Teʼej tataʼaj, keʼitoʼ iwalkʼwal rchë nkajoʼ Jehová

1, 2. ¿Achkë rma jojun naʼoj ri ye kʼo chpan le Biblia rkʼë jbʼaʼ más ruqʼij njeʼ chqawäch taq kʼo njalatäj chpan qakʼaslemal?

TAQ jun kʼlaj winäq yekʼleʼ, ryeʼ kan nkiyaʼ kixkïn chkë ri naʼoj ri yeʼelesan pä chpan le Biblia ri nuyaʼ ri qachʼalal ri najin nqʼaxan ri tzijonem. Ryeʼ ya kitaman chik ri naʼoj riʼ, ye kʼa komä, kan más ruqʼij xtjeʼ chkiwäch rma xkekowin xtkismajij pa kikʼlajil.

² Ke riʼ chqä jbʼaʼ nbʼanatäj rkʼë kikʼiytisaxik ri akʼalaʼ. Rkʼë jbʼaʼ jun kʼlaj qachʼalal kan kʼïy tzijonem kikʼoxan chrij riʼ. Ye kʼa taq yejeʼ kalkʼwal, ri naʼoj riʼ kan njeʼ más ruqʼij chkiwäch. ¡Kan jun mamaʼ samaj xtpë chkiwäch! Achiʼel nqatzʼët, taq kʼo njalatäj chpan qakʼaslemal, jojun naʼoj ri ye kʼo chpan le Biblia kan más ruqʼij njeʼ chqawäch. Rma riʼ, röj, ri rusamajelaʼ Jehová, nqaskʼij ruwäch le Biblia «ronojel qʼij», kan achiʼel xbʼix chkë ri qʼatöy taq tzij aj Israel, chqä nqchʼobʼon chkij ri naʼoj yeqatamaj (Deut. 17:19).

3. ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ?

³ Teʼej tataʼaj, rïx yaʼon jun nimaläj spanïk pan iqʼaʼ: ri yeʼitoʼ iwalkʼwal rchë nkitamaj ruwäch Jehová. Ye kʼa rchë yixkowin niʼän riʼ, ma xa xuʼ ta nkʼatzin nitzjoj chrij Jehová chkë; rïx nkʼatzin yeʼitoʼ rchë nkajoʼ qa-Dios rkʼë ronojel kan. ¿Achkë xkixtoʼö rchë xtiʼän riʼ? Chpan re tjonïk reʼ xtqanukʼuj kij kajiʼ naʼoj ri ye kʼo chpan le Biblia ri janina xkixkitoʼ (2 Tim. 3:16). Chqä xtqatzʼët achkë utzil kilon jojun teʼej tataʼaj rma kismajin ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia.

KAJIʼ NAʼOJ RI YERUTOʼ RI TEʼEJ TATAʼAJ

4. ¿Achkë naʼoj xketoʼö ri teʼej tataʼaj rchë xkekitoʼ ri kalkʼwal rchë nkajoʼ Jehová rkʼë ronojel kan? (Santiago 1:5).

⁴ Naʼäy: tikanuj itoʼik rkʼë Jehová. Rchë yeʼitoʼ iwalkʼwal rchë nkajoʼ Jehová, rïx nkʼatzin nitamaj achkë rubʼanik niʼän riʼ. Rma riʼ tikʼutuj inaʼoj che rä Jehová (taskʼij ruwäch Santiago 1:5). Majun ta chik jun ri nyaʼö más ütz taq naʼoj chwäch Jehová. Y kan kʼo kʼïy rma nqaʼij riʼ. Jun chkë riʼ ya riʼ chë xa xuʼ ryä kʼo más runaʼoj chkiwäch jontir (Sal. 36:9). Jun chik ya riʼ chë ri naʼoj yeruyaʼ ronojel mul kʼo utzil nkikʼäm pä pa qawiʼ (Is. 48:17).

5. a) ¿Achkë toʼïk nuyaʼ rutinamit Jehová chkë ri teʼej tataʼaj? b) ¿Achkë xatamaj rït chrij kikʼiytisaxik ri akʼalaʼ chpan ri video chkij ri qachʼalal Amorim?

⁵ Rchë yixkowin yeʼitoʼ iwalkʼwal rchë nkajoʼ Jehová, ryä ruksan Ruchʼaʼäl chqä rutinamit rchë ruyaʼon pä kʼïy itoʼik (Mat. 24:45). Jun chkë ri toʼïk riʼ ya riʼ xtiwïl chkipan ri tzijonem «Ayuda para las familias», ri kan kʼïy junaʼ xpë chpan ri wuj ¡Despertad! y komä kʼo chpan jw.org. Chpan qa-sitio pa internet xtiwïl chqä kʼïy videos, ri xkixkitoʼ rchë yeʼismajij ri naʼoj yeruyaʼ Jehová chkikʼiytisaxik iwalkʼwal (Prov. 2:4-6).b

6. ¿Achkë nuquʼ jun tataʼaj chrij ri toʼïk ruyaʼon pä rutinamit Dios che rä ryä chqä rukʼlaj?

⁶ Ye kʼïy teʼej tataʼaj kan kityoxin ri toʼïk ruyaʼon pä Jehová chkë. Jun tataʼaj ri rubʼiniʼan Joseph nuʼij: «Ma chaq bʼaʼ ta yakʼiytisaj oxiʼ akʼalaʼ chpan rutinamit Jehová. Rma riʼ ri wixjayil chqä rïn ronojel mul nqaʼij che rä chë tqrtoʼ pä. Y kan ronojel bʼaʼ mul qatzʼeton chë taq más nkʼatzin qatoʼik ya riʼ taq ntel jun tzijonem o jun video ri janina nqrtoʼ. Röj kan qakʼuqbʼan qakʼuʼx chkij ri naʼoj yeruyaʼon pä Jehová». Joseph chqä rixjayil kitzʼeton chë ri tzijonem chqä ri videos riʼ najin yekitoʼ ri kalkʼwal rchë yeʼok rachiʼil Jehová.

7. ¿Achkë rma kan kʼo rejqalen chë ri teʼej tataʼaj nkitäj kiqʼij rchë nkiyaʼ jun utziläj tzʼetbʼäl chkiwäch kalkʼwal? (Romanos 2:21).

⁷ Rukaʼn: tayaʼ jun utziläj tzʼetbʼäl. Kan ronojel bʼaʼ mul ri akʼalaʼ nkiʼän ri nkitzʼët chkij ri kiteʼ kitataʼ. Kantzij na wä chë jontir xa kʼo qa mak chqij (Rom. 3:23). Ye kʼa ri teʼej tataʼaj ri kʼo kinaʼoj nkitäj kiqʼij rchë nkiyaʼ jun utziläj tzʼetbʼäl chkiwäch kalkʼwal (taskʼij ruwäch Romanos 2:21). Jun tataʼaj xuʼij reʼ chkij ri akʼalaʼ: «Ryeʼ ye achiʼel bʼoʼj; jontir nkanaj pa kijolon». Ryä chqä xuʼij: «Taq nkitzʼët chë röj ma nqaʼän ta ri nqaʼij chkë chë tkibʼanaʼ, kan nkiʼij chqë». Rma riʼ, we nqajoʼ chë ri qalkʼwal nkajoʼ Jehová, röj kʼo ta chë nqʼalajin chqij chë nqajoʼ ryä rkʼë ronojel qan.

8, 9. ¿Achkë natamaj rït chrij ri xkiʼij Andrew chqä ya Emma?

⁸ Ri teʼej tataʼaj kʼo kʼïy rubʼanik yekitoʼ kalkʼwal rchë nkajoʼ Jehová. Tqatzʼetaʼ achkë nuʼij Andrew, jun qachʼalal ri 17 rujunaʼ ri qasan chik pa yaʼ. Ryä nuʼij: «Ri nteʼ ntataʼ kikʼutun chi nwäch chë kan kowan rejqalen yachʼö rkʼë Jehová. Ronojel aqʼaʼ, ri ntataʼ njeʼ wä wkʼë rchë nqchʼö rkʼë Jehová tapeʼ rïn xinbʼän yän ya riʼ pa nyonïl. Ri nteʼ ntataʼ ronojel wä mul nkiʼij chqë: ‹Ütz yixchʼö rkʼë Jehová xa bʼa jaruʼ mul niwajoʼ›. Rma riʼ ri yichʼö rkʼë Jehová kan janina ruqʼij chi nwäch rïn. Komä, rïn kan jaʼäl nnaʼ yichʼö rkʼë ryä y kan achiʼel jun tataʼaj ntzʼët ri janina yirajoʼ». Teʼej tataʼaj, ma timestaj ta chë ri rubʼanik niwajoʼ Jehová xkerutoʼ ri iwalkʼwal rchë ryeʼ chqä xtkajoʼ ri Qatataʼ kʼo chkaj.

⁹ Komä tqatzʼetaʼ ri nuʼij ya Emma. Taq rutataʼ xeruyaʼ qa, kan kʼïy kʼäs xyaʼ qa chrij ruteʼ. Ya Emma nuʼij: «Tapeʼ kʼïy mul ri nteʼ ma nqʼiʼ ta rurajil rchë nulöqʼ ri nkʼatzin chqë, ryä ronojel mul xuʼij chqë chë Jehová yeruchajij pä rusamajelaʼ chqä nuyaʼ pä ri nkʼatzin chkë. Y rkʼë ri yeruʼän, xintzʼët chë nteʼ kan nunmaj wä riʼ. Ryä ma xa xuʼ ta xuʼij, xa kan xsmajij pa rukʼaslemal ri xkʼüt chi nwäch». ¿Achkë nqatamaj qa röj? Chë yajün taq ri teʼej tataʼaj kʼo kʼayewal najin nkiqʼaxaj, ryeʼ yekowin yekitoʼ kalkʼwal rkʼë ri tzʼetbʼäl nkiyaʼ chkiwäch (Gál. 6:9).

10. ¿Ajän ütz xetzjon ri israelitas kikʼë kalkʼwal chrij Jehová? (Deuteronomio 6:6, 7).

¹⁰ Rox: tkʼluj chiwä yixtzjon kikʼë iwalkʼwal. Jehová xuʼij chkë ri israelitas chë ronojel qʼij kʼo wä chë nkitzjoj chrij ryä chkë ri kalkʼwal (taskʼij ruwäch Deuteronomio 6:6, 7). Chpan jun qʼij, ryeʼ yekowin wä yetzjon kikʼë kalkʼwal chqä yekitoʼ rchë nkajoʼ Jehová. Jojun tzʼetbʼäl. Ri kʼojolaʼ kan kʼïy wä horas yejeʼ rkʼë kitataʼ pa tkoʼn. Ri qʼopojiʼ kan kʼïy wä tiempo nkiqʼaxaj rkʼë kiteʼ chubʼanik samaj pa kachoch, achiʼel chubʼanik kitzyaq o chubʼanik tʼisoʼn. Ri junan yesamäj nuyaʼ wä qʼij chkë ri teʼej tataʼaj rchë yetzjon kikʼë kalkʼwal chrij ri kan kʼo rejqalen. Rkʼë jbʼaʼ, ryeʼ xetzjon chrij ri achkë rubʼanik ruchajin pä Jehová ri ki-familia o chë ryä kan ütz runaʼoj.

11. ¿Ajän ütz yetzjon ri teʼej tataʼaj kikʼë kalkʼwal?

¹¹ Komä kan ma junan ta chik rkʼë ojer. Chkipan kʼïy tinamït, ri teʼej tataʼaj chqä ri akʼalaʼ kʼayewal nuʼän chkiwäch nkitzʼët kiʼ chpan jun qʼij rma nkʼatzin yebʼä pa samaj o pa tijobʼäl. Rma riʼ, ri teʼej tataʼaj nkʼatzin nkijäm kiwäch rchë yejeʼ kikʼë kalkʼwal chqä rchë yetzjon kikʼë (Efes. 5:15, 16; Filip. 1:10). Ryeʼ yekowin nkiʼän riʼ taq nkiyaʼ ruqʼij Dios pa kachoch. Jun kʼajol ri rubʼiniʼan Alexander nuʼij: «Ri ntat ronojel mul nuʼän ri nkʼatzin rchë nqayaʼ ruqʼij Dios pa qachoch, y ma nuyaʼ ta qʼij chë kʼo ta jun nbʼanö chë ma ta nqjeʼ junan ri qʼij riʼ. Chrij riʼ, nqtzjon chrij ri nkʼatzin chpan qa-familia».

12. ¿Achkë ütz ma numestaj ta ri ukʼwayon bʼey chpan jun jay taq nkiyaʼ ruqʼij Dios pa kachoch?

¹² ¿Achkë ütz nuʼän jun ri ukʼwayon bʼey chpan jun jay rchë ri ralkʼwal kiʼ kikʼuʼx nkiʼän taq nkiyaʼ ruqʼij Dios pa kachoch? Jun ri ütz niʼän ya riʼ junan ninukʼuj ruwäch ri kʼakʼakʼ libro Nawajoʼ rït yakʼaseʼ. We xtiʼän riʼ, xtiwïl achkë xtitzjoj kikʼë iwalkʼwal. Chqä ütz chë ma niksaj ta ri tiempo riʼ rchë yixchapon chkë iwalkʼwal o rchë niʼij chkë achkë ma ütz ta kibʼanon. Ya riʼ xtuʼän chë ryeʼ xtkiʼij chiwä achkë nkinaʼ o achkë rma najin nchʼpü kikʼuʼx (yemayon). Chqä we ryeʼ kʼo nkiʼij ri ma rukʼwan ta riʼ rkʼë ri nukʼüt le Biblia, ma chanin ta tpë iyowal. Pa rukʼexel riʼ, xa tityoxij chkë chë nkiʼij chiwä ri achkë nkinaʼ, chqä tiʼij chkë chë ronojel mul ütz nkiʼän riʼ. We iwalkʼwal nkiʼij chiwä ri achkë nkinaʼ, rïx más ma kʼayewal ta xtuʼän chiwäch xkeʼitoʼ.

13. ¿Ajän chqä yekowin ri teʼej tataʼaj yekitoʼ kalkʼwal rchë yejelun más rkʼë Jehová?

¹³ Teʼej tataʼaj, ronojel qʼij tikanuj rubʼanik rchë yeʼitoʼ iwalkʼwal rchë yejelun rkʼë Jehová. Ma nkʼatzin ta na kan nitjoj iwiʼ chrij le Biblia rchë nitzjoj chrij Jehová chkë. Jun teʼej ri rubʼiniʼan Lisa nuʼij: «Röj xqaksaj ri rubʼanon qa Jehová rchë xeqatoʼ ri qalkʼwal rchë xkitamaj más ruwäch. Achiʼel taq ri qatzʼiʼ kʼo jun nuʼän ri nresaj qatzeʼn, röj nqaʼij wä chkë ryeʼ chë ya riʼ nukʼüt chë Jehová ya riʼ jun Dios ri kiʼ rukʼuʼx chqä nrajoʼ chë röj kiʼ qakʼuʼx nqaʼän pa qakʼaslemal».

14. ¿Achkë rma kan kʼo rejqalen chë ri teʼej tataʼaj yekitoʼ kalkʼwal rchë yekichaʼ utziläj kichiʼil? (Proverbios 13:20).

¹⁴ Rukaj: keʼitoʼ iwalkʼwal rchë yejeʼ utziläj kichiʼil. Ri Ruchʼaʼäl Dios chöj nuʼij chë ri qachiʼil yejeʼ nkiʼän chë yejeʼ ütz o ma ütz ta naʼoj qkʼë (taskʼij ruwäch Proverbios 13:20). Teʼej tataʼaj, ¿itaman kiwäch kichiʼil ri iwalkʼwal chqä yïx tzjonäq kikʼë? ¿Achkë ütz niʼän rchë chë iwalkʼwal yeʼok kichiʼil winäq ri nkajoʼ Jehová? (1 Cor. 15:33). Taq kʼo achkë niʼän rkʼë i-familia, rkʼë jbʼaʼ ütz yeʼiskʼij qachʼalal ri kan junan rubʼanon kiwäch rkʼë Jehová (Sal. 119:63).

15. ¿Achkë ütz nkiʼän ri teʼej tataʼaj rchë yekitoʼ kalkʼwal rchë yejeʼ utziläj kichiʼil?

¹⁵ Jun tataʼaj ri rubʼiniʼan Tony nuʼij achkë rubʼanon ryä chqä rixjayil rchë yekitoʼon kalkʼwal rchë yejeʼ utziläj kichiʼil. Ryä nuʼij: «Ri wixjayil chqä rïn kan kʼïy chik junaʼ yeqaskʼin chqachoch qachʼalal ri jalajöj kijunaʼ chqä jalajöj kijatzul. Junan nqatäj jun qaway kikʼë y chrij riʼ nqayaʼ ruqʼij Dios. Chqawäch röj, ya reʼ kan jun utziläj rubʼanik nqatamaj kiwäch qachʼalal ri nkajoʼ Jehová chqä ri kan kiʼ kikʼuʼx nkiyaʼ ruqʼij. Röj chqä yeqakʼulun chqachoch ukʼwäy taq bʼey ri yebʼechʼaʼen kichë ri congregaciones, misioneros chqä nkʼaj chik qachʼalal. Ri qalkʼwal kan kʼïy naʼoj kikʼamon qa chrij ri kiqʼaxan pä re qachʼalal reʼ, chrij ri rubʼanik kiyaʼon pä ruqʼij Jehová chqä chrij ri samaj kibʼanon pä chpan rutinamit. Jontir reʼ yerutoʼon qalkʼwal rchë más junan rubʼanon kiwäch rkʼë Jehová». Teʼej tataʼaj, tibʼanaʼ jontir ri kʼo pan iqʼaʼ rchë yeʼitoʼ iwalkʼwal rchë yejeʼ utziläj kichiʼil.

MA TIQUʼ TA CHË KAN MAJUN BʼËY CHIK XTTZOLIN PÄ

16. ¿Achkë kʼo chë ma nkimestaj ta ri teʼej tataʼaj taq jun kalkʼwal ma nrajoʼ ta chik nuyaʼ ruqʼij Jehová?

¹⁶ ¿Achkë ütz niʼän we jun iwalkʼwal nuʼij chiwä chë ma nrajoʼ ta chik nuyaʼ ruqʼij Jehová tapeʼ itjon pä iqʼij rkʼë? We nbʼanatäj riʼ, ma tiquʼ ta chë imak rïx. Jehová ruyaʼon qʼij chë jontir winäq —yajün iwalkʼwal— nkichaʼ we nkiyaʼ ruqʼij o manä. We iwalkʼwal ma nrajoʼ ta chik nuyaʼ ruqʼij Jehová, ma tiquʼ ta chë kan majun bʼëy chik xttzolin pä. Tnatäj chiwä achkë xbʼanatäj rkʼë ri kʼajol ri ma xnman ta tzij (Luc. 15:11-19, 22-24). Ri kʼajol riʼ xkʼwaj jun itzel kʼaslemal, ye kʼa pa rukʼisbʼäl xtzolij na riʼ. Tapeʼ ke riʼ, rkʼë jbʼaʼ rïx niquʼ: «Ya riʼ xa jun kʼambʼäl tzij. Ya riʼ ma nbʼanatäj ta komä». Ri xbʼanatäj rkʼë jun kʼajol ri rubʼiniʼan Elie nukʼüt chë ya riʼ kan nbʼanatäj wä.

17. ¿Achkë rubʼanik yaturtoʼ rït ri xbʼanatäj rkʼë Elie?

¹⁷ Elie nuʼij reʼ chkij ruteʼ rutataʼ: «Ryeʼ xkiʼän jontir ri kʼo pa kiqʼaʼ rchë xinkitoʼ rchë nwajoʼ Dios chqä Ruchʼaʼäl. Ye kʼa taq 15 wä njunaʼ, chöj xjalatäj nnaʼoj». Ryä xchäp rukʼwaxik kaʼiʼ rubʼanik kʼaslemal. Tapeʼ ruteʼ rutataʼ xkitäj kiqʼij chutoʼik rchë ma nuyaʼ ta qa Jehová, ryä ma xrajoʼ ta xkʼän ri toʼïk riʼ. Rma riʼ xyaʼ qa rachoch chqä xkʼwaj jun itzel kʼaslemal. Tapeʼ ke riʼ, kʼo mul nutzjoj wä chrij le Biblia che rä jun rachiʼil. Elie nuʼij: «Taq más xintzjoj chrij Jehová che rä wachiʼil, rïn chqä más xbʼenatäj pä chwä. Ri ijaʼtz chrij Ruchʼaʼäl Dios ri kan xkitäj kiqʼij nteʼ ntataʼ rchë xkitïk pa wan eqal xkʼïy qʼanäj». Xqʼax ri tiempo, Elie xtzolin pa rutinamit Jehová.c Kantzij na wä chë ruteʼ rutataʼ kan jaʼäl xkinaʼ rma kan kʼa koʼöl na xkitoʼ rchë nrajoʼ Jehová (2 Tim. 3:14, 15).

18. ¿Achkë naquʼ rït chkij ri teʼej tataʼaj ri najin nkitäj kiqʼij rchë yekitoʼ kalkʼwal rchë nkajoʼ Jehová?

¹⁸ Teʼej tataʼaj, Jehová ruyaʼon jun utziläj samaj pan iqʼaʼ: ri yekʼiytisaj jun chik sol rusamajelaʼ (Sal. 78:4-6). Qataman chë ma chaq bʼaʼ ta naʼän ri najin niʼän rïx. Rma riʼ kan rkʼë ronojel qan nqajoʼ nqaʼij chiwä chë ütz ri najin niʼän rma kan iyaʼon iwan chrij ri samaj yaʼon pan iqʼaʼ. Tibʼanaʼ jontir ri kʼo pan iqʼaʼ rchë yeʼitoʼ iwalkʼwal rchë nkajoʼ Jehová chqä rchë nkinmaj rutzij (Efes. 6:4). We xtiʼän riʼ, tiyaʼ chwäch iwan chë ri utziläj Qatataʼ kʼo chkaj kan kiʼ rukʼuʼx xtuʼän iwkʼë.