TJONÏK 21
Ri rutzjol nuyaʼ Apocalipsis chawä rït chrij ri xtbʼanatäj chqawäch apü
«¡Amén! Katampä, Ajaw Jesús» (APOC. 22:20).
BʼIX 142 Tqayaʼ qan chrij ri qayoʼen apü
RI XTQATZʼËT QAa
1. ¿Achkë riʼ ri kan kʼo rejqalen nkʼatzin nkichaʼ jontir winäq?
CHKIPAN ri qʼij yoj kʼo komä, jontir winäq kʼo jun ri kan nkʼatzin nkichaʼ: ¿xtkiyaʼ qʼij chë yë Jehová xtqʼatö tzij pa kiwiʼ, o xa rkʼë Satanás, ri rukʼulel Dios, xkebʼä wä? Rkʼë reʼ ma nqkowin ta nqaʼij chë majun ta achoq rkʼë yoj kʼo wä. Rkʼë ri achkë xtqachaʼ xtqaʼän xtqïl qakʼaslemal ri majun bʼëy nkʼis ta o manä (Mat. 25:31-33, 46). Chpan «ri nimaläj tijöj poqonal», ri winäq ri majun bʼëy xtkiyaʼ ta qa Jehová xtyaʼöx ketal rchë nkïl kʼaslemal (Apoc. 7:14; Ezeq. 9:4, 6). Ye kʼa ri winäq ri xa retal ri itzel chköp yaʼon chkë xtchup kiwäch (Apoc. 14:9-11).
2. a) ¿Achkë nuʼij Hebreos 10:35-39 chë tqabʼanaʼ? b) ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ ri wuj Apocalipsis?
2 (Taskʼij ruwäch Hebreos 10:35-39). We rït yït kʼo chik rkʼë Jehová, kan ütz ri xachaʼ. Kantzij na wä chë komä rït chqä nawajoʼ yeʼatoʼ ri nkʼaj chik rchë nkiʼän riʼ. We ke riʼ, ri nuʼij Apocalipsis janina xkaturtoʼ. Re wuj reʼ nuʼij chqë achkë xtbʼanatäj kikʼë ri ma nkajoʼ ta Jehová. Ye kʼa chqä nuʼij achkë utzil xtkïl ri winäq ri xtkajoʼ Ruqʼatbʼäl Tzij. Rma riʼ kan kowan rejqalen nqanukʼuj kij re naʼoj reʼ, rma ya riʼ xtqrtoʼ rchë xtqayaʼ más chwäch qan chë majun bʼëy nqayaʼ ta qa Jehová. Chqä ri xtqatamaj xtqrtoʼ rchë xkeqatoʼ ri nkʼaj chik rchë xtkiyaʼ ruqʼij Jehová chqä rchë majun bʼëy xtkiyaʼ ta qa.
3. ¿Achkë kʼutunïk xkeqaqʼalajsaj chpan re tjonïk reʼ?
3 Chpan re tjonïk reʼ xkeqaqʼalajsaj re kʼutunïk reʼ: ¿achkë xtbʼanatäj kikʼë ri winäq ri nkajoʼ Ruqʼatbʼäl Tzij Dios? y ¿achkë xtbʼanatäj kikʼë ri xa yë ri itzel chköp ri këq rij xtkajoʼ, ri ntzjöx chpan ri wuj Apocalipsis?
RI XTBʼANATÄJ KIKʼË RI MAJUN BʼËY XTKIYAʼ QA JEHOVÁ
4. ¿Achkë molaj xtzʼët Juan ri ye paʼäl rkʼë Jesús chlaʼ chkaj?
4 Chpan jun visión, ri apóstol Juan xtzʼët kaʼiʼ molaj winäq ri nkajoʼ Ruqʼatbʼäl Tzij Dios chqä nkïl ri kʼaslemal ri majun bʼëy nkʼis ta chqä jontir ri utzil rutzjun Dios. Ri naʼäy molaj ye kʼo 144,000 winäq chpan (Apoc. 7:4). Ryeʼ xechaʼöx chkikojöl ri winäq rchë nkiqʼät tzij rkʼë Jesús chlaʼ chkaj. Jontir ryeʼ xtkiqʼät pä tzij pa ruwiʼ le Ruwachʼulew (Apoc. 5:9, 10; 14:3, 4). Chpan ri visión, Juan nutzʼët chë ryeʼ ye paʼäl rkʼë Jesús pa ruwiʼ ri juyuʼ Sion (Apoc. 14:1).
5. Xa jbʼaʼ chik apü, ¿achkë xtbʼanatäj kikʼë ri cristianos ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj?
5 Kan pa kiqʼij qa ri apóstoles kʼa komä, kan pa mil winäq yechaʼon rchë yeʼok jun chkë ri 144,000 (Luc. 12:32; Rom. 8:17). Ye kʼa che rä Juan nbʼix chë chkipan ri rukʼisbʼäl taq qʼij ma ye kʼïy ta chik che rä ri molaj riʼ xkejeʼ chwäch le Ruwachʼulew. Taq jbʼaʼ nrajoʼ rchë nchapatäj ri nimaläj tijöj poqonal, ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj ri kʼa ye kʼo na chwäch le Ruwachʼulew jurayil xtyaʼöx «ketal», ntel chë tzij, chë Jehová xtuʼän chë majun ta chik jun achkë xtqʼatö kichë rchë xkebʼä chkaj (Apoc. 7:2, 3; 12:17). Rma riʼ, taq najin chik ri nimaläj tijöj poqonal, re cristianos reʼ xkekʼwäx äl chkaj rchë xkebʼejeʼ kikʼë ri nkʼaj chik ri ye kʼo chpan ri 144,000 ri ye kʼo chik chkaj rma majun bʼëy xkiyaʼ ta qa Jehová. Ryeʼ xtkiqʼät tzij rkʼë Jesús chpan Ruqʼatbʼäl Tzij Dios (Mat. 24:31; Apoc. 5:9, 10).
6, 7. a) ¿Achkë chik jun molaj winäq nutzʼët Juan, y ye achkë riʼ ryeʼ? b) ¿Achkë rma jontir ri cristianos kʼo ta chë nkajoʼ nkinukʼuj ruwäch ri capítulo 7 rchë Apocalipsis?
6 Taq xerutzʼët yän ri 144,000, Juan nutzʼët jun molaj winäq ri majun ta jun nkowin nejlan kichë (Apoc. 7:9, 10). ¿Ye achkë riʼ ryeʼ? Che rä Juan xbʼix reʼ: «Ya laʼ ri yekolotäj qa chpan ri nimaläj tijöj poqonal; ryeʼ kan kichʼajon chqä kisaqirsan chik kitzyaq ri nmaʼq kaqän chpan ri rukikʼel ri Aläj Karneʼl» (Apoc. 7:14). Taq xtkʼis ri nimaläj tijöj poqonal, re molaj winäq reʼ xkejeʼ chwäch le Ruwachʼulew chqä kan kʼïy utzil xtyaʼöx pa kiwiʼ (Sal. 37:9-11, 27-29; Prov. 2:21, 22; Apoc. 7:16, 17).
7 Xa bʼa akuchï na kʼa xtyaʼöx wä qakʼaslemal —chlaʼ chkaj o chwäch le Ruwachʼulew— jontir kʼo ta chë nqanmaj chë ri nuʼij chpan Apocalipsis capítulo 7 xtbʼetzʼaqät chqä chqij röj. ¡Re kaʼiʼ molaj winäq reʼ kan janina kiʼ kikʼuʼx xtkiʼän taq xtbʼeqä ri qʼij riʼ! Röj kan kiʼ qakʼuʼx xtqaʼän rma yë ri Ruqʼatbʼäl Tzij Jehová xqachaʼ. ¿Achkë más nuʼij Apocalipsis chrij ri nimaläj tijöj poqonal? (Mat. 24:21).
RI XTBʼANATÄJ KIKʼË RI NKIPABʼAʼ KIʼ CHWÄCH DIOS
8. ¿Achkë rubʼanik xtchapatäj ri nimaläj tijöj poqonal, y achkë xtkiʼän ye kʼïy winäq?
8 Achiʼel xqatzʼët chpan ri jun qa tjonïk, xa jbʼaʼ chik apü, ri qʼatbʼäl taq tzij xkekatäj pä chrij Babilonia la Grande, ri religiones ri ma pa rubʼeyal ta nkiyaʼ ruqʼij Dios (Apoc. 17:16, 17). Rkʼë ya riʼ xtchapatäj wä ri nimaläj tijöj poqonal. ¿Xtuʼän komä ya riʼ chë kan ye kʼïy winäq xtkikanuj Jehová? Manä, ma ke riʼ ta xtbʼanatäj. Chpan ri capítulo 6 rchë Apocalipsis, nuʼij chë taq xtbʼanatäj riʼ, ri winäq ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Jehová xtkikanuj kitoʼik kikʼë ri qʼatbʼäl taq tzij chqä kikʼë ri nmaʼq taq kʼayij, ri yejnamäx kikʼë mamaʼ taq juyuʼ chpan re capítulo reʼ. Rma re winäq reʼ ma xtkajoʼ ta Ruqʼatbʼäl Tzij Dios, Jehová rukʼulel xkerutzʼët (Luc. 11:23; Apoc. 6:15-17).
9. ¿Achkë rma rutinamit Jehová ma kʼayewal ta xttzʼetetäj chpan ri nimaläj tijöj poqonal, y achkë xtkʼäm pä ya riʼ pa kiwiʼ?
9 Chkipan ri qʼij riʼ, ri kan kʼayewal xtuʼän, ri rusamajelaʼ Jehová kan ma kʼayewal ta xketzʼetetäj. ¿Achkë rma? Rma xa xuʼ chik ryeʼ xtkiyaʼ na ruqʼij Jehová chqä ma xtkajoʼ ta xtkiyaʼ ruqʼij ri «itzel chköp» (Apoc. 13:14-17). Rma ma xtkajoʼ ta xtkiyaʼ qa Jehová, ri winäq ri ma nkajoʼ ta Dios kan xtkatäj kiyowal chkij. Reʼ xtuʼän chë Gog aj Magog —jun molaj qʼatbʼäl tzij— xtkatäj pä chrij rutinamit Dios (Ezeq. 38:14-16).
10. Rkʼë ri nuʼij chpan Apocalipsis 19:19-21, ¿achkë xtuʼän Jehová taq xkekatäj pä chrij rutinamit?
10 ¿Achkë xtuʼän Jehová taq ri qʼatbʼäl taq tzij xkekatäj pä chrij rutinamit? Ryä nuʼij reʼ: «Kan xtkatäj nyowal» (Ezeq. 38:18, 21-23). Ri capítulo 19 rchë Apocalipsis nuʼij achkë xtbʼanatäj. Jehová xttäq pä Rukʼajol rchë xtköl rutinamit chqä rchë xtchüp kiwäch ri rukʼulel. Rkʼë Jesús xkepë «ri ejércitos ri ye kʼo chkaj», ntel chë tzij, ri ángeles chqä ri 144,000 (Apoc. 17:14; 19:11-15). ¿Achkë rubʼanik xtkʼis re chʼaʼoj reʼ? Xtkʼis taq xtchuptäj kiwäch jontir winäq chqä ri qʼatbʼäl taq tzij ri nkipabʼaʼ kiʼ chwäch Jehová (taskʼij ruwäch Apocalipsis 19:19-21).
TAQ XTKʼIS RI CHʼAʼOJ, XTBʼAN JUN KʼLANEN
11. ¿Achkë riʼ ri kan kʼo kowan rejqalen ri ntzjöx chpan ri wuj Apocalipsis?
11 ¿Achkë komä xtkinaʼ ri rusamajelaʼ Dios taq xtkitzʼët chë ryeʼ xekolotäj qa, ye kʼa jontir rukʼulel Dios xchup kiwäch? ¡Kantzij na wä chë kowan xttel kikʼuʼx! Y tapeʼ chkaj kan xttel kikʼuʼx taq Babilonia la Grande xtchup ruwäch, kʼo na chik jun ri xtuʼän chë más kiʼ kikʼuʼx xtkiʼän: «ri rukʼlanen ri Aläj Karneʼl» (Apoc. 19:1-3; 6-9). Reʼ kan kowan rejqalen chpan ri wuj Apocalipsis.
12. ¿Ajän xtbʼan rukʼlanen ri Aläj Karneʼl? (Apocalipsis 21:1, 2).
12 ¿Ajän xtbʼan ri kʼlanen riʼ? Tapeʼ jontir chkë ri 144,000 ye kʼo chik chkaj taq jbʼaʼ ma nchapatäj ri Armagedón, ma ya riʼ ta ri qʼij xtkʼleʼ ri Aläj Karneʼl (taskʼij ruwäch Apocalipsis 21:1, 2). Ri kʼlanen riʼ xtbʼan taq xtqʼax Armagedón, taq jontir rukʼulel Dios ma ye kʼo ta chik (Sal. 45:3, 4, 13-17).
13. ¿Achkë xtbʼanatäj chpan rukʼlanen ri Aläj Karneʼl?
13 ¿Achkë rma chwäch Jesús chqä chkiwäch ri 144,000 kan kʼo ruqʼij ri kʼlanen ntzjöx chpan Apocalipsis? Chpan jun kʼlanen, nkikʼän kiʼ jun achï chqä jun ixöq. Ke riʼ chqä jbʼaʼ xtbʼanatäj chpan rukʼlanen ri Aläj Karneʼl. Ri Qʼatöy Tzij Jesucristo xtkʼän ru-novia —ri 144,000—. Taq xtbʼanatäj riʼ, Jesús chqä ri 144,000 junan xtkiqʼät tzij pa ruwiʼ le Ruwachʼulew 1,000 junaʼ (Apoc. 20:6).
JUN JAʼÄL TINAMÏT CHQÄ RI QAYOʼEN APÜ
Ri capítulo 21 rchë Apocalipsis nuʼij chë ri Kʼakʼakʼ Jerusalén nqä pä «chkaj, akuchï kʼo wä Dios». Chpan ri 1,000 junaʼ, re tinamït reʼ xtyaʼ kʼïy utzil pa kiwiʼ ri winäq ri xkenman tzij (Tatzʼetaʼ ri peraj 14 kʼa 16).
14, 15. ¿Achoq rkʼë yejnamäx wä ri 144,000 chpan ri capítulo 21 rchë Apocalipsis? (Tatzʼetaʼ ri achbʼäl ri kʼo pä chwäch re revista reʼ).
14 Chrij riʼ, chpan ri capítulo 21 rchë Apocalipsis, yerujnamaj ri 144,000 rkʼë jun jaʼäl tinamït ri rubʼiniʼan «ri Kʼakʼakʼ Jerusalén» (Apoc. 21:2, 9). Re tinamït reʼ «12 abʼäj ruxeʼel», y chkiwäch ri abʼäj riʼ tzʼibʼatäl «ri 12 kibʼiʼ ri 12 ru-apóstoles ri Aläj Karneʼl». Rkʼë jbʼaʼ, Juan kan xbʼä ruwäch chrij riʼ. ¿Achkë rma? Rma nutzʼët chë tzʼibʼatäl rubʼiʼ chwäch jun chkë ri abʼäj riʼ. ¡Jun nimaläj spanïk! (Apoc. 21:10-14; Efes. 2:20).
15 Re tinamït reʼ kan ma junan ta kikʼë ri nkʼaj chik tinamït. Ri rubʼey kan rkʼë oro bʼanon wä, ri 12 ru-puertas yeksan 12 perlas che rä, ri tzʼaq kʼo chrij chqä ri ruxeʼel yeweqon kikʼë jaʼäl taq abʼäj, y ri tinamït junan ruwäch, raqän chqä rupan (Apoc. 21:15-21). Ye kʼa Juan nutzʼët chë kʼa kʼo na jun nrajoʼ. ¿Achkë riʼ? Ryä nuʼij: «Majun ta jun templo xintzʼët chpan, rma Jehová Dios, ri kʼo ronojel uchqʼaʼ pa ruqʼaʼ, chqä ri Aläj Karneʼl ya riʼ ru-templo. Ri tinamït ma nkʼatzin ta chë ri Qʼij o ri Ikʼ nkiyaʼ saqïl pa ruwiʼ, rma ruqʼij rukʼojlen Dios nuyaʼ saqïl pa ruwiʼ y ri saqïl ya riʼ ri Aläj Karneʼl» (Apoc. 21:22, 23). Ri ye kʼo chpan ri Kʼakʼakʼ Jerusalén kan rkʼë Jehová xkejeʼ wä (Heb. 7:27; Apoc. 22:3, 4). Rma riʼ nbʼix chë Jehová chqä Jesús ya riʼ ru-templo ri tinamït.
¿Achkë xkeʼilö ri utzil ri yejnamäx rkʼë «jun raqän yaʼ» chqä kikʼë «cheʼ»? (Tatzʼetaʼ ri peraj 16 y 17).
16. Chpan ri Mil Junaʼ ri Xtqʼät Tzij ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios, ¿achkë utzil xtkïl ri winäq?
16 Ri cristianos ri yechaʼon rchë yebʼä chkaj kan jaʼäl nkinaʼ nkiquʼ rij re tinamït reʼ. Ye kʼa ri xkekanaj qa chwäch le Ruwachʼulew kʼo ta chë nkajoʼ chqä nkitamaj más chrij re tinamït reʼ. ¿Achkë rma? Rma chpan ri Mil Junaʼ ri Xtqʼät Tzij ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios, ri Kʼakʼakʼ Jerusalén kan kʼïy utzil xtyaʼ pä pa kiwiʼ ri winäq. Juan nutzʼët chë ri utzil riʼ kan achiʼel «jun raqän yaʼ [...] ri nuyaʼ kʼaslemal» chqä chë chuchiʼ ri raqän yaʼ riʼ ye kʼo «cheʼ ri nkiyaʼ kʼaslemal» ri kʼo kixaq ri «yeruknaj ri tinamït» (Apoc. 22:1, 2). Jontir winäq ri xkejeʼ chkipan ri qʼij riʼ, xkekowin xtkïl jontir ri utzil riʼ. Jontir ri xkenman rutzij Jehová eqal xttel qa ri mak chkij. Ma xtjeʼ ta chik yabʼil, tyowen nixta oqʼej (Apoc. 21:3-5).
17. ¿Achkë xkeʼilö utzil chpan ri 1,000 junaʼ? (Apocalipsis 20:11-13).
17 ¿Achkë xkeʼilö ri utzil xqatzjoj qa? Naʼäy, ri molaj winäq ri majun ta jun nkowin nejlan kichë ri xkekʼaseʼ qa taq xtkʼis Armagedón chqä ri akʼalaʼ ri xkeʼaläx chwäch ri kʼakʼakʼ Ruwachʼulew. Ye kʼa ma xa xuʼ ta ryeʼ xkeʼilö ri utzil riʼ. Ri capítulo 20 rchë Apocalipsis nuʼij chë ri kamnaqiʼ xkekʼasöx pä (taskʼij ruwäch Apocalipsis 20:11-13). ¿Y achkë riʼ xkekʼasöx pä? Xkekʼasöx ri winäq «ri xkikʼwaj jun jïk kʼaslemal», ntel chë tzij, ri rusamajelaʼ Jehová ri xekäm ojer. Chqä xkekʼasöx pä ri ma xkikʼwaj ta jun jïk kʼaslemal, ntel chë tzij, ri winäq ri majun bʼëy xkitamaj ta ruwäch Jehová (Hech. 24:15; Juan 5:28, 29). ¿Ntel chë tzij riʼ chë jontir winäq xkekʼasöx pä chpan ri 1,000 junaʼ? Manä. Ri kan chubʼanik xkiʼän ma xkajoʼ ta xkinmaj rutzij Jehová ma xkekʼasöx ta pä chik. Ryeʼ ya xkikʼüt yän chë ma taqäl ta chkij yejeʼ chwäch ri Kotzʼijaläj Ulew (Mat. 25:46; 2 Tes. 1:9; Apoc. 17:8; 20:15).
RI XTBʼANATÄJ PA RUKʼISBʼÄL
18. ¿Achkë xtbʼanatäj kikʼë ri winäq taq xtbʼekʼis ri 1,000 junaʼ?
18 Taq xtbʼekʼis ri 1,000 junaʼ, jontir ri ye kʼo chwäch le Ruwachʼulew majun ta chik mak xtjeʼ chkij. Majun ta chik jun xtilö kʼayewal rma ri mak xyaʼ qa Adán pa qawiʼ (Rom. 5:12). ¡Ri mak nixta retal chik xtkanaj! Taq xtbʼekʼis ri 1,000 junaʼ, ütz nbʼix chë ri winäq ri ye kʼo chwäch le Ruwachʼulew xekʼasöx pä rma jontir ryeʼ xttel ri mak chkij (Apoc. 20:5).
19. ¿Achkë rma kʼo chë xtyaʼöx jun rukʼisbʼäl kʼayewal taq xtbʼekʼis ri 1,000 junaʼ?
19 Röj qataman chë Jesús, ri majun ta wä mak chrij, majun bʼëy xyaʼ ta qa Jehová tapeʼ Satanás kan kʼïy kʼayewal xyaʼ pa ruwiʼ. Ye kʼa ¿xtkiʼän komä ya riʼ ri winäq ri majun ta chik mak chkij taq Satanás xtyaʼ kʼayewal pa kiwiʼ? Taq xtbʼekʼis ri 1,000 junaʼ, Satanás xtesäx pä chpan ri mamaʼ jül. Rma riʼ, chkijujnal ri winäq kʼo chë xtkikʼüt we kantzij nkajoʼ Jehová rkʼë ronojel kan o manä (Apoc. 20:7). Ri ma xkeqä ta pa ruqʼaʼ Satanás xtyaʼöx kikʼaslemal ri majun bʼëy nkʼis ta chqä xtkinaʼ ri kantzij kiʼkʼuxlal (Rom. 8:21). Ye kʼa ri xa xtkiyaʼ qa Jehová xtchup kiwäch, achiʼel chqä xtbʼan rkʼë ri Diablo chqä ru-demonios (Apoc. 20:8-10).
20. ¿Achkë nanaʼ rït rma xqanukʼuj kij ri profecías ye kʼo chpan Apocalipsis?
20 ¿Achkë nanaʼ rït rma xqanukʼuj kij ri profecías ye kʼo chpan Apocalipsis? ¿Kiʼ akʼuʼx rma najin natzʼët achkë rubʼanik najin ye tzʼaqät re profecías reʼ? ¿Ma nuʼän ta komä chawä chë narayij yeʼatoʼ ri nkʼaj chik rchë yeʼok pä chpan rutinamit Jehová? (Apoc. 22:17). Komä ke xqatzʼët achkë xkebʼanatäj chqawäch apü, kantzij na wä chë kan kiʼ qakʼuʼx qabʼanon. Rma riʼ, nqajoʼ nqaʼij ri xuʼij ri apóstol Juan: «¡Amén! Katampä, Ajaw Jesús» (Apoc. 22:20).
BʼIX 27 La revelación de los hijos de Dios
a Chpan re rukʼisbʼäl tjonïk reʼ ri ntzjon chrij ri wuj Apocalipsis, xtqatzʼët chë ri winäq ri majun bʼëy nkiyaʼ ta qa Jehová kan kʼïy utzil xtyaʼöx pa kiwiʼ, ye kʼa ri nkipabʼaʼ kiʼ chwäch ri Ruqʼatbʼäl Tzij Dios xa xttzaq kikʼïx.