‘Salamat nga Giuli Mo Ako sa Balay, Ma’

AKO kanunayng kulbaan sa dihang si Glen, akong bana, magpalupad ug ayroplano, ug ako maikag nga makauli na siya. Siya sagad magpalupad alang sa kalingawan. Niadtong panahona gisuholan siya aron pagkuhag pipila ka letrato gikan sa ayroplano. Ang mas bata namong anak lalaki, si Todd, mikuyog niya. Si Glen sa kanunay maoy mainampingong piloto ug dili gayod mamahala.

Sa dihang mikiring ang telepono niadtong hapon sa Dominggo, Abril 25, 1982, gitubag ko kadto nga may kakulba. Kadto ang akong bayaw nga lalaki. “Si Glen ug si Todd nadisgrasya sa ayroplano,” matud niya. “Magkita ta sa ospital.”

Ang akong 13-anyos nga anak lalaki, si Scott, ug ako miampo ug midali pag-adto sa ospital. Sa pag-abot, among nasayran nga ang ayroplano ni Glen nahagsa mga 100 kilometros amihanan sa New York City. (Ang eksaktong hinungdan sa pagkahagsa wala gayod matino.) Si Glen ug si Todd buhi apan grabeg kahimtang.

Mipirma ako sa legal nga mga porma nga naghatag ug permiso sa ospital sa pagpadapat sa gikinahanglang pagtambal. Apan ingong usa sa mga Saksi ni Jehova, dili ako mosugot nga gamiton ang abuno sa dugo. Ang pagbuhat niana maglapas sa sugo sa Bibliya sa ‘padayong paglikay sa dugo.’ (Buhat 15:28, 29) Si Glen nagdaladalag usa ka medikal nga dokumento nga tin-awng nagpahayag sa iyang mga pagtuo niining bahina. Hinuon, gihatagan namo ang mga doktor ug permiso sa paggamit sa dili-dugong mga volume expander.a

Grabe kaayo ang mga samad ni Glen sa ulo ug dughan. Sa pila ra ka oras siya namatay. Ang labing lisod nga butang nga gibuhat ko sa akong kinabuhi mao ang pagsulod sa hulatanang lawak ug pagsulti sa akong anak nga si Scott nga namatay na ang iyang amahan. Siya migakos lamang kanako ug miingon: “Unsa nay akong buhaton karon? Nawad-an na ako sa akong labing suod nga higala!” Oo, si Glen ang labing suod nga higala sa duha niya ka anak lalaki, nga migugol ug panahon kauban nila sa kalingawan ug sa pagsimba. Siya usab ang akong labing suod nga higala ug akong bana. Ang iyang kamatayon maoy usa ka grabeng kapildihan.

Padayong Paghupot sa Among mga Pagtuo

Si Todd may usa ka nabali nga batiis ug tudlo, nadugmok nga mga bukog sa aping, ug grabeng samad sa utok. Siya na-coma. Pagkalisod ang pagtan-aw sa akong nuybe-anyos nga anak lalaki, kinsa sa pila ra ka oras nga miagi maoy abtik kaayo! Si Todd sa kanunay maoy makapahimuot nga aktibong batang lalaki. Siya hinulti ug gustong mokanta ug modula. Niadtong tungora wala gani siya masayod nga diha kami.

Kay nahadlok nga si Todd basin magkinahanglag operasyon, gimando sa mga doktor nga mouyon ako sa pag-abuno ug dugo. Mibalibad ako. Sila misanong pinaagi sa pagkuhag usa ka mando sa korte nga magtugot kanila sa paggamit ug dugo. Apan, misangpot nga wala kinahanglana ang operasyon, ug walay internal nga hemoreds si Todd. Pipila ka adlaw sa ulahi, hinunoa, gisultihan ako sa mga doktor nga moabuno gihapon silag dugo. Kami nakuratan! “Kinahanglan gayod nga amo kining himoon!” mao lamang ang katin-awan nga gihatag kanamo sa iyang doktor. Wala nila tagda ang among relihiyosong mga tinuohan ug si Todd giabunohan ug tulo ka yunit sa dugo. Gibati ko ang bug-os nga kawalay-mahimo.

Sa ubay-ubayng mga adlaw human sa aksidente, kami maoy balita sa atubang nga panid. Ang lokal nga peryodiko miagak sa mga magbabasa sa pagtuo nga namatay si Glen tungod kay midumili siya sa dugo ug mikutlo pa sa usa ka lokal nga doktor bahin niana! Kadto dili tinuod. Ang medikal nga eksaminer sa ulahi nagpamatuod nga si Glen dili gayod maluwas sa grabe niyang mga samad sa ulo ug dughan. Maayo na lang, ang ubay-ubayng Saksing ministro gidapit sa lokal nga estasyon sa radyo aron ipatin-aw ang among gipasukad-sa-Bibliyang baroganan. Kini miresulta sa maayong publisidad, ug ang baroganan sa mga Saksi ni Jehova bahin sa dugo nahimong kasagarang topiko sa panaghisgot sa among ganghaan-sa-ganghaan nga ministeryo.

Mga Paningkamot sa Pagpabuhi Kang Todd

Si Todd nagpabiling na-coma. Dayon niadtong Mayo 13 gibali siya sa usa ka nars, ug sa kataposan gibuka niya ang iyang mga mata! Ako siyang gigakos ug gisulayan nga makigsulti kaniya, apan walay tubag. Dili gani siya makapamilok o makapig-it sa akong kamot. Apan sukad niadto inanay siyang naarang-arang. Inigsulod namo sa kuwarto, iliso niya ang iyang ulo tunong sa pultahan. Sa dihang makigsulti kami kaniya, siya motan-aw kanamo. Nasayod ba gayod kaha si Todd nga kami diha? Wala kami mahibalo. Busa gisugdan namo ang pagpaningkamot nga maaktibo ang iyang kaisipan ug lawas. Sukad niadtong unang adlaw amo siyang pakigsultihan, basahan siya, ug patokaran sa musikal ug langkit-sa-Bibliya nga mga teyp. Gikaskasan ko pa gani siyag sista; kadto maoy terapiya alang kanamong duha.

Kami nakadawat ug daghang tabang gikan sa lokal nga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova. Ang magulang nga anak kong lalaki, si Scott, karong bag-o nahinumdom: “Duha ka pamilya ang nagdawat kanako diha sa ilang balay nga maorag ako ilang kaugalingong anak, nga nagdala kanako sa mga bakasyon uban sa ilang pamilya.” Dugang pa, ang uban nagputol sa sagbot sa among lagwerta, naglaba sa among labhanan, ug nagluto kanamog mga pagkaon. Ang mga higala ug mga membro sa pamilya nagturnohay usab sa pagbantay kang Todd sa magabii sa ospital.

Bisan pa, sulod sa daghang semana si Todd wala mosanong sa maong pagtagad​—wala bisan pinaagig pahiyom. Unya siya napulmonya. Ang doktor nananghid kanako nga si Todd ibalik sa makina sa pagginhawa. Ang riyesgo mao ang pagkahimo niyang permanenteng magdepende niana. Hunahunaa lamang: Ang maong kinabuhi-ug-kamatayon nga desisyon gibutang sa akong mga kamot! Apan, mahitungod na sa abuno sa dugo, ang akong kagustohan bug-os nga wala tagda! Hinuon, among gitugot ang makina sa pagginhawa ug gilaoman ang labing maayo.

Niadtong hapona ako mipauli sa balay aron makapapresko sa lawas. Nagbarog sa atubangan sa akong lagwerta ang usa ka opisyal sa gobyerno. Iya kaming gipahibalo nga kinahanglang ibaligya namo ang among balay aron paghatag ug lugar sa pagpalapad sa karsada. Niadtong tungora kami may usa pa ka dakong suliran nga sagubangonon. Ako kanunayng nagsulti sa uban nga si Jehova dili gayod motugot nga maagoman nato ang labaw kay sa atong maagwanta. Ako mokutlo sa mga pulong sa 1 Pedro 5:6, 7: “Busa, ipaubos ang inyong kaugalingon ilalom sa gamhanang kamot sa Diyos, aron nga iya kamong bayawon sa takdang panahon; samtang inyong ginatugyan kaniya ang tanan ninyong mga kabalaka, kay siya aduna may kahangawa kaninyo.” Niadtong panahona ang akong pagtuo ug pagsalig sa Diyos gibutang sa pagsulay nga wala pa mahitabo sukad masukad.

Miaginod ang mga semana, nga si Todd nakabaton ug sunodsunod nga impeksiyon. Ang mga adlaw napunog mga pagsusi sa dugo, mga pagsusi sa pluwido sa dugokan, mga pagsusi sa bukog, mga pagsusi sa utok, mga pagsusi sa baga, ug walay-pagkatapos nga mga X ray. Sa pagka-Agosto, ang temperatura ni Todd sa kataposan nahibalik sa normal. Sa Agosto gitangtang ang mga tubo sa pagkaon ug pagpasayon sa pagginhawa ni Todd! Sa maong panahon giatubang namo ang kinadak-ang hagit.

Pagpauli

Gisultihan kami sa mga doktor nga ang usa ka institusyon mao ang labing maayo alang kang Todd. Usa ka doktor nagpahinumdom kanamo nga gikinahanglan namo ni Scott ang panahon ug kusog alang sa among kaugalingon. Bisan ang maayog-tuyong mga higala susamang nangatarongan. Apan, wala sila makaamgo nga si Todd dako kaayong bahin sa among mga kinabuhi! Ug kon kami makaarang sa pag-atiman kaniya sa balay, siya libotan niadtong nagmahal kaniya ug sa isigkamagtutuo.

Mipalit kamig usa ka silyang may ligid ug usa ka katre sa ospital. Uban sa tabang sa pila ka higala, among gitangtang ang bungbong sa akong lawak-higdaan, giinstalar ang pila ka bildong sira sa pultahan nga modailos, ug gitukod ang gawas-sa-balay nga pantawan ug dulhogan nga magtugot nga si Todd direktang matulod diha sa silyang may ligid paingon sa iyang lawak-higdaan.

Sa buntag sa Agosto 19, panahon na nga ipauli sa balay ang akong anak nga wala pay bug-os nga panimuot. Si Todd makabuka sa iyang mga mata ug makalihok ug diyutay sa iyang tuong batiis ug bukton, apan ang iyang doktor mitagna nga dili na siya moarang-arang pa. Pila ka semana sa ulahi, gidala namo si Todd ngadto sa rekomendado-kaayong neurologo, nga unya nakadungog nga gisubli ang maong mga pulong. Bisan pa niana, pagkamaayo ang pagbati nga siya gipauli sa balay! Ang akong inahan ug pipila ka suod nga higala didto sa balay nga nagpaabot kanamo. Niadtong gabhiona, kami nagkauban gani sa pag-adto sa Kingdom Hall. Kadto naghatag kanamo sa unang kasinatian sa trabaho nga nalangkit sa pag-atiman kang Todd.

Pag-atiman Kang Todd sa Balay

Ang pag-atiman sa usa ka tawong inutil napamatud-ang gasto kaayog panahon nga dili mahanduraw. Ang pagkaon ni Todd sa usa ka kan-anan dangtag usa ka oras. Kinahanglang gugolon ko pa ang halos usa ka oras sa pagsibin kaniya, pag-ilis kaniya, ug paghugas sa iyang buhok. Ang pagdigo kaniya diha sa whirlpool mahimong mokabat ug bug-os nga duha ka oras. Ang pagbiyahe maoy dakong trabaho, nga nagkinahanglan ug dakong pisikal nga kusog. Bisan pag dako ang iyang pag-uswag karong bag-o, si Todd maglisod kaayo sa paglingkod nga deretso, bisan uban sa tabang sa silyang may ligid nga mapasiboon; kasagaran nga siya kinahanglang mohigda sa salog. Sa daghang katuigan ako tiglingkod kauban niya sa salog sa likod sa Kingdom Hall. Bisan pa niana, wala namo tugoti nga kini makapahunong namo sa pagtambong sa Kristohanong mga tigom, ug kasagarang kami dili maulahi.

Ang among mapailobong paningkamot namunga. Sa makadiyut nga panahon ang mga doktor naghunahuna nga tungod sa aksidente si Todd mabungol ug mabuta. Hinuon, sa wala pa ang aksidente ako nakasugod sa pagtudlo sa akong mga anak lalaki sa senyas nga pinulongan. Niadtong unang semana sa pagkauli sa balay, si Todd misugod sa pagsenyas ug oo o dili sa among mga pangutana. Sa ulahi naugmad niya ang katakos sa pagtudlo. Pakitaan namo siyag mga letrato sa mga higala ug among ipatudlo niya ang pipila ka tawo, ug iya kanang nahimo nga tukma kaayo. Siya makaila usab sa tukma sa mga numero ug mga letra. Sa ulahi kami miuswag ngadto sa mga pulong. Ang iyang mga kahanas sa pag-ila wala maunsa! Sa Nobyembre, pito ra ka bulan human sa aksidente, nahitabo ang dugay-nang-gipaabot nga hitabo.

Si Todd mipahiyom. Sa pagka-Enero ang iyang pahiyom giduyogan ug katawa.

Ingon nga imong mahinumdoman, napugos kami pagbaligya sa among balay. Apan kadto misangpot nga usa ka panalangin, sanglit ang among dos-andanang balay maoy gamay ug naglimite pag-ayo sa paglihoklihok ni Todd. Tungod kay gamay ra ang among kuwarta, lisod nga mangitag usa ka balay nga magtagana sa among mga panginahanglan. Bisan pa niana, ang usa ka malulutong ahenteg balay nakakaplag sa maong balay. Ang balay gipanag-iya sa usa ka biyudo kansang asawa sa nangagi migamit ug silyang may ligid; kadto gidesinyo nga gihunahuna ang iyang mga panginahanglan. Hingpit gayod alang kang Todd!

Siyempre, ang balay kinahanglang hinloan ug pintalan. Apan sa dihang andam na kaming mamintal, kapin sa 25 ka Saksi gikan sa among kongregasyon ang nangabot, nga may dalang mga roller ug mga brutsa.

Pagsagubang sa Adlaw-Adlaw nga Kinabuhi

Si Glen sa kanunay maoy nag-atiman sa negosyo sa pamilya, sa mga bayranan, ug uban pa. Wala kaayo ako lisdi sa pagbanos niining bahina sa kinabuhi. Ugaling, si Glen wala mobati nga mahinungdanon ang pagbatog usa ka testamento o hustong insyurans. Amo untang malikayan ang dakong kalisdanan sa kuwarta​—mga suliran nga nagpadayon hangtod niining adlawa—​kon migahin pa siyag panahon niining mga butanga. Human sa among kasinatian, daghan sa among mga higala ang nagsugod sa pag-atiman sa paggamag testamento o pagkuhag insyurans.

Ang laing hagit maoy pagtagbaw sa among emosyonal ug espirituwal nga mga panginahanglan. Human makapauli si Todd sa balay, ang pipila migawi nga daw ang suliran natapos na. Bisan pa, si Scott nagpadayon nga nanginahanglan sa tabang ug pagdasig. Ang mga kard, mga sulat, ug mga tawag sa telepono nga among nadawat sa kanunay maoy bililhong mga handumanan. Makahinumdom ako sa usa ka sulat gikan sa usa ka tawong mihatag kanamog kuwartang hinabang. Ang sulat nag-ingon: “Dili ko pirmahan kining sulata, sanglit dili ko gustong magpasalamat ka kanako apan magpasalamat kang Jehova, sanglit siya ang nagpalihok kanato sa pagpakitag gugma sa usag usa.”

Bisan pa niana, kami nakakat-on nga dili bug-os magsalig sa uban alang sa pagdasig kondili mohimog positibong mga lakang sa pagtabang sa among kaugalingon. Sa dihang magmasulob-on ako, sagad nga maningkamot ako sa paghunahuna sa uban. Gusto ko ang pagpanghurno ug paglutoluto, ug matag karon ug unya, manapit akog mga higala o maghurnog pila ka butang ug ipanghatag kana. Sa dihang ako minghoy kaayo o nagkinahanglan ug pahulay, sa kanunay ako makadawat ug imbitasyon alang sa panihapon, paniudto, o hinapos-sa-semana nga kauban sa mga higala. Usahay, may motanyag gani sa pagbantay kang Todd sa makadiyut aron mabuhat ko ang usa ka gamayng buluhaton o makapamalit.

Ang akong anak lalaki nga magulang, si Scott, maoy usa usab ka kahibulongang panalangin. Kon mahimo, si Scott magdala kang Todd ngadto sa sosyal nga mga katigoman. Siya andam kanunay ug gustong motabang sa usa ka paagi sa pag-atiman kang Todd, ug wala gayod siya moreklamo bahin sa pagkabaton ug dako kaayong responsabilidad. Si Scott kas-a miingon: “Kon ako manghinaot usahay nga ako nakabaton untag mas ‘normal’ nga pagkinabuhi, ako dayong hinumdoman nga ang akong kasinatian mas nakapasuod nako sa Diyos.” Sa adlaw-adlaw gipasalamatan ko si Jehova nga gitugotan ako nga makabaton sa maong mahigugmaon, mahunahunaon-sa-espirituwal nga anak. Siya nag-alagad nga ministeryal nga alagad sa iyang kongregasyon ug nagakalipay sa pagkahimong bug-os-panahong magsasangyaw uban sa iyang asawa.

Ug komosta si Todd? Nagpadayon siya sa pag-uswag. Sa duha ka tuig, siya misugod sa pagsulti pag-usab. Sa sinugdan kadto maoy ginagmayng mga pulong, dayon mga tudling-pulong na. Karon siya makapahayag na gani sa iyang kaugalingon sa Kristohanong mga tigom. Siya naningkamot pag-ayo nga makasulting mas larino, ug nakatabang ang speech therapy. Gusto gihapon niyang mokanta​—ilabina sa Kingdom Hall. Siya usab nagpadayong malaomon kanunay. Karon makatindog na siya sa tabang sa usa ka walker. Sa miaging panahon, kami nakahigayon sa pagsugid sa among kasinatian panahon sa usa ka kombensiyon sa mga Saksi ni Jehova. Sa gisukna kon unsay buot niyang isulti sa tanang higala nga nanambong, si Todd miingon: “Ayaw mog kabalaka. Mamaayo lagi ko.”

Gihatag namo ang tanang pasidungog kang Jehova tungod sa paglig-on kanamo latas niining tanan. Sa pagkatinuod, nakakat-on kami sa pagsalig kaniya nga labaw pa kay sukad masukad. Kadtong tanang gabii nga walay tulog, tanang kahago nga nalangkit sa pag-atiman sa personal nga mga panginahanglan ug mga kaharuhay ni Todd, tanang sakripisyo nga among nahimo maoy takos niana. Dili pa dugay, sa dihang kami namahaw, mihangad ako ug nakit-an si Todd nga mitutok kanako nga may dakong pahiyom sa iyang nawong. Siya miingon: “Gimahal ko ikaw, Ma. Salamat nga giuli mo ako sa balay gikan sa ospital.”​—Sumala sa giasoy ni Rose Marie Boddy.

[Footnote]

[Blurb sa panid 13]

Ang labing lisod nga butang mao ang pagtug-an sa akong anak nga si Scott nga ang iyang amahan namatay na

[Hulagway sa panid 15]

Kauban sa akong mga anak