Ang mga Trobador—Labaw pa kay sa mga Mag-aawit sa mga Awit sa Gugma

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA PRANSIYA

MGA trobador ug naglibodlibod nga mga magbabalak-mag-aawit​—unsay mosantop diha sa imong hunahuna niadtong mga pulonga? Tingali mga awit sa gugmang matamdanon sa mga lagda sa pamatasan ug pagkakabalyero. Wala ka masayop, apan ang mga trobador labaw pa kay niana. Samtang sila tingali naila pag-ayo sa canso d’amor, o mga awit sa gugma​—ug busa sila kanunayng gihulagway nga nagdalag subing, nga nangharana ug usa ka gining​—dili lamang gugma ang ilang gitagad. Ang mga trobador nalinga sa daghang sosyal, politikal, ug relihiyosong mga isyu sa ilang panahon.

Ang mga trobador midaghan sa panahon sa ika-12 ug ika-13ng siglo, sa tibuok dapit nianang gitawag karon nga habagatang Pransiya. Sila maoy mga magbabalak-musikero nga maoy nagsulat niadtong labing hinashasan sa tanang lumad nga sinultihan sa pinulongang Pranses. Kadto gitawag nga langue d’oca​—ang komon nga sinultihan halos sa tibuok Pransiya sa habagatan sa Loire River ug sa utlanang mga dapit sa Italya ug Espanya.

Ang sinugdanan sa pulong nga “troubadour” gilalisan pag-ayo, apan kini daw nagagikan sa Occitan nga berbong trobar, nga nagkahulogang “paghimo, pag-imbento, o pagpangita.” Busa, ang mga trobador makakitag hustong pulong o garay nga mohaom sa ilang matahom nga balak. Ang ilang balak gihimong musika ug awiton. Nagabiyahe sa lungsod ug lungsod, nga ubanan kanunay sa propesyonal nga mga magbabalak-mag-aawit nga gitawag mga jongleur, kantahon sa mga trobador ang ilang mga awit nga dinuyogan sa alpa, biolin, plawta, subing, o sista. Diha sa mga balay sa mga sapian maingon man diha sa mga tiyanggihan o sa mga torneyo, mga perya, mga selebrasyon, o mga pista, nahimo nang bahin ang musikal nga pasundayag sa bisan unsang pormal nga kalingawan.

Lainlain ug mga Kagikan

Lainlain ug kagikan ang mga trobador. Ang uban natawo sa inilang mga pamilya; ang pipila maoy mga hari; ug ang uban maoy gikan sa timawang kagikan nga miasenso sa pagkahimong trobador. Ang uban nahimong inila. Daghan maoy edukado kaayo ug daghag naadtoang lugar. Ang tanan nakadawat ug makuti nga pagbansay sa mga lagda sa pagkagalante, maayong pamatasan, balak, ug musika. Ang usa ka tuboran nag-ingon nga ang usa ka maayong trobador gidahom nga “nahibalo gayod sa tanang bag-ong mga balita, makabalik ug asoy sa tanang iladong mga thesis gikan sa mga unibersidad, nasayod pag-ayo sa bag-ong mga tabitabi bahin sa eskandalo sa mga panimalay sa hari, . . . makahimog mga balak ngadto sa usa ka ginoo o gining inighangyo, ug makatugtog labing menos duha ka instrumento nianang tungora nga magustohang ipatugtog diha sa palasyo.”

Ang habagatang mga rehiyon sa Pransiya nahimong sapian sa dihang miabot ang komersiyo sa ika-12ng siglo. Uban sa kausbawan miabot ang kalingawan, edukasyon, ug dekalidad nga mga hilig sa mga buhat sa arte ug hamugawayng pagkinabuhi. Ang iladong mga ginoo ug mga gining sa Languedoc ug Provence maoy labing debotadong mga parokyano sa mga trobador. Tinamod pag-ayo ang mga magbabalak ug nakaimpluwensiyag dako sa mga hilig sa mga harianong dugo, sa uso, ug pamatasan. Sila ang nag-uso sa iladong ballroom dance sa Uropa. Ang The New Encyclopædia Britannica nag-ingon, hinunoa, nga ang “ilang kinadak-ang kalamposan mao ang pagmugna libot sa mga gining sa palasyo ug atmospera nga sibilisado ug urbanisado nga wala pa sukad maabot.”

Bag-ong Pagtahod Alang sa Kababayen-an

Sa dihang buksan sa lalaki ang pultahan alang sa babaye, tabangan siya sa pagsul-ob sa iyang amerkana, o mohimog bisan unsang daghang matang sa “babaye-una” nga pagpakitag maayong pamatasan nga nakita sa daghang kasiglohan diha sa Kasadpang Uropa, iyang gihimo ang usa ka kostumbre nga lagmit nagsugod sa mga trobador.

Ang mga tinamdan sa Edad Medya ngadto sa kababayen-an naimpluwensiyahan ug dako sa mga doktrina sa iglesya, nga nag-isip sa mga babaye nga maoy nakaingon sa pagkahulog sa lalaki sa sala ug sa pagpalagpot kaniya gikan sa Paraiso. Gilantaw siya nga usa ka manenental, usa ka kasangkapan sa Yawa, ug usa ka kinahanglanong daotan. Ang kaminyoon giisip nga kinaubsang kahimtang sa kinabuhi. Ang balaod sa Iglesya nagtugot sa pagdagmal sa asawa ug pag-ayad, nga nakadugang sa kaulawan ug pagpaulipon sa mga babaye. Sa halos tanang bahin, ang babaye giisip nga ubos sa lalaki. Apan sa pag-abot sa mga trobador, ang mga hunahuna sa mga lalaki nagsugod sa pagbag-o.

Ang unang nailhang trobador mao si William IX, Duke sa Aquitaine. Ang iyang balak mao ang unang nasudlan sa mga elemento nga nagpaila sa talagsaong ideya sa trobador bahin sa gugma, nga sa ulahi gitawag ug gugmang matamdanon sa mga lagda sa pamatasan. Ang Provençal nga mga magbabalak mismo nagtawag niini nga verai’amors (matuod nga gugma) o fin’amors (maayo nga gugma). Dako kadto nga kausaban, sa pagkaagi nga ang babaye wala na ibutang sa usa ka kahimtang nga ubos kaayo sa lalaki.

Ang balak sa trobador naghatag sa babaye ug dakong dignidad, dungog, ug pagtahod. Siya nahimong larawan sa hamili ug maligdong nga mga hiyas. Ang ubang mga awit maoy pagmahay sa bugnawng pagtagad sa babaye ngadto sa nagdayeg nga magbabalak. Labing menos sa teoriya, ang gugma sa trobador maoy sa pagpabiling maputli. Ang iyang pangunang tumong dili mao ang pag-angkon sa gining kondili, hinunoa, ang pagkapinog pamatasan nga nakainspirar sulod kaniya tungod sa iyang gugma alang sa babaye. Aron siya mahimong takos, ang nangandoyng mahimong magbabalak napugos sa pag-ugmad sa pagkamapaubsanon, pagpugong-sa-kaugalingon, pailob, pagkamaunongon, ug sa tanang hamiling mga hiyas nga nabatonan mismo sa babaye. Busa, bisan ang kinabastosan sa mga lalaki mausab tungod sa gugma.

Ang mga trobador nagtuo nga ang gugmang matamdanon sa mga lagda sa pamatasan mao ang tuboran sa sosyal ug moral nga pagkaurbanisado, kana nga matinahuron ug hamiling mga buhat nagsugod diha sa gugma. Samtang gipasangkad kini nga ideya, kini nahimong basehanan sa tanang lagda sa pamatasan, nga, sa ngadtongadto, nadala diha sa komon nga mga hut-ong sa katilingban. Lahi sa feudal nga katilingban, nga bastos ug mabangis, usa ka bag-ong paagi sa kinabuhi ang nagsugod. Ang kababayen-an karon nagpaabot sa ilang kalalakin-an nga masinakripisyohon-sa-kaugalingon, mahunahunaon, ug buotan​—nga mahimong kabalyero.

Sa ngadtongadto, ang dakong bahin sa Uropa misundog sa arte sa mga trobador. Ang Espanya ug Portugal midawat sa ilang mga tema. Ang Amihanang Pransiya adunay iyang kaugalingong mga trouvère; ang Alemanya, iyang mga minnesinger; ang Italya, iyang trovatori. Ang tema sa mga trobador nga gugmang matamdanon sa mga lagda sa pamatasan, nga gilangkob sa mithianong pagkagalante, nagpahimugso sa usa ka estilo sa literatura nga nailhang romansa.b Pananglitan, gisagol ang gugmang matamdanon sa mga lagda sa pamatasan nga mithion uban sa mga sugilambong sa Celtic Brittany, gilarawan sa trouvère Chrétien de Troyes ang maayong mga hiyas sa pagkamahinatagon ug pagpanalipod sa mahuyang diha sa mga sugilanon bahin kang King Arthur ug sa Knights of the Round Table.

Ang Epekto Niini sa Katilingban

Samtang ang kadaghanang awit sa trobador nagdayeg sa maayong mga hiyas sa gugmang matamdanon sa mga lagda sa pamatasan, ang uban naghisgot bahin sa sosyal ug politikanhong mga isyu sa panahon. Si Martin Aurell, Pranses nga awtor sa La vielle et l’épée (Ang Biolin ug ang Espada), nagsaysay nga ang mga trobador ‘aktibong nakigbahin sa mga pakigbisog nga nagpabahin sa ilang mga katalirongan ug nga pinaagi sa ilang mga sinulat, ang mga trobador nakatampo pa sa kalamposan niini o niana nga panagbangi.’

Nagkomento bahin sa talagsaong posisyon sa mga trobador sa katilingban sa panahon sa Edad Medya, si Robert Sabatier nag-ingon: “Wala pa sukad nga gihatagan ug ingon niana ka dakong kadungganan ang mga magbabalak; wala pa sukad nga ang tanan adunay dako kaayong kagawasan sa pagsulti. Sila nagpangdayeg ug nagpamadlong, ilang gihimo ang ilang kaugalingon ingong tingog sa katawhan, sila nakaimpluwensiya sa polisa sa politika, ug sila nangahimong kasangkapan sa bag-ong mga ideya.”​—La Poésie du Moyen Age.

Tighatod sa mga Balita sa Ilang Panahon

Mahimong ikaingon nga sa dugay na kaayong panahon sa wala pa maimbento ang imprenta, ang mga trobador ug ang ubang naglibodlibod nga mga magbabalak-mag-aawit nagsilbing mga tighatod sa mga balita sa ilang panahon. Ang mga magbabalak-mag-aawit sa Edad Medya maoy internasyonal nga mga biyahedor. Sa tanang mga palasyo sa Uropa​—gikan sa Cyprus ngadto sa Scotland ug gikan sa Portugal ngadto sa Sidlakang Uropa, bisag asa sila moadto​—sila nagpanigom ug mga balita ug nagbayloayg mga sugilanon, mga honi, ug mga awit. Kusog nga mokaylap sa binaba nga paagi gikan sa usa ka jongleur ngadto sa laing jongleur, ang maanindot nga mga tono sa mga awit sa mga trobador makat-onan dayon sa mga tawo, nga nakaimpluwensiya sa opinyon sa katilingban ug nakapasibot sa katawhan sa usa ka kawsa o sa lain.

Ang usa sa daghang balaknong mga matang nga gigamit sa mga trobador mao kanang gitawag nga sirvente, nga sa literal nagkahulogang “awit sa sulugoon.” Giyagyag sa uban ang mga inhustisya sa mga magmamando. Gipasidunggan sa uban ang mga buhat nga dungganon, pagsakripisyo-sa-kaugalingon, pagkamahinatagon, ug kaluoy, samtang gisaway nila ang mananapong kabangis, pagkatalawan, pagkamaot, ug interes-sa-kaugalingon. Ang mga sirvente sa sayo sa ika-13ng siglo nahimong kasangkapan sa mga magsusulat sa kasaysayan sa pagkuhag impormasyon bahin sa politikanhon ug relihiyosong kahimtang sa Languedoc sa panahon sa dakong kagubot.

Pagsaway sa Iglesya

Tungod sa kapakyasan sa mga Krusada, daghang tawo nagsugod sa pagduhaduha sa espirituwal ug sekular nga awtoridad sa Iglesya Katolika. Ang mga klero nag-angkong naghawas kang Kristo, apan ang ilang mga buhat dili gayod samag-Kristo. Ang ilang pagkamaot, kahakog, ug korapsiyon nahibaloan sa tanan. Kanunayng nagpangitag dugang bahandi ug politikanhong gahom, ang mga obispo ug mga pari sa simbahan nagpahimuot sa gusto sa mga sapian. Ang ilang pagpasagad sa espirituwal nga panginahanglan sa kabos ug sa kasarangang hut-ong sa katilingban dili-kapugngang nakapukawg panagbangi.

Sa Languedoc daghang tawo sa kasarangang mga hut-ong sa katilingban maingon man mga harianon maoy mga edukado. Ang magsusulat sa kasaysayan nga si H. R. Trevor-Roper nag-ingon nga ang mas edukadong layko nagpakadiskobre nga ang ika-12ng siglong iglesya “lahi kaayo gikan sa karaang iglesya nga giangkon niini nga gisundog.” Siya midugang nga daghang lalaki nagsugod sa paghunahuna: “Labi pang lahi kaayo . . . ang dili-establisadong Iglesya una pa kang Konstantino, ang Iglesya sa mga Apostoles, . . . sa mga paglutos: usa kadto ka Iglesya nga walay papa o mga obispong fuedal o abundang mga gasa o paganong mga doktrina o bag-ong mga lagda nga gilaraw sa pagpadaghan sa bahandi ug gahom niini!”

Ang Languedoc maoy usa ka yuta sa pagkamatugtanon. Ang mga konde sa Toulouse ug ubang mga magmamando sa habagatan naghatag sa mga tawo ug kagawasan sa relihiyon. Nahubad sa mga Waldensesc ang Bibliya ngadto sa langue d’oc ug madasigong nagsangyaw niana, nga tinagurha, sa tibuok rehiyon. Ang mga Cathari (gitawag usab nga mga Albigenses) usab nagpakaylap sa ilang doktrina ug nakabaton ug daghang kinabig gikan sa mga harianon ug dugo.

Daghan sa mga sirvente sa mga trobador naglarawan sa kahiubos maingon man pagkawalay-pagtahod ug kasuko sa mga tawo sa mga klerong Katoliko. Gitunglo sa usa ka sirvente ni Gui de Cavaillon ang mga klero sa “pagbiya sa ilang pangunang bokasyon” baylo sa mas kalibotanong intereses. Gitamay diha sa mga liriko sa mga trobador ang nagkalayong-impiyerno, ang krus, kumpisal, ug “agwa bendita.” Ilang giyubit ang mga indulhensiya ug mga relikyas ug giatake ang imoral nga mga pari ug tikasang mga obispo ingong “mga traydor, mga bakakon, ug mga maot.”

Ang Pakig-away sa Iglesya Batok sa Kagawasan

Apan, ang Iglesya Romana nag-isip sa kaugalingon nga labaw sa tanang imperyo ug gingharian. Ang gubat nahimong instrumento niini sa gahom. Gisaad ni Papa Inosentes III ang bahandi sa tibuok Languedoc ngadto sa bisan unsang kasundalohan nga makapildi sa mga prinsipe ug makapukan sa tanang laig tinuohan sa habagatang mga dapit sa Pransiya. Ang misunod mao ang usa sa labing madugoon nga mga yugto sa pagsakit ug pagpamatay sa kasaysayan sa Pransiya. Kini nailhan nga Krusadang Albigensiano (1209-29).d

Gitawag kini sa mga trobador nga Mini nga Krusada. Gipadayag sa ilang mga awit ang kasuko ngadto sa mabangis nga pagtratar sa iglesya sa laig mga tinuohan ug ang pagtanyag sa papa ug samang mga indulhensiya sa pagpatay sa mga laig tinuohang Pranses sama sa gitanyag niini sa pagpatay ug mga Muslim, nga giisip nga mga mabudhion. Nagpadato pag-ayo ang iglesya panahon sa Krusadang Albigensiano ug sa Inkwisisyon nga misunod. Ang mga pamilya gibawian ug kabilin, ang ilang yuta ug mga balay giilog.

Giakusar ingong mga erehes nga Cathari, ang kadaghanang trobador mikalagiw ngadto sa dili kaayo makiawayon nga kayutaan. Kini nga Krusada nagtimaan sa kataposan sa sibilisasyong Occitan, sa paagi sa kinabuhi niini, sa balak niini. Gihimong ilegal sa balaod sa Inkwisisyon ang pag-awit, o bisan ang paglaylay, ug awit sa trobador. Apan ang ilang kabilin buhi gihapon. Sa pagkamatuod, ang ilang batok-klerigong mga awit maoy nag-aghat nianang nahimong Repormasyon. Matuod, ang mga trobador mahinumdoman labaw pa kay sa ilang mga awit sa gugma.

[Mga footnote]

[Picture Credit Line sa panid 18]

Printer’s Ornaments/ni Carol Belanger Grafton/Dover Publications, Inc.

Bibliothèque Nationale, Paris

[Hulagway sa panid 19]

Gamayng hulad gikan sa ika-12ng siglong manuskrito

[Credit Line]

Bibliothèque Nationale, Paris