Ke M’ay i Turguy ni Ngan Machib Ngak Urngin Mit e Girdi’
“Me ning chilen ngomad ni nggu machibniged [“urngin mit,” NW] e girdi’ fare Thin Nib Fel’ ni yib rok Got.”—ACTS 10:42.
1. Nap’an ni i non Peter ngak Kornelius, mang maruwel e be weliy murung’agen?
FAEN ni ga’ ko salthaw nu Italy e kunuy e girdi’ rok nge pi fager rok nga taabang ni aray e ngiyal’ ni thil rogon ni i ngongol rok Got ngak e girdi’. Re moon nem ni bay madgun Got u wan’ e Kornelius fithingan. Peter ni apostal e ke yog ngorad ni kan ning chilen ngak fapi apostal ni ‘ngar machibniged ngak urngin mit e girdi’’ murung’agen Jesus. Ere ri yib angin e machib ni i tay Peter. Ma girdi’ ni gathi yad piyu Israel e yib gelngin Got ngorad min taufenagrad, me yog e athap ngorad ngar uned ngak Jesus ngar manged boch e pilung u tharmiy. Rib ga’ angin e machib ni i tay Peter ngak urngin mit e girdi’!—Acts 10:22, 34-48.
2. Uw rogon ni gad ra nang ni fare maruwel ni kan ning chilen ngak e gathi kemus ni fan ko fa 12 i apostal?
2 I buch e re n’em ko duw ni 36 C.E. Gonap’an l’agruw e duw u m’on ma faen tatogopuluw ko Kristiano e ke thil e yafos rok. Saul nu Tarsus e be yan nga Damaskus me m’ug Jesus ngak me gaar: “Mu sak’iy ngam man nga lan binaw, ya bay nog ngom u rom e n’en ni ir e thingar mu rin’.” Micheg Jesus ngak Ananias ni Saul e ra machibnag “e piin ni gathi yad piyu Israel nge piin ni pilung, nge ngak e girdi’ nu Israel.” (Mu beeg e Acts 9:3-6, 13-20.) I gaar Ananias ngak Saul: “Fare Got rok pi chitamangidad e ke turguyem . . . yi gur e ngam mang mich rok nga mog ngak urngin e girdi’.” (Acts 22:12-16) U feni ga’ fan u wan’ Paul fare maruwel ni kan pi’ ngak ni nga i machib?
Ke Machibnag Urngin Mit e Girdi’!
3. (a) Mang e ngada tayedan’dad ngay? (b) Mang e ke rin’ e piin piilal nu Efesus u nap’an ni taw e thin rok Paul ngorad, ma mange kanawo’ nib fel’ ni kar daged?
3 Gad ra fil urngin ban’en ni ke rin’ Paul tomur riy e ra pug e tafinay rodad, ma chiney e ngada tayedan’dad ko fare welthin ni pi’ Paul ni gonap’an 56 C.E., rogon ni yog ko Acts guruy ni 20. Ke pi’ Paul e re welthin ney ko ngiyal’ ni ke chuchugur nga tomuren e bin dalip e milekag ni tay ni be machib. Ke og u Miletus, ni aram e gampek u Aegean Sea, kan l’og ko ulung nu Efesus ni nge ayuweg e piin piilal u rom. Efesus e gonap’an 30 e mayel nga orel, machane ba n’uw nap’an ni yima milekag riy ni bochan e ba chichigog e wo’ riy. Rayog ni ngam susunnag feni gel e felfelan’ ni yib ngak e piin piilal nu Efesus u nap’an ni ke taw e thin rok Paul ngorad. (Mu taareb rogonnag ko Proverbs 10:28.) Machane, thingar ra yarmiyed ngar milekaggad nga Miletus. Gur ba t’uf rok boch i yad ni nga yug ra talgad buchuuw ko maruwel nib ngoch nap’an ara ngar ninged e kantin rorad? Boor e Kristiano e ngiyal’ ney ni yad ma rin’ ni aram rogon ni bochan e nge dab ra paged reb i ban’en ko fare muulung rodad ni yima tay ni yu duw.
4. Mang e i rin’ Paul u nap’an fa pi duw ni i par u Efesus?
4 Mang e ga be lemnag ni rin’ Paul u Miletus u lan dalip ara aningeg e rran u m’on ni taw e piin piilal? Ma faan mang e gur ma mange ga ra rin’? (Mu taareb rogonnag ko Acts 17:16, 17.) Dariy e maruwar riy ni i rin’ Paul e pi n’en ni i rin’ u nap’an ni bay u Efesus (ni sogonap’an e duw ni 52-55 C.E.) Bochan e thin rok Paul ngak e piin piilal u Efesus ma kada nanged e re n’ey. Ke weliy murung’agen e machib ni i tay u lan e pi duw nem, nib muun ngay e ngiyal’ ni kafin ni taw nga Efesus. (Mu beeg e Acts 20:18-21.) De rus ko togopluw me gaar: ‘Gimed manang rogon e maruwel ni ug tay u n’umngin nap’an ni gu par romed, ko chirofen ni som’on ni gu taw ko nug nu Asia . . . kug machibnag urngin mit e girdi’. Arrogon, ke turguy ni nge rin’ e tin ke tay Jesus chilen ngak. Uw rogon ni i rin’ e re n’em u Efesus? Reb e i machibnag piyu Jew ko yungi n’en ni yira piriegrad riy. Ke yog Luke nnap’an ni immoy Paul u Efesus ko duw ni 52-55 C.E., ma i ‘pi’ e welthin ni be guy rogon ni nge mich u wan’ e piin ni bay u lan tafen e muulung. Ma fan nde mich u wan’ piyu Jew e bochan e yad ba gelan’ ma aram me pagrad Paul, nge yan i machibnag boch e girdi’ ko fare mach. Me ere i machibnag piyu Jew nge piyu Greek u lan e re mach nib ga’ nem.—Acts 19:1, 8, 9.
5, 6. Mang fan ni de maruwaran’dad nnap’an ni i machib Paul u mit e tabinaw mab muun e piin ndawori michan’rad ngay?
5 Piin ni ke non Paul ngorad u Miletus, e boch i yad e ke bung rogon kar manged piin piilal ni Kristiano. Ke puguran Paul ngorad e n’en ni i rin’ ni gaar: “Dariy ban’en ni gu tel romed ni gomanga ban’en nra ayuwegmed nnap’an ni gu be machibnagmed ma gu be skulnagmed u fithik’ e girdi’ ni yoor ngu lan e tabinaw romed i yan.” Boch e girdi’ e yad be yog ni bochan ni bay Paul u roy e kemus ni nge guy e piin nke michan’rad. Machane gathi aram rogon. Ya re n’ey e be weliy e ‘machib u fithik’ e girdi’ ni yoor ngu lan e tabinaw i yan’ nib muun e piin nde michan’rad ngay.’ Ba tamilang ko bin migid e thin ni yog Paul ni ke machibnag ‘piyu Israel nge piin gathi yad piyu Israel nri ta’ chilen ngorad ni ngar pied keru’rad ko denen ni yad be ngongliy ngar sapgad ngak Got, me mich e Somol rodad ni Jesus u wan’rad.’ Ere ba tamilang ni be machibnag Paul e piin nde michan’rad, ya ba t’uf ni ngar pied keru’rad ko denen rorad nge mich Jesus u wan’rad.—Acts 20:20, 21.
6 Be’ ni boor ban’en ni manang u murung’agen e Bible e baaray e n’en ni yog murung’agen u Acts 20:20 u nap’an nri be fal’eg i fil e pi babyor ko Bible ni som’on e kan yoloy ko thin ni Greek: “Ke gaman dalip e duw Paul u Efesus ni be machibnag gubin e girdi’ u mit e tabinaw (verse 26). Ireray e thin nu Bible ni kan tay chilen ni ngan machib u mit e tabinaw i yan maku arrogon e machib ni yima tay u nap’an e muulung.” Daworda nanged ko riyul’ ni ke yib Paul ko urngin e tabinaw, machane dabun Paul ni nge pag e piin ni piilal u Efesus talin e machib ni i tay nge angin ni yib riy. Yog Luke ni gaar: “Urngin e girdi’ ni ma par u lan e nug nu Asia ni piyu Israel nge piin ni gathi yad piyu Israel, ni rrung’aged e thin rok Somol.” (Acts 19:10) Machane uw rogon ni rung’ag “urngin” e girdi’ nu Asia, ma mang e be dag e re n’ey ko machib ni gad be tay?
7. Uw rogon ni ke yib angin e machib ni i tay Paul ngak e piin gathi Paul e ke machibnagrad?
7 Bochan e machib ni i tay Paul ngak e girdi’ ni yoor ngu mit e tabinaw i yan, ma boor e girdi’ ni rung’ag. Gur gubin e girdi’ ni kar rung’aged e machib e kar pared u Efesus, ma dariy bagayad ni ke yan nga bang ni fan ko fol chuway’? Ara dariy bagayad ni ke yan ko girdi’ rok, ara nge gay bang nib gapas nge par riy? Gathi aram rogon. Boor e girdi’ e ngiyal’ ney ni ka ranod nga bang nbochan e pi n’ey; ma sana ku arrogom. Maku boch e girdi’ e ngiyal’ nem ni kar sulod nga Efesus ni fan ko fafel ara fol chuway’. Nap’an ni yad bay u rom ma sana kar mada’gad Paul ara kar rung’aged e machib ni i tay. Mang e ke buch u nap’an ni kar sulod ko binaw rorad? Piin ni ke mich u wan’rad e thin riyul’ e ku yad be machib. Boch i yad e dawori mich u wan’, machane ku yad be weliy e tin ni kar rung’aged u Efesus. Arfan ni boch e girdi’ rorad, nge buguli yoror, ara girdi’ ni bay rogon ko fol chuway’ e kar rung’aged e thin riyul’, ma boch i yad e sana ke fol riy. (Mu taareb rogonnag ko Mark 5:14.) Mang angin ni be dag e re n’ey ko machib ni kam ta’ ngak urngin mit e girdi’?
8. Uw rogon ni ke rung’ag urngin e girdi’ ko nug nu Asia e thin riyul’?
8 Murung’agen e machib ni i tay ko yay nsom’on u Efesus, me yoloy Paul ni ‘ke mab e kanawo’ ngak nrayog ni nge ngongliy e maruwel ni ba ga’.’ (1 Kor. 16:8, 9) Mang e mab ni ke mab ngak? Bochan ni ke ulul Paul ko machib u Efesus ma angin ni ke yib e ke garer fare thin nib fel’. Mu lemnag dalip e mach nib chugur nga Efesus, ni Kolose, Laodicea, nge Heirapolis. De yan Paul ngaram, machane ke taw fare thin nib fel’ ngay. Ireram e binaw rok Epafras. (Kol. 2:1; 4:12, 13) Gur ke mang Epafras reb e Kristiano nbochan e machib ni i tay Paul u Efesus? Dariy murung’agen u Bible. Machane sana i machibnag Epafras e thin riyul’ ko binaw rok ni er yow Paul. (Kol. 1:7) Maku ke taw fare machib ko pi mach nu Philadelphia, Sardis, nge Thyatira u nap’an fapi duw ni i machib Paul u Efesus.
9. (a) Mang e ri baadag Paul ni nge rin’? (b) Mang e thin nu Bible ni fan ko duw ni 2009?
9 Bochan e re n’ey, ma rib fel’ e thin ni yog Paul u wan’ e piin ni piilal u Efesus ni gaar: “Kug finey ni pogofan rog e dariy rogon ngog, ni fan e nge yog ni gu mu’nag e maruwel ni kan pag fan ngog mu gu mu’nag e maruwel ni Somol Jesus e ke pi’ ngog ni nggu rin’.” Pi thin ney e muun ngay e thin nu Bible ni fan ko duw ni 2009 ni gaar: “Ngan weliy fare thin nib fel’ ngak urngin mit e girdi’.”—Acts 20:24.
Ngan Machibnag Urngin Mit e Girdi’ e Ngiyal’ Ney
10. Uw rogon ma gad nang ni thingar da uned i machibnag urngin mit e girdi’?
10 Fare motochiyel ni “ngan machibnag urngin mit e girdi’” e gathi goo fan ko pi apostal ya kub muun boch e girdi’ ngay. Nap’an i non Jesus ngak pi gachalpen ni gonap’an yad 500 ni kar muulung u Galile, me tay chilen ngorad ni gaar: ‘Mmarod ngak girdien e pi nam u gubin yang ngam pingeged yad ngar manged pi gachalpeg, mi gimed taufenagrad nga fithingan e Chitamangiy nge Fak nge Gelngin got nib thothup, mi gimed fil ngorad rogon ni nguur folgad u gubin e tin ni ku gog ngomed ni nguum rin’ed.’ Re motochiyel nem e fan ngak urngin e tin riyul’ e Kristiano e ngiyal’ ney ya ki gaar Jesus: “Dab mpaged talin ni gubin ngiyal’ ma gu ba’ romed, nge yan i mada’ nga tomren e fayleng.”—Matt. 28:19, 20.
11. Mang e maruwel ko Pi Mich Rok Jehovah ni yima poyrad riy?
11 Piin Kristiano ni yad ba pasig e ri yad be fol ko re motochiyel nem, ni ngar “weliyed fare thin nib fel’ ngak urngin mit e girdi’.” Ba ga’ ni yad ma rin’ e re n’ey ni yad be fol ko thin ni ke yog Paul ngak e piin ni piilal nu Efesus ni ngaur machibgad u mit e tabinaw i yan. Reb e babyor rok David G. Stewart, Jr., ko duw ni 2007 ni murung’agen e maruwel ko missionay ni ba ga’ angin e gaar: “Ri ba ga’ angin e maruwel ni ma tay e Pi Mich Rok Jehovah ni yad ma fil e machib rorad ngak e girdi’ nra ngan taareb rogonnag ko machib ni yima ta’ u lan boch e galesiya. Ya boor e Pi Mich Rok Jehovah ni yad ma weliy ngak e girdi’ murung’agen e michan’ rorad.” Mang angin? “U nap’an ni kug fith boch e girdi’ u l’agruw e tochuch u Eastern Europe, ma kemus ni 2 i yan ko 4 e pasent e girdi’ ni ke yib e missionary ko ‘Mormon’ ngorad. Mab pag 70 e pasent ni ma yib e Pi Mich Rok Jehovah ngorad ni boor yay.”
12. (a) Mang fan ni gad ma sul ko girdi’ ni “boor yay”? (b) Rayog ni ngam weliy murung’agen be’ ni som’on e gathi ri baadag e machib me munmun me thil?
12 Sana ku aram rogon nyugu ma yib e Pi Mich Rok Jehovah ngak e girdi’ ko binaw rom. Sana ku ireray e n’en ni ga ma rin’. U nap’an ni ga ra “mada’nag” e girdi’ ko machib u mit e tabinaw, ma ga ra non ngak urngin mit e girdi’. Sana boch i yad e dabi motoyil nyugu aram rogon ni ke “yoor yay” ni kan sul ngorad. Ma boch i yad e ke motoyil buchuuw u nap’an ni ga ra beeg e Bible ara ga be weliy fan. Machane boch i yad e kam machibnag nib fel’ rogon ma kar folgad ko fare thin. Urngin e pi n’ey e ma buch u nap’an ni ga be “machibnag fare thin fel’ ngak urngin mit e girdi’.” Sana kam nang, ni boor e girdi’ ni kan sul ngorad ni “boor yay” ma gathi ri yad baadag, me munmun mi yad thil. Sana bay ban’en ni ke buch rorad, ara be’ nib t’uf rorad, ni ireray e n’en ni ke k’aringrad ngar adaged e tin riyul’. Ma chiney e kar manged pi walagdad. Ere, dab mu tal, nyugu aram rogon ndawor mu pirieg boch e girdi’ ni baadag e machib. Gad manang ni gathi gubin e girdi’ ma ra adag e tin riyul’. Machane baadag Got ni ngad ululgad i machibnag gubin mit e girdi’ ni gad ba pasig.
Daworda Nanged Angin
13. Uw rogon ni ma yib angin e machib ni gad ma ta’ ndad nanged?
13 Ke yib angin e machib ni i tay Paul ni gathi ke mus ni piin ni ir e ke ayuwegrad kar manged Kristiano; ya ku arrogodad. Gad ma athamgil ni ngad uned ko machib u mit e tabinaw i yan, ni ngad machibniged boor e girdi’. Gad ma machibnag fare thin nib fel’ ngak e piin buguli yoror, nge piin ni gad ma maruwel, nge piin ni gad nga skul, nge girdi’ rodad. Gur gad manang angin nra yib? Boch i yad e ra yib angin ngak nib papey. Ma yu ngiyal’, ma fare thin riyul’ ni kan weliy ku be’, e de yib angin nib papey. Yugu aram rogon ni dabi mon’og e girdi’ ni kad machibniged, ma yad be weliy e tin ni kar rung’aged rodad ngak e girdi’ nge rogon e michan’ rodad nge ngongol rodad. Sana bochan e n’en ni ka rogned ma ke rung’ag boch e girdi’ ni baadag e machib ma kar mon’oggad.
14, 15. Machib ni i tay reb e walag, mang angin ni ke yib?
14 Bod rogon e n’en ni buch ku Ryan nge Mandi ni leengin, ni yow ma par u Florida u Meriken. I machibnag Ryan be’ u tabon e maruwel rok. Re moon nem e reb e Hindu, ma baadag rogon ni ma munmad Ryan nge rogon ni ma non. U nap’an ni yow ma sabethin ma ma weliy Ryan murung’agen e fas ko yam’ nge rarogon e piin ni kar m’ad. Reb e nep’ ko pul ni Taareb me fith fare moon Jodi ni leengin ko mang e manang u murung’agen e Pi Mich Rok Jehovah. Ma re pin nem e ba Katolik, me yog ni kemus ni n’en ni manang u murung’agen e Pi Mich e yad “ma machib u mit e tabinaw.” Ere ke yan Jodi i gay ko Internet u computer me pirieg e Web site rodad ni www.watchtower.org. Ma dalip e pul ni i beeg Jodi boch e babyor ko fare Web site nib muun e Bible ngay nge boch e thin ko pi babyor rodad.
15 Munmun, me mada’ Jodi nge Mandi, ni yow l’agruw i nurse. Ke felfelan’ Mandi ni be fulweg boch e deer ku Jodi. Tomur riy, ma kar weliyew boor ban’en u Bible. Ma ke adag Jodi ni nge fil e Bible. De n’uw nap’an me tabab ni nge un ko muulung u Kingdom Hall. Ke un Jodi ko machib u mit e tabinaw ko pul ni Ragag, me taw ko pul ni L’agruw me un ko taufe. Me yoloy ni gaar: “Chiney ni kug nang e tin riyul’ e kari gu felfelan’.”
16. (a) Mang e rin’ fare walag u Florida? (b) Maku mang angin e machib ni gad ma ta’ ngak urngin mit e girdi’?
16 Da i lemnag Ryan ni machib ni i tay ngak be’ e ke yib angin ngak yugu be’ ke un ko tin riyul’. Riyul’ ni ke guy Ryan angin e machib ni i tay ngak “urngin mit e girdi’.” Maku rayog ni machib ni ga ma tay u tabinaw, nge tabon e maruwel, ngu skul, ara machib u fithik’ e sabethin, e ra mang kanawo’ ni nge nang boch e girdi’ e tin riyul’ ni dabmu nang. Sana dabiyog ni ngam nang angin e machib ni ga ma tay ngak urngin mit e girdi’. Bod ni i rin’ Paul ko “nug nu Asia” nde nang angin ni yib riy. (Mu beeg e Acts 23:11; 28:23.) Machane rib ga’ fan ni nguum rin’ ni aram rogon!
17. Mang e kam dugliy ni ngam rin’ ko duw ni 2009?
17 Ra taw ko duw ni 2009, ma ngad tedan’dad ko maruwel rodad ngaud machibgad u mit e tabinaw nge yugu boch e kanawo’. Faanra aram rogon, ma rayog ni ngad boded Paul faani gaar: “Kug finey ni pogofan rog e dariy rogon ngog, ni fan e nge yog ni gu mu’nag e maruwel ni kan pag fan ngog mu gu mu’nag e maruwel ni Somol Jesus e ke pi’ ngog ni nggu rin’, ni aram e nggu weliy ngan nang e Thin Nib Fel’.”
Uw Rogon ni Ga Ra Fulweg?
• Uw rogon ni i machibnag apostal Peter nge Paul nge yugu boch e girdi’ urngin mit e girdi’ ko bin som’on e chibog?
• Mang fan ni yu ngiyal’ e dabda nanged angin e machib ni gad ma tay?
• Mang e thin nu Bible ko duw ni 2009, ma mang fan ni ga be lemnag nib puluw?
[Blurb on page 30]
Thin nu Bible ko duw ni 2009 e: “Ngan weliy fare thin nib fel’ ngak urngin mit e girdi’.”—Acts 20:24.
[Picture on page 29]
Piin piilal u Efesus e kar nanged ni ma machib Paul u mit e tabinaw