“Girdi’ ni Got Rorad e” Jehovah

1. Mang e ma lemnag boch e girdi’ u murung’agen e piin ni yad ma pigpig ngak Got?

BOOR e girdi’ e ngiyal’ ney ni yad ma yog ni pi yurba’ i teliw u fayleng e darur ayuweged e girdi’. Ma yog boch i yad nde m’agan’ Got ko pi yurba’ i teliw ney ni bochan e darur filed e tin riyul’ u murung’agen, ma kub kireb e ngongol rorad. Yugu aram rogon, ma yad ma lemnag ni gubin raba’ e teliw ni bay e girdi’ riy nib yul’yul’, ma ma guy Got e pi girdi’ ney, mab m’agan’ ko pigpig ni yad be tay ngak. Darur nanged nib t’uf ni nge chuw e pi girdi’ ney ko pi yurba’ i teliw ney ni googsur, mi yad pigpig ngak Got ndab kur maathukgad nga fithik’rad. Ere gur, ba puluw e biney e lem ko lem rok Got fa danga’? Chiney e ngad weliyed e n’en ni be weliy e Bible u murung’agen e tin riyul’ e tapigpig rok Jehovah ni ur moyed kakrom keb i mada’ ko chiney, ya nge yag nda nanged e fulweg ko re deer ney.

M’AG NI NGONGLIY GOT U THILRAD E GIRDI’ ROK

2. Mini’ e piin nra manged girdien Jehovah, ma mang e ke tayrad ni yad ba gagiyel u fithik’ e tin ka bay e nam? (Mu guy e sasing ni bay u tabolngin e re article ney.)

² Ka nap’an e bin 20 e chibog ko B.C.E. ni immoy e girdi’ rok Jehovah u fayleng. Abraham ni ku yima yog “chitamangin urngin e piin ni ke mich Got u wun’rad” ngak e ir lolugen reb e tabinaw nrib ga’ ma bokum miriay e tapigpig rorad. (Rom. 4:11; Gen. 14:14) Ma pi pilung nu Kanaan e ur ted fan ma yad be tay ni ‘ir be’ nib ga’ lungun.’ (Gen. 21:22; 23:6.) I ngongliy Jehovah ba m’ag u thilrow Abraham nge piin owchen. (Gen. 17:1, 2, 19) I yog Got ngak Abraham ni gaar: “Baaray e n’en ni gur nge piin ni bay ra bad ni owchem e thingar mu turguyed u wun’med ni ngam rin’ed ni aram e gubin e pumoon u fithik’med nthingar ni maad’ad ngorad. . . . Ereray e re n’en ni bayi mang pow riy ni ba’ ba m’ag u thilmed nga gag.” (Gen. 17:10-12) Ere, tomuren ni yog Got e pi thin ney, ma aram min maad’adnag Abraham nge gubin e pumoon ko tabinaw rok. (Gen. 17:24-27) Fan ni kan rin’ e re n’em e bochan ni nge gagiyel e piin owchen Abraham ni aram e piin ni ke ngongliy Jehovah ba m’ag u thilrad ni ngar manged girdien.

3. Uw rogon ni mang e piin owchen Abraham reb e nam?

³ Jakob ni ku yima yog Israel ngak, ni ir tungin Abraham e fakay 12 e pagel. (Gen. 35:10, 22b-26) Aram e pi pagel nra manged ga’ ko fa 12 i ganong nu Israel. (Acts 7:8) Ma bochan ba uyungol ni yib nga Israel, ma aram me yan Jakob nge chon e tabinaw rok ra pared nga Egypt. Ma ngiyal’ nem e ke tay Farao Josef nreb i fak Jakob ni nge mang be’ nib ga’ lungun u Egypt, ma ir e kun tay ni nge yaliy e ggan ni fan ko re nam nem. (Gen. 41:39-41; 42:6) Munmun ma aram me yoor e piin ni owchen Jakob, mi yad mang girdien reb e “nam.”​—Gen. 48:4; mu beeg e Acts 7:17.

BA NAM NI KAN CHUWEGRAD KO GAFGOW

4. Uw rogon e tha’ u thilin piyu Egypt nge piin owchen Jakob ko som’on?

⁴ Ba pag 200 e duw ni par e piin owchen Jakob u Egypt. Ur pared u bangi ban’en ni ka nog yu Goshen ngay. (Gen. 45:9, 10) Sogonap’an 100 e duw ni ur pared piyu Egypt nib gapas thilrad. Ur pared u nochi binaw nib achig ngaur chuguliyed e gamanman rorad. Ya ke pagrad Farao ni ngar pared u rom ni bochan e yow manangew Josef yow, maku ma tayfan. (Gen. 47:1-6) Machane, piyu Egypt e dubrad daken e piin ni yad ma chuguliy e saf. (Gen. 46:31-34) Yugu aram rogon ma dariy ban’en nrayog ni ngar rin’ed ngay, ya thingar ra paged piyu Israel ni ngar pared u rom.

5, 6. (a) Uw rogon ni thil rarogon e par ko girdi’ rok Got u Egypt? (b) Uw rogon nni ayuweg e yafas rok Moses, ma mang e rin’ Jehovah ni fan ko girdi’ Rok?

⁵ Munmun me thil rarogon e par ko girdi’ rok Got. Ya “reb e pilung nib beech, ni be’ nde nang murung’agen Josef, e yog e thin nu Egypt. Me gaar ngak girdien e nam rok, ‘Mu sapgad, pi girdi’ ni baaray ni ka nog e Israelite ngorad, e kar yoorgad kar pired ni yad ba gel ni aram e gadad ra magawon u puluwrad ba ngiyal’.’ Mi yad gelnag e thin ngorad ngar manged sib mu ur pied e maruwel nib gel ngorad, mi yad gelnag e gafgow ngorad, ya ba gel e maruwel ni un pi’ ngorad ni ngar muruwliyed e but’ ni yima ngongliy e th’ib riy ni ngar ngongliyed e rengnga riy, nge urngin mit e maruwel nib mo’maw’ u milay’. Ra gelniged e thin ngorad ni ngar ngongliyed urngin mit e maruwel nib gel.”​—Ex. 1:8, 9, 13, 14.

⁶ Ki yog Farao ni gubin e bitir ni pumoon ni pi fak piyu Israel ni yira gargeleg e thingar ni li’rad ngar m’ad. (Ex. 1:15, 16) Bang ko re ngiyal’ i n’em e ni gargeleg Moses riy. Ma nap’an ni gaman dalip e pul yangaren, ma aram me fek e chitiningin nge yan i mithag nga fithik’ e pan nib n’un’uw ni bay u marichlen fare lul’ ni Nile, ma de n’uw nap’an nga tomuren me yib be’ nib pin ni fak Farao i pirieg fachi tir, me fek nge fakay. Jokebed ni chitiningin Moses e ir e chuguliy Moses nge ilal, ma nap’an ni ilal me mang reb e tapigpig rok Jehovah nib yul’yul’. (Ex. 2:1-10; Heb. 11:23-25) I “guy” Jehovah e gafgow ni un tay ko girdi’ rok ma aram me dugliy ni nge chuwegrad u fithik’, ni Moses e ir e nge ayuwegrad. (Ex. 2:24, 25; 3:9, 10) Ere, kar manged ba nam ni ke pagrad Jehovah ni ‘nga ranod ni ke puf rogorad.’​—Ex. 15:13; mu beeg e Deuteronomy 15:15.

BA ULUNG I GIRDI’ NRA MANGED BA NAM

7, 8. Uw rogon ni mang e girdi’ rok Jehovah ba nam ni yad be pigpig ngak?

⁷ Yugu aram rogon ni ngiyal’ nem e dawori yarmiy Jehovah piyu Israel ni ngar manged ba nam, machane i tayrad ni yad e girdi’ rok. Aram fan ni yog ngak Moses nge Aron ni nge lungurow ngak Farao: “Baaray e thin ni ke yog Somol, ni ir fare Got rok piyu Israel, ke gaar, ‘Mpag e girdi’ rog nga ranod ngar ngongliyed ba madnom u daken e ted ni aram e kar liyorgad ngog.’”​—Ex. 5:1.

⁸ I pi’ Jehovah ragag e gafgow nga daken fare nam nu Egypt, me tomur riy me thang Farao nge pi salthaw rok u lan fare day ni Red Sea. Fin aram e ngiyal’ ni yag ni nge chuw piyu Israel ko gafgow u Egypt. (Ex. 15:1-4) Ba lich ko dalip e pul nga tomuren, me ngongliy Jehovah ba m’ag u thilrad piyu Israel u nap’an ni ur moyed u daken fare Burey ni Sinai, me micheg ngorad ni gaar: “Faan gimed ra fol rog ngam ayuweged e m’ag rog, ma gimed ra par ni kam manged e girdi’ rog, . . . ni gimed girdien ba nam ni gimed be pigpig ngog.”​—Ex. 19:5, 6. 

9, 10. (a) Uw rogon ni tay fare Motochiyel piyu Israel ni yad ba thil nga yugu boch e nam, nrogon ni bay ko Deuteronomy 4:5-8? (b) Uw rogon ni nge micheg piyu Israel ni yad e girdi’ rok Jehovah ni yad ba “thothup”?

⁹ Nap’an ni immoy piyu Israel u Egypt ko ngiyal’ ni baaram ndawor ra manged sib, ma un yarmiyrad nreb e ganong nge reb, ma ra reb e pi ganong nem ma bay boch e pumoon riy ni yad lolugen e tabinaw ni yad e yad ma yog e thin. Pi lolugen e tabinaw nem e yad bod e pi tapigpig rok Jehovah ni ur moyed u m’on ko ngiyal’ nem, ya ku yad boch e pilung, nge ta puf oloboch, nge prist. (Gen. 8:20; 18:19; Job 1:4, 5) Machane, i pi’ Jehovah boch e motochiyel ngak piyu Israel ya nge yag nra pared ni yad ba thil ko tin ni ka bay e nam. (Mu beeg e Deuteronomy 4:5-8; Ps. 147:19, 20.) Re Motochiyel nem e ir e ki pi’ mat’awun boch e girdi’ ni ngar manged prist. Maku reb e, ku bay ko re Motochiyel nem ni piin “ni yad [ma] yog e thin” nib ga’ e tamilangan’ nge gonop rorad e ku yad e ngar manged boch e pi ta puf oloboch. (Deut. 25:7, 8) Re Motochiyel nem e ku ma yog ko girdi’ rogon ni ngar liyorgad ngak Got nge rogon e pi n’en ni ngar rin’ed u reb e rran ngu reb.

¹⁰ De n’uw nap’an u m’on ni nge yan piyu Israel nga lan fare Nam ni Kan Micheg, miki sul Jehovah u daken e pi motochiyel rok. I yog Moses ngorad ni gaar: “Daba’ e ke taymed Somol ni kam manged girdi’ rok, ni bod ni ke micheg ngomed; ma be yog ngomed ni nguum folgad u urngin fapi motochiyel rok. Bayi gagiyegnagmed nge gilbuguwmed ngak urngin e pi nam ni ir e sunumiy. Ma bay um pired ni gimed e girdi’ rok nib thothup ni bod ni micheg ngomed, ma bay um feked e sorok nge ta’fan i yib nga fithingan.”​—Deut. 26:18, 19.

KAN PAG E GIRDI’ NU BANG NI NGAR LIYORGAD E GIRDI’ ROK GOT U TAABANG

11-13. (a) Mini’ e piin nra manged boch e girdi’ rok Got ni ke mel’egrad? (b) Faanra baadag be’ ni gathi ir be’ nu Israel ni nge pigpig ngak Jehovah, ma mang e ba t’uf ni nge rin’?

¹¹ Yugu aram rogon ni bay reb e nam ni ke mel’eg Jehovah u fayleng ni ngar manged girdien, machane ki pag e girdi’ u boch e nam ni ngkur pared u fithik’rad. I pag “yugu boch e girdi’” ni gathi yad e girdi’ nu Israel, ni kub muun boch e girdi’ nu Egypt ngay ni ngar uned ko girdi’ rok u nap’an ni chuwegrad u Egypt. (Ex. 12:38) Nap’an ni pag Got fa bin medlip e gafgow nge yib ko re nam nem, ma bay boch e “pi tolang u tan pa’ Farao” nra rusgad ko n’en ni yog Jehovah ma aram mar uned ngak piyu Israel nga ranod ngar chuwgad u Egypt.​—Ex. 9:20.

¹² De n’uw nap’an u m’on ni nge th’ab piyu Israel fare lul’ nu Jordan nga barba’ ni aram e yad be n’en ni nga ranod nga lan yu Kanaan, me yog Moses ngorad nthingari ‘t’uf rorad e girdi’ u yugu boch e nam ni bay u fithik’rad.’ (Deut. 10:17-19) Ere, thingar ra paged e girdi’ nu bang ni ke m’agan’rad ngay ni ngar folgad ko fapi motochiyel ni ke pi’ Moses ni ngar pared u fithik’rad. (Lev. 24:22) Ku immoy boch e girdi’ nu bang ni kur manged boch e tapigpig rok Jehovah. Pi girdi’ nem e bod rogon Ruth ni ir be’ nu Moab, ni faani gaar ngak Naomi ni ir be’ nu Israel: “Girdi’ rom e bayi mang girdieg; ma Got rom e bayi mang Got rog.” (Ruth 1:16) Pi girdi’ nem e yima yog e piin ni gathi yad piyu Israel ngorad, ma pi pumoon u fithik’rad e kun maad’adnagrad. (Ex. 12:48, 49) I pagrad Jehovah ni ngar manged girdien fare nam ni ke mel’eg ni ngar manged girdien.​— Num. 15:14, 15.

¹³ Nap’an nni ognag fare tempel rok Solomon ngak Jehovah, maku bay boch ban’en ni kun ngongliy rogon ni fan ngak e pi tapigpig rok Got ni gathi yad e girdi’ nu Israel. I m’ug e re n’ey ko meybil ni tay Solomon ni gaar: “Nap’an nra rung’ag piyu bang ni yad ma par nib palog rogon feni sorom nge feni gel gelngim nge rogon ni gubin ngiyal’ ma ga be fal’eg rogom ni ngam rin’ ban’en, ma aram e yad ra yib ni ngar meybilgad u lan e re Tempel ney, ma ga motoyil ko meybil rorad. U tharmiy ko gin ga ma par riy, e ngam motoyil riy ngorad ma ga pi’ ngorad e n’en ni yad be ning ngom, ya nge yag ni nangem urngin e girdi’ nu fayleng ngar folgad rom, ni bod rogon ni be rin’ e girdi’ rom nu Israel. Ma aram e yad ra nang nre Tempel ney ni ku gu toy e ireray e gin nguun liyor ngom riy.” (2 Kron. 6:32, 33, BT) Maku, nap’an ni immoy Jesus u fayleng, ma faanra baadag be’ nu bang ni nge mang reb e tapigpig rok Jehovah, ma thingari chagil ko girdi’ Rok ni ke mel’egrad ngar pigpiggad ngak Got u taabang.​—John 12:20; Acts 8:27.

BA NAM NI YAD MA PIGPIG NI YAD BOCH E PI MICH

14-16. (a) Uw rogon ni nge mang piyu Israel ba nam ni yad e pi mich rok Jehovah? (b) Mang e ba milfan ko girdi’ rok Got ni ngar rin’ed e ngiyal’ ney?

¹⁴ Piyu Israel e ur liyorgad ko Got rorad ni aram Jehovah, ma tin ka bay e nam e ur liyorgad ko tirorad e got. Machane, ba t’uf ni nge tamilang ko mini’ e bin riyul’ e Got. Ere, nap’an Isaiah ni profet, me yog Jehovah ni ngan tamilangnag e fulweg ko re deer ney ni bod rogon ni yima tamilangnag boch e deer u tafen e puf oloboch. I yog ni faanra riyul’ e pi got nem, ma thingar ra weliyed e mich riy. I yog ni gaar: “Mpininged e pi nam ngar bad ko pufthin. Bin ngan e pi kan rorad e rayog rok ni nge yog e tin ni bay fini yib? Mini’ e arorad e yiiynag e pi n’en ni be m’ug e chiney? Pi kan nem e ngar feked e pi mich rorad ngar bad ngar micheged ni yad e sororad, ngar micheged ni thin rorad e ba riyul’.”​—Isa. 43:9.

¹⁵ De yag ko pi got ko pi nam ni ngar micheged nriyul’ ni yad ba fas. Pi got nem e bogi liyos ndabiyog ni ngar nonad maku dabiyog ni ngar mithmithgad. (Isa. 46:5-7) Machane, i yog Jehovah ko girdi’ rok u Israel ni gaar: “Gimed e mich rog; kug dugliymed ni ngam manged ba nam ni tapigpig rog, ni fan e ngam nanged gag mu gu mich u wun’med, me tamilangan’med riy ni ke mus ni gag e Got. Dakuriy yugu reb e Got nga bang; immoy ndariy, ma ku dariy ni bay yib. ‘Ke mus ni gag e Somol, ke mus ni gag e rayog rog ni nggu ayuwegmed u pa’ e toogor romed. . . . gimed e mich rog.’”​—Isa. 43:10-12.

¹⁶ Girdi’ rok Jehovah e yad bod e piin ni kan fekrad nga tafen reb e puf oloboch ni ngar manged mich u ban’en. Thingar ra micheged ni kemus ni yigoo Jehovah e ir e bin riyul’ e Got. I yog ni gaar, “Yad fapi girdi’ ni gu sunumiyrad ni ngar pired ni girdi’ rog, ma bay ur tanggad ni yad be pining e sorok ngog!” (Isa. 43:21) Yad e piin ni ur feked fithingan. Bochan e ayuw ni tay ngorad u Egypt, mab milfan ngorad ni ngar ted fan mat’awun e gagiyeg rok u p’eowchen e tin ni ka bay e girdi’ nu fayleng. N’en ni yog Got ngorad ni ngar rin’ed e ku aram e n’en ni ke yog Got u daken Mikah ni profet ni nge rin’ e girdi’ rok e ngiyal’ ney ni gaar: “Ra reb e nam ma yad be meybil ma yad be fol rok e birorad e kan, machane gadad e bay ud meybilgad ngak Somol ni Got rodad ma gadad be fol rok ndariy n’umngin nap’an.”​—Mik. 4:5.

BOGI GIRDI’ NI UR TOGOPULUWGAD

17. Uw rogon ni par piyu Israel ni kar ‘boded ba ke grapes ni ke wod’ u wan’ Jehovah?

¹⁷ Ba gel e kireban’ riy ni bochan e de par piyu Israel ni yad ba yul’yul’ ngak e Got rorad ni aram Jehovah. Ra folgad ko n’en ni i rin’ e pi nam, mar chelgad ngaur liyorgad ko pi got ni kan ngongliy ko gek’iy nge malang. Nap’an e bin meruk e chibog B.C.E., me yoloy Hosea ni profet ni gaar: “Yu Israel e yad bod ba ke woldug ni grape nib sug wom’engin . . . Fin be yoor e altar ni yad be toy . . . Girdi’ nib sug lanin’rad ko sasalap e dabisiy ni ngar gafgowgad e chiney ni bochan e denen rorad.” (Hos. 10:1, 2, BT) Sogonap’an 150 e duw nga tomuren, me yog Jehovah e pi thin ney ko girdi’ rok u daken Jeremiah ni bochan e da ur yul’yul’gad Ngak. I gaar: “Gu yungem ni bod rogon ba ke grapes nrib fel’, ni bod ba awoch nib th’abi fel’. Machane a mu sap ko n’en ni kam rin’. Kam bod ba ke grapes ni ke wod ni gathi ku fiig. . . . Ba uw fapi liyos ni gimed e mu ngongliyed ni nge mang pi kan romed? Faan bay mu gafgowgad, me ere mu nonod ngorad ngar ayuweged gimed ni faan gomang e rayog rorad. . . . Girdi’ rog e kar paged talig.”​—Jer. 2:21, 28, 32.

18, 19. (a) Uw rogon ni yiiynag Jehovah murung’agen ba ulung i girdi’ nra mel’egrad u fayleng ni ngar manged girdien? (b) Mang e yira weliy ko bin migid e article?

¹⁸ I kireb e ngongol rok piyu Israel ni bochan e da ur liyorgad ngak Jehovah u rogon nib m’agan’ ngay. Da kur manged pi mich rok, ma aram mar chelgad ngaur liyorgad ko liyos. Ere, yog Jesus ko pi tayugang’ ko teliw rok piyu Jew ni gaar: “Ere nggog ngomed ni gagiyeg rok Got e bay ni chuweg romed ngan pi’ ngak girdien reb e nam ni yad e bay yib wom’engirad nib fel’.” (Matt. 21:43) Kemus ni yigoo piin ni yiiynag Jehovah murung’agrad ngak Jeremiah ni profet ni yad bay u tan fa bin nib beech e “m’ag,” e rayog ni ngar manged bang ko fare nam nib beech ni ka nog piyu Israel u fithik’ i lanin’rad ngorad. I yiiynag Jehovah murung’agen e pi girdi’ nem ni gaar: “Bay gu mang Got rorad, ma bay ra manged girdi’ rog.”​—Jer. 31:31-33.

¹⁹ Tomuren ni chel piyu Israel ngar togopuluwgad ngak Jehovah, ma aram me mel’eg e piin ni ka nog piyu Israel u fithik’ i lanin’rad ngorad ni ngar manged girdien u nap’an e bin som’on e chibog. Machane, mini’ e girdi’ rok u fayleng e chiney? Faanra baadag be’ ni nge mang reb e tapigpig rok Got, ma uw rogon me nang ko mini’ e tin riyul’ e tapigpig rok? Ireray e n’en ni yira weliy ko bin migid e article.