Mifwaile Nshi Isonde Lyapangilwe?
Kuli cipusho ico mulingile ukulangulukapo: Bushe planeti wesu uwayemba wapangilwe kuli Kabumba wa mano uwakwatila isonde na bantu bekalamo imifwaile? Ukwasuke ci cipusho bwino bwino kuti kwamwaafwa ukwishiba fintu cikaba ku ntanshi kuli planeti wesu.
BASAYANTISITI abengi abasambilila sana pa lwa fya mu muulu ne sonde lyesu balimona ubushininkisho ubulangililo kuti Kabumba e ko aba, no kuti Lesa e wapangile fintu fyonse. Langulukeni ifyalandilepo sayantisiti umo:
Profesa Paul Davies alemba mu citabo cakwe ica The Mind of God (Umuntontonkanya wa kwa Lesa) ukuti: “Ukubako kwa myulu yabamo muyano, iyaikatana bwino, iyabamo ifintu fyashangila, ifyateyanishiwa, ifyapikana kufwaya umusango wa mafunde ayaibela ne mibele.”
Pa numa ya kulondolola ifya “mankumanya” ifingi ifyo abasambilila amafunde ya bubumbo aya fya muulu na fintu basayantisiti bambi bamona, Profesa Davies alundapo kuti: “Ukubika ifya mankumanya capamo kupeela ubushininkisho bwabula no kutwishika ukuti ubumi bwashintilila ukwabula no kushako pa mafunde ya mu bubumbo. Ubumi bwashintilila na pa fintu ifya mankumanya ifyaba mu fipendo ifyo ububumbo bwasala mu kufina kwa fintu, amaka no bukose, na fimbipo. . . . Tutile, twali ni fwe Lesa, kabili twasalile ifipendo fya kusata fye ku mutwe, ukupitila mu kusumba amabatani ya kusumbilako, kuti twasango kuti mupepi na mabatani yonse kuti yalengo kuti kwibo bumi mu bubumbo fye bonse. Mu mibele imo cipalile kwati amabatani ayalekanalekana yafwile ukuyasumba bwino bwino pa kuti mube icipeema mu bubumbo. . . . Apo no kwaluka fye kunono mu nshila ifintu fyabelamo napamo kuti kwalenga ukuti kwiba ububumbo, cili icine cine icishinka icakatama nga nshi.”
Ku bengi, uku kufwailisha kulepilibule fyo isonde lyesu, ukusanshako no bubumbo bonse, fyapangilwe na Kabumba wa mifwaile. Nge fyo cili, tulekabila ukwishiba umulandu apangile sonde pa kubala fye. Kabili tulekabila ukwishiba imifwaile akwatile sonde, nga ca kuti kuti twaishiba. Ilyo tulefwayo kwishibe ci kuliko icintu cimo iceni iciisako. Te mulandu no kufula kwa bumukanalesa, abantu abengi balisumina muli Kabumba wa mano. Amacalici ayengi mu Kristendomu ni pa kanwa fye balanda pa lwa kwa Lesa Wa maka yonse kabili Kabumba wa myulu yesu. Nalyo line, te lingi iyi mipepele ilanda no kucetekela kabili no kushininwa pa lwa mifwaile Lesa akwatila isonde ku ntanshi.
Cinshi Baibolo Isosa?
Ca mano kumona mu ntulo ya fyebo iyo abengi basuminamo nge yafuma kuli Kabumba. Iyo ntulo ni Baibolo. Cimo ica fishinka fyayangukisha kabili ifyacilapo kumfwika ukukuma ku fyo cikaba kwi sonde lyesu ku ntanshi cisangwa pali Lukala Milandu 1:4. Tubelengo kuti: “Inkulo imo ileya ne nkulo imbi ileisa, lelo icalo caiminina [“isonde lyaiminina,” NW] umuyayaya.” (Lukala Milandu 1:4) Baibolo taipita na mu mbali ilyo ilelondolola umulandu Yehova Lesa apangile sonde. Na kabili ilangililo kuti abikile sonde pa cifulo calinga mu bubumbo kabili ne ntamfu yalinga ukutaluka ku kasuba pa kutungilila ubumi pe sonde. Lesa Wa maka yonse apuutilemo kasesema wa pa kale Esaya ukulemba ukuti: “E fyo asosa Yehova, Kalenga wa myulu, wene ni Lesa uwabumbile icalo [“isonde,” NW] no kucicita, wene e wacipampamike, tacilengele cimfulumfulu, acibumbile ku kwikalwamo.”—Esaya 45:18.
Lelo nga pa lwa fintu abantunse bapanga ku kulofya ica mweo conse pe sonde? Mu mano yakwe ayashingalinganishiwako, Lesa abilisho kuti akanyantukilamo ilyo abantunse tabalaonaule ca mweo conse pali planeti wesu. Moneni ubu busesemo bwa kukoselesha mwi buuku lya kulekelesha mu Baibolo, Ukusokolola. Butila: “Inko shalikalipe, no bukali bwenu nabwisa; yaisa ne nshita ya kupingula abafwa, iya kupeele cilambu ku basha benu bakasesema, na ku ba mushilo abatiine shina lyenu, abanono na bakalamba; kabili iya konaula abaleonaule calo [“sonde,” NW].”—Ukusokolola 11:18.
Yehova alitusokolwela imifwaile akwatile sonde iya pa kutendeka ilyo alipangile, ilyo uusambilila amaplaneti uwaendelepo mu lwelele ukushinguluke sonde alondolwele pamo nge libwe ilyaumo mutengo mu bubumbo. Lesa afwaile isonde ukuba paradise wa mwi sonde lyonse—no kuti abantunse baipakishe ukwikalamo—ukuti abaume na banakashi bekale bonse mu mutende no kwikatana. Alitantike ukuti isonde likesulemo abantunse pa kusuminisha abaupana ba kubalilapo ukufyala abana. Yehova asangwile incende inono iye sonde ukuba paradise pa kuti abaupana ba kubalilapo bengaba ne nsansa no kuipakisha. Ilyo ukufyala kwa ndupwa sha bantunse kwali no kuya kuletwalilila pa myaka iingi ne myanda ya myaka, ibala lya Edene nga lyaile lilekulilako fye ukufikila Ukutendeka 1:28 kwali no kufikilishiwa. Kutila: “Lesa atile kuli bene, Fyaleni, fuleni, kumaneni pe sonde no kupanasha.”
Lintu twamona imibele ya bulanda isonde libelelemo, kumo na bantu ne nama, bushe cilepilibulo kuti imifwaile Lesa akwatile sonde iya pa kutendeka yalifilwa? Nelyo bushe alyalula imifwaile yakwe no kupingulapo ukuleke sonde ukonaulwa nakalya nakalya no kutampa cipya cipya pa mulandu wa cintu twingeta ubuwelewele bwa bantunse? Kuti twaba abashininkisho kuti te fyo cili. Baibolo itwebo kuti imifwaile iili yonse Yehova aimika mpaka fye ikafikilishiwe, no kuti takuli uwingapumfyanya conse ico apingulapo nelyo cintu cabulo kwenekela te kuti cimupumfyanye. Atukoselesho kuti: “E fyo cikabe cebo candi icifuma mu kanwa kandi: tacakabwelele ibusha kuli ine, kano cacite co natemwa, no kushuka muli ico nacitumina.”—Esaya 55:11.
Imifwaile ya kwa Lesa Yapumfyanishiwe fye, Tayayaluka
Mu kuba no kupondoka kwa kwa Adamu na Efa no kutamfiwa mwi bala lya Edene, takwali ukutwishiko kuti imifwaile ya kwa Lesa iya kuti isonde libe paradise yali no kubomba ukwabula bena. Lelo Yehova alandile palya pene ukuti bamo mu bufyashi bwabo bali no kumfwila ikambisho lya pa kutendeka. Ca cine, ici cali no kusende nshita, ne myanda ya myaka fye. Lelo inshita cali no kusenda mu kumfwila ikambisho lya pa kutendeka nga ca kuti Adamu na Efa balitwalilile nga bapwililika, tayalangililwa. Icishinka cili ca kuti pa mpela ya Kuteka kwa Myaka Ikana Limo ukwa kwa Yesu Kristu—imyaka ukucilako fye panono pali 1000 ukufuma pali nomba—imibele ya Paradise ya Edene ikaba mwi sonde lyonse kabili intuntuko sha mutende ne nsansa isha baupana babili aba kubalilapo e shikekala pali planeti we Sonde. Cine cine, amaka ya kwa Yehova nga kapanga Wa mifwaile uushifilwa yakebelwa ku ciyayaya.
E lyo nomba amasesemo ya kucincimusha yantu Lesa apuutilemo kale sana yakafikilishiwa. Amalembo pamo nga Esaya 11:6-9 mu nsansa yakafikilishiwa, apatila: “Umumbulu ukalebela ku mwana wa mpaanga, ne mbwili ikayolola ukuli umwana wa mbushi; umwana wa ŋombe no musepela wa nkalamo na katekwa kaina fikekala pamo, kabili umwaice akaba kakumba wa fiko; iŋombe nkota na bere fikaba bucibusa, abana ba fiko bakayolola pamo, ne nkalamo ikalye cani nga cilume wa ŋombe; umwana uonka akaangala pa musombo wa ngoshe, no wasumunwa akatambaliko kuboko kwakwe pa bwendo bwe folo. Tafyakacite bubi, kabili tafyakonaule, mu lupili lwandi lwa mushilo monse; pantu icalo [“isonde,” NW] cikesulamo ukwishiba Yehova, ifyo amenshi yafimba pali bemba.”
Takwakabe ukulwala na malwele ya mutatakuya, ne mfwa takwakabe. Cinshi cingacilapo kumfwika bwino bwino nga mashiwi yasangwa mwi buuku lya mu Baibolo ilya kulekelesha? Yatila: “Ubwikalo bwa kwa Lesa buli pamo na bantu, kabili akekalilila pamo na bo; na bo bakaba abantu bakwe, na Lesa umwine akaba pamo na bo: kabili akafuute filamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko kabili iyo; takwakabe kabili ukuloosha nangu kukuuta nangu kucululuka; pa kuti ifya ntanshi nafiya.”—Ukusokolola 21:3, 4.
Kuti twakoseleshiwo kuti Isonde lyesu ilyayemba likatwalilila ku ciyayaya. Shi mwingakwata ishuko lya kupusunsuka impela ya ici calo cabipa, ne micitile ya ciko iyonaule sonde. Icalo cipya ica kwa Lesa cili nomba mupepi. Kabili abatemwikwa abengi bakabuka ukufuma ku mfwa ukupitila mu cipesha mano ca kubuushiwa. (Yohane 5:28, 29) Cine cine, isonde lyesu likatwalilila ku ciyayaya, kabili kuti twaikala nalyo no kuipakisha lyene.