Mateo
Jesús ʉ̃i bueino obedivʉ põevare cʉ̃racũi
(Lc 6.20-23; Hch 7.52; 1 P 3.14, 4.14)
5 Jesús jã́ñʉ ina obedivʉ põevare, mʉri nʉrejameđa cʉ̃racũi. Noi ʉ̃i dobacʉnʉiyede, buecʉyʉ ʉ̃i bueimarare, ina põeva nʉrejaimađa ʉ̃i yebai. 2 Náre yópe arĩ bueni bʉ́rejameđa Jesús, ne majinajiyepe ayʉ aipe ãrojarivʉre ina põevare, Jʉ̃menijicʉi jaboteimara márajivʉre. Yópe arejameđa:
3 —Torojʉrãjarama ina cõmaje ãrojarivʉ ne ũmei, ne coreóvaiye boje ne baju ãmeina teivʉ. Jʉ̃menijicʉ ʉ̃i cađatebedu náre, bʉojabema đaivʉ mearore. Nárecabu Jʉ̃menijicʉi jaboteimara. 4 Torojʉrãjarama ina chĩoivʉ ne baju ãmeina teiye boje, aru ijãravʉcavʉ ne ãmeina đaiye boje máre. Nárecabu Jʉ̃menijicʉi torojʉre đaquimara. 5 Torojʉrãjarama ina “¿Meara márica ñʉja?” abevʉ, ne coreóvaiye boje Jʉ̃menijicʉ jíyʉre caiye náre jaʉéde, ne cʉvarãjiyepe ayʉ méne, aru ne đarãjiyepe ayʉ mearore. Mamajãravʉ edaquijãravʉ baquinóre, nárecabu Jʉ̃menijicʉi mearore jícaquimara. 6 Torojʉrãjarama ina teiyʉrivʉ boropatebevʉpe Jʉ̃menijicʉi jã́inore, yópe ãuyaivʉ ne ãiyʉepe aru náre cũiñóiyede ne ũcuiyʉepe. Nárecabu Jʉ̃menijicʉi boropatebede đaquimara. 7 Torojʉrãjarama ina cõmaje ãroje jã́ivʉ apevʉre, ne coreóvaiye boje Jʉ̃menijicʉi náre cõmaje ãroje jã́menu, na máre ñájijʉrorivʉre ne ãmeina teiye boje. Nárecabu Jʉ̃menijicʉi cõmaje ãroje jã́quimara. 8 Torojʉrãjarama ina pʉcaũmea cʉbevʉ, ne đaiyʉe boje caiyede yópe Jʉ̃menijicʉi ʉrõpe, ne baju ʉrõpe đaiyʉbevʉva. Nárecabu Jʉ̃menijicʉre jã́rajivʉ. 9 Torojʉrãjarama ina cãrijimene đaivʉ apevʉre, ne baju cãrijimevʉva cʉe boje Jʉ̃menijicʉque. Nárecabu Jʉ̃menijicʉ “Jímaramu”, ʉ̃i aquimara. 10 Torojʉrãjarama ina põeva apevʉ ne ñájine đaimara, ne đaiye boje mearore yópe Jʉ̃menijicʉi ʉrõpe dajocabevʉva. Nárecabu Jʉ̃menijicʉi jaboteimara. 11 Torojʉrãjaramu mʉja põeva Jʉ̃menijicʉre jʉ abevʉ ne jaraiyede mʉjare, ne ñájine đaiyede mʉjare, aru ne borocʉrĩ ãmeina coyʉiyede mʉjara máre, mʉje yóvaiye boje yʉre. 12 Me torojʉrãjaramu mʉja. Que teni boje ʉrarõre cʉvarãjaramu mʉja cavarõ mearo Jʉ̃menijicʉi cʉrõi. Nopedeca ina javecavʉ bácavʉ, Jʉ̃menijicʉre jʉ abevʉ bácavʉ máre, ñájine đarejaquemavʉ ina Jʉ̃menijicʉi yávaiyede coyʉcaipõeva mácavʉre, mʉje jipocacavʉ bácavʉre, arejameđa Jesús.
“Yuquirare” aru “pẽoibʉre” jã́ri dápiarĩ ne đarãjiyepe aino
(Mr 4.21, 9.50; Lc 8.16, 11.33, 14.34-35; Jn 8.12, 9.5; 1 P 2.12)
13 Bedióva Jesús, yópe arĩ, buedejameđa náre:
—Mʉjarecabu yópe yuquirape paivʉ ijãravʉi. Meađaivʉbu maje ãiyede yuquiraque. Nopedeca mʉja meara đaivʉbu põevare. Yuquira maje ãiyede meađaivʉ. Ʉbenita yuquira ejʉé bíjaru, ãiyede meađarĩ bʉojabevʉ. Quédata põeva jarʉvađama diede mára, dimai cuivʉ ne cʉrarãjiyepe aivʉ diena. 14 Mʉjarecabu yópe miađárope paivʉ ijãravʉi. Cũináro ĩmaro cʉ̃racũ pʉenoi cʉrõ maru, ye yaveni bʉojaino ãmevʉ. Que baru caivʉ põeva jã́rajarama diĩmarore. 15 Põecʉ pẽoibʉre pẽoriburu yóboi, ñómemi dibʉre pʉebʉ cãchinoi. Quénora ñoimi dibʉre jocʉve pʉenora. Que baru caivʉ diñami cʉ̃rami cʉrivʉ jã́rajarama me. 16 Nopedecabu mʉje cʉe põeva ne jã́inore. Ména cʉjarã mʉja ijãravʉi, yócavʉ ne jã́rajiyepe aivʉ mʉje mearore đaiyede. Diede jã́ri, coreóvarãjarama aipe ãrojacʉre majepacʉ cavarõ mearocacʉre. Aru “Meacʉbu mʉ”, arãjarama ʉ̃́re, arejameđa Jesús.
Jesús ʉ̃i bueino Jʉ̃menijicʉi jaboteiyede aru ʉ̃i đaicõjeiyede
(Lc 16.17)
17 Cojedeca Jesús, yópe arĩ, buedejameđa náre:
—“Jarʉvacʉdayʉbe”, arĩ dápiabejarã yʉre iye đaicõjeiyede Jʉ̃menijicʉi coyʉiye báquede Moisés bácʉre, aru ina Jʉ̃menijicʉi yávaiyede coyʉcaipõeva mácavʉ ne coyʉiye báquede máre. Diede jarʉvacʉdabevʉ yʉ. Quénora mʉjare jã́đovacʉdayʉbu aipe aiyʉrõre, aru aipe đaiye jaʉrõre caiye diede jaʉbevʉva. 18 Que baru jãve coyʉyʉbu mʉjare: Cũinájãravʉ yo cavarõ aru yo joborõ máre cũiquíyebu. Ʉbenita caiye iye Jʉ̃menijicʉi yávaiye, ʉ̃i toivaicõjeiye báque, ye cũiméquiyebu. Quénora caiye vaiquíyebu yópe Jʉ̃menijicʉi toivaicõjeiye báquepedeca ʉ̃i yávaiyede. 19 Caiye iye Jʉ̃menijicʉi yávaiye, ʉ̃i toivaicõjeiye báque, jaʉvʉ majare. Que baru caivʉ põevare jʉ are đaiye jaʉvʉ caiye diede.
’Ʉbenina yávabecʉbe Jʉ̃menijicʉ. Ácʉ põecʉ apejĩe ʉ̃i yávaiyede jʉ abede đabecʉ baru, aru apevʉre máre bueyʉ baru ne jʉ abede đabenajiyepe ayʉ, ʉ̃́recabe jaboteimʉ ãmecʉyʉ cavarõ mearo Jʉ̃menijicʉi cʉrõi. Ʉbenita ácʉ põecʉ caiye Jʉ̃menijicʉi yávaiyede jʉ are đayʉ baru, aru apevʉre máre bueyʉ baru ne jʉ are đarãjiyepe ayʉ, ʉ̃́recabe Jʉ̃menijicʉi jaboteimʉ me pueđaimʉ macʉyʉ́ cavarõ mearo Jʉ̃menijicʉi cʉrõi. 20 Que baru coyʉyʉbu mʉjare: Mearore đaiye jaʉvʉ mʉjare ina Jʉ̃menijicʉi yávaiye báquede bueipõeva pʉeno aru ina fariseova pʉeno máre. Ne pʉeno Jʉ̃menijicʉi ʉrõpe đarĩ, mearore đabevʉ baru mʉja, ye Jʉ̃menijicʉi jaboteimara ãmenajaramu mʉja, aru cavarõ mearo ʉ̃i cʉrõi cʉbenajaramu mʉja, arejameđa Jesús.
Jesús ʉ̃i bueino põeva ne jaraiyede
21 Yópe arĩ, buedejameđa Jesús:
—Jápiađavʉ̃ mʉja ina javecavʉ jápiaivʉ bácavʉre iye coyʉiye báquede yópe arĩ: “Põevare boarĩ́ jarʉvabejarã mʉja. Ácʉ põecʉ apecʉre boarĩ́ jarʉvayʉ baru, ʉ̃́recabe ñájicʉyʉ”, arejaquemavʉ. 22 Ʉbenita yʉ́capũravʉ coyʉyʉbu mʉjare yópe: Ácʉ põecʉ jarayʉ baru apecʉre, ʉ̃́recabe ñájicʉyʉ. Ácʉ põecʉ “Ãrʉmecʉbu mʉ” ayʉ baru apecʉre, ʉ̃́recabe ñájicʉyʉ. Aru ácʉ põecʉ “Jʉ̃menijicʉre coreóvabecʉbu mʉ” ayʉ baru apecʉre, ʉ̃́recabe ñájicʉyʉ toabo cũiméboi. Põeva nópe ãmeina yávaivʉ apecʉre ãmeina đaivʉbu, yópe ne boarĩ́ jarʉvajʉroepe ʉ̃́re.
23 5:23-24 ’Que baru mʉ nʉvañʉ maru mi Jʉ̃menijicʉre jícaquiyede ʉ̃i cʉ̃rami, aru nore earĩ, dápiayʉ baru apecʉ chĩoñʉre mi ãmeina đaiye boje ʉ̃́re, epeni dajocajacʉ mi Jʉ̃menijicʉre jícaquiyede iva ʉ̃́re jícaiyede juaiva jipocai. Nʉjacʉ ñai mi ãmeina teimʉ yebai, jẽniacʉyʉ ʉ̃i ãrʉmetequiyepe ayʉ iye mi ãmeina teiye báquede ʉ̃́re copʉ. Mi cãrijimene đarĩburu yóboi ʉ̃́que, copainʉri Jʉ̃menijicʉi cʉ̃rami, mi jícaquiyede jíjacʉ ʉ̃́re. 24 —
25 ’Apecʉ ʉ̃i ãmecororu mʉre, aru ʉ̃i nʉvaiyʉru mʉre jabova ne ãmeina teivʉre jẽniari jã́iñami, maumena “Meađarãjarevʉ” ajacʉ ʉ̃́re, ʉ̃i nʉvamequiyepe ayʉ mʉre jabova ne ãmeina teivʉre jẽniari jã́ipõecʉre, aru ʉ̃i jẽni jíbequiyepe ayʉ mʉre churaravare, aru ne jarʉvabenajiyepe aivʉ mʉre ãmeina teivʉre jẽni jacoiñami jívʉi. 26 Jãve coyʉyʉbu mʉre: Ne bʉoru mʉre ãmeina teivʉre jẽni jacoiñami, etabecʉyʉmu mʉ caiye iye mi bojecʉbe đaiyede bojeđayʉta, arejameđa náre Jesús.
Jesús ʉ̃i bueino põeva ne ãmeina đaiyede apevʉ némarebʉcʉvaque
27 Bedióva Jesús buedejameđa, yópe arĩ:
—Jápiađavʉ̃ mʉja ina javecavʉ jápiaivʉ bácavʉre iye coyʉiye báquede yópe arĩ: “Ãmeina đabejarã mʉja apevʉ némarebʉcʉvaque”, arejaquemavʉ. 28 Ʉbenita yʉ́capũravʉ coyʉyʉbu mʉjare yópe: Ácʉ põecʉ jã́ñʉ maru nomióre, jẽiyʉrĩ dápiayʉ baru ṍre, ʉ̃́recabe ãmeina đayʉ ṍque ʉ̃i que dápiaiye boje.
29 ’Que baru mʉ ãmeina teyʉ baru mi jã́iyede yacorʉ meapũravʉcarʉque, ĩni jarʉvajacʉ didʉre. Meaquiyebu bíjaru mʉre cũinárʉ yacorʉ, Jʉ̃menijicʉi jarʉvabequiyepe ayʉ mi baju caibajure toabo cũiméboi. 30 Aru mʉ ãmeina teyʉ baru mi đaiyede pʉrʉ meapũravʉcapʉrʉque, burarĩ jarʉvajacʉ dipʉrʉre. Meaquiyebu bíjaru mʉre cũinápʉrʉ, Jʉ̃menijicʉi jarʉvabequiyepe ayʉ mi baju caibajure toabo cũiméboi, arejameđa náre Jesús.
Jesús ʉ̃i bueino nomi jarʉvainore
(Mt 19.7, 9; Mr 10.4, 11-12; Lc 16.18; 1 Co 7.10-11)
31 Bedióva Jesús buedejameđa, yópe arĩ:
—Jápiađavʉ̃ mʉja ina javecavʉ jápiaivʉ bácavʉre iye coyʉiye báquede yópe arĩ: “Ácʉ põecʉ jarʉvayʉ baru jímarepacore, ṍre jíjacʉrĩ cũináyoca ‘Mʉre jarʉvayʉbu yʉ’ aiyocare”, arejaquemavʉ. 32 Ʉbenita yʉ́capũravʉ coyʉyʉbu mʉjare yópe: Ácʉ põecʉ jarʉvayʉ baru jímarepacore ãmeina đabecoreca apecʉque, ʉ̃́recabe ãmeina đare đacʉyʉ ṍre, ʉ̃i jarʉvarĩburu yóboi cʉco baru apecʉque. Aru ácʉ põecʉ pʉrʉbʉoyʉ apecʉ ʉ̃i jarʉvaimo mácoque, ʉ̃́recabe ãmeina đayʉ ṍque õi mamarʉmʉcacʉre jarʉvarĩ, arejameđa Jesús.
Nópe ayʉ, “Nomi jarʉvainore ʉbevʉ yʉ”, aiyʉcʉ barejaquémavʉ Jesús.
Jesús ʉ̃i bueino põeva “Jãve đacʉyʉmu” ne aiyede
33 Yópe arĩ, buedejameđa Jesús:
—Jápiađavʉ̃ mʉja ina javecavʉ jápiaivʉ bácavʉre iye coyʉiye báquede yópe arĩ: “Borocʉrĩ, ‘Jãve đacʉyʉmu yʉ ji coyʉiyepe’, abejarã mʉja. Quénora đacajarã Jʉ̃menijicʉre caiyede yópe mʉje coyʉiye báquepedeca ʉ̃́re”, arejaquemavʉ. 34 Ʉbenita yʉ́capũravʉ coyʉyʉbu mʉjare yópe: Mʉje yávaiyede ye jẽniamejara apecʉre, ʉ̃i jã́đovaquiyepe aivʉ mʉje coyʉiye jãvene. Cavarõ mearotamu Jʉ̃menijicʉi dobarõ mearo cʉrõ. Que baru jẽniamejara cavarõ mearocacʉre, ʉ̃i jã́đovaquiyepe aivʉ mʉje coyʉiye jãvene. 35 Ijãravʉtamu yópe Jʉ̃menijicʉi cʉboba tʉoinope, ʉ̃i cʉeđaiye báque boje ijãravʉre aru ʉ̃i pʉrʉcʉvae boje caiyede. Que baru jẽniamejara ijãravʉcacʉre, ʉ̃i jã́đovaquiyepe aivʉ mʉje coyʉiye jãvene. Jerusalén ãmicʉriĩmarotamu Jʉ̃menijicʉ, ñai jabocʉ parʉcʉ baju, ʉ̃i ĩmaro. Que baru jẽniamejara Jerusalẽ́cacʉre, ʉ̃i jã́đovaquiyepe aivʉ mʉje coyʉiye jãvene. 36 Mʉja oarĩ đabevʉ cũináme mʉje pođamene boede aru ñemiéne máre. Jʉ̃menijicʉ cũinácʉrecabe oarĩ đayʉ diede. Que baru jã́đovamejara mʉje coyʉiye jãvene mi jipobʉque. 37 Que baru mʉje yávaiyede jʉ ajarã aru bi ajarã quénora. Apejĩene coyʉivʉ baru, ãmeina đajebu. Ina borocʉrĩ yávaivʉre jẽniaiye jaʉvʉ apecʉre, ʉ̃i jã́đovariduquiyepe aivʉ ne coyʉiye jãvene. Ʉbenita mʉja jãvene yávaivʉre jaʉbevʉ diede, arejameđa Jesús.
Jesús ʉ̃i bueino põeva ne ñájine đaiyʉede ne mauvare
38 Bedióva yópe arĩ, buedejameđa Jesús:
—Jápiađavʉ̃ mʉja ina javecavʉ jápiaivʉ bácavʉre iye coyʉiye báquede yópe arĩ: “Ácʉ põecʉ ʉ̃i ãmeđaru apecʉi yacorʉre, ʉ̃i yacorʉre máre ãmeđajarã mʉja. Aru ácʉ põecʉ ʉ̃i ãmeđaru apecʉi cõpiyore, ʉ̃i cõpiyore máre ãmeđajarã mʉja”, arejaquemavʉ. 39 Ʉbenita yʉ́capũravʉ coyʉyʉbu mʉjare yópe: Maucʉvabejarã ina mʉjare ãmeđaivʉre. Quénora cũinácʉ põecʉ ʉ̃i pẽvaru mʉje meapũravʉcaviobʉre, copedini pẽvaicõjejara mʉje cãcopũravʉcaviobʉre máre. 40 Aru cũinácʉ põecʉ ʉ̃i nʉvaicõjenu mʉjare jabova ne ãmeina teivʉre jẽniari jã́iñami, aru ʉ̃i ãmecororu mʉjare, jabocʉ ʉ̃i jícõjequiyepe ayʉ mʉjare mʉje camisare ñai põecʉre, ʉ̃i nʉvaicõjequiye jipocai, ʉ̃́re jíjarã dicajede aru mʉje pʉenocacajede máre. 41 Cũinácʉ churara ʉ̃i nʉvacaicõjenu mʉjare ʉ̃i cʉvede cũinákilometro, yópe Romacavʉ ne jabova ne cõjeinope, nʉvacajarã diede pʉcakilometros, diede đaiyʉbevʉvacari. 42 Ñai mʉjare jẽniañʉre jíjarã ʉ̃i jẽniaiyede, bojeđabecʉreca mʉjare. Aru ñai mʉjenore “Jíjarã cãreja” ʉ̃i aru, jʉ arĩ jíjarã mʉjare ʉ̃i jẽniaiyede máre, jacopaiyovabecʉreca mʉjare mʉje jíye báquede ʉ̃́re, arejameđa Jesús.
Jesús ʉ̃i bueino maje ʉrõre maje mauvare
43 Jesús buedejameđa cojedeca:
—Jápiađavʉ̃ mʉja ina javecavʉ jápiaivʉ bácavʉre iye coyʉiye báquede yópe arĩ: “Ʉjarã mʉjevʉre aru ʉbejarã mʉje mauvare”, arejaquemavʉ. 44 Ʉbenita yʉ́capũravʉ coyʉyʉbu mʉjare yópe: Ʉjarã mʉje mauvare. Ina mʉjare ñájine đaivʉre jẽniacajarã Jʉ̃menijicʉque, ʉ̃i mearo đacaquiyepe aivʉ náre. 45 Que đaivʉ baru, majepacʉ cavarõ mearocacʉ ʉ̃i mára marajáramu mʉja. Ʉ̃́pe paivʉ barãjáramu mʉja, mʉje mearo đaiyede mearare aru ãmenare máre. Ʉ̃́recabe aviáre bóre đayʉ ina mearare aru ina ãmenare máre, aru ocare đayʉ ina boropatebevʉre aru ina boropateivʉre máre. 46 Mʉja, Jʉ̃menijicʉi põeva, mʉje ʉru náre ina ʉrivʉre mʉjare, Jʉ̃menijicʉ ye bojeđabecʉyʉme ména põevare ne que đaiyede. Ina máre, jabovare tãutʉra ĩcaipõeva, ãmeina đaivʉvacari, nópe đađama. 47 Mʉja, Jʉ̃menijicʉi põeva, jacoyʉivʉ baru mʉjevʉ quévʉra, mearore đabevʉ mʉja. Ina máre, judíova ãmevʉ, ãmeina đaivʉvacari, nópe đađama. 48 Que baru mʉjacapũravʉ, cõmaje ãroje jã́ri, mearore đajarã apevʉre jaʉbevʉva, yópe majepacʉ cavarõ mearocacʉ ʉ̃i đaiyepe, arejameđa Jesús.