Ta’ Fan ni Yima Tay nga Mat’awuy​-Mang Fan Ni Rib Ga’ Fan?

IMINI’ e de falan’ ngay ni bay mat’awun’ e polis ni rayog ni nge kol e girdi’ ni kireb ni yad ma iring e chugum rorad fa ur k’aringed e marus ngak chon e tabinaw rodad? Ma gathi gadad ba adag ni bay gelngin e kort ni ngar gechignaged e girdi’ ni kireb ni bochan ni ngan ayuweg e girdi’ u lan binaw?

Maku boch e maruwel ni ku ma tay e girdi’ ni ka baga’ fan, e bod e fal’eg kanawo’, klin u toobey ngo lan binaw (sanitation), nge skul ni baga’​—ni yima pi’ puluwon e tiney e maruwel ko tax—​ere ku ra un i lemnag e pi n’en ney. Tin riyul’ e Kristiano e baga’ fan u wan’rad ma yad manang ni re ta’ fan nem ni ngan ta’ fan e pi tayugang ko am ni kan dugliyrad e rib ga’ fan. Machane re ta’ fan nem, u uw e nge yani taw ngay? Ma mi ngiyal’ u nap’an e yafas rodad e nga u da ted fan ko en ni bay mat’awon?

Gelngin e Am u Lan Binaw

Be yog e Bible ngak urngin e girdi’, ni demtrug ko bay e michan’ rorad fa dariy, ni nga u ra ted fan gelngin e pi am, ni be maruwel ni fan e nge fel’ rogon e girdi’ u lan binaw. Apostal Paul ni fare Kristiano e yol ngak e piin nib taareb e michan’ rorad u Roma u murung’agen e re n’en ney, ma baga’ fan ni yira lemnag ya ra ayuwegdad, e n’en ni yog ni ba’ ni kan yoloy ko Roma 13:1-7.

Paul e girdi’ nu Roma, ma yu Roma e ur moyed ni yad bagel u fayleng ko ngiyal’ nem. Babyor rok Paul, e yoloy ni gonapan fare duw ni 56 C.E., ni fonownag e pi Kristiano ni ngar manged e girdi’ ni nga un i folwok rorad. I yoloy ni gaar: “Urngin e girdi’ ma thingara folgad ko am, ya dariy reb e am ni bay ni gathi Got e pag nge yib; ma pi am ni bay e Got e ke tayrad.”

Paul e be weliy u roy murung’agen ni dabiyog ni ngeb e pi am ko girdi’ ni faan manga de pag Got ni nge yib. Ere aram rogon e pi tayugang ko am ni bay e liw rorad nib l’eg rogon ko fare maruwel rok Got ko pi n’en be lemnag. Ere aram fan ni “cha’ ni ke togopuluw ko am e aram e ku ke togopuluw ko yaram rok Got.”

Nap’an ni ra rin’ e girdi’ e tin i ba fel’ ma rayog ni nge yog e tayugang ko am ni yad ba manigil, ma pi tayugang ney e ku ni pi’ mat’awrad ni ngar pied e gechig ko piin ni yad be rin’ e kireb. Piin ni yad ma rin’ e tin ba kireb e bay rogon ni ngar tamdaggad nga mat’awun e pi tayugang ni ngar maruweliyed ngar “fulweged labgen,” e kireb ya ma rin’ e am ni aram rogon ya yad boch e “tapigpig ku Got.”

Me ni museg Paul e n’en ni be weliy murung’agen ni gaar: “Ere ereray fan ni thingar mu fol ko pi am, ni gathi kemus ni bochan e damumuw rok Got, maku bochan e be yog lanin’um ngom ni ereray e tin nib mat’aw. Ku ereray fan ni gimed be pi’ e tax; ya am e yad be maruwel rok Got ko ngiyal’ ni yad be rin’ e maruwel rorad.”

Maruwel ni yibe tay u murung’agen e tax e ba mil fan ngak e pi tayugang ko am, ma gathi piin ni yad be pi’ e tax. Ere be’ ni Kristiano nib yul’yul’, e ri i par e nangan rok nib manigil. Manang ni faan ri i fol ko pi tayugang ko am ma be pi’ e tax ko ngiyal’ ni ngan pi’ riy, ma aram e gathi kemus ni be ta’ fan e tin kanog ko fare binaw ni be par riy ya ku be par ni be rin’ e tin ke yog Got ni ngan rin’.

Mat’awuy u Tabinaw

Uw rogon mat’awuy u lan e tabinaw? Tin baaray e rran ni somm’on ko yafas rok e bitir, e faanra lemnag ban’en ma ma yornag maku ma yor ni be tolul. Ma faanra reb e gallabthir nib tamilangan’ ma ra nang e pi n’en nib t’uf ko fare tir ma dabi pag fare tir nge yor ri yor me damumuw nge pag rogon. Boch e bitir, e nap’an ni bayra ilalgad, boch min pagrad nge mang yad e u ri guyed e n’en ngar rin’ed ma yad be dugliy ere mit i yalen ni yad baadag. Ma dawori yoor ban’en ni kar nanged, ere rayog ni ngar uned ko wagagey nge cham fa rrin’ed boch ban’en nib kireb, me wereg e tabinaw nge binaw ni ga’ngin, ni bod rogon ni boor e tayugang u lan binaw ni yad manang.

Rosalind Miles, be’ ni yoloy fare babyor ni Children We Deserve e aray rogon ni yog, ni gaar “Pi gallabthir e yad ma tabab i yaluweg e bitir ni yugub sowath,”. “Ngiyal’ ni ngan tababnag e fare ngiyal’ i n’en ni kani gargeleg.” Faanra somm’on ma gallabthir e yow ma non ni be m’ug u lamrow ni yow ba gol, ma rogon ni karognew e aram rogon ni yow ra rin’ ma dab ra thiliyegew, ma ra munmun me fil pi fakrow ni nga ur folgad rorow ma aram e ra yib angin e fonow u fithik’ e t’ufeg

Fare Bible e bay e thin riy ni boor ni murung’agen rogon mat’awuy u lan e tabinaw. U lan fa ken nem e babyor ni Proverbs, e fare moon nib llowan’ ni Solomon e fal owchey nga feni taareban’ e pi gallabthir ni bay madgun-Got u wan’rad u p’owchen pi fakrad, ni gaar: “Fakag, mu telim ko tin ni be machibnag e chitamam ngom, ma ga uthum e lim ko tin ni be yog e chitinam.” (Proverbs 1:8) Faan ri i par e gallabthir ni yow ba taareb ni ba taareban’row u p’owchen pi fakrow, ma fapi bitir e yad ra par ni yad manang e tin nga u ra rin’ed. Ku rayog ni nge n’en me guy e bitir rogon ni nge togopuluw reb e gallabthir nga reb nbochan e nge yog fa ni rin’ e tin yad baadag, machane faanra taareb lungunrow nga mat’awrow ma ra ayuweg e bitir.

Fare Bible e be weliy ni figirngiy e ir e baga’ nib mil fan ngak e tirok Got ban’en ni nge guy ni ke nang e bitir murung’agen nib fel’ rogon ni gathi goo pi fak ya ku er rogon leengin. Kanog ere n’ey ni en ni lolugen ara en i baga’ lungun. Uw rogon ni nge maruwel nga mat’awun? I gaar Paul ri bod rogon ni Kristus e lolugen e ulung ere ku er rogon e pumoon ni ir lolugen leengin. Miki puthuy Paul ngay ni gaar: Piin ni pumoon, ngari t’uf e piin nleengimed romed, ni bod rogon feni t’uf girdien e galesiya rok Kristus [ni aram leengin nib spiritual] me pi’ e pogofan rok ni fan ngorad.” (Efesus 5:25) Ra fol reb e pumoon ko rogon e ngongol ni i rin’ Jesus nga i maruwel nga mat’awun u fithik’ e t’ufeg, ma ppin rok e ri i “ta’ fan nib gel.” (Efesus 5:33) Bitir ko tabinaw ni aray rogon e ku yad ra guy fal’ngin mat’awuy ni ke pi’ Got ni aram rogon ma ra pi’ e athamgil nga lanin’rad mar adaged.​—Efesus 6:1-3.

Uw rogon reb e gallabthir ni goo ir, nib muun ngay e ani ke yim’ e ani mabgol rok, ra diin me yog rok e biney e maruwel u tabinaw? Demtrug ko matam fa matin, ma rayog ni nge ning e ayuw u puluwon ni ir rok nga gelngin Jehovah Got nge Jesus Kristus. Jesus e gubin ngiyal’ ni ma non ni ba’ gelngin​—ni bod e chitamangin nge fapi thin ni kan thagthagnag.​—Matthew 4:1-10; 7:29; John 5:19, 30; 8:28.

Fare Bible e boor ni boor e n’en be pi’ ni murung’agen e ngongol nib fel’ ma baga’ nib l’eg rogon ko pi magawon ni ma yib ko bitir. Faan yira pirieg kenggin e thin ko Bible min fol riy, ma ra taareb e gallabthir ma rayog ni pi’ e fonow u fithik’ e t’ufeg ma rayog ni ayuweg e bitir. (Genesis 6:22; Proverbs 13:20; Matthew 6:33; 1 Korinth 15:33; Filippi 4:8, 9) Pi gallabthir e ku rayog ni ngar sapgad nga Bible-ko pi n’en ni ba’ ni kan yoloy ni fan ngorad ni nge yog ni ra filed ngak pi fakrad ni nge yog ni ra adaged fel’ngin e ta’ fan ni yima tay nga gelngin e thin nu Bible.a

Ulung ko Kristiano nge Mat’awun’

“Ereray fakag, nib t’uf rog, ni kari falan’ug ngak; ere mu telmed ngak.” (Matthew 17:5) Pi thin ney, e Jehovah Got e ir e yog, ni ke micheg ni Jesus e be’ ni ma non ni ba’ gelngin Got rok. N’en ni ke yog e ba’ ni kan yoloy nga lan fa aningeg i Gospel nib mom rogon ni rayog ni nga uda changargad ngay.

Ke chugur ni nge yan Jesus nga tharmiy, me yog ngak pi gachalpen ni gaar: “Kan pag fan urngin ban’en ngog u tharmiy ngu but’.” (Matthew 28:18) Ere ir lolugen e ulung rok, e re gathi ke par ni kemus ni ke yip’ owchen ngak e piin ni kan duguliyrad ni yad be lek luwan ay uroy u but’, ya ngiyal’ nni puog e kan ni thothup nga dakenrad u nap’an e Pentekost 33 C.E., miki fanayrad ngar manged kanawoen e tin riyul’, ni aram fare “tapigpig nib yul’yul’ ma ba gonop.” (Matthew 24:45-47; Acts 2:1-36) Mang e ke rin’ ni nge yog rok urngin e pi n’en ney ni bochan ni nge pi’ gelngin e ulung ko Kristiano? “Faani yan nga lang ko gin nth’abi tolang . . . , ke taw’athnag e girdi’.” (Efesus 4:8) Pi “taw’ath ni girdi’” ney e aram e pi Kristiano ni yad e piilal, ni kan ni thothup e duguliyrad ma aram e kan pi’ mat’awrad ni nga ura ayuweged e girdi’ ni ke michan’rad ko tin ke t’uf rorad ko tirok Got ban’en.​—Acts 20:28.

Bochan e re n’en ney me pi’ Paul e fonow ni gaar: “Mu tafinaynaged fa piin yad be yog e thin romed, me yad e kar weliyed e thin rok Got ngomed, mu tafinaynaged rogon e ngongol rorad ni m’ug migimed folwok ko michan’ rorad.” Ya bochan ni pi girdi’ ney ni yad ba yul’yul’ e yad be tayan’rad i lek luwan ay Jesus, me ere ba mudugil ni kanawoen e gonop e ngan folwok ko michan’ rorad. Miki puthuy Paul ngay ni gaar: “Nga um folgad ko piin ni yad be yog e thin romed mu u mu m’ingad ngorad, [“nga um pired ni gimed manang mat’awrad ngomed,” The Amplified Bible] ya yad be par ni yad be matanigiymed nbochan e thingar rogned murungagmed ngak Got; ma ngar rin’ed e re n’en ney u fithik’ e falfalan’ ma gathi u fithik’ e taganan’, ya faanra aray rogon ma ra kireb ngomed.”​—Hebrews 13:7, 17, New World Translation.

Mang e ra buch ni faanra tin kanog ni ngan rin’ e dab ni tayan’iy ngay? Bochi gathon e ulung ko tin ni somm’on e Kristiano e da ur rin’ed ni aram rogon ma ra mulgad ngar paged e tin riyul’. Hymenaeus nge Philetus e ni weliy ni ra kirebnagew e michan’ rok boch e girdi’ ma pi n’en ni u ra weliyew ni ‘dariy fan e kirebnag e n’en nib thothup.’ Reb e n’en u ra weliyew ni yow be gaar rib riyul’ e u rognew ni ke m’ay e fas ko yam’, nib gagiyel ni demtrug ko ba spiritual fa be yip’ fan ban’en, ma aram e dakuriy e fas ko yam’ ni bay yib nga m’on u tan e birok Got e gagiyeg.​—2 Timothy 2:16-18.

Fare gelngin ni kan turguy e ir e yib i pi’ e ayuw. Piin piilal ko Kristiano e yad e ra bad ngara dugliyed rogon e tin nib puluw ni bochan e yad owchen Jesus Kristus, ma ra fanayed gelngin e thin rok Got u Bible. (2 Timothy 3:16, 17) Ere ku taareb rogon ko chiney ko pi ulung ko Kristiano, ni yima yog ni aram e “duga’ ni ma pi’ gelngin e tin riyul’.” (1 Timothy 3:15) Dariy e ngiyal’ ni ngan pag e machib ni googsur nge kirebnag rogon e “tin ni ba fel’ ma riyul’,” e thin ni kan ta’ ni fan ngodad ni ba pagan’ nib fel’ ni bay u Bible.​—2 Timothy 1:13, 14.

Ngiyal’ ney e ba pey ni be m’ay iyan e ta’ fan ko pi am ara piin baga’ lungunrad, ma gadad e piin Kristiano e gadad manang ni tayugang eb fel’ u lan binaw, nge lan e tabinaw, nge lan e ulung ko Kristiano ya kan sunmiy ni nge ayuwegdad. Ta’ fan ni yima tay nga mat’awuy e rib ga’ fan mab fel’ ngodad, ni fan ko dagur rodad, nge nangan’ rodad, nge tirok Got ban’en. Faanra m’agan’dad ngay ma gadad ra ta’ fan ere gelngin ara mat’awun nem ni ke pi Got, ma ra ayuwegdad e ani th’abi ga’ mat’awun nge gelngin ni​—Jehovah Got nge Jesus Kristus—​me par nib fel’ rogodad ni dariy numngin nap’an.​—Psalm 119:165; Hebrews 12:9.

[Footnote]

[Blurb on page 5]

Fare Bible e bay e thin riy ni boor ni fan nga mat’awun e tabinaw

[Picture on page 6]

Reb e gallabthir ni goo ir nge bitir e rayog ni ning e ayuw ni ir rok ngak Jehovah nge Jesus Kristus.

[Picture on page 7]

Pi Kristiano e yad manang ni mat’awuy e ba fel’ rogon u lan e tabinaw, nge lan e ulung, nge lan e binaw e kan ngongliy ni nge ayuwegdad

[Picture Credit Line on page 4]

Photo by Josh Mathes, Collection of the Supreme Court of the United States