Ki Mannyè Ladjè Ka Afèkté Nou Tout?
“Jòdi jou, latè-a ni pli ladjè èk vyolans pasé sa i té ni dépi Dézyènm Gwo Ladjè-a. Anfen, dé bilyon «2,000,000,000» moun ka wèsté an plas ki afèkté pa ladjè—ki sé gwo ladjè ki sé ti ladjè.”
United Nations Deputy Secretary-General Amina J. Mohammed, 26 Janvyé, 2023.
Ladjè sa pété sibitman an plas moun pa té kay janmen kwè ki té kay ni ladjè. Bon, menm si moun pa ka wèsté koté ki ni ladjè, yo ka twapé afèkté annékòz di ladjè. Plis toujou, apwé ladjè-a doubout, moun pé kontiné santi éfé-a pou an chay tan. Annou konsidiwé détwa ègzanp:
Ladjè ka annékòz lafen. Ògannizasyon-an yo ka kwiyé World Food Programme di: “Ladjè sé pli gwo wézon-an la ni lafen. Wi, anpil moun pa ni asé manjé paski plas-la yo ka viv-la ni ladjè èk an chay vyolans.”
Ladjè ka annékòz pwòblenm santé. Lè i sanm ladjè kay pété adan on péyi, sé moun-lan ki ka wété la ka ni tjè antjèt, épi yo kay anba an chay strès. Osi byen, moun ki ka wété an plas-la ladjè-a pété-a, pé twapé blésé, èben sa pé afèkté sèvèl yo. Épi byen souvan i difisil pou yo twapé èd hòd dòktè.
Ladjè ka fosé moun pou kouwi kité kay yo. Ògannizasyon-an yo ka kwiyé United Nations High Commissioner for Refugees di: “An bout mwa Sèptanm lanné 2023, ladjè annékòz pli pasé yonn san katòz milyon «114,000,000» moun pou kouwi kité kay yo.”
Ladjè ka annékòz pwòblenm lajan. Byen souvan, ladjè ka annékòz moun pou èspéyansé pwòblenm lajan. Pou ègzanp, la pé pa ni asé twavay èk bagay kay vini pli chè. Osi, moun pé soufè lè gouvèdman pwan lajan péyi-a pou sipòté ladjè pito yo sèvi’y pou bagay tèl kon èdikasyon èk bagay sé lopital-la bizwen pou otjipé moun. Épi apwé on ladjè bout, i ka kouté péyi-a an chay lajan pou wanjé sé donmaj-la ladjè-a té annékòz.
Ladjè ka détwi latè-a. Moun ka soufè lè yo détwi latè-a. Pou ègzanp, lè yo pwézonnen glo-a, lézè-a, èben tè-a, sa ka annékòz diféwan kalité maladi. Èk jik apwé ladjè-a fini, sé bonm-lan yo kité dèyè sa blésé èben tjwé moun.
San dout, ladjè ka détwi an chay bagay èk i ka kouté an chay lajan.