Pagpaniid sa Kalibotan
BAYAD ALANG SA BHOPAL
Bisan pag ang magasing India Today miingon nga “ang kataposan halayo pa” alang sa mga biktima nga nangayog bayad sa kemikal nga aksidente sa Bhopal, daw ang kataposan miabot na gayod. (Tan-awa ang Pagmata! sa Abril 8, 1989.) Sa dili pa dugay nga areglo gawas sa korte, ang mga abogado sa Union Carbide misugot sa pagbayad ug $470 milyones sa mga biktima sa aksidente, bisan pa nga ang mga abogado nangayog $3 bilyones. Ang mga biktima makadawat sa aberids ug $14,460, nga diin, ang Britanikong magasin nga The Economist miingon, “halos katumbas ra sa $1m[ilyon] matag tawo sa Tinipong Bansa.” Ang basahon miingon usab nga ang bayad gamay ra nga mopadasig hinoon sa dagkong mga korporasyon sa pagtukod ug delikadong mga planta diha sa kabos nga mga nasod, sanglit gamay ra man ang ilang ibayad sa mga biktima sa mga aksidente. Ang gamay nga bayad mipataas hinoon sa prisyo sa sertipiko sa kapital sa Union Carbide, midugang ang The Economist.
MGA BENTAHA SA PAGPATULI
Ang American Academy of Pediatrics mibali sa iyang baroganan bahin sa pagpatuli. Niadtong 1971 ang grupo miingon nga “walay malig-ong medikal nga mga paila” sa panginahanglan sa pagtuli sa bag-ong natawong mga batang lalaki sumala sa naandan. Apan, ang dili pa dugayng mga pagtuon nagpakita nga ang pagtuli makatabang sa pagsumpo sa mga impeksiyon sa rinyon ug sa agianan sa ihi, nga may pagkadelikado. Diha sa usa ka pagtuon, ang walay-tuli nga mga batang lalaki maoy 11 ka pilo nga peligrong mag-antos sa mga impeksiyon sa agianan sa ihi kay sa tinuli nga mga batang lalaki. Ang akademiya sa pagtambal sa sakit sa bata karon nag-ingon nga ang pagtuli “dunay medikal nga mga kaayohan ug mga bentaha.” Samtang ang mga Kristohanon wala mabugkos sa Moisesnong kasugoan nga nagkinahanglan sa pagtuli, ang bag-ong mga nakaplagan nagsugyot nga ang balaod dunay praktikal nga kaayohan sa karaang mga Israelinhon nga misunod niana.
KON UNSAY MADUNGGAN SA MGA BATA NGA ANAA PA SA TIYAN
Ang tigdukiduki natingala dili pa dugay sa pagdiskobre nga madunggan sa mga bata nga anaa pa sa tiyan ang tingog sa gawas. Nagbutang ug mikropono diha sa matris duol sa ulo sa bata, ang mga doktor nakadungog sa tin-aw nagkalainlaing mga tingog gikan sa gawas, gikan sa panagsultihay nga 4 ka metros nga gilay-ong tingog sa karomatang miagi sa pasilyo sa gawas sa siradong pultahan. May kalabotan gihapon niini, usa ka sikolohista sa Irlandiya miingon nga ang bag-ong natawong mga bata daw makaila sa tema sa musika gikan sa usa ka programa sa telebisyon nga regular nga ginatan-aw sa ilang mga inahan samtang nagsabak. Ang mga nakaplagan hayan motultol sa dugang pagdukiduki kon unsay epekto ning tanang tingoga diha sa gagmayng mga dalunggan sa wala pa matawong mga bata, mitaho ang magasing Woman’s World sa T.B.
USA KA MAKAMATAYNG PANANOM
Sumala sa Departamento sa Estado sa T.B., ang tibuok yuta nga produksiyon sa droga kusog nga misaka. Gikan sa 1987 ngadto sa 1988, ang mosunod nga mga ani mitaas: marijuana, 22 porsiento; opyom, 15 porsiento; hashish, 11 porsiento; ug coca gikan sa upat ka nasod, 7.2 porsiento. Ang makamatay daghang ani gihimo gihapon bisan pa sa daghang pagdakop, sa daghang pag-imbargo sa droga ug sa pagpatay sa mga pananom, ug sa mga kasabotan nga nagapanaad ug internasyonal nga kooperasyon. Sumala sa The New York Times, ang taho sa Departamento sa Estado “nahimong tuigtuig nga pagdawat sa kawalay-katakos sa Tinipong Bansa sa inusarang pakig-away batok sa narkotiko.”
KAKRISTIYANOHAN SA TSINA
“Ang Kristiyanidad sa Tsina nagakalig-on sa mga katuigang dili pa dugay,” matud pa sa New Zealand Herald, nga gikutlo ang opisyal nga mantalaang Intsik, ang News Digest. Sa miaging tulo ka tuig, ang kadaghanan sa nagaangkong mga Kristohanon sa nasod giingon nga gikan sa mga tigulang, sa iliteret, ug dili kaayo iliteret. Ang Digest miingon nga ang dili pa dugayng surbi nagpakita ug dakong bahin sa pito ka milyong mga sumusunod sa Kakristiyanohan sa Tsina—nga may duolan sa 25 porsiento kanila—nga “mga edukado,” sama sa mga doktor, mga propesor sa unibersidad, mga estudyante, magsusulat, ug mga enhinyero.
PAG-ABUSO UG BATA SA ALEMANYA
Sa Pederal nga Republika sa Alemanya, matag diyes minutos usa ka bata ang grabeng ginabun-og nga igong mapadala sa ospital, mitaho ang mantalaang Stuttgarter Nachrichten. Sa 11,000 ka bata nga ginaatake kada tuig, 100 ang nangamatay. Dugang pa, ang mga eksperto nagbanabana nga 150,000 ka bata ang nag-antos sa kanunayng seksuwal nga pag-abuso gikan sa mga membro ug mga paryenti sa pamilya. Ang gamayng bahin kanila—mga 10,000 ka kaso—gitaho ngadto sa kapolisan. Gibanabana sa usa ka eksperto nga ang total nga gidaghanon sa mga bata nga nag-antos gikan sa kanunayng pisikal, mental, o seksuwal nga pag-abuso maoy 300,000. Ang mga biktima maoy mga lalaki ug babaye ug kadaghanan mga batang gagmay pa.
PORNOGRAPIYA ALANG SA MGA BINILANGGO
Ang mga binilanggo sa Iowa, T.B.A., dunay katungod sa pagsuskriber sa maong mga magasin sama sa mga dili-binilanggo, apil ang grabeng mga magasing pornograpiko, nagmando ang pederal nga huwes sa distrito. Ang bilanggoan misunod sa mando sa korte pinaagi sa pagtukod ug opisyal nga “lawak sa pagbasa sa porno” nga diin gibutang kining mga magasina. Sa dugaydugay nang panahon, ang mga binilanggo gitugotan nga moabot diha sa ilang mga selda ang mga suskrisyon sa dili kaayo grabeng pornograpiya. Samtang ang sikolohikal nga kahimtang ug rekord sa binilanggo ginasusi sa dili pa siya tugotan sa pagsuskriber sa grabeng mga materyal, walay krimen nga awtomatikong makadiskuwalipikar kaniya. Apan, wala malipay ang tanan sa maong mando. Ang The New York Times miingon nga daghang taga Iowa “nagkuwestiyon sa kaalam sa pagpukaw sa mga kailibgon sa mga tawo kansang agresibong batasan maoy nakahatod kanila sa bilanggoan.”
GIPANALIPDAN SA THAILAND ANG MGA LASANG
Sa kataposang paningkamot sa pagluwas sa nagkagamayng mga lasang, gidili sa kagamhanan sa Thailand dili pa dugay ang tanang pagpamutol ug kahoy sa nasod. Ang mga opisyal nagbanabana nga ang lasang karon nagkobre lamang ug 18 porsiento sa Thailand, nga miubos gikan sa 70 porsiento human sa Gubat sa Kalibotan II. Ang mga tigtipig sa lasang nagbutang sa bag-ong numero nga ubos pa sa 12 porsiento. Sa habagatan sa nasod, ang bag-o pang mga baha ug mga pagdahili sa lapok, nga nakapatay ug 350 ka tawo, sa dakong bahin gipasangil tungod sa ilegal nga pagpamutol ug kahoy. Ang kalamidad nakatabang sa kagamhanan sa pagpakanaog sa pagdili bisan pa sa grabeng pagsupak gikan sa industriya sa pagpamutol ug kahoy.
UPAT UG TIIL NGA MGA MANOK
Ang giisip nga maayo alang sa industriya sa piniritong manok nahimong pagsulay sa pila ka mga magtutudlo sa ikatulong ang-ang sa hayskol sa Hiroshima, Japan. Sa dihang ang 153 ka estudyante gisugo sa pagdibuho ug hulagway sa manok, kapin sa 12 porsiento midibuho ug mga manok nga upat ka buok tiil. Sa dihang gisusi ang siyam ka punto sa desinyo, “tulo lamang ka bata ang hustong nakadibuho sa mga manok,” mitaho ang mantalaang Asahi Shimbun. “Nagkawala na ang kontak sa kinaiyahan kay sa kaniadto,” misaysay ang magtutudlo nga naghimo sa surbi.
TAHO BAHIN SA DIYOSESES SA PAPA
Ang mga pari sa paroko sa Roma dunay makapaminghoy nga balita nga itaho sa ilang obispo, ang papa, sa ilang tinuig nga tigom uban niya karong tuiga. Sumala sa Katolikong mantalaan Avvenire, gimulo sa usa ka pari ang “makalilisang nga pag-us-os sa pagkawala sa pagkakristiyano sa iyang parokya, diin 3 porsiento lamang ang nagatambongan sa misa ug 90 porsiento niadtong nagplanong magminyo ‘walay nahibaloan bahin sa relihiyon.’” “Sa miaging tuig,” mipadayon ang pari, “dihay 18 ka paglubong, apan walay nangayog mga sakramento.” Ang Avvenire midugang nga laing suliran nga giatubang sa mga pari sa paroko mao ang presensiya sa mga Saksi ni Jehova, “kansang pagtubo kaylap”—gani usa ka paring nabalaka sayop nga miingon nga ilang “gihimo ang Roma nga ilang kaulohan sa Uropa, Asia, Aprika.”
MGA GAGMAYNG BATA SA TUBIG SA SOBYET
Ang kababayen-an sa Sobyet nagapanganak sa ilang mga anak sa usa ka tagsaong paagi: diha sa tubig, o kaha sa balay o sa dagat. Ang magasing Sputnik sa Sobyet mitaho nga sa 700 sa maong mga pagpanganak, walay usa ang miresultag mga komplikasyon o kamatayon. Ang tubig nga palibot gibati nga kaamgid sa palibot nga gibiyaan sa bag-ong natawong bata. Ang artikulo miangkon nga ang mga bata nga nangatawo niining paagiha kiling nga molingkod, mobarog, ug bisan molakaw nga mas sayo kay sa uban. Sila sa dayag makalangoy nga mas sayo. “Sulod sa upat ka oras sa pagkahimugso niining paagiha kining mga bataa makapabiling nagalutaw nga walay tabang, ug sa pila lang ka bulan sila makalangoy ug daghang kilometrong gilay-on,” matud pa sa Sputnik. Apan, ang ubang mga doktor sa Sobyet wala mouyon sa mga pagpanganak diha sa tubig tungod kay ang “mga bata moagi diha sa kagawon nga palibot sa dili-igo nga temperatura” ug sa posibleng mga problema sa pagdugo.