Thin Rok Got E Ma Gal’ E Kanawo’ Rom
“Thin rom e ba magal ni be pow’iyeg, me ir e tamilang ko kanawo’ ni gu be yan riy.”—PSALM 119:105.
1, 2. Ming ngiyal’ ma thin rok Jehovah e rayog ni nge pi’ e tamilang ko kanawo’ rodad?
TIN ROK Got e ra gal’ e kanawo’ rodad ni faan gad ra pag nge rin’. Ra nge fel’ rogodad ko thin riyul’, ma thingarda filed e Thin rok Got ma ngad folgad riy. Kemus ni aram rogon ma rayog ni ngada uned i yog fare thin rok fare psalmist ni gaar: “Thin rom e ba magal ni be pow’iyeg, me ir e tamilang ko kanawo’ ni gu be yan riy.”—Psalm 119:105.
2 Chiney e ngad weliyed e thin ni bay ko Psalm 119:89-176. Rib boor e tamilangan’ ni bay ko pi thin ney, ni ni kan yarmiy ni 11 guruy! Pi thin ney e rayog ni nge ayuwegdad ni ngada pared ko kanawo’ ko yafas ni manemus.—Matthew 7:13, 14.
Mang Fan ni Ngan Adag e Thin Rok Got?
3. Uw rogon ma Psalm 119:89, 90 e be dag ni rayog ni ngada torgad nga daken e thin rok Got?
3 Yira adag e thin rok Jehovah ma ra gelnagdad ko tirok Got. (Psalm 119:89-96) I yon’ fare psalmist e tang ni gaar: “O Jehovah, thin rom e kan ta’ u tharmiy ni dariy n’umngin nap’an. . . . Kam ngongliy e fayleng nib fel’ rogon, me par nib mudugil.” (Psalm 119:89, 90, NW) U daken e thin rok Got—ni aram e “motochiyel rok u tharmiy”—ni aram e pi n’en u tharmiy ni yad be yan u kanawo’rad nib mudugil ma fayleng e kan ngongliy ni nge par ni manemus. (Job 38:31-33; Psalm 104:5) Rayog ni ngad torgad nga daken urngin bug e thin ni ma yib u l’ugun Jehovah; tin ma yog Got e “ba mudugil ni ra yib angin” ni nge lebug e tin nib m’agan’ ngay.—Isaiah 55:8-11.
4. Mang e ma rin’ e t’ufeg ko Thin rok Got ko pi tapigpig rok ni ma yib e gafgow ngorad?
4 Fare psalmist e ra ‘yim’ ni bochan e gafgow nib ngak ni faan ma nga de adag e Motochiyel rok Got.’ (Psalm 119:92) Gathi girdi’ nu bang e ke gafgownag; ya yad e girdi’ nu Israel ni ma th’ab e motochiyel ni ka ra fanenikayed. (Levitikus 19:17) Machane de kireban’ ni bochan e re n’ey, ya bochan nib t’uf rok e motochiyel rok Got ni ma ayuwegey. U nap’an ni immoy Paul u Korinth, me “magawon u fithik’ e piin ni yad be dake yad e walag,’ ni sana ba muun ngay e pi apostal ni yad ma yog ni sororad” ni yad be gay e n’en ni ngan togopuluw nag ngak. (2 Korinth 11:5, 12-14, 26) Machane, ke par Paul nib mudugil nbochan ni baadag e Thin rok Got. Bochan e gad baadag e Thin rok Jehovah, ma gad be fol riy ma ba t’uf walagdad rodad. (1 John 3:15) Mada’ko fanenikan ko fayleng e dabi k’aringdad ni ngad paged talin reb e fonow rok Got. Gad be rin e tin nib m’agan’ ngay u fithik’ e t’ufeg u taabang ngak pi walagdad ko ngiyal’ ni gad be sap nga m’on ko pigpig ku Jehovah ni manemus.—Psalm 119:93.
5. Uw rogon ni gay Asa ni Pilung Jehovah?
5 Ngad daged e pigpig rodad ku Jehovah, e ngad meybilgad nge lungudad: “Ba milfag ngom. Mu ayuwegeg, bochan ni gu be gay e pi motochiyel rom.” (Psalm 119:93) Asa ni Pilung e gay Got me chuweg e piin kar paged e michan’ rorad u lan yu Judah. Nap’an reb e muulung nib ga’ ko bin 15 e duw u nap’an ni ke pilung Asa ko duw (963 B.C.E.), piyu Judah “e ra micheged ban’en ni ngara gayed Jehovah.” Me “pag Got ir ngar pirieged” me par ni “be pi’ e toffan ngorad ni gubin ngiyal’.” (2 Kronikles 15:10-15) Biney e kanawo’ e thingari pi’ e athamgil nga laniyan’ e piin ni kar maloggad ko ulung ko Kristiano ni kur gayed Got. Ra tow’athnag me ayuweg e piin kar sulod bayay kur gelgad kar chaggad ko ulung rok.
6. Mang ngongol e ra ayuwegdad ko n’en ni ma kirebnagdad ko tirok Got ban’en?
6 Thin rok Jehovah e ma pi e gonop ni rayog ni nge ayuwegdad ko magawon ko tirok Got ban’en. (Psalm 119:97-104) Motochiyel rok Got e ma llowan’nagdad ngak e piin toogor rodad. Ra ud folgad ko pi n’en ni be puguran ma ra pi’ e tamilangan’ ngodad ma gad ra ‘fol ko motochiyel rok ma rayog ni ngad ngongolgad nib gel e tamilang rodad ngak e piin kar pumoongad.’ (Psalm 119:98-100) Faanra thin rok Jehovah e ba ‘sumunguy u lan e goy u l’ugundad’ ma ba athib u l’ugundad ma gad ra fanenikan “urngin e ngongol nib kireb.” (Psalm 119:103, 104) Re n’ey e ma ayuwegdad ko n’en ni ma kirebnagdad ko tirok Got ban’en u nap’an ni gad ra mada’nag e girdi’ nib tolangan’, ma rib damumuw, ni girdi’ ni dar nanged Got ko tin tomur ney e rran.—2 Timothy 3:1-5.
Ba Magal ni Be Pow’iydad
7, 8. Faanra nguuda rin’ed e n’en ni bay ko Psalm 119:105, ma mang e ba t’uf ni ngad rin’ed?
7 Thin rok Got e gubin ngiyal’ ni rayog ni ngan pagan’uy ngay. (Psalm 119:105-112) Demtrug ko gadad e piin Kristiano ni kan dugliydad ara gadad “yugu boch e saf,” ma gadad ma yog e: “Thin rom e ba magal ni be pow’iyeg, me ir e tamilang ko kanawo’ ni gu be yan riy.” (John 10:16; Psalm 119:105) Thin rok Got e bod ba magal ni be gal’ e kanawo’ rodad, ya nge dabda dolgad ngada mulgad ko tirok Got ban’en. (Proverbs 6:23) Machane, thingari bagadad me pag e thin rok Jehovah nge mang magal ni be powiy’.
8 Ba t’uf ni nge mudugil lanin’dad ni bod facha’ ni yoloy e Psalm ni 119. Ke dugliy u laniyan’ ni dabi palog ko Thin rok Got. “Bay gu tay nga tagil’ e tin ni ku gog ni nguug fol ko pi fonow rom [Jehovah] nrib mat’aw.” (Psalm 119:106) Thingari dab da dariyfannaged e fol Bible nge pi muulung ko Kristiano ni gubin ngiyal’.
9, 10. Uw rogon ma gad nang ni piin kar ognaged yad ngak Jehovah e rayog ‘ni ngar paloggad ko thin rok,’ ma uw rogon ni rayog ni ngan pilo’ ko re n’eney?
9 Fare psalmist e ‘de palog ko Thin rok Got,’ machane binem e rayog ni buch rok be’ ni ke ognag ir ngak Jehovah. (Psalm 119:110) Solomon ni Pilung e palog ko Thin rok Got, ni yugu aram rogon ni ir be’ ko fare nam ni kan ognag ngak Jehovah maku ur ngongolgad nib puluw ko gonop ni pi’ Got. “Mus ngak ma pi ppin rok ni yad piyu biyang kar k’aringed nge denen” ni ra towasariyed nge liyor ko pi got ni googsur.—Nehemiah 13:26; 1 Kings 11:1-6.
10 “Faen nta ma li’ girdi’,” Satan, boor e wup e ke ngongliy. (Psalm 91:3) Ni bod rogon, be’ ni ki i pigpig ku Got ni sana ra guy rogon ni nge k’aringdad ngad paloggad u kanawoen e thin riyul’ nga da uned ngak e piin ni kar paged e tin riyul’. U fithik’ e pi Kristiano u Thyatira, e immoy fare “pin ni Jezebel,” ni sana ba ulung i ppin ni yad be fil ngak boch e girdi’ ni nga un liyor ko liyos mu uni ngongol ni puwlag. Dabun Jesus e tinem e kireb, maku arogodad. (Revelation. 2:18-22; Jude 3, 4) Ere ba t’uf ni ngad yibiliyed e ayuw rok Jehovah ni dabda paged e thin rok ma ngada pared ko thin riyul’.—Psalm 119:111, 112.
Kan Ayuweg ko Thin Rok Got
11. Rogon ni ba’ ko Psalm 119:119, uw rogon ni ma lemnag Got e piin ni kireb?
11 Faanra dabda paloggad ko pi motochiyel rok ma ra ayuwegdad Got. (Psalm 119:113-120) Dubdad e “piin ma maruwaran’rad,” ni bod ni dabun Jesus e piin yad mathilin ni yad ma yog ni yad e Kristiano e chiney. (Psalm 119:113; Revelation 3:16) Bochan ni gad ma pigpig ngak Jehovah u polo’ gum’irchadad ma ‘ir e manaf rodad’ ma ra ayuwegdad. Ra ‘tharbog e piin yad ma palog ko pi motochiyel rok’ ni bochan ni kar uned ko sasalap nge tin nderiyul’. (Psalm 119:114, 117, 118; Proverbs 3:32) Ma lemnag e piin nib kireb nem ni bod e “wuth ni ba alit”—tin ba alit e yima chuweg u fithik’ tin baga’ fan e wasay ni bod rogon e silver nge gol. (Psalm 119:119; Proverbs 17:3) Gubin ngiyal’ ni thingar ud daged e t’ufeg ko pi puguran rok Got, ya ba mudugil ni dubdad ni ngada uned ko piin nib kireb ngan gotheydad.
12. Mang fan ni baga’ fan madgun Jehovah?
12 ”Kug rus nib gel ngom [Jehovah] makug dada’,” rogon ni yog fare psalmist. (Psalm 119:120) Marus rodad nib gel ngak Got, ni gad be pilo’ ko tin dabun, e baga’ fan ni faanra nge ayuwegdad ni gadad e pi tapigpig rok. Madgun Jehovah e k’aring Job nge par e yafas rok nib mat’aw. (Job 1:1; 23:15) Madgun Got e rayog ni nge ta’dad u reb e kanawo’ ni baadag Got ni demtrug ko mang e n’en ni thingarda k’adan’gad riy. Yugu aram rogon, ma thingar ni meybil nib gel u fithik’ e michan’ me yog ni ngan k’adan’.—James 5:15.
Meybil u Fithik’ e Michan’
13-15. (a) Mang fan ni mich u wan’dad ni meybil rodad e ra fulweg taban? (b) Mang e ra buch ni faanra dabda nanged e n’en ni nga dogned ko meybil rodad? (c) Mu weliy rogon ni Psalm 119:121-128 e ba’ rogon ko magawon rodad ni ‘dabda nanged rogon i weliy’ ko meybil rodad.
13 Rayog ni ngad pagan’dad ni gad ra meybil ma ra fulweg Got taban. (Psalm 119:121-128) Ni bod rogon fare psalmist, mich u wan’dad ni yira fulweg taban e meybil rodad. Mang fan? Ya bochan ni kab t’uf rodad e pi motochiyel rok Got “ko gol, ni ki mada’ ko gol ni kan biechnag.” Maku reb, ‘gad ma lemnag ni urngin e tin ni ke yog Got u rogon urngin ban’en e ba mat’aw.’—Psalm 119:127, 128.
14 Jehovah e ma rungaag e wenig rodad ni bochan ni gadad ma meybil u fithik’ e michan’ maku gadad ma fol ko thin ni ma yog. (Psalm 65:2) Machane u rogon ni faanra yu ngiyal’ ma gad pirieg e magawon me wagey lanin’dad ma dabkuda nanged e n’en ni nga dogned ko meybil rodad? Ma aram fare “kan ni thothup e ir e ma weliy ngak Got e n’en ni gadad be wenignag nrogon ndabiyog i weliy ko thin.” (Roma 8:26, 27) Yu ngiyal’ i n’em, e ma motoyil Got ko meybil ni ba’ ko Thin rok ni bod e meybil nib puluw ko tin ni ke t’uf rodad.
15 Fare Bible e ba sug ko meybil nge lem nra m’ag ko ‘tin dabiyog i weliy e thin rodad.’ Ni bod rogon, ko Psalm 119:121-128. Rogon e pi n’en ni yibe weliy u roy e sana ra puluw nga rarogodad. Faanra gadad be rus ni rin sasalap ngodad, ma rayog ni ngada ninged e ayuw rok Got ni bod rogon ni rin’ fare psalmist. (Verses 121-123) Susunna rib ba t’uf ni ngada dugliyed ban’en nib mo’maw’. Ma rayog ni ngada meybilgad nge ayuwegdad e kan ni thothup rok Jehovah nge yib ngan’dad ma gad rin’ e pi puguran rok. (Verses 124, 125) Aram rogon ni gadad ba ‘fanenikan urngin e kanawo’ nde riyul’,’ ma ra t’uf rodad ni ngada ninged ku Got ni nge ayuwegdad ni dabda paged e skeng nge gel ngodad ngad th’abed e motochiyel rok. (Verses 126-128) Faanra ud bieged e Bible ni gubin e rran, ma pi thin nem ni ra ayuwegdad e ra yib ngan’dad u nap’an ni gad ra meybil nib gel ngak Jehovah.
Kan Ayuwegey ni Bochan e Pi Puguran Rok Jehovah
16, 17. (a) Mang fan ni ba t’uf rodad e pi puguran rok Got, ma u rogon ni ngauda lemnaged? (b) Uw rogon ni ra sap boch e girdi’ ngodad, ma mang e n’en ni rib ga’ fan?
16 Faanra gad baadag ni nge motoyil Got ko meybil rodad ma ngad fel’gad u wan’ Got, ma thingarda folgad ko pi puguran rok Got. (Psalm 119:129-136) Bochan gadad ma pagtalin ban’en, ma ba t’uf rodad e pi puguran rok Jehovah nib manigil ni ma sulweg e fonow rok nge pi motochiyel rok nga lanin’dad. Riyul’, ni gad ba felfelan’ ko thin riyul’ ni be wereg e tin biech e tamilangan’ ko thin rok Got. (Psalm 119:129, 130) Ma gad be pining e magar ngak Jehovah ni be “runguydad’’ ni kad felgad u wan’, nyugu aram rogon ‘lu’ ni be map’ u owchedad ni bochan boch e girdi’ e yad be th’ab e motochiyel rok.—Psalm 119:135, 136; Numbers 6:25.
17 Mich u wan’dad ni ra ud pared ni gad ba fel’ u wan’ Got ni faanra ud folgad ko pi puguran rok nib mat’aw. (Psalm 119:137-144) Bochan ni gadad e pi tapigpig rok Jehovah, ma kada nanged ni mat’aw ni nga i puguran e pi puguran rok nib mat’aw ngodad me ta’ ni bogi motochiyel ni thingari ud folgad riy. (Psalm 119:138) Bochan ni i fol fare psalmist ko pi motochiyel rok Got, e re mang fan ni gaar: “I gag e dariy rogog ma dariy fag u wan’uy”? (Psalm 119:141) Ba dake, be yip’ fan rogon ni ma lemnag e pi toogor rok. Faanra ud pared ni gad mat’aw, ma boch e girdi’ e ra dabuy dakendad. Machane, e n’en nib ga’ fan e Jehovah ni nga i sap ngodad ni gadad ba fel’ u wan’ ya gad be fol ko pi puguran rok nib mat’aw.
Pagan’ Ma Ba Gapas
18, 19. Mang angin ni ra yib ni faan gad ra fol ko pi puguran rok Got?
18 Raud folgad ko pi puguran rok Got ma ra ta’dad ni gadad ba chuchugar ngak. (Psalm 119:145-152) Bochan ni gad ma tiyan’dad ko pi puguran rok Jehovah, ma puf rogodad ni ngada nonad ngak u polo’ u gum’irchadad, ma rayog ni ngada lemnaged ni ra motoyil. Rayog ni ngada odgad ni “kakadabul” ma gadad ning e ayuw. Rib fel’ e ngiyal’ nem ni ngan meybil! (Psalm 119:145-147) Got e kub chugur ngodad ni bochan ni gadad ma pilo’ ko ngongol nib kireb ma gad ma lemnag nib riyul’ e thin rok, ni bod rogon ni i rin’ Jesus. (Psalm 119:150, 151; John 17:17) Tha’ u thildad Jehovah e be ayuwegdad u lan e re fayleng ney ni boor e magawon riy, ma ra ayuwegdad u nap’an fare mahl rok nib gel ko Armageddon.—Revelation 7:9, 14; 16:13-16.
19 Bochan e ta’ fan rodad ni rib gel ko thin rok Got, ma gad be felfelan’ ko bin riyul’ e pagan’. (Psalm 119:153-160) De taareb rogon ko piin nib kireb, ‘daworda paged e pi puguran rok Jehovah.’ Ba t’uf e motochiyel rok Got rodad ma arfan nib pagan’dad u tan e t’ufeg rok nib yul’yul’. (Psalm 119:157-159) Pi n’en ni ma puguran Jehovah ngodad e ma k’aring ni nge yib ngan’dad e n’en ni baadag ni ngada rin’ed u nap’an ni ra yib reb e magawon ngodad. Maku, motochiyel rok Got, e aram e thin ni ma pow’iyey, ma gad manang ni en ni ke Sunmiydad e bay mat’awun ni nge pow’iydad. Gad manang ‘ni Thin rok Got e ba riyul’’ ma gad manang ndabiyog ni ngada gagiyegniged i yif aydad, ma gad baadag ni ngad folgad ko fonow rok.—Psalm 119:160; Jeremiah 10:23.
20. Mang fan ni bay e “gapas nib gel rodad”?
20 T’ufeg rodad ko pi motochiyel rok Jehovah e ke yibnag ngodad e gapas. (Psalm 119:161-168) Togopuluw e dabi chuwegdad ko gapas rok Got ni dabiyog ni ngan taarebnag nge ban’en. (Filippi 4:6, 7) Ri gad be ta’ fan nib gel e pi motochiyel rok Jehovah gadad be pining e sorok ngak ni “gubin ngiyal’.” (Psalm 119:161-164) “Gapas e fan ngak e piin nib t’uf e motochiyel rom rorad,” aray rogon ni yon’ fare psalmist ntang, “ma dariy ban’en ni ra warnag e michan’ rorad.” (Psalm 119:165) Faanra bagadad ma ma t’ufeg ma ma fol ko motochiyel rok Jehovah, ma dabi war e michan’ rodad ko n’en ni ra rin’ be’ ara yugu boch ban’en.
21. Mang e Thin nu Bible ni be dag ni susun ni dabi war e michan’ rodad ni faanra ra sum e magawon u lan e ulung?
21 Boor e girdi’ ni ba’ u lan e Bible e dar paged ban’en nge i warnag e michan’ rorad. Ni bod rogon, Gaius ni Kristiano ni de war e michan’ rok me ‘i par nib yul’yul’ dariy fan e ngongol rok Diotrephes nib kireb. (3 John 1-3, 9, 10) I fonownag Paul fa gali ppin ni Kristiano ni Euodia nge Sintike “ni nge taareb lanin’row nga ur pirew u fithik’ Somol,” ya bochan e magawon ni ke yib nga thilrow. Ba tamilang, kan ayuweg e magawon rorow, ma kar ululgow ko pigpig u fithik’ e yul’yul’ ngak Jehovah. (Filippi 4:2, 3) Ere dabi war e michan’ rodad u nap’an nra sum boch e magawon u lan e ulung. Nguuda tiyedan’dad ngad folgad ko pi motochiyel rok Jehovah, ma gad be lemnag ni ‘urngin e pi kanawo’ rodad e bay u p’eowchen.’ (Psalm 119:168; Proverbs 15:3) Ma aram e dariy ban’en ni ra chuweg e “gapas nib gel” rodad.
22. (a) Faan gad ra fol ku Got, ma mang taw’ath e rayog ni nge yog ngodad? (b) Susun uw rogon u wan’dad boch e girdi’ ni kar digeyed e ulung ko Kristiano?
22 Faanra nguuda folgad rok Jehovah ni gubin ngiyal’, ma rayog ni ngauda pininged e sorok ngak. (Psalms 119:169-176) Gad ra par ni ngauda puluwnaged e yafas rodad ko motochiyel rok Got, e gathi kemus ni gad ra pagan’ ko tirok Got ya ‘nguuda pininged e sorok ngak Got u dap’e lugundad.’ (Psalms 119:169-171, 174) Ireray e taw’ath nth’abi ga’ nrayog ni nge yog ngodad e ngiyal’ ney ni tin tomren e rran. Faen ni psalmist e baadag ni nga i par nib fas ni nge pining e sorok ngak Jehovah, machane u boch e kanawo’ ni dan weliy, ‘ke sor nga bang ni bod ba saf ni ke malog.’ (Psalm 119:175, 176) Boch e girdi’ ni kar paloggad ko ulung ko Kristiano e sana kab t’uf Got rorad ma sana ka yad baadag ni ngara pininged e sorok ngak. Ere ngada ayuweged yad nrogon ni rayog rodad nge yog ni ra pirieged e pagan’ ko tirok Got biyay me yog ni ra pininged e sorok ngak Jehovah u fithik e felfelan’ ni yad be un ko girdi’ rok.—Hebrews 13:15; 1 Peter 5:6, 7.
Tamilang nib Mudugil ni Fan ko Kanawo’ Rodad
23, 24. Mang ayuw ni kam fek ko Psalm 119?
23 Psalm 119 e rayog ni nge ayuwegdad u boor e kanawo’. Reb riy, e ra ayuwegdad ni ngarda pagedan’dad ngak Got, ya be dag ni piin ni “be fol ko motochiyel rok Jehovah” e yad ba felfelan’. (Psalms 119:1) Faen ni psalmist e ke puguran ngodad ni ‘Thin rok Got e tin riyul’.’ (Psalms 119:160) Ba mudugil nra gelnag e re n’ey e tayfan rodad ko Thin rok Got ni polo’. Ngan fal’eg i lemnag fare Psalm 119 e susun ni ra k’aringdad ni ngada filed e Thin nu Bible u fithik’ e pasig. Faen ni psalmist e ke wenignag ngak Got ni boor yay ni gaar: “Mu fil ngog e motochiyel rom.” (Psalms 119:12, 68, 135) Miki wenignag ngak Got ni gaar: “Mu fil ngog rogon e tin nib fel’, llowan’ nge tamilangan’, ya kug maruweliy e michan’ rog ko motochiyel rom.” (Psalms 119:66) Thingarda meybilgad ni aram rogon.
24 Thin rok Got e ra ayuweg e girdi’ ni nge fel’ thilrad Jehovah. Faen ni psalmist e boor yay ni ke yog ni ir e tapigpig ku Got. Tin riyul’ riy, i non ngak Jehovah ni be fanay e thin ni ma k’aring e runguy: “Gag e tapipig rom” (Psalms 119:17, 65, 94, 122, 125; Roma 14:8) Rib gel e taw’ath ko be’ ni be pigpig ma be pining e sorok ngak Jehovah ni ir bagayad e Pi Mich rok! (Psalms 119:7) Gur, ga be pigpig ku Got u fithik’ e felfelan’ ni ba tamachib ko Gil’ilungun? Faanra arrogon, rayog ni nge mudugil lanin’um ni ra ulul Jehovah i ayuwegnem me taw’athnagem ko re maruwel ney ni faanra ga be pagan’ ko thin rok ma ngam pag ni nge gal ramaen e kanawo’ rom.
Uw Rogon ni Ngam Pi’ e Fulweg?
• Mang fan ni susun ni ngada adaged e thin rok Got?
• Uw rogon ni ke ayuwegdad e thin rok Got?
• Mang boch e kanawo’ ni ke ayuwegdad e puguran rok Jehovah
• Mang fan ni girdi’ rok Jehovah e ba pagan’ ma ba gapas?
[Picture on page 27]
Thin rok Got e ir i yib e thin riyul’ riy
[Picture on page 28]
Faanra ba t’uf rodad e puguran rok Jehovah, ma dabi ta’ ni gadad bod e “wuth nib alit”
[Pictures on page 29]
Faanra ngada bieged e Bible ni gubin e rran, thin riy nib fel’ e rayog ni nge yib ngan’dad u nap’an ni gad be meybil