Lem nib Thilthil ni Fan ko Maruwel

“Ngan maruwel​—ngan maruwel! Ri ba gel e felfelan’ riy ni gad manang ni ka bay boch ban’en nib fel’ ni ngad maruweliyed.”​—Katherine Mansfield, author (1888-1923).

LEM ROM ni fan ko maruwel e ba taareb rogon ko thin ni yog Katherine Mansfield? Uw rogon e maruwel u wan’um? Gur, ga ma lemnag yu ngiyal’ ni maruwel e aram e n’en ni dariy e felfelan’ riy ni ngam k’adan’um riy u m’on ni ngam taw ko rorran ni rayog ni ngam toffan ni bod e Sabado ara Madenom? Ara maruwel rom e aram ban’en ni ke mecham ngom ni ngu um rin’ ma ri ga baadag?

Ma oren e girdi’, e ngiyal’ ni yad ba od e yugu yad be maruwel. Maruwel e rayog ni nge duguliy rarogon e yafas rodad nge gin’en ni gad ma par riy. Nap’an ni ka yib pagel nge mada’ ko ngiyal’ ni kan tal ko maruwel, e boor e girdi’ ni kar pirieged ni maruwel e ban’en ni ma gagiyegnag e yafas rorad. Boch i gadad e kab felfelan’ ko yafas rok ni bochan e maruwel. Ma boch e girdi’ e kar pirieged feni ga’ fan e maruwel rorad ni bochan e salpiy ni ma yib ngorad ara gilbuguwan, ma yugu boch e girdi’ e ma lemnag ni maruwel e kemus ni ban’en ni ngan rin’ nbochan e bay e tayim riy ara kemus ni yibe adbey e tayim.

Boch e girdi’ e ma maruwel ni fan e nge par nib fas ma boch e girdi’ e ke ta’ ni yafas rorad e fan ko maruwel; ma boch e ma yim’ u tabon e maruwel ara bochan e maruwel. Rogon ni yog e United Nations, maruwel e ma k’aring e amith nge yam’ ni kab gel ko “mahl nge drug nge alkul ni ra ngan chagiy nga taabang.” Fare Guardian newspaper nu London e be weliy murung’agen e re n’ey ni gaar: “Boor ko l’agruw milyon e girdi’ ni ma yim’ ni bochan e maadad nib tomgin ara m’ar ni ba l’ag rogon ko maruwel u gubin e duw. . . . Gubin ngiyal’ ni ma par be’ ko gin ni boor fiyath riy, nge chemical, nge lingan ban’en ni baga’ nge radiation [ma] pi n’ey e ma k’aring e m’ar ni cancer, nge m’ar ko gum’ircha’ nge stroke.” Fapi bitir ni kan pi’ e maruwel ngorad nge ngan towasariy be’ ni nge un ko maruwel e l’agruw ban’en ni be dag feni gel e kireb ni bay ko maruwel e chiney.

Maku reb, bay ban’en ni ke yog Steven Berglas ni psychologist e “supernova burnout” ngay ni angin nib kireb e ngu un maruwel nrib pag rogon. Be weliy murung’agen be’ ni ta maruwel ni ke yog ngak e liw nib tolang ko maruwel rok ma ke mus ni ke “k’aring e marus ngak, nge mochuch, nge kireban’ ya ke lemnag ni ke aw ko wup ko maruwel, ara kanawoen e maruwel, ni dabkiyog ni nge mil riy ma dabi yib e felfelan’ riy ngak.”

Maruwel nib Elmerin nge Dabkun Tal ko Reb e Maruwel

U lan e fayleng ni boor e girdi’ ni ma maruwel u lan boor e awa, mab t’uf ni ngan nang ko mini’ e girdi’ ni tamaruwel nge mini’ e girdi’ ni workaholic ara dab kuur talgad ko reb e maruwel rorad. Boor e girdi’ ni workaholic e ma lemnag ni tabon e maruwel rorad e ir e gin ni ri bay e pagan’ riy u fithik’ e fayleng ni bay e riya’ riy, ma ma thilthil rarogon; ma girdi’ ni tamaruwel e ma ta’ ni baga’ fan e maruwel ma yu ngiyal’ e ma ayuwegrad ni ngar lebuguyed e n’en ni kan tay ni ngar rin’ed. Piin ni ka nog e workaholic ngorad e yad ma pag boch ban’en ko yafas rorad ni bochan e maruwel ma dakiyog ni ngar tiyan’rad nga boch ban’en ko yafas rorad; ma piin tamaruwel e yad manang ko mang ngiyal’ ni ngar talgad ko computer, ma ngar tiyan’rad nga boch ban’en. Reb riy, e rayog ni ngar talgad ko maruwel rorad ngar uned ko madnom ko mabgol rorad. Piin ni workaholic e yad ma felfelan’ nib gel ko maruwel nib pag rogon; ma piin tamaruwel e danga’.

Fayleng e ngiyal’ ney e ke mo’maw’ ni ngan nang e thil u thilin e piin ni ta maruwel nge piin ni workaholic ya be m’ug nrib fel’ ni ngan maruwel nib pag rogon. Tin baaray ni cell phone, nge boch ban’en ni aram rogon e ra mo’maw’nag ni ngan nang e n’en nib thil u thilin tabon e maruwel nge tabinaw. Ngiyal’ ni yugu demtrug bang ma rayog ni nge mang tabon e maruwel ma urngin e tayim e ke mang ngal’an e maruwel, boch e girdi’ e yad ma maruwel ni ke pag rogon yad be gafgownagrad.

Uw rogon u wan’ boch e girdi’ e lem ni aram rogon nib kireb? Piin ni ma fil murung’agen e girdi’ ara sociologist e kar guyed ni girdi’ ni kar maruwelgad nib pag rogon ma kar mochuchgad nib gel e yad ma fek e pi n’en ni bay rogon ko michan’ rorad nga tabon e maruwel rorad kar chagiyed e tirok Got nge maruwel. I yog fare The San Francisco Examiner ni “tin baaray ni kan chagiy e tirok Got ban’en nge maruwel u taabang e ban’en nrayog ni ngan guy e chiney.”

Murung’agen e Silicon Valley, ni ireray e binaw nu Meriken ni ri yima rin’ e maruwel ko girdien e science riy, e dawori n’uw nap’an ni ka nog ni gaar: “Ke buchuw e karrow ni yima ta’ ko gin ni yima tay e karrow ngay ya bochan boor e girdi’ ni kan talegrad ko maruwel, machane nep’ e ma yoor e karrow ni bochan e fol Bible ni yima tay riy.” Demtrug ko mang fan ni be buch e n’en ni aram rogon, ma boor e girdi’ nu fayleng e chiney ni kar pirieged ni bay ban’en nib fel’ ni ra rin’ e Bible nga rogon e changar rorad ko maruwel, nge fel’ rogon ko par rorad.

Uw rogon ni nge ayuwegdad e Bible me par nib fel’ rogon e changar rodad ko maruwel? Gur, bay e kenggin e motochiyel u Bible ni ra ayuwegdad ma rayog ni ngad pithiged e magawon u tabon e maruwel e ngiyal’ ney nib fel’ rogon? Bin migid e article e ra fulweg e pi deer ney.