Kon Nganong ang Musika Nag-apektar Kanato
ANG musika ug pinulongan iya lamang sa tawo. Ang kalibotan nga wala nianang duha lisod handurawon. “Ang pinulongan ug musika maoy mga kinaiya sa tawhanong espisye nga daw anaa bisag asa,” matod sa librong The Musical Mind. Kini maoy mga bahin sa atong panginahanglan nga makigkomunikar. Busa ikaingon nga, sama sa pinulongan, sa dihang ang musika “mosulti” ang atong emosyon “mamati.”
Ngano ug sa unsang paagi ang musika mosulti sa atong emosyon? Sa pagtubag niana, kinahanglan natong konsiderahon: (1) ang mga elemento sa musika mismo ug ang paagi nga ang atong utok nagproseso niana; (2) ang atong emosyonal nga kahulmahan ug kultural nga mga kagikan, nga nag-impluwensiya sa atong reaksiyon sa musika; ug (3) pinulongan, nga makaapektar usab sa atong reaksiyon.
Ang mga Elemento sa Musika
Ang mga hiyas sa musika subsob nga gitawag ingong “mga elemento sa musika.” Kini nga mga elemento naglakip sa tono, o tunog, sa usa ka instrumento. Pananglitan, ang French horn gihubit ingong “mapagawalon,” o puwersado, ug ang tingog niini lahi kaayo sa “mapasigarbohon” nga trompeta. Bisan tuod ang duha maoy sakop sa samang pamilya, o grupo, sa mga instrumento nga gipatingog sa hangin, ang matag usa niana nagpatungha ug tag-as nga mga tono, o ganay, nga lainlaig gikusgon. Mao kini ang naghatag sa matag instrumento sa talagsaong “tingog” niini. Ang mga tigkomposo naggamit niini nga mga hiyas sa pagpatungha ug pipila ka epekto sa tingog sa pagtandog sa emosyon sa mamiminaw.
Lagmit usa sa unang mga elemento nga masinati nato mao ang ritmo—tingali samtang anaa pa kita sa tagoangkan, nga namati sa pinitik sa kasingkasing sa atong inahan. Gikaingon nga ang pagsanong sa ritmo sa musika lagmit wala-maamgohing naimpluwensiyahan sa atong pinitik sa kasingkasing o bisan sa atong pagginhawa. Busa, dili kay nagkaatol lang nga kadaghanang tawo morag mopili ug tempo sa musika nga tali sa 70 ug 100 ka kompas kada minuto—sama sa aberids nga gikusgon sa pinitik sa kasingkasing sa usa ka himsog nga hamtong. Labing menos mao kini ang gisugyot sa magasing Perceptual and Motor Skills.
Ang nagkadaiya kaayong musika nga mahimong ipatungha niini nga mga elemento madayag sa dihang konsiderahon ang daghang lainlaing mga instrumento ug ang mga tingog ug mga honi nga ipatungha niini. Ang tagming nga tingog sa bassoon sa ikaduhang yunit sa concerto ni Mozart alang sa bassoon mahimong magpukaw ug dulot nga emosyon ug pagbati. Ang masulub-ong tingog sa shakuhachi nga plawta sa Hapon mahimong mohapuhap sa kasingkasing. Ang pagaw nga tingog sa tenor nga saksopon magpabilin sa honi nga blues diha sa hunahuna sa daghan. Ang baho sa tulonggon nga tuba diha sa Aleman nga banda kasagarang magtandog sa pagbati sa labihang kalipay. Ang palubaylubay nga tono sa mga biolin nga nagtugtog ug balse nga Strauss mag-aghat sa daghang mamiminaw sa pagsayaw. Ang maong mga epekto gipatungha tungod kay ang “musika mosulti ngadto sa tibuok pagkatawo,” sumala pa ni Clive E. Robbins, sa Nordoff-Robbins Music Therapy Center, sa New York.
Angay nga Tono, Yabag nga Tono, ug Honi
Ang angay nga tono magpatunghag maanindot nga mga tingog, samtang ang yabag nga tono magpatunghag alingisig nga mga tingog. Apan nahibalo ka ba nga kining maong mga elemento magkatimbang diha sa pipila ka musika? Ang usa ka piyesa sa musika nga mananoy paminawon lagmit dunay mas daghang yabag nga tono kay sa imong mahanduraw. Ang kanunayng pagsal-utsal-ot sa angay nga tono ug yabag nga tono magtaganag nag-usab-usab, bisan tuod kasagarang dili mailhan, nga pagtaas sa tonada, nga mohungaw diha sa atong pagbati. Kining hinay nga pagduyan sa emosyon makapahupay, samtang ang yabag nga musika lamang makapalagot ug makapatungha ug dili-maayong pagbati—sama ra sa pagbag-id sa mga kuko diha sa usa ka pisara. Sa laing bahin, kon ang musika ipasikad lamang sa angay nga tono, mahimong makalaay kini.
Ang honi mao ang dunay-tono nga paghikay sa tagsatagsa ka nota nga nagsunodsunod. Sumala sa pipila ka awtoridad, ang pulong gikuha sa Gregong pulong nga meʹlos, nga nagkahulogang “awit.” Ang honi, sumala sa mga diksiyonaryo, maoy mananoy nga musika, bisan unsang mananoy nga tingog.
Bisan pa niana, dili lamang ang bisan unsang pagkasunodsunod sa mga tingog ang magpatungha ug mananoy nga honi. Pananglitan, ang tagdugayng mga sal-ang nga subsob mahitabo tali sa sunodsunod nga mga nota maghimo tingali sa honi nga talagsaon apan dili mananoy. Sa laing bahin, ang mga nota nga magkasunod nga dunay pipila ka tagdugayng sal-ang mahimong magpatunghag mananoy nga honi. Ang lainlaing paghikay sa mga nota ug mga sal-ang maghimo sa honi nga makapasubo o makapalipay. Sama sa angay nga tono, ang honi magpatungha sa kaugalingong tonada ug pagpahungaw, nga mag-apektar sa atong emosyon tungod sa pagtaas ug pag-ubos sa tingog—nga mao, kon unsa ka taas o ka ubos ang tingog sa nota.
Sa dihang tapoon, kining tanang elemento magpatungha ug gamhanang mga puwersa nga makapukaw o makapahupay sa atong emosyon. Tungod kini sa nagkadaiyang mga paagi nga ang atong utok nag-ila ug nagproseso sa musika.
Musika ug ang Utok
Ang uban nagsugyot nga ang pinulongan ug lohika sa panguna maoy mga obra sa wala nga bahin sa utok, samtang ang musika giproseso sa tuo nga bahin sa utok, nga nalangkit ilabina sa pagbati ug emosyon. Tinuod man kini o dili, dayag nga ang musika magpatungha ug dihadihang reaksiyon gikan sa mga mamiminaw. Ang magasing Perceptual and Motor Skills nagpahayag niana niining paagiha: “Ang musika dunay gahom sa pagpatunghag pagbati ug emosyon sa dinalian ug epektibong paagi. Diha sa usa ka libro gikinahanglan ang daghang tudling-pulong sa paghubit sa pagbati . . . , samtang sa musika kini ikapasa pinaagi sa usa lamang ka kompas o usa ka ganay.”
Bahin sa pagsal-utsal-ot tali sa pagkakita ug pagkadungog ug sa mga sanong ngadto sa matag usa niini, ang librong Music and the Mind naghimo niining makapainteres nga obserbasyon: “Dunay mas suod nga relasyon tali sa pagpamati ug pagpukaw sa emosyon kay tali sa pagkakita ug pagpukaw sa emosyon. . . . Ang pagkakita sa usa ka samdan nga mananap o tawo nga nag-antos nga nagpakahilom magpatungha tingali ug diyutayng pagbati gikan sa nagtan-aw. Apan sa dihang mosugod sila sa pagsinggit, ang tumatan-aw subsob nga matandog pag-ayo.”
Musika, Liriko, ug Ikaw
Usa ka grupo sa mga tawo nga may samang mga opinyon nag-angkon nga ang usa ka espesipikong piyesa sa musika dunay susamang epekto diha sa tanang mamiminaw. Apan, ang lain nag-ingon nga ang reaksiyon ngadto sa honi o awit nagsumbalik-silaw sa presenteng kahimtang sa hunahuna o kanhing kasinatian sa maong indibiduwal. Ang pananglitan tingali niini maoy sa dihang ang usa ka tawo nga namatyan ug minahal makabati ug usa ka awit, tingali diha sa usa ka dapit sa pagsimba. Ang awit magpabalik tingali sa mga panumdoman ug makapahinabog kaguol o makapalugmaw pa gani sa mga luha gikan sa mga mata sa nagbangotan. Ang uban nga wala nianang kahimtanga moawit tingali nianang mao gihapong awit uban ang malipayong kasingkasing.
Tagda usab ang mga kahubitan sa French horn ug sa trompeta nga gihatag sa sinugdan. Dili ka tingali mouyon nga ang French horn mapagawalon paminawon. Kanimo maora tingali kinig alingugngog o kataw-anan, samtang ang trompeta morag makapahinuklog tingali. Sa kahiladman sa matag usa kanato, dunay talagsaong tuboran sa pagbati nga mobul-og tungod sa musika—busa, kita mosanong sa atong kaugalingong paagi.
Ang musika motabang sa paglangkit sa mga pulong o mga ideya uban sa emosyon. Busa, pipila lamang ka paanunsiyo sa telebisyon o radyo ang gipresentar nga wala duyogi ug musika. Subsob ang mga pulong dili kaayo masabtan. Apan, kon gamiton ang angayang duyog, ang panganunsiyo makaapektar sa emosyon sa mga mamiminaw. Pagkatinuod gayod nga ang tumong sa kadaghanang paanunsiyo mao ang paghimo sa pagpalit ingong emosyonal nga pagsanong inay kay gumikan sa pagkamakataronganon!
Samtang ang paanunsiyo duna tingaliy dili-maayong epekto diha sa salapi sa publiko, duna pay daghang dili maayong bahin sa gahom sa liriko ug musika. Ang Journal of Youth and Adolescence nagsugyot nga pinaagi sa mga liriko nga gisublisubli, ang mga magsusulat sa musika nagtudlo sa mga batan-on sa pagsalikway sa mga hunahuna sa uban ug sa pagpabilin sa ilang baroganan. Sumala sa laing tuboran, ang mga mensahe nga gipasa sa “kontrobersiyal nga mga liriko sa rap . . . , mas tataw kay sa mga katugbang niini nga heavy metal,” mahimong motuhop sa emosyonal nga kahulmahan sa mamiminaw ug moresulta sa batok-katilingban nga panggawi.
Ang negatibo bang mga reaksiyon mapugngan kon ang usa ka tawo mamati lamang sa musika ug dili-manumbaling sa mga liriko? Aw, kinahanglang ilhon nga sa dakong gilapdon, ang mga pulong sa musikang heavy metal ug rap lisod paminawon. Sa pagkatinuod, kini subsob nga nahimong halos dili masabtan tungod sa hilabihan ka kusog nga musika. Bisan pa niana, may mga pulong o wala, ang mensahe anaa gihapon sa tinagubtob ug sa sublisubli nga honi!
Sa unsang paagi? Aw, ang pipila ka mga titulo lamang magpatunghag mga hulagway diha sa hunahuna. Dugang pa, ang matang sa musika mismo kasagarang mao ang mensahe. Unsay mensahe nga gipasa? Usa ka mantalaan sa batan-on nag-ingon: “Kini mipatim-aw nga usa ka hulagway sa gahom, pagkaepektibo, ug seksuwal nga kadaogan.” Ang lain nag-ingon: “Ang pasikaranang mga tema . . . mao ang grabeng rebelyon, kapintasan, pag-abuso sa makagiyan nga substansiya, seksuwal nga kahilayan, kahiwian, ug Satanismo.”
Ang ubang mga batan-on moangkon nga bisan tuod matuod kini, wala kini mag-apektar kanila sa negatibong paagi. Sila mangatarongan nga ang maong musika makaayo tungod kay motabang kini kanila sa ‘pagkaamgo sa ilang kaugalingon’ ingong mga indibiduwal. Kana ba? Ang Journal of Youth and Adolescence nag-ingon: “Ang kasuko, magkasumpaking mga tema, ug gahom nga gilangkit sa pipila ka batan-ong mga lalaki sa heavy metal mahimong ilabinang dalawaton sa pagkatapos sa adlaw alang sa dili-maayo-sa-klase nga mga batang lalaki human makalahutay sa usa ka adlaw sa tunghaan nga ginasultihan nga sila wala makaabot sa sukdanan.” Dayon kini midugang: “Ang kabalit-aran o kalibogan mao nga ang pagpangita sa usa ka batan-on sa mas seguro ug tinuod nga kaugalingon naglangkit sa paggamit sa usa ka publiko, giambitan nga palaumagian. Inay kay mangita ug talagsaon kaayong mga kasinatian diha sa ilang pag-inusara, ang mga batan-on modangop sa hinimong-daan nga popular nga mga ideya nga gitagana sa komersiyal nga industriya.” Sa laing pagkasulti, laing tawo ang nagsulti niining mga batan-ona kon unsay hunahunaon ug sa unsang paagi mobati.
Susihon nato ang mga konsiyertong rock. Unsay epekto niini diha sa mga tawo nga nanambong niini? Ang librong Music and the Mind nagtubag: “Walay duhaduha nga, pinaagi sa pagpasugwak sa emosyon sa mga tawo ug pinaagi sa pagseguro nga kanang maong emosyon magdungan pagsugwak inay kay sa tinagsatagsa, ang musika makaamot ug dako sa paghanaw sa mainampingong panghukom, sa binuta nga pagnunot sa pagbati sa maong yugto, nga peligroso kaayong timailhan sa panggawi sa mga tawo.” Ang pipila sa mga esena sa way-pugong nga pagpatuyang diha sa mga konsiyertong rock nagpasundayag sa pagkatinuod nianang maong pamulong.
Busa, aron malikayan nga mahugawan ang hunahuna ug kasingkasing, kinahanglang magmapilion kita pag-ayo sa musika. Sa unsang paagi mahimo nato kana? Ang among panapos nga artikulo magtubag niining pangutanaha.
[Hulagway sa panid 7]
Ang musika kasagarang mag-aghat sa mga mamiminaw sa pagsayaw