Pagpaniid sa Kalibotan
AIDS sa Brazil
● Sukad sa pagdiskobre sa unang kaso sa AIDS sa Brazil, “ang gidaghanon kusog nagatubo,” nagtaho ang Brazilianang mantalaan nga O Estado de S. Paulo. Dose ka bag-ong kaso mitungha tali sa Enero ug Marso ug, sumala kang Paulo R. Teixeira sa Sao Paulo Departamento sa Panglawas, kini sila “maoy mga kaso nga nagagikan dinhi mismo” sa Brazil. Bayente ka tawo ang nangamatay na tungod sa AIDS sa Estado sa Sao Paulo lamang. Gawas pa, ang unang kaso sa AIDS sa taliwala sa mga hemophiliac sa Brazil miatake sa Enero. Usa ka 13-anyos nga batang lalaki ang nagsakit niana. Gibati sa iyang mga doktor nga ang batang lalaki “nakakuha sa sakit gikan sa subsob nga abuno sa dugo” nga iyang nadawat ingong hemophiliac. “Wala nato mabatoni ang mga kahimtang nga mahimo ang bug-os nga mga pagsusi sa matag tigdonar sa dugo,” miangkon ang doktor.
Paggamit sa mga Droga sa Alta Presyon
● Ang gobyerno sa T.B. nagsugyot sa dili-droga nga mga terapiya alang sa pipila sa gibanabanang 60 milyong Amerikano nga nagaantos sa alta presyon. Ilang gisugyot ang diyeta, ehersisyo ug pagbag-o sa gawi ingong tambal niadtong labing menos nga mga kaso. “Aduna usab ing nagausbaw nga pag-ila sa kamatuorang ang pagkatambok ug alta presyon suod nalangkit,” nag-ingon si Dr. Harriet P. Dunstan, direktor sa cardiovascular nga sentro sa panukiduki ug pagbansay sa University of Alabama. “Makakontrolar ka sa dili grabeng alta presyon pinaagi lamang sa pagpaniwang.” Ang alta presyon nagapauswag sa riyesgo sa sakit sa kasingkasing, stroke ug sakit sa rinyon.
Mga Namatay Tungod sa Linog
● “Ang mga kamatayong matag tuig gipahinabo sa mga linog sa tibuok kalibotan may aberids nga 20,000 ka tawo,” nagtaho ang Alemang mantalaang Frankfurter Allgemeine Zeitung. Ang delikadong mga sona sa linog sa Uropa molatas sa Gresya ug habagatang Italya, ug, sa Tungang Silangan, Turkiya. Sumala sa Institute of Geophysics nga nahimutang sa siyudad sa Kiel sa amihanang Alemanya, ang mga linog nagapatayg gikan sa 2,000 ngadto 3,000 ka tawo matag tuig sa dapit lamang sa Mediteranyo.
Pag-uswag sa Canadianong mga Saksi
● Ang 1981 nga Senso sa Canada nagpadayag nga adunay 143,480 ka tawo nga nagaangkong mga Saksi ni Jehova. Apan ang Canadianong mga Saksi mismo nagatahog 77,628 nga karon aktibo sa pag-ebanghelyo sa silinganan. Nganong may diperensiya? Ang mga numero sa senso sa gobyerno nagaapil sa mga bata ug mga tawong nagatuon sa Bibliya uban sa mga Saksi. Ang dibisyon sa estadistika sa 1981 nga Senso nagapakitag 65,160 ka lalaki ug 78,320 ka babaye. Halos 41,000 maoy ubos sa 15 anyos sa edad, 24,000 maoy gikan sa 15 ngadto 24 anyos, 65,000 maoy gikan sa 25 ngadto 64, ug kapin sa 16,000 maoy kapin sa 65. Lain pay ato, kining kinaulahiang mga numero sa senso nagahawas sa 111-porsientong pag-uswag sa 20 anyos lamang, nga miuswag gikan sa 68,015 nga natala sa 1961 nga Senso.
“Pagbaligya” sa Iglesya
● Sa Austrianong mga siyudad, ang Vienna nagbaton sa labing daghan nga mibiya sa Iglesya Katolika. Niadtong 1979 9,010 lamang nga taga-Vienna ang mibiya, pero sa 1982 ang sunodsunod nga mga pagpahawa nagpataas sa gidaghanon ngadto sa 16,760. Sa pagsumpo sa uso, ang mga obispo sa Austria, nga gipangunhan sa ilang kardinal, mipakita sa telebisyon sa pagsulti sa usa ka “personal nga pulong” ngadto sa tanang namiya sa iglesya. Ingong sangpotanan, namalik ang pila ka membro. Ang uban misulat sa iglesya. Ang basahon sa Vienna nga Borsen-Kurier nagtaho: “Kining mga sulata karon gianalisar sa pagsusi sa mga motibo niadtong namiya. Pinaagi sa maong matang sa panukiduki sa motibo ug ang papa nga nag-alagad nga ahente sa publisidad (ang Katolikong Komperensiya sa Austria nag-apil sa labing dakong kampanya sa panganunsiyo sa kasaysayan, sumala sa obispo sa diosisis si Weber) ang Iglesya sa Austria sa unang panahon nagpahimulos sa modernong mga paagi sa pagbaligya ug pagdumala.”
Mga Batang May VD
● Ang dugang ug dugang kabataan ubos sa diyes anyos nagapakita sa mga opisina sa mga doktor nga may mga sakit venereal, nag-ingon si Paul Fritz, tigplano sa programa alang sa pagpanalipod sa bata nga sanga sa Sosyal nga mga Serbisyo sa Alberta sa Canada. Ang 1982 probinsiyal nga hinungdanong mga estadistika nagapakita sa 12 ka kaso sa gonorrhea diha sa kabataang ubos sa diyes anyos—7 kanila ubos sa singko anyos sa edad! Sa usa ka kaso, ang iya sa diyes-anyos nga batang babaye, ang doktor nagrekonosir niana nga gonorrhea, “ang ikatulong impeksiyon sa bata sa lima ka tuig,” nagtaho ang The Edmonton Journal. Sukad 1982, ang gitahong mga kaso sa mga sakit nga gipasa sa seksuwal nga paagi sa batan-ong mga taga-Alberta nagauswag sa duolag 15 porsiento matag tuig. Bisan pa niana gibati ni Fritz nga ang karon ginataho mahimong “tumoy lamang sa dakong yelo.”
“Mga Suliran sa Paglahutay”
● Ang mga Metodista, kinsa nagasubay sa ilang sinugdanan ngadto kang John Wesley, usa ka klerigo sa Iglesya sa Inglaterra sa katuigang 1700, nagasaulog sa ilang ikaduhang sentenyal sa Amerika sa tuig 1984. Samtang sila nagasulod sa ilang ikatulong siglo nga kalungtaran, sa unsang umaabot sila makapanglantaw? Sa pulyetong The Exodus Into Our Third Century, si James E. Magaw, usa ka ministro sa kinadak-ang pundok Metodista, ang nuybeimediang milyog membro nga United Methodist Church, misulat: “Daghan sa atong lokal nga mga iglesya nagapakigbisog sa mga suliran sa paglahutay. Ang gidaghanon sa mga membro nagaus-os, ang mga Sunday School nagakamenos, ang mga badyet nagasulbong, ang kadasig nagakabugnaw, ug ang pagkaaberiya nagakahimong usa ka sakit nga nagaapektar sa kalidad sa atong pagpangulo.”
Pagkaluwas Tungod sa Bakos sa Lingkoranan
● Sukad sa Pebrero 1983, ang paggamit sa mga bakos sa llngkoranan sa atubang sa mga kotse ug gagmayng mga van nahimong pinugos sa Britanya. Unsay sangpotanan? Ang makapatay ug seryosong mga kadaot mius-os sa 20 ngadto 25 porsiento sukad niadto, mitaho ang Departamento sa Transportasyon, bisan pag ang gidaghanon sa mga sakyanan sa karsada diha sa mga matang nga may bakos sa lingkoranan miuswag sa 1 porsiento. Sulod sa katuigan gidasig sa gobyerno ang mga tiggamit sa kotse sa paggamit sa mga bakos nga kinabubut-on, apan uban ang makapahiubos nga sangpotanan. Ang gobyerno karon nagatuon sa pinugos nga paggamit sa mga bakos alang sa mga pasahero sa likod nga lingkoranan usab.
Gahom sa Dula
● Ang kusog nga gahom sa dagkong mga dula maoy gamhanang katingalahan nga makaalagad sa nagkadaiyang politikanhon ug sosyal nga mga katuyoan, nag-ingon si Dallas Willard, direktor sa Tunghaan sa Pilosopiya sa University of Southern California. “Ang mga dula motagana sa kabaldahan ug usa ka paagi sa pagpaluag sa dughan. Ang dagkong mga talan-awon sa dula nagahiusa sa mga tumatan-aw,” siya miangkon. “Dili katingalahan, ang mga gobyerno nagpakitag kasaysayanhong kiling sa paggamit sa dula isip politikanhong instrumento sa paghupay sa masa.”
Mga Daplt Dangpanan
● Ang Olandes nga propesor si Herman Bianchi misugyot sa pagpailaila pag-usab sa mga dapit dangpanan diin ang mga kriminal “makaikyas sa unang mga reaksiyon sa pagpanimalos,” nagtaho ang Olandes nga magasing KRI. Si Bianchi nagtuo nga kining temporaryong mga puy-anan magamit sa pagtabang sa mga malapason, sama sa mga giyanon sa droga, sa pagbuntog sa ilang mga suliran nga wala ang kapeligrohang dakpon. lyang gibati nga ang lima o unom ka puy-anan nga nahimutang sa mga siyudad nga nakatag sa tibuok Netherlands angay. Si Bianchi, nakaideya gikan sa kasaysayan, misugyot nga ang walay-sulod nga mga monasteryo himoong dapit dangpanan.
Pagkakat-on Pinaagig Kompiyutir?
● Ang kompiyutir tingali dunay daklit bag-ong epekto diha sa pagpauswag sa pagkakat-on—apan tapos niana ang naandan nakaandam-pag-ayo nga magtutudlo makahimog sama.” Kana ang giingon sa New Scientist sa pagtaho bahin sa usa ka bag-ong pagtuon ni Propesor Richard Clark sa School of Education sa University of Southern California. “Ang mga tumutuon makiling sa paghatag sa daghang panahon ug kahago dihang una nilang mahibalag ang bag-ong mga makina,” mipahayag ang propesor. “Apan ang samang panahon ug kahago nga gugolon sa naandang mga leksiyon malagmit mohatag ug susamang resulta.” Mga estudyanteng walay kompiyutir, magmadasigon.
Satelayt nga mga Lungon?
● Tungod sa nag-uswag nga panginahanglan sa yutang lubnganan, daghan ang nagadangop sa pagsunog ingong dinawat nga kapuli. Apan ang Italyanong imbentor si Dominico de Renzo misugyot ug laing “solusyon.” Sa Primavera ‘84 Inventors’ Exhibition sa Genoa iyang gipasundayag ang usa ka lungon nga ginama sa espesyal dili madaot sa kainit nga aluminum—nga gidesinyong molutaw sa orbito ibabaw sa yuta. Sa pagkomento bahin sa suliran sa huot nga mga lubnganan tungod sa nagatubong populasyon sa tibuok kalibotan, si Dominico miingon: “Sa ibabaw nato mao ang walay-limite nga hawan ug ang mga patay makalutaw didto diha sa hingpit nga kalinaw sa walay kataposan.” Ang usa ka butang dayag wala niya hisgoti mao ang bili nianang maong ‘paglubong,’ nga mahimong ‘gawas niining kalibotana’ alang sa aberids nga kinitaan.
Patrolya sa Droga Pinaagig Iro
● “Ang unang gagmay nga mga iro sa kalibotan nga motrabaho alang sa adwana” mao ang pagbatbat sa Mainichi Daily News sa mga terrier ug cocker spaniel nga mikuyog sa mga ranggo sa mga irong tigsimbot sa droga sa Narita nga Tugpahanan sa Tokyo. Hangtod karon, ang mga German Shepherd, pointer ug retriever nagapaila pinaagi sa pagsimbot sa dili-legal nga mga tigyuhot sa droga. Ang maong dagkong mga iro nagsimbot sa mga droga diha sa ubos nga mga estante, pero kay bug-at kaayo nga maalsa dili makaabot sa ibabaw nga mga estante sa otso-metros-gihabogong (26 tiil) nga mga butanganan sa karga. Ang opisyales, kay nakaamgo nga walay usa ka kaso sa pagkatiktik sa droga ang misangpot gikan nianang mga estante sa ibabaw, mihukom nga panahon na sa pagbansay sa gagmay nga mga iro alang sa trabaho.