“Ang Paborito Kong Modelo sa Letrato”

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Sweden

“HINAPOS na ang ting-init sa amihanan sa Sweden. Talisalup na ang adlaw. Naglingawlingaw ako sa akong sakyanan, nga akong giparada sa tumoy sa hikting dalan nga daghag-kahoy haduol sa usa ka lamakan. Tinapolan akong nagtan-aw sa mga kahoy nga birch sa pikas tampi sa lamakan. Sa kalit, ang usa ka dako tabunong oso may pagkabakikaw nga nagduol kanako gikan sa lasang.

“Dali akong nanaog sa sakyanan. Uban sa kamera likos sa akong liog nagkamang ako subay sa lamakan sa pagpangitag maayong anggulo. Mihunong ang oso ug mitutok kanako. Nagpasiplat ako sa sakyanan, usa ka dies-segundo nga dagan ang kalayo. Gihangad niya ang iyang lapad nga ulo, naghingos, nag-uyog sa iyang dakong lawas ug nangusmo. Ang baba sa akong atay nagkahugot.

“Samtang siya nagduol kanako, ako hinayhinay nga nagsibog sa sakyanan. Sa makausa pa siya mihunong, ug karon siya nakakita kanako. Sa kalit, uban sa kusog kaayo nga pagpangusmo ☞

nagsugod sa pagduol kanako. Dalidali kong giisa ang akong kamera. Sulod sa usa ka pagpilok nakita ko ang iyang mata sa viewfinder. Akong giduot ang shutter release ug unya nagdali balik sa sakyanan.

“Pagkanindot nga kuha! Labihan ka maayo kini nga ang Swekong buhatan sa koreyo naggamit niini nga pasukaranan sa desinyo sa usa ka selyo.”

Mao kini ang hubit sa retratista sa kinaiya nga si Bertil Pettersson sa usa sa iyang mga tagbo sa tabunong mga oso.

“Kini ang paborito kong modelo sa retrato,” nag-ingon siya ug nagpadayon: “Ang pagtagbo niining matahom, makapataha nga mananap sa mabaga Swekong kalasangan talagsaon ra kaayo. Pipila ra ka tawo ang nakapasiplat sa usa ug mas menos pa ang nakakuhag retrato niini.”

Mabinantayong Mananap

“Kalimti ang bisan unsang mga ideya nga ang oso usa ka dako, hinayan, masayaon nga buang,” nagpatin-aw si Bertil. “Kini alisto ug mabinantayon ug dali ra kaayong makalupig sa tawo sa lasang. Mahimo kining mag-ataki ug makigbugno, bisan pa dili sa tul-id nga posisyon, sama sa ubang mga sugilanon. Matag karon ug unya kini motindog sa pagsurbi sa kahimtang. Sagad kini moritira o moyaka sa kalibunan hangtod moagi ang peligro. Pinaagi sa maayong pandungog ug mahait nga sentido sa pagpanimhot, mahimo kining makamatikod kanimo una ka pa makabaton ug kinagamyang ideya nga anaa kini.”

“Unsay akong buhaton kon mahitabo nga magkaatubang ako ug usa sa lasang?” nangutana ako. “Una, ayaw kalisang. Ang oso talagsa ra nga moataki gawas kon sulogsulogon. Hinayhinay nga mobiya. Kon kini mongulob, pagdali, kay kini paagi sa pagsulti kanimo nga wala ka abiabiha.

“Bisan kanus-a dili magdala ug iro nga wala hikti uban kanimo sa lasang. Ang iro mahimong magpaghot sa oso, magtistis niini, ug malisang niini modagan uban niini nga nagsunod—nganha kanimo! Mahulagway na nimo kon unsa ang sunod.”

Tinuod nga “Hingatulog”

“Giunsa man pagpalabay sa imong modelo sa retrato ang tingtugnaw?” nangutana ako.

“Sa iyang dugmonan ilalom sa yuta,“ tubag ni Bertil.

“A, oo, molublob,” dugang nako. “Dili, matulog kini,” nagpatin-aw siya. “Patiran lamang nimo ang natulog nga oso aron makumbensir ka nga kini wala ra molublob. Lagmit kini magmata sama sa tawo ug daling magmaaktibo. Ang natulog nga mga oso mapukaw sa mga gabas nga de motor nga namutol sa mga kahoy ug managan sa tumang katulinon.”

“Lagmit ang oso sinati kaayo sa mga panahon,” nagpadayon ako.

“Oo,” tangdo ni Bertil, “sa dihang nakakaon na kinig maayo inigkataposan sa Oktubre, kini mangandam na sa dugmonan niini, nga naghikay niini uban sa gagmay nga mga sanga sa igos ug sa lumot. Sanglit kini maampingon ug listo, nagpalabi kini sa paghulat hangtod mag-ulan ug niyebe una pa sa kaulahian mosulod sa dugmonan aron matago dayon ang mga tunob niini. Moguho kini sa tungatunga sa Abril. Unya kini magganoy sa higdaanan niini sa ganghaan ug magpabilin diha kadiyot ug unya mosugod na sa tingpamulak nga paglaaglaag niini.”

Samtang nagpakita kanako sa mga retrato sa duha ka nindot nating oso nga nagdula, si Bertil nagpatin-aw: “Ang mga nating oso mahimugso sa dugmonan sa mga tumoy sa Enero. Sama sila ka gagmay sa mga ilaga, apan dali ra silang modako sa pagkaagi nga sa dihang manggula na sila sa tingpamulak, may igoigo na silang gidakuon sa pagdagandagan, bugnobugno, ug pagduladula duol sa ilang inahan.”

Dili Haloghalogon ang mga Nating Oso

“Si bisan kinsa nga makakita niining nindot lum-ok nga mga nati sa hawan sa lasang lagmit buot nga moduyog kanila sa ilang duladula ug bisan ngani maghaloghalog kanila,” nagsugyot ako.

“O, magbantay ka!” nagpasidaan si Bertil. “Ang inahan nga oso dili ngani motugot kanimo nga makita sa iyang mga nati. Mao kana ngano labihan ka lisod ang magkuhag mga retrato sa inahan uban sa mga nati niini. Sa nagkalainlaing okasyon sulod sa hugna sa upat ka tuig, kawang nga naningkamot ako sa pagkuhag mga retrato sa usa ka pamilya sa oso gikan sa usa ka tagoanan sa lasang. Unya, usa ka adlaw sa Mayo sa kilumkilum na, kini nahitabo:

“Padulong ako sa akong tagoanan 60 ka metro ka layo sa dihang sa kalit nakita ko ang usa ka dakong bantal duol sa dunut nga unod nga gibutang ko sa tunga sa lamakan. Usa ka oso! Wala madugay duha ka dakodako nang mga nati gikan sa nag-unang tuig nagpakita sa ngilit sa lamakan. Ang hangin naa sa akong bintaha, nga naghuyop paingon nako. Uban sa mga kamera likos sa akong liog, nagkamang ako ug 20 ka metro ngadto sa ngilit sa lamakan ug naghupo luyo sa pino—duol ra kaayo sa mga oso. Sa dihang nanuol ang mga nati sa ilang inahan, nanan-aw sila nga mapaniiron samtang siya nagkaon sa dunut nga unod. Sa kasamtangan nakakuha ako ug daghandaghan maayong mga retrato.

“Sa pagsalup sa adlaw, una pa ang tabil nahulog niining talan-awon, nakita ko ang sukad nakita ra sa pipila ka tawo. Sa dihang ang inahan human nag kaon, ang mga nati nanapot kaniya. Gituhiltuhil nila ang iyang kiliran ug nagyagubyob. Sa kalit siya naglingkod ug nagpatotoy sa iyang mga nati. Human niana miliso siya ug mihangad sa iyang ulo, nga mahigugmaong nagtan-aw sa iyang mga nati nga nagtiwas sa ilang panihapon. Sa dihang natagbaw sila, nagtapok sila duol kaniya ug natulog.

“Hinayhinay ako nga mibiya aron dili matugaw ang nindot nga talan-awon. Tapos niining makapahinuklog nga kasinatian, mibati ako sa mapaubsanong pagpasalamat sa mahatagon nga Diyos kinsa naglalang niining kahibudnganang mga mananap.”

[Bug-os panid nga letrato sa panid 24]

[Mga Letrato sa panid 26]

Paghingos sa hangin sa lasang

Magbantay—inahan uban sa iyang mga nati