Mga Batan-on Nangutana . . .

Sa Unsang Paagi Makahunong Ako sa Sobrang Pagtan-awg TV?

LISOON ba dayon nimo ang TV inig-abot nimo sa balay? Kini ba walay palongpalong hangtod sa panahon sa pagkatulog​—o hangtod sa kaadlawon? Malamat ka ba, bisan sa pagtan-aw sa programa nga dili nimo gusto​—o nga nasayod ka nga dili angay nimong tan-awon? Magtan-aw ka ba, bisag duna kay importanteng butang nga buhaton​—sama sa homwork?

Kon mao, pagbantay! Kay kini maoy pipila lamang ka makitang nga timaan nianang gitawag sa uban nga giyanon sa TV.a Dili usab buot ingnon nga dili mapuslanon ang TV. Miingon ang 12-anyos si Debbie: “Motan-aw ako ug TV tungod kay makalingaw kini kanako, kini makatudlo ug makarelaks kanako.” Apan bisan pa, ang sobra ka daghan bisan sa maayong butang makadaot. Ug daghang gipasalida sa TV dili maayo. Ang kaylap nga kapintasan ug ang seksuwal nga imoralidad misaylo sa mga utlanan sa ‘halapad nga yutang umaw’ sa TV. Ang cable television mohatod ug pornograpiya diha mismo sa balay. Nan, sa unsang paagi, mahimong timbang ang batan-on sa batasan kon bahin sa pagtan-awg TV?

Sayon nga Isulti Apan Lisod Buhaton

“Madanihon kaayo alang kanako ang telebisyon. Kon magsalida ang TV, dili ako makabiya niini. Dili ako makapalong niini. . . . sa palongon nako ang TV mawad-an ug umoy ang akong kamot. Busa molingkod ako didto sa daghang oras.” Usa ba ka dili hamtong nga batan-on? Dili, mao kini ang makaluluoyng kahimtang sa magtutudlo sa Ingles sa kolehiyo! Tagda usab ang pagsulay sa ubang mga batan-on kinsa miuyon sa usa ka “SEMANANG WALAY TV”:​

Mibati ako ug hilabihang kasubo . . . Nabuang ako.”​—12 anyos nga Susan.

“Tikasan kaayo ako . . . Motan-aw akog hapit 20 ka salida​—bitaw, dili usab ingon niana ka daghana. Nagtuo ako nga dili gayod ako makabulag sa batasan. Dako kaayo ang akong pagmahal sa TV.”​—13 anyos nga si Linda.

“Makalilisang ang kapit-osan. Gibati ko kanunay ang pangagda. Ang pinakamalisod nga panahon mao ang gabii. Sa mga alas otso o alas diyes.”​—11 anyos nga si Louis.

Tinuod, bisan pa niining daotang epekto nakita sa mga batan-on ang laing positibong kapuli sa TV. Nanumdom ang usa ka batan-ong babaye: “Nakig-estorya ako sa akong mama. Nahimo siyang mas makawiwiling tawo sa akong panglantaw, tungod kay ang akong pagtagad wala mabahin tali kaniya ug sa telebisyon.” Laing batan-ong babaye mipalabay sa panahon sa pagpangluto. Ang batan-ong lalaking ginganlag Jason nakadiskobre nga makalingaw ang pag-adto sa “parke imbes sa TV,” o sa pamasol, pagbasa, o sa pag-adto sa dagat.

Apan, gisaulog sa daghang mga batan-on ang kataposan sa usa ka “SEMANANG WALAY TV” ang tumang pagdasdas sa TV. Dili usab buot ingnon nga imposible ang paghunong sa pagtan-awg TV. Ang usa ka pamilya midesider sa pagbaligya sa ilang TV ug sila mitaho: “Ang pagkawalay TV kaamgid sa bug-os nga pagkauli gikan sa pagkaayo sa dugay, makahasol nga sakit.” Hinunoa, daghan, tingali mobati nga dili na kinahanglan walaon sa bug-os ang ilang TV. Alang kanila ang pangutana mao . . .

Unsaon Nako sa Pagkontrolar sa Akong Pagtan-aw?

Ang magsusulat nga si Linda Nielsen miingon: “Sugdan ang pagpugong sa kaugalingon pinaagi sa pagtuon sa pagbutang ug mga tumong.” Busa aron makontrolar ang imong pagtan-awg TV nagkinahanglan ka sa paghimog makataronganong mga limitasyon sa imong panahon sa pagtan-awg TV. Ang librong Breaking the TV Habit nagsugyot nga sugdan nimo pinaagi sa pagtimbangtimbang sa imong presenteng batasan karon.b Tingali sa usa ka semana subaya kon unsang salidaha ang imong ginatan-aw ug pila ka oras ang imong magugol kada adlaw atubangan sa TV. Dayon tagda kon unsang matanga sa salida ang imong ginatan-aw. “Dili ba ang igdulongong magaila sa mga pulong ingon nga ang alingagngag magatilaw sa iyang pagkaon?” nangutana ang Bibliya. (Job 12:​11) Busa gamita ang kaalam (lakip sa tambag sa imong mga ginikanan) ug susiha kon unsang mga salidaha ang takos nga tan-awon.

Apan gitino sa uban kon unsang salidaha ang ilang tan-awon ug lisoon ang TV alang lamang niadtong mga salidaha! Ang uban mihimog mas mapig-otong paagi, naghimog mga lagda nga walay-​telebisyon-​sa-​panahon-​sa-​semana-​sa-​pag-eskuyla o usa ka oras sa usa ka adlaw nga mga limitasyon. (Ang ubang mga edukador mirekomendar nga napulo ka oras sa usa ka semana mao ang limitasyon sa pagtan-awg TV alang sa nagtungha nga mga batan-on.) Ang importante mao nga ikaw ang maghimog mga limitasyon sa imong pagtan-aw. Apan unsay ikasulti kon ang walay tingog nga TV makitang dako kaayo nga tentasyon? Gisulbad sa usa ka pamilya ang problema niining paagiha: “Among gibutang ang among TV sa silong aron dili kini makita . . . Sa silong nga wala kaayoy tentasyon sa pagliso niini inigsulod nimo sa balay. Kinahanglang manaog ka pa didto aron lamang sa pagtan-awg programa.” Ang pagbutang sa imong TV sa kabinet, o sa pagtangtang sa koneksyon niini diha sa koryente, epektibo usab.

‘Apan unsa kon bation ako ug kalaay’ tingalig mangutana ka. Buweno, ang pagpalong sa TV makalibre kanimo sa pagbuhat ug daghang mga butang nga dili nimo mahimo kon magtan-aw kag TV. (Tan-awa ang ibabaw sa panid 20.) Sa gihapon, adunay puwersadong pangabig ang TV. Busa nagkinahanglag gamhanong panukmod aron makapahilayo gikan niini. Sa nangaging artikulo, atong nakaila ang batan-ong lalaking ginganlag Wyant kinsa nakabaton ug sama niini nga panukmod. Busa atong ipadayon ang atong kolokabildo uban kaniya.

‘Akong Napahunong ang Batasan sa TV’

Pagmata!: Giyanon ka sa TV, di ba?

Wyant: Oo. Sa bata-bata pa ako, motan-aw ako ug TV matag abot nako sa balay hangtod sa panahon sa pagkatulog. Apan misugod ako sa pagbulag sa TV human nga misulod ako sa hayskol. Abi gud nimo, sa milabayng katuigan misugod ang akong pamilya sa pagtuon uban sa mga Saksi ni Jehova. Apan wala kami miuswag sa among pagtuon, ug sa panahon nga misugod ako sa pag-eskuyla sa hayskol, mihunong kami sa pagtambong sa Kristohanong mga tigom. Busa dili ako mahiangay uban sa mga anak sa saksi sa tunghaan. Ug bahin sa ubang batan-on, ang ila lamang gihatagan ug pagtagad mao ang sekso ug mga dula. May kahibalo ako sa Bibliya, sa pagkasayod nga dili usab ako mahiangay kanila.

Pagmata!: Busa unsay imong gihimo?

Wyant: Midan-ag kanako nga kinahanglang usa ray akong laktan. Busa nakig-uban ako sa batan-ong mga Saksi. Ang resulta, misugod ako sa paghimog espirituwal nga kauswagan. Misugod ako sa pagtuon sa Bibliya pag-usab ug sa pagtambong sa Kristohanong mga tigom.

Pagmata!: Apan unsay kalabotan niini sa imong pagtan-awg TV?

Wyant: Sa miuswag ang akong espirituwal nga apresasyon, akong naamgohan nga daghan sa mga salida nga naandan nakong tan-awon dili maayo alang sa mga Kristohanon. Dugang pa, akong gibati ang panginahanglan sa pagtuon ug dugang sa Bibliya ug sa pagpangandam sa Kristohanong mga tigom. Nagpasabot kana sa pagputol sa kanunay nakong pagtan-awg TV. Hinuon, dili kadto sayon. Gusto kaayo kong motan-aw ug mga karton sa Sabado sa buntag. Apan gidapit ako sa usa ka Kristohanong igsoon sa kongregasyon sa pag-uban kaniya sa pultahan-sa-pultahan nga pagsangyaw sa Sabado sa buntag. Kana ang nakaputol sa akong batasan sa Sabado sa buntag nga pagtan-awg TV. Busa sa ulahi nakakat-on ako sa pagpaangay sa akong pagtan-awg TV.

Pagmata!: Komusta na karon?

Wyant: Buweno, may problema gihapon ako nga kon magsalida ang TV, wala akoy mahimo. Busa pasagdan ko kining sirado sa kadaghanang panahon. Sa pagkamatuod, dugay nang naguba ang akong TV ug wala ko kana tagda nga ipaayo.

Nakamatikod ka ba kon unsay nagpaluyo sa tagsaong kausaban ni Wyant? Kadto mao ang iyang “pagpabili sa espirituwal nga mga butang” nga milambo sa nagtuon siya sa Bibliya. Dugang pa, gipaluyohan si Wyant sa iyang Kristohanong mga higala kinsa mitabang kaniya sa pagkakita sa bili sa pagbaton ug “daghang buluhaton alang sa Ginoo.” (1 Corinto 15:​58) Okupado na kaayo siya, ug walay na siyay panahon sa walay kapuslanang mga salida sa TV.

Ikaw, usab, makakaplag nga ang pagpakigsuod sa Diyos ug sa pagkahimong okupado sa kaugalingon sa iyang buluhaton makatabang kanimo sa pagbuntog sa pagkagiyan sa TV. (Santiago 4:8) Tinuod, ang paglimiti sa imong pagtan-awg TV magkahulogan sa pagpalabay sa uban nimong paboritong mga programa. Apan nganong imong ‘pahimuslan ang TV sa bug-os,’ nga magpaulipon sa pagsunod sa tanang programa? (Tan-awa ang 1 Corinto 7:​29, 31.) Mas maayong “magmatig-a” sa imong kaugalingon sama kang apostol Pablo kinsa kas-a miingon: “Ginabun-og ko ang akong lawas ug ginapanton ko kini.” (1 Corinto 9:​27) Dili ba mas maayo kana kay sa magpaulipon sa TV?

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 20]

Mga Butang Buhaton Kon Palong ang TV

Pakig-estorya sa mga higala

Pagpatokar ug plaka

Pakigbahin sa mga dulang gawas

Pagdulag mga dula sa sulod

Pagduaw sa lokal nga mga dapit nga makaikag (mga museo, zoo, akwaryom, ubp.)

Pagtuon sa pagtugtog ug musikal nga instrumento

Pagtuon sa pagluto

Pagtuon sa pagpanahi

Pagtabang sa mga trabaho sa balay

Pagsulat

Pagtuon sa pag-aayog sakyanan

[Letrato sa panid 19]

Kon ibutang ang telebisyon sa dili kombenyenteng dapit, menos ang tentasyon sa pagliso niini