos e ke mang wup ngak Jehoash nge Amaziah ni fak. Ngiyal’ ney, e ku rayog ni meybil ko liyos e ra wawliy lanin’uy, ni baga’ ni faanra ngan fanay e n’en ni mo’maw’ ni ngan nang ni aram e ngan siin ara ngan tolangnag e nam nge pag rogon.​—Kolose 3:5; Revelation 13:4.

32:6, 7. Gadad e ku thingar dab da rusgad ma nge par nib mudugil lanin’rad ni gad be yon’ nga ‘dakendad urngin e talin e cham ni pi’ Got ngodad’ ma ngauda ululgad i un ko cham ni fan ko michan’ rodad.​—Efesus 6:11-18.

33:2-9, 12, 13, 15, 16. Be’ ni ke pag e ngongol rok nib kireb ma be athamgil ni nge rin’ e tin nib mat’aw e be dag ni riyul’ ni ke kalngan’. Ra nge dag be’ ni riyul’ ni ke kalngan’, ni mus ko ke rin’ e tin nrib kireb ni bod Manasseh ni Pilung ma ra runguy Jehovah.

34:1-3. De t’uf ni n’en ni buch ko yafas rodad ni ka gad bitir e nge talegdad ni ngad nanged Got ma gad pigpig ngak. Rayog ni tin nib fel’ ni ke ayuweg Josiah u nap’an ni kab bitir e bochan e kalngan’ ni tay Manasseh ni tutuw rok. Demtrug ko mang e tin nib fel’ ni ke ayuweg Josiah ma tomur riy ma ke yib angin ngak. Ere ku rayog ni nge buch rodad ban’en ni aram rogon.

36:17, 22, 23. Thin rok Jehovah e ma yib i m’ug nib riyul’ ni gubin ngiyal’.​—1 Kings 9:7, 8; Jeremiah 25:9-11.

Ba Ke Babyor e Ke K’aring ni Nge Rin’ Ban’en

“Ke chuweg Josiah urngin ban’en nib kireb u urngin e binaw rok pifak Israel,” rogon ni yog e 2 Kronicles 34:33, me ulul ngay ni gaar, “ma urngin e girdi’ ni ke pirieg u Israel e tay chilen ngorad ni ngar pigpiggad ku Jehovah ni Got rorad.” Mang e ke k’aring Josiah ni nge rin’ e re n’ey? Nap’an ni Shaphan ni secretary ara tayol e fek i yan fare babyor ko Motochiyel rok Jehovah ni kefin ni pirieg ngak Josiah ni Pilung, me yog ni ngan bieg ni baga’ lamay. Tin ni ke rung’ag Josiah e kari bit nga gum’irchaen ma bochan e re n’em me mon’eg e liyor nib machalbog u fithik’ e pasig u n’umngin nap’an e yafas rok.

Gad ra bieg e Thin rok Got ma gad fal’eg i lemnag e tin kad bieged e baga’ angin. Gur, gad ra fal’eg i lemnag chepin e pi pilung u tabinaw rok David ma gathi ra pi’ e athamgil nga lanin’dad ni ngad folwokgad ko n’en ni rin’ e pi cha’ nem ni ke pagan’rad ngak Jehovah ma ngad pilo’gad ko ngongol rok e piin ni dar rin’ed e n’en ni aram rogon? Bin L’agruw e Kronicles e pi’ e athamgil nga lanin’dad ni ngad pigpiggad ku Got nib riyul’ ni goo ir ma ngauda yul’yul’gad ngak. Thin ni bay riy e riyul’ nib fos ma bay gelngin.​—Hebrews 4:12.

[Footnote]

[Picture on page 29]

Ga manang ko mang fan ni yaan e pi garbaw ni kan tay ko fare def ko fare molten sea e ba puluw fan?