Nap’an Nra Chuw e Denen

“KAN gargelnagdad u fithik’ e denen fa?” Aram e deer ni fith be’ ni ke chuw ko skul nib tolang u Meriken nde n’uw nap’an u tomren me tabab ni nge fil e Bible. Bochan ni ir be’ ni Hindu ma de nang fan morngaagen e denen ni ma af ko girdi’. Machane ke fl’eg i lemnag ni faanra rriyul’ ni denen e aram ban’en ni ma af ko girdi’, ma aram e dabi yib angin ngak ni nge dariy fannag e re n’em. Uw rogon nrayog ni nge pirieg be’ e fulweg ko re deer nem?

Faanra ma af e denen rok e girdi’ ko girdi’ rorad me ere dabi siy ni bay tabolngin. Ere kan sunumeg e bin som’on e pumoon ni ir be’ nib kireb, ni aram me af kirebun ko pi bitir rok fa? Fa ke sum e kireb boch nga tomren? Ri wuin ni ke tabab e denen? Ma faan mang denen e kari mus ban’en nib kireb ara principle, ma rayog ni ngad pithiged gadad riy fa?

Rogon e machib ko Hindu, gafgow nge kireb e bang ko tin ni kan sunumiy. Reb e scholar ni Hindu e ke yog ni “gafgow [ara kireb], bod rogon e m’ar ko ul’ul’ nib ubchiya’, ma ma yan yan nga yu yang u dowey iyan machane dabiyog ni ngan chuweg.” Kireb e aram bang ko girdi’ n’umngin nap’an chepin e girdi’. Faanra sum u m’on ko ngiyal’ ni yoloy e girdi’ e chep nga but’, ma rogon ni ngan nang fan u morngaagen rogon ni sum e yib u bang nib tolang ko girdi’. Ere fulweg riy e thingari yib rok Got.​—Psalm 36:9.

Girdi’​—Kan Sunumeg Nde Denen

Nikhilananda ni ir e philosopher nu Hindu e yog ni pi thin u morngaagen rogon ni sum e girdi’ ni bay ko pi Vedas e gathi rriyul’ ya be yip’ fan ban’en. Ku arrogon e pi teliw nu Ngek e ma weliy e yat u morngaagen rogon ni sum urngin ban’en. Machane, bay fan nrayog ni nge michan’uy ngay nib riyul’ e thin ko Bible u morngaagen rogon ni sum e girdi’ ya bpuluw ko logic nge science.a Bin som’on e guruy e be gaar: “Ara’ rogon ni sunumeg Got e girdi’; girdi’ e ni ngongliy ni bod yaan Got. I sunumeg be’ nib moon nge be’ ni ppin.”​—Genesis 1:27.

Mang fan fapi thin ni kan sunumeg e girdi’ ni “bod yaan Got”? Ara’ rogon: Kan sunumeg e girdi’ ni bod Got, ya bay felngin Got rorad​—ni mat’aw, nge gonop, nge t’ufeg​—ma aram fan nib thil e girdi’ ko gamanman. (Mu taarebnag ko Kolose 3:9, 10.) Pi felngin ney e aram rogon nrayog ni nge turguy ni nge rin’ e tin nib fel’ ara kireb, ere rayog ni nge turguy e n’en ni nge rin’. Dariy e denen ko fa bin som’on e pumoon, ma dariy e kireb rok ara gafgow ko yafas rok u nap’an ni kan sunumeg.

I tay Jehovah Got chilen ngak Adam ni gaar: “Ra um koy wom’engin urngin e gek’iy ni ba’ ko re gi woldug ney, ma ke mus ni fare ke gek’iy ni ma tamilangnag an’uy ko tin nib fel’ nge tin nib kireb e dab mu koy. Thingar dab mu koy wom’engin. Ya rofen ni ga ra kay e ga ra yim’.” (Genesis 2:16, 17) Faanra turguy ni nge fol, ma aram ma ra pining Adam nge Efa e sorok ngak e An Sunumiyrow mar parew ni dariy e denen rorow. Machane ra dabra folgow ma aram ma be dag ni dar thapgow ko n’en ni tay Got chilen nib flont ma aram e da kur flontgow​—ni yow e ta denen.

Dan sunumeg Adam nge Efa ni bod e pi n’en nu tharmiy. Machane bay felngirow ni bod Got ma rayog ni ngar turguyew ban’en nib fel’. Sunumiyrow Got ni dariy e denen rorow, ma yow bflont. (Genesis 1:31; Deuteronomy 32:4) Nap’an ni kan sunumiyrow ma de kirebnag e yaram nge gapas ni immoy u thilin Got nge Palpal Th’ib ko ngiyal’ u m’on riy. Ere uw rogon ni sum e denen?

Tabolngin e Denen

Denen e sum u giyow ko kan. U m’on ni kan sunumeg e fayleng nge girdi’, me sunumiy Got e pi kan nib llowan’​—pi engel. (Job 1:6; 2:1; 38:4-7; Kolose 1:15-17) Bagayad e pi engel ney e ke lemnag ir fene sorok yab gamog mab salap. (Mu taarebnag ko Ezekiel 28:13-15.) Yog Got ku Adam nge Efa ni ngar diyengow, ma aram me guy e re engel ney ni dabki n’uw nap’an ma ra sug e fayleng ko girdi’ nib mat’aw, ni yad gubin ni ngar liyorgad ku Got. (Genesis 1:27, 28) Re engel ney e ba adag ni nga un liyor ngak. (Matthew 4:9, 10) Ke par ni ka be lemnag e re n’ey ma aram me un ko kanawo’ nib kireb.​—James 1:14, 15.

I non e re engel ney ngak Efa u daken ba porchoyog me yog ni be taleg Got e tamilangan’ ni bay rogon ngak ya ke yog ndab kun kay wom’engin fa ke gek’iy ni be tamilangnagan’uy ko tin nib fel’ nge tin nib kireb. (Genesis 3:1-5) Aram e thin ngoogsur​—ere ba ngongol nib denen. Faani yog e re thin ngoogsur nem, me mang fare engel e ta denen. Ma wenegan riy e kan pining Moonyan’ ngak, ni ta lifith l’igin, nge Satan, ni tatogopuluw rok Got.​—Revelation 12:9.

Ke waliy Satan Efa me yib wenegan nib kireb ngak. Ya ke pagan’ ngak fa an Ta waliy e girdi’, me pag ni ngan k’aring ni nge kay wom’engin fa ke gek’iy ni kan falownag. Adam ni figirngin e ke un ngak me kay wom’engin, ma aram mi yow l’agruw e kar mangew e ta denen. (Genesis 3:6; 1 Timothy 2:14) Turguy e gali ga’ rodad ni ngar togopuluwgow ku Got me ere dar tawgow ko fare dodow nib flont, ma aram ma kar mangew e ta denen.

Ma uw rogon pi fak Adam nge Efa? Weliy e Bible ni gaar: “Denen e yib nga fayleng u daken taabe’, ma denen ni ngongliy e fek e yam’ i yib. Wenegan ni yib e af e yam’ ngak urngin e girdi’ nu fayleng, ni bochan e urngin e girdi’ ni ngongliy e denen.” (Roma 5:12) Ma bay e motochiyel ni ma af ban’en ku be’ ngak fak. Dabiyog ni nge afuweg Adam ban’en ngak pi fak ndariy rok. (Job 14:4) Fa wu’ ni som’on e mabgol e dakur flontgow me ere yow e ta denen u nap’an ni kar diyennagew e bitir. Wenegan riy e gad gubin​—dariy taabe’ nder un ngay​—e ke af e denen ngodad. (Psalm 51:5; Roma 3:23) Ma denen e yibnag e kireb nge gafgow. Ma aram fan ni gad ma pillibthir iyan ma gad yim’ ya “denen e ma pi’ puluwoy ni yam’.”​—Roma 6:23.

Nangan’ e ma ‘Dum’thin ara Tawey’

Ku mu lemnag wenegan e denen ngak fa gal nsom’on e girdi’. Ur mithagew yu yang u dowrow mar guyew rogon ni dabi guyrow Got. (Genesis 3:7, 8) Ere denen e ke n’igin ni nge kireban’row, ma nge maga’fanrow mar tamra’gow. Girdi’ ko ngiyal’ ney e goo yad manang e pi n’en nem.

Mini’ e der kireb laniyan’ ya de gol ngak be’ nib t’uf e ayuw rok ara ke kireban’ ya ke yog boch ban’en ni susun ndab nog ku be’? (James 4:17) Mang fan ni ma magawon laniyan’dad ni aram rogon? Weliy apostal Paul ni ‘tin ni be yog e motochiyel ni ngan rin’ e yad manang u gumercha’rad.’ Ran th’ab e re motochiyel nem ma ra kirebnagan’uy nfaanra dawori elel e nangan’. Ere aram rogon ma laman e nangan’ e ma ‘kirebnagan’uy’ ara ma ‘dariy fannag lanin’uy.’ (Roma 2:15; 1 Timothy 4:2; Titus 1:15) Demtrug ko gad manang fan fa danga’ ma bay u fithik’dad e nangan’ ko tin nib kireb ara denen!

I nang Paul ni be yan e dowef rok ko denen. Yi gaar: “Faanra gub adag ni nggu rin’ e tin nib fel’, ma ke mus ntin nib kireb e rayog ni gu rin’. Lanin’ug e ri ba adag fare motochiyel rok Got. Machane reb e motochiyel nib thil ko biney e gu be guy ni be maruwel u fithik’ i dowag​—reb e motochiyel ni be togopuluw ko bin baaram e motochiyel ni ba adag lanin’ug. Ir e ke tiyeg ni gag e kalbus ko tin ni ba adag e denen ni ir e be maruwel u fithik’ i dowag.” Ere i fith Paul ni gaar: “I mini’ e ra chuwegeg u pa’ e re dowef ney ni ir e be fekeg i yan ko yam’?”​—Roma 7:21-24.

Ngan Pithigey ko Denen​—Uw Rogon?

Be gaar reb e scholar: “Rogon e yalen ko yu Hindu ma par nib puf rogoy e aram e ran pithigey ndabkun gargelnigey biyay ma dabkun unim’ biyay.” Ma fare teliw ni Buddhism e bay fare Nirvana​—ni aram rarogon nib dar ko pi n’en nib riyul’. Machib ko Hindu e dariy e thin u morngaagen e denen ni af ko girdi’ me ere ke mus ni ma yog ni thingarni chuw ko yafas.

Ma Bible e be dag rogon ni ran pithigey e ran chuweg rarogon e denen. Tomren ni fith apostal Paul ko uw rogon nrayog ni ngan chuw u pa’ gelngin e denen me pi’ e fulweg ni gaar: “Ke magar Got u daken e Somol rodad i Jesus Kristus!” (Roma 7:25) Arrogon, Got e ra pithigdad riy u daken Jesus Kristus.

Rogon ni yog e Gospel ku Matthew ma Jesus Kristus ni ir “fa En ni Fak e Girdi’,” e ke yib ni nge “pi’ e pogofan rok nge biyuliy boor e girdi’ ngay.” (Matthew 20:28) Ma ke yoloy Paul u 1 Timothy 2:6, ni Jesus e “pi’ ir nge biyuliy urngin e girdi’ ngak Got.” Fare bugithin ni “biyul” e ma sor fan ko ngan pi’ puluwon e piin ni kan kol. Ma aram e biyul ni puluwon ban’en ma aram e be tamilangnag ni ke thabthabel e tin nib mat’aw ban’en ni bochan. Machane uw rogon nrayog ko yam’ ni tay taabe’ ni nge aw ni “biyul ko urngin e girdi’?”

Bod rogon ni Adam e pi’dad nchuw’ay ko denen nge yam’. Ma puluwon ara biyul ni pi’ e yafas rok nib flont. Ra ngan thabthabelnag e re n’ey ma ba t’uf e yafas ku be’ nib flont​—ni aram e biyul ni puluwon​—ni ngan pi’. (Exodus 21:23; Deuteronomy 19:21; Roma 5:18, 19) Dariy e girdi’ nde flont nrayog ni nge pi’ fare biyul me bing Got e kanawo’ u fithik’ e gonop nrayog ni ngan pithigdad ko re magawon ney. (Psalm 49:6, 7) I afuweg e yafas rok Fak nib flont ni ke maagirag rok u tharmiy nga yin be’ ni ppin nib machalbog u fayleng, min gargelnag nib girdi’ mab flont.​—Luke 1:30-38; John 3:16-18.

Ra nge lubeg Jesus e maruwel rok ni nge biyuliy e girdi’ ma thingari par nib yul’yul’ u n’umngin nap’an ni i par u fayleng. Ma ke rin’. Ma aram me yim’ ni ir e biyul. Aram rogon me micheg Jesus ni puluwon e yafas nib flont​—ni yafas rok—e ran pi’ ni nge biyuliy e girdi’ mar thapgad ngak Got.​—2 Korinth 5:14; 1 Peter 1:18, 19.

N’en Nrayog ni Nge Rin’ e Biyul ni Pi’ Kristus ni Fan Ngodad

Rayog ni nge yib angin ngodad e chiney e biyul ni pi’ Jesus. Faanra michan’dad ngay ma rayog ni ngad pared nib biech u p’eowchen Jehovah ma gad par u tan e ayuw rok u fithik’ e t’ufeg. (Acts 10:43; Roma 3:21-24) Ere dabda pared ni ke kireban’dad ni bochan ni kad denengad, ya rayog ni ngad ninged ku Got ni nge n’ag fan u daken fare biyul.​—Isaiah 1:18; Efesus 1:7; 1 John 2:1, 2.

Ma bochan fare biyul ma ngiyal nga m’on e ran golnag e m’ar ko girdi’ ni aram wenegan e denen. Fa bin tomur e babyor ko Bible e be weliy mornaagen e “lul’ ni bay e ran ko yafos riy” ni yib u tagil’ Got. Ma ra baraba’ fare lul’ ma ba’ e gek’iy nib sug ko wom’engin ma yuwan e “ma chuweg e liliy rok e pi nam.” (Revelation 22:1, 2) Pi thin nem ko Bible e be yip’ fan rogon nra pithig fa An Tasunumiydad e girdi’ ko denen nge yam’ ndariy n’umngin nap’an u daken e biyul ni maligach ni pi’ Jesus.

Dabki n’uw nap’an ma ra lebug e pi thin ko profet ni bay ko Revelation. (Revelation 22:6, 7) Ma aram ma urngin e piin nib mat’aw e ra flont, ma “bay ra pired ni gathi yad e sib rok e wod.” (Roma 8:20, 21) Re n’ey e susun nge k’aringdad ngad filed boch u morngaagen Jehovah Got nge Fak nib yul’yul’ ni Jesus Kristus ni ir e mang fare biyul fa?​—John 17:3.

[Boch e Thin nra Tamilangnag Murung’agen]

[Sasing ko page 6]

Adam e fek i yib e denen nge yam’ ko girdi’

[Sasing ko page 7]

Maligach ni pi’ Jesus ni biyul e ra pithigdad ko denen nge yam’