Πιστωτικές Κάρτες—Θα σας Εξυπηρετήσουν ή θα σας Υποδουλώσουν;

«Η ΣΤΙΓΜΗ που ανοίγω το λογαριασμό της πιστωτικής μου κάρτας κάθε μήνα είναι μια ιλαροτραγική στιγμή απελπισίας», παρατηρεί ένας Άγγλος δάσκαλος στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Καρφώνω το βλέμμα μου στο υπόλοιπο του λογαριασμού χωρίς να το πιστεύω, σαν κάποια άλλη προσωπικότητά μου να κυριεύτηκε από αγοραστική μανία σε καταστήματα παιχνιδιών, οικιακών συσκευών, σούπερ μάρκετ και βενζινάδικα».

Η Ντολόρες επίσης διαπιστώνει ότι είναι πολύ εύκολο να συσσωρευτούν οι χρεώσεις. Λέει: «Η χρήση πιστωτικών καρτών είναι ανώδυνη. Δεν θα ξόδευα τα πραγματικά χρήματα έτσι. Αλλά τα ψώνια με πιστωτικές κάρτες είναι διαφορετικά. Ποτέ δεν βλέπεις τα χρήματα. Το μόνο που κάνεις είναι να δίνεις την κάρτα σου, και σου την επιστρέφουν».

Δεν προκαλεί έκπληξη το ότι τα χρέη που σχετίζονται με πιστωτικές κάρτες στις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Ιούνιο του 1995, έφτασαν τα 195,2 δισεκατομμύρια δολάρια (περ. 45 τρισ. δρχ.)—κατά μέσο όρο πάνω από 1.000 δολάρια (περ. 230.000 δρχ.) για κάθε κάτοχο κάρτας! Ναι, οι εταιρίες που εκδίδουν πιστωτικές κάρτες συνεχίζουν να προσελκύουν νέους πελάτες με κίνητρα όπως χαμηλά επιτόκια γνωριμίας και μηδενική ετήσια συνδρομή. Πόσες προσφορές σάς έκαναν για να αποκτήσετε πιστωτική κάρτα τους πρόσφατους μήνες; Το μέσο νοικοκυριό στις Η.Π.Α. δέχεται περίπου 24 κάθε χρόνο! Ο αντιπροσωπευτικός κάτοχος πιστωτικών καρτών στις Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποίησε δέκα κάρτες το 1994 για να έχει περιθώριο πίστωσης 25 τοις εκατό περισσότερο από το προηγούμενο έτος.

Στην Ιαπωνία οι πιστωτικές κάρτες είναι περισσότερες από τα τηλέφωνα· υπάρχουν κατά μέσο όρο δύο κάρτες για κάθε Ιάπωνα άνω των 20 ετών. Στην υπόλοιπη Ασία, έχουν εκδοθεί πάνω από 120 εκατομμύρια πιστωτικές κάρτες, περίπου 1 για κάθε 12 κατοίκους. Ο Τζέιμς Κάσιν, της εταιρίας ΜάστερΚαρντ Ιντερνάσιοναλ (MasterCard International), λέει: «Η Ασία είναι με μεγάλη διαφορά η ταχύτερα αναπτυσσόμενη περιοχή για συναλλαγές με πιστωτικές κάρτες». Ο πρόεδρος της εταιρίας Βίζα Ιντερνάσιοναλ (Visa International), Έντμουντ Π. Τζένσεν, προβλέπει: «Θα είμαστε για πολύ καιρό μια κοινωνία που περιστρέφεται γύρω από τις κάρτες».

Οι πιστωτικές κάρτες προφανώς θα συνεχίσουν να εισχωρούν βαθύτερα στη ζωή των ανθρώπων. Όταν τις χρησιμοποιεί κάποιος σωστά, μπορεί να αποτελούν πλεονέκτημα. Η κακή χρήση, όμως, μπορεί να προξενήσει πολλές στενοχώριες. Αν έχετε βασικές γνώσεις για τις πιστωτικές κάρτες, μπορείτε να βοηθηθείτε να χρησιμοποιείτε αυτό το οικονομικό μέσο προς όφελός σας.

Είδη Καρτών

Οι κάρτες που γίνονται περισσότερο δεκτές είναι οι τραπεζικές κάρτες όπως η Βίζα και η ΜάστερΚαρντ. Αυτές οι κάρτες εκδίδονται από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και έχουν ετήσια συνδρομή, συνήθως 8 ως 12 χιλιάδες δραχμές το χρόνο. Μερικές φορές, αυτή η συνδρομή χαρίζεται, ανάλογα με το πιστωτικό ιστορικό του πελάτη και το πώς χρησιμοποιεί την κάρτα. Οι πληρωμές μπορούν να γίνονται στο ακέραιο κάθε μήνα, γενικά χωρίς χρέωση τόκων, ή μπορούν να γίνονται με μηνιαίες δόσεις που περιλαμβάνουν χρέωση υψηλών τόκων. Ορίζεται και όριο δαπανών, με βάση το πιστωτικό ιστορικό του αιτούντος. Το όριο συνήθως αυξάνεται καθώς αποδεικνύεται η ικανότητα πληρωμής.

Οι τραπεζικές κάρτες προβλέπουν επίσης αναλήψεις μετρητών από αυτόματες ταμειολογιστικές μηχανές ή επιταγές που παρέχει ο εκδότης. Ωστόσο, το να πάρει κάποιος μετρητά με αυτόν τον τρόπο κοστίζει πολύ. Γενικά η χρέωση είναι από 2 ως 5 τοις εκατό για το ποσό που δανείζεστε. Και ο τόκος για αυτές τις αναλήψεις μετρητών υπολογίζεται από την ημέρα που θα πάρετε τα χρήματα.

Εκτός από τις τράπεζες, πολλά καταστήματα και αλυσίδες καταστημάτων εκδίδουν πιστωτικές κάρτες που γίνονται δεκτές στους χώρους τους. Συνήθως δεν υπάρχει ετήσια συνδρομή για αυτές τις κάρτες. Ωστόσο, αν το οφειλόμενο ποσό δεν πληρωθεί στο ακέραιο, ο τόκος μπορεί να είναι υψηλότερος από αυτόν των τραπεζικών καρτών.

Οι εταιρίες πετρελαιοειδών επίσης εκδίδουν πιστωτικές κάρτες που δεν έχουν ετήσια συνδρομή. Αυτές οι κάρτες συνήθως γίνονται δεκτές μόνο στα βενζινάδικα των εταιριών και μερικές φορές σε ορισμένα ξενοδοχεία. Όπως και οι κάρτες που εκδίδουν τα καταστήματα, αυτές δίνουν τη δυνατότητα να γίνει πληρωμή στο ακέραιο χωρίς τόκο ή να γίνει πληρωμή σε κάποια χρονική περίοδο με τόκο.

Υπάρχουν επίσης κάρτες ταξιδιών και ψυχαγωγίας, όπως η Ντάινερς Κλαμπ (Diners Club) και η Αμέρικαν Εξπρές (American Express). Αυτό το είδος κάρτας έχει ετήσια συνδρομή αλλά μηδενικό τόκο, επειδή η πληρωμή στο ακέραιο είναι υποχρεωτική με τη λήψη της μηνιαίας ειδοποίησης. Ωστόσο, η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα σε αυτές τις κάρτες και στις τραπεζικές κάρτες είναι ασαφής. Η Αμέρικαν Εξπρές, για παράδειγμα, προσφέρει επίσης την κάρτα Όπτιμα (Optima), η οποία χρεώνει τόκους και είναι παρόμοια με τραπεζική κάρτα.

Ένα άλλο είδος κάρτας που έχει εμφανιστεί στην αγορά των Η.Π.Α. είναι η έξυπνη κάρτα, η οποία ονομάζεται έτσι επειδή περιέχει ένα τσιπ μνήμης. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν κάρτα για ανάληψη μετρητών, αφού ο χρήστης μπορεί να προγραμματίζει το τσιπ για ένα ορισμένο ποσό χρημάτων. Ένας συμβεβλημένος πωλητής μπορεί να αφαιρεί το ποσό κάθε αγοράς από την κάρτα. Πέρυσι οι Γάλλοι χρησιμοποιούσαν ήδη 23 εκατομμύρια έξυπνες κάρτες και οι Ιάπωνες 11 εκατομμύρια. Προβλέπεται ότι ο αριθμός αυτών των καρτών παγκόσμια θα εκτιναχτεί στα ύψη ξεπερνώντας το ένα δισεκατομμύριο ως το 2000.

Προτού αποκτήσετε κάποια κάρτα, θα ήταν σοφό να προσέξετε τους όρους πίστωσης. «Οι βασικοί όροι πίστωσης τους οποίους πρέπει να εξετάσετε», σύμφωνα με ένα φυλλάδιο που εκδίδει το Ομοσπονδιακό Σύστημα Τραπεζών της Κυβέρνησης των Η.Π.Α., είναι «το ετήσιο πραγματικό επιτόκιο (Ε.Π.Ε.), η ετήσια συνδρομή και η περίοδος χάριτος». Μεταξύ άλλων παραγόντων που πρέπει να εξετάσετε είναι οι χρεώσεις για ανάληψη μετρητών και για υπέρβαση πιστωτικού ορίου, καθώς και η χρέωση για εκπρόθεσμη πληρωμή.

Χρηματοδοτικές Επιβαρύνσεις—Εξωφρενικές;

Οι χρηματοδοτικές επιβαρύνσεις τις οποίες υφίστανται οι άνθρωποι όταν δεν πληρώνουν στο πλήρες το μηνιαίο χρεωστικό υπόλοιπο μπορεί να είναι πιο εξωφρενικές από όσο φαντάζονται οι περισσότεροι. Παραδείγματος χάρη, εξετάστε το Ε.Π.Ε., που είναι το μέτρο του αληθινού κόστους της πίστωσης. Η σχέση του ετήσιου επιτοκίου με το Ε.Π.Ε. μπορεί να φανεί με το εξής παράδειγμα. Ας πούμε ότι δανείζετε 100.000 δρχ. σε ένα φίλο και εκείνος σας πληρώνει 108.000 δρχ. στο τέλος του έτους. Σε αυτή την περίπτωση ο φίλος σας σάς πλήρωσε ετήσιο επιτόκιο 8 τοις εκατό. Εντούτοις, ας υποθέσουμε ότι ξεπληρώνει το δάνειο των 100.000 δρχ. σε 12 μηνιαίες δόσεις των 9.000 δρχ. Το σύνολο στο τέλος του έτους είναι πάλι 108.000 δρχ., αλλά εσείς, ο δανειστής, μπορούσατε να χρησιμοποιείτε τα χρήματα καθώς γίνονταν οι πληρωμές κάθε μήνα. Το Ε.Π.Ε. ενός τέτοιου δανείου καταλήγει να είναι 14,5 τοις εκατό!

Σύμφωνα με μια έρευνα που διεξήγαγε το Ομοσπονδιακό Σύστημα Τραπεζών των Η.Π.Α. πέρυσι, το Ε.Π.Ε. στις τραπεζικές πιστωτικές κάρτες ξεκινάει από 9,94 τοις εκατό και φτάνει στο 19,80 τοις εκατό, ενώ το πιο συνηθισμένο επιτόκιο είναι μεταξύ 17 και 19 τοις εκατό. Ενώ μερικά ιδρύματα προσφέρουν χαμηλότερα επιτόκια γνωριμίας, συνήθως 5,9 τοις εκατό, αυτά μπορεί να αυξηθούν μόλις περάσει η περίοδος γνωριμίας. Τα επιτόκια αυξάνονται επίσης αν ο εκδότης διακρίνει άνοδο του κινδύνου. Μερικοί εκδότες επιβάλλουν τόκους υπερημερίας σε όσους πληρώνουν εκπρόθεσμα αυξάνοντας το επιτόκιό τους. Τόκοι υπερημερίας επίσης επιβάλλονται για την υπέρβαση του ορίου δαπανών.

Στις ασιατικές χώρες, τα ετήσια πραγματικά επιτόκια για τις κάρτες μπορεί να είναι πολύ υψηλά. Μερικές τραπεζικές κάρτες, για παράδειγμα, χρεώνουν 30 τοις εκατό στην Ινδία, 36 τοις εκατό στην Ινδονησία, 24 τοις εκατό στη Σιγκαπούρη, 20 τοις εκατό στην Ταϊβάν, 45 τοις εκατό στις Φιλιππίνες και 24 τοις εκατό στο Χονγκ Κονγκ.

Σαφώς, οι πιστωτικές κάρτες παρέχουν εύκολη αλλά πολύ ακριβή πίστωση. Το να πάτε σε ένα κατάστημα και να κάνετε αγορές με πιστωτικές κάρτες τις οποίες μπορείτε να πληρώσετε μόνο με δόσεις είναι σαν να μπαίνετε σε μια τράπεζα και να δανείζεστε χρήματα με εξωφρενικό επιτόκιο. Εντούτοις, σχεδόν 3 στους 4 κατόχους καρτών στις Ηνωμένες Πολιτείες κάνουν ακριβώς αυτό! Διατηρούν ένα ανεξόφλητο υπόλοιπο για το οποίο πληρώνουν υψηλό επιτόκιο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το μέσο μηνιαίο υπόλοιπο στη Βίζα και στη ΜάστερΚαρντ πέρυσι ήταν 1.825 δολάρια (περ. 420.000 δρχ.), και πολλοί έχουν τέτοια χρέη σε αρκετές πιστωτικές κάρτες.

Μια Παγίδα που Μπορεί να σας Υποδουλώσει

Η Ρουθ Σούσβαϊν, διευθύντρια της εταιρίας Κάτοχοι Τραπεζικών Καρτών της Αμερικής, λέει ότι οι χρήστες των καρτών δεν συνειδητοποιούν τα οικονομικά προβλήματα στα οποία μπορεί να μπλεχτούν. Τονίζει ότι ένας χρήστης κάρτας που καταβάλλει την ελάχιστη πληρωμή—36 δολάρια (περ. 8.000 δρχ.) το μήνα—για μια οφειλή πιστωτικής κάρτας 1.825 δολαρίων (περ. 420.000 δρχ.) θα χρειαζόταν πάνω από 22 χρόνια για να ξεπληρώσει το χρέος.a Λόγω των επιπρόσθετων τόκων, τότε ο καταναλωτής θα πλήρωνε περίπου 10.000 δολάρια (περ. 2,3 εκατ. δρχ.) για το χρέος των 1.825 δολαρίων! Και αυτό αν δεν χρέωνε τίποτα άλλο σε αυτή την κάρτα! Έτσι, αν έχετε την τάση να ξοδεύετε υπερβολικά, οι πιστωτικές κάρτες στο πορτοφόλι σας μπορούν να γίνουν παγίδα.

Πώς παγιδεύονται τελικά οι άνθρωποι; Ο Ρόμπερτ, που αναφέρθηκε στο εισαγωγικό άρθρο, λέει: «Αγοράζαμε πράγματα τα οποία δεν χρειαζόμασταν. Γραφτήκαμε σε ένα γυμναστήριο στο οποίο δεν πήγαμε ποτέ. Αγοράσαμε ένα τροχόσπιτο, και ξοδέψαμε χιλιάδες δολάρια για να το επισκευάσουμε χωρίς να εξετάσουμε αν άξιζε τον κόπο. Ποτέ δεν εξετάσαμε τις συνέπειες των χρεών μας».

Η Ρίνα, που επίσης αναφέρθηκε στο προηγούμενο άρθρο, εξηγεί τι συνέβη στην ίδια και στο σύζυγό της, τον Μάικλ: «Πέσαμε στα χρέη. Μετά το γάμο αγοράζαμε ό,τι χρειαζόμασταν με πιστωτικές κάρτες. Για τις ασφάλειες ζωής και για αγορές στις οποίες δεν μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τις κάρτες, παίρναμε μετρητά από τις πιστωτικές μας κάρτες. Μέσα σε ένα χρόνο το χρέος μας έφτασε τα 14.000 δολάρια [περ. 3,2 εκατ. δρχ.]. Όταν καταλάβαμε ότι οι περισσότερες μηνιαίες πληρωμές για την πιστωτική μας κάρτα πήγαιναν σε τόκους, άνοιξαν τα μάτια μας».

Πρέπει να Έχετε Κάρτες;

Αφού σκεφτούν το οικονομικό τέλμα στο οποίο έχουν βυθίσει οι πιστωτικές κάρτες εκατομμύρια ανθρώπους, μερικοί ίσως απαντήσουν όχι. Η Δάφνη, 32 ετών, λέει: «Οι γονείς μου δεν είχαν ποτέ πιστωτική κάρτα και ούτε θέλουν να αποκτήσουν». Στην πραγματικότητα, ο 1 στους 4 κατόχους πιστωτικών καρτών στις Η.Π.Α. χρησιμοποιεί τις πιστωτικές κάρτες του σοφά. Απολαμβάνει τα οφέλη χωρίς να υφίσταται τη θλίψη που προκαλεί η πληρωμή υπέρογκων τόκων. Η Μαρία είναι ένα τέτοιο άτομο. «Μου αρέσει η ευκολία», λέει. «Δεν είναι ανάγκη να έχω μαζί μου πολλά μετρητά. Αν δω κάτι που χρειάζομαι και είναι προσφορά, μπορώ να το πάρω».

Η Μαρία συνεχίζει: «Πάντοτε φροντίζω να έχω αρκετά χρήματα ώστε να καλύπτω την αγορά. Ποτέ δεν έχω πάρει μετρητά μέσω της κάρτας. Και ποτέ δεν έχω πληρώσει επιβαρύνσεις». Είναι πρακτικό να χρησιμοποιείτε πιστωτική κάρτα για να κάνετε κράτηση σε ξενοδοχείο, και στις Ηνωμένες Πολιτείες η πιστωτική κάρτα είναι απαραίτητη για να νοικιάσετε αυτοκίνητο.

Μερικοί, ωστόσο, είναι πιο παρορμητικοί στα ψώνια. Όταν ξοδεύουν κυρίως μετρητά, ίσως να έχουν μεγαλύτερη συναίσθηση των αγορών που κάνουν. Ο Μάικλ και η Ρίνα δεν ήθελαν να κάνουν τα χρέη τρόπο ζωής. Έτσι, αποφάσισαν να μη χρησιμοποιούν καθόλου κάρτες για πέντε χρόνια—εκτός από έκτακτες περιπτώσεις.

Το αν θα επιλέξετε να χρησιμοποιείτε πιστωτικές κάρτες είναι προσωπική απόφαση. Αλλά αν το επιλέξετε, να τις χρησιμοποιείτε προσεκτικά. Να τις χρησιμοποιείτε ως μέσο εξυπηρέτησης. Και με κάθε τρόπο να αποφύγετε τη συσσώρευση των χρεών. Το να διατηρείτε υπό έλεγχο τις δαπάνες που κάνετε χρησιμοποιώντας πιστωτικές κάρτες είναι ένα σημαντικό βήμα για να διαχειρίζεστε με επιτυχία τα οικονομικά σας. Εξετάστε τι άλλο μπορείτε να κάνετε.

[Υποσημείωση]

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Η χρήση πιστωτικών καρτών είναι ανώδυνη—ώσπου να έρθουν οι λογαριασμοί