Կենսագրություն

Կենսագրություն պայքար հոգևորապես ամուր մնալու համար

Պատմում է Ռոլֆ Բրյուգեմայերը

Առաջին նամակը, որ բանտարկությունից հետո ստացա, իմ ընկերոջից էր։ Նա տեղեկացնում էր ինձ, որ մայրս և կրտսեր եղբայրներս՝ Պետերը, Յոքենը և Մանֆրեդը, նույնպես ձերբակալվել են։ Երկու փոքրիկ քույրերս մնացել էին առանց ծնողների և եղբայրների։ Ինչո՞ւ էին Արևելյան Գերմանիայի իշխանությունները հետապնդում մեր ընտանիքին։ Ի՞նչը օգնեց մեզ հոգևորապես ամուր մնալ։

ԵՐԿՐՈՐԴ համաշխարհային պատերազմը խորտակել էր մեր խաղաղ մանկությունը։ Մեզանից յուրաքանչյուրն անձամբ զգացել էր պատերազմի դաժանությունը. հայրս միացել էր Գերմանիայի բանակին և մահացել որպես ռազմագերի։ Դա նշանակում էր, որ մայրս՝ Բերտան, պետք է հոգ տաներ մեկ տարեկանից մինչև տասնվեց տարեկան վեց երեխայի։

Եկեղեցու պատճառով մայրս լիովին հիասթափվել էր կրոնից և չէր ցանկանում որևէ բան լսել Աստծու մասին։ Սակայն մի օր (1949 թ.–ին) մեր տուն եկավ խելացի և կարճահասակ կին՝ Իլզե Ֆուկսը՝ Աստծու Թագավորության մասին խոսելու։ Նրա բարձրացրած հարցերը և բերած փաստերը շարժեցին մորս հետաքրքրությունը։ Աստվածաշնչի ուսումնասիրությունը հույս տվեց նրան։

Սկզբում մենք՝ տղաներս, թերահավատ էինք։ Նացիստները և հետագայում կոմունիստները մեծ խոստումներ էին տվել, և, տեսնելով, որ դրանք չէին իրականացել, մենք մեծ հիասթափություն էինք ապրել։ Ուստի ցանկացած նոր խոստման կասկածամտորեն էինք վերաբերվում։ Այնուհանդերձ, մենք շատ տպավորվեցինք, երբ իմացանք, որ Վկաներից մի քանիսը պատերազմին չմասնակցելու համար ուղարկվել էին համակենտրոնացման ճամբարներ։ Հաջորդ տարի մայրս, Պետերը և ես մկրտվեցինք։

Մեր կրտսեր եղբայր Մանֆրեդը նույնպես մկրտվեց, սակայն հավանաբար Աստվածաշնչի ճշմարտությունը չէր արմատավորվել նրա սրտում։ Երբ 1950 թ.–ին կոմունիստներն արգելեցին մեր գործունեությունը և գաղտնի ոստիկանությունը՝ Շտազին, ճնշում գործադրեց Մանֆրեդի վրա, նա հայտնեց, թե որտեղ են անցկացվում ժողովի հանդիպումները։ Եվ դա հանգեցրեց այն բանին, որ մայրս և մյուս եղբայրներս ձերբակալվեցին։

Ծառայում ենք արգելքի տակ

Արգելքի պատճառով մենք ստիպված էինք աստվածաշնչյան գրականությունը գաղտնի ներմուծել Արևելյան Գերմանիա։ Որպես ցրիչ՝ ես գրականությունը ձեռք էի բերում Բեռլինի արևմտյան մասում, որտեղ այն արգելված չէր, և անցկացնում սահմանից։ Մի քանի անգամ ինձ հաջողվեց խույս տալ ոստիկանությունից, սակայն 1950 թ. նոյեմբերին ես ձերբակալվեցի։

Շտազին ինձ գցեց գետնի տակ գտնվող մի խուց, որտեղ չկային պատուհաններ։ Ցերեկը չէր թույլատրվում քնել, իսկ գիշերը հարցաքննում էին և երբեմն ծեծում։ Ընտանիքիս հետ ոչ մի կապ չունեի մինչև 1951 թ. մարտը, երբ մայրս, Պետերը և Յոքենը եկան իմ դատին։ Ես դատապարտվեցի վեց տարվա ազատազրկման։

Դրանից վեց օր հետո ձերբակալվեցին նաև Պետերը, Յոքենը և մայրս։ Քույրերիցս մեկին՝ Հաննելորեին, որը 11 տարեկան էր, իր խնամքի տակ վերցրեց հավատակիցներից մեկը, իսկ մյուսին՝ յոթնամյա Սաբինային՝ մորաքույրս։ Շտազիի աշխատողները մորս և եղբայրներիս վերաբերվում էին որպես վտանգավոր հանցագործների և նույնիսկ վերցրել էին նրանց կոշկաթելերը։ Հարցաքննման ընթացքում նրանք պետք է կանգնած մնային։ Մայրս և եղբայրներս նույնպես դատապարտվեցին վեց տարվա ազատազրկման։

1953 թ.–ին ինձ և ուրիշ մի քանի Վկա բանտարկյալների հանձնարարեցին կառուցել ռազմական օդանավակայան, սակայն մենք հրաժարվեցինք։ Որպես պատիժ՝ կառավարությունը 21 օրով մեկուսացրեց մեզ, ինչը նշանակում էր, որ մենք չէինք աշխատելու, նամակագրական կապ չէինք ունենալու և քիչ էինք սնվելու։ Որոշ քրիստոնյա քույրեր մեզ գաղտնի ուղարկում էին իրենց օրաբաժին հացից։ Դա պատճառ եղավ, որ ես ծանոթանայի Աննիի՝ այդ քույրերից մեկի հետ։ Մենք ամուսնացանք այն բանից հետո, երբ 1956 թ.–ին նա ազատ արձակվեց, իսկ 1957 թ.–ին՝ ես։ Մեր ամուսնությունից մեկ տարի անց ծնվեց մեր դուստրը՝ Ռութը։ Գրեթե նույն ժամանակահատվածում ամուսնացան նաև Պետերը, Յոքենը և Հաննելորեն։

Ազատ արձակվելուց մոտ երեք տարի անց ինձ կրկին ձերբակալեցին։ Շտազիի սպան փորձեց համոզել ինձ դառնալ նրանց լրտեսը։ Նա ասաց. «Սիրելի՛ պարոն Բրյուգեմայեր, խնդրում եմ, եղեք ողջամիտ։ Դուք գիտեք, թե ինչ է նշանակում լինել բանտում, և մենք չենք ցանկանում, որ կրկին անցնեք այդ ամենի միջով։ Եթե կամենում եք, դուք կարող եք մնալ Վկա, շարունակել ձեր ուսումնասիրությունները և խոսել Աստվածաշնչի մասին։ Մենք պարզապես ուզում ենք ամեն ինչից տեղյակ լինել։ Մտածեք ձեր կնոջ և փոքրիկ դստեր մասին»։ Վերջին նախադասությունը կպավ սրտիս նուրբ թելերին։ Այնուհանդերձ, ես գիտեի, որ բանտում լինելու ընթացքում Եհովան ինձանից ավելի լավ հոգ կտանի իմ ընտանիքին։ Եվ նա այդպես էլ արեց։

Կառավարությունը փորձեց ստիպել Աննիին լիաժամ աշխատել և թույլ տալ, որ Ռութին ուրիշ մարդիկ խնամեին շաբաթվա ընթացքում։ Աննին չհամաձայնվեց. նա աշխատում էր գիշերը, որպեսզի կարողանար ցերեկը հոգալ Ռութի մասին։ Մեր հոգևոր եղբայրները շատ հոգատար էին. նրանք իմ կնոջն այնքան շատ բաներ էին տալիս, որ նա կարողանում էր ուրիշների համար էլ բաժին հանել այդ ամենից։ Իսկ ես գրեթե վեց տարի անցկացրեցի բանտում։

Ինչպես ենք պահպանել մեր հավատը բանտում

Երբ վերադարձա բանտ, իմ Վկա բանտակիցները շատ էին ուզում իմանալ, թե վերջերս ինչ նոր բաներ են հրատարակվել։ Որքա՜ն ուրախ էի, որ մանրամասնորեն էի ուսումնասիրել «Դիտարանը» և կանոնավորաբար հաճախել ժողովի հանդիպումներին, քանի որ կարող էի հոգևոր քաջալերանքի աղբյուր լինել նրանց համար։

Երբ պահակներից Աստվածաշունչ խնդրեցինք, նրանք պատասխանեցին. «Եհովայի վկաներին Աստվածաշունչ տալ, նույնն է ինչ բանտարկված գողին գործիքներ տալ փախչելու համար»։ Ամեն օր առաջնորդություն վերցնող եղբայրները քննարկման համար ընտրում էին օրվա խոսք։ Կես օր բակում քայլելու ընթացքում մեզ ոչ թե հետաքրքրում էր վարժություններ կատարելը կամ թարմ օդ շնչելը, այլ օրվա խոսքից օգուտներ քաղելը։ Չնայած պետք է 5 մետր հեռավորություն պահեինք իրարից և չխոսեինք, այնուհանդերձ, ելք էինք գտնում օրվա խոսքը միմյանց փոխանցելու համար։ Վերադառնալով մեր բանտախցերը՝ մենք վերլուծում էինք այն, ինչ կարողացել էինք լսել, և այնուհետև քննարկում էինք օրվա խոսքը։

Ի վերջո ինչ–որ մեկը մատնեց մեզ, և ինձ մենախուց ուղարկեցին։ Ինչ օրհնություն էր, որ մինչև այդ ժամանակը ես հարյուրավոր սուրբգրային համարներ էի անգիր սովորել։ Դատարկ օրերս լցնում էի նրանով, որ խորհրդածում էի աստվածաշնչյան տարբեր թեմաների շուրջ։ Հետո ինձ տեղափոխեցին մեկ ուրիշ բանտ։ Իմ բանտախցում երկու այլ Վկաներ կային, և ի ուրախություն մեզ՝ պահակը Աստվածաշունչ տվեց։ Վեց ամիս մենախցում անցկացնելուց հետո ես շատ ուրախ էի, որ հավատակիցներիս հետ կրկին հնարավորություն ունեի քննարկել աստվածաշնչյան թեմաներ։

Իմ եղբայր Պետերը պատմում է, թե ինչը օգնեց նրան տոկալ մեկ այլ բանտում. «Ես պատկերացնում էի կյանքը նոր աշխարհում և անընդհատ մտածում էի սուրբգրային համարների շուրջ։ Մենք՝ Վկաներս, զորացնում էինք մեկս մյուսիս՝ տալով աստվածաշնչյան հարցեր կամ խաղալով հանելուկային խաղեր, որոնք հիմնված էին Գրությունների վրա։ Կյանքը հեշտ չէր։ Երբեմն 12 մետր քառակուսու վրա 11 հոգի էր ապրում։ Մենք ստիպված էինք ամեն ինչ այնտեղ անել՝ ուտել, քնել, լվացվել և նույնիսկ զուգարան գնալ։ Շատ դյուրագրգիռ էինք դարձել»։

Յոքենը՝ մյուս եղբայրս, իր բանտարկության մասին պատմում է. «Ես երգում էի այն երգերը, որոնք հիշում էի մեր երգարանից։ Ամեն օր մտածում էի աստվածաշնչյան մի համարի շուրջ, որն անգիր գիտեի։ Ազատ արձակվելուց հետո շարունակեցի ապրել հոգևոր լավ գրաֆիկով։ Ամեն օր ընտանիքիս հետ միասին կարդում էի օրվա խոսքը։ Մենք նաև պատրաստվում էինք բոլոր հանդիպումներին»։

Մայրս ազատ է արձակվում

Ավելի քան երկու տարվա բանտարկությունից հետո մայրս ազատ արձակվեց։ Քանի որ արդեն ազատության մեջ էր, նա Հաննելորեի և Սաբինայի հետ սկսեց Աստվածաշունչ ուսումնասիրել։ Այդպիսով մայրս օգնեց նրանց կառուցել իրենց հավատը ամուր հիմքի վրա։ Նա նաև սովորեցրեց քույրերիս հաղթահարել այն խնդիրները, որոնք առաջանում էին դպրոցում Աստծու հանդեպ իրենց հավատի պատճառով։ Հաննելորեն նշում է. «Մեզ չէին մտահոգում հետևանքները, քանի որ տանը բոլորս քաջալերում էինք միմյանց։ Ընտանեկան ամուր կապերը փոխհատուցում էին մեր բոլոր դժվարությունները»։

Հաննելորեն շարունակում է. «Մենք նաև հոգևոր կերակուր էինք մատակարարում բանտում գտնվող մեր եղբայրներին։ Ամբողջ «Դիտարանը» փոքր տառերով արտագրում էինք մոմաթղթի վրա։ Այնուհետև փաթաթում էինք էջերը անջրանցիկ թղթերում, թաքցնում սալորաչրերի մեջ և ամեն ամիս ծանրոցով ուղարկում։ Որքան էինք ուրախանում, երբ բանտարկյալները գրում էին, որ սալորաչրերը «շատ համեղ էին»։ Մենք կլանված էինք մեր աշխատանքով, և պետք է ասեմ, որ այն հիանալի ժամանակ էր»։

Արգելքի տարիներին

Պետերը նկարագրում է, թե ինչպիսին էր կյանքը արգելքի տակ Արևելյան Գերմանիայում տասնամյակներ շարունակ. «Մենք հանդիպում էինք տներում փոքր խմբերով և գալիս ու գնում էինք տարբեր ժամերի։ Ամեն հանդիպմանը պայմանավորվում էինք հաջորդ հանդիպման համար։ Մենք անում էինք դա ազդանշանների և գրառումների միջոցով, քանի որ Շտազին միշտ թաքուն լսում էր մեզ»։

Հաննելորեն պատմում է. «Երբեմն մենք համաժողովի ծրագրերի ձայնագրություններն էինք ստանում։ Դա միշտ հանդիպման առիթ էր ստեղծում, որն ուրախություն էր պատճառում։ Մեր փոքրիկ խումբը հավաքվում էր միասին և մի քանի ժամ լսում Աստվածաշնչի վրա հիմնված այդ ելույթները։ Չնայած մենք չէինք կարող տեսնել հռետորներին, սակայն մեծ ուշադրությամբ հետևում էինք ծրագրին և գրառումներ կատարում»։

Պետերն ասում է. «Այլ երկրներում գտնվող մեր քրիստոնյա եղբայրները մեծ ջանքեր գործադրեցին մեզ աստվածաշնչյան գրականությամբ ապահովելու համար։ Վերջին տասնամյակում՝ մինչև 1989 թ.–ին Բեռլինի պատի փլուզումը, նրանք մանրատառ հրատարակություններ էին թողարկում մեզ համար։ Ոմանք վտանգի էին ենթարկում իրենց մեքենաները, գումարը և նույնիսկ իրենց ազատությունն այդ հոգևոր կերակուրը Արևելյան Գերմանիա հասցնելու համար։ Մի գիշեր մենք սպասում էինք Եհովայի վկա ամուսինների, որոնք այդպես էլ չեկան։ Ոստիկանությունը հայտնաբերել էր գրականությունը և բռնագրավել նրանց մեքենան։ Մենք չէինք ձգտում խուսափել դժվարություններից՝ ավելի հանգիստ կյանք ունենալու համար, ու չէինք դադարեցնում մեր աշխատանքը»։

Մանֆրեդը՝ կրտսեր եղբայրս, որը մեզ մատնել էր 1950 թ.–ին, նկարագրում է, թե ինչը օգնեց իրեն նորից վերագտնել և պահպանել իր հավատը. «Մի քանի ամիս կալանքի տակ մնալուց հետո ես տեղափոխվեցի Արևմտյան Գերմանիա և թողեցի ճշմարտությունը։ Արևելյան Գերմանիա վերադարձա 1954 թ.–ին և հաջորդ տարի ամուսնացա։ Կարճ ժամանակ անց կինս ընդունեց ճշմարտությունը և 1957 թ.–ին մկրտվեց։ Որոշ ժամանակ հետո խիղճս սկսեց տանջել ինձ, և կնոջս օգնությամբ վերադարձա ժողով։

Քրիստոնյա եղբայրները, որոնք ճանաչում էին ինձ նախքան ճշմարտությունից հեռանալս, այնպիսի սիրով ընդունեցին, կարծես ոչինչ չէր պատահել։ Հրաշալի է, երբ քեզ ընդունում են ջերմորեն և գրկախառնություններով։ Ես այնքան ուրախ եմ, որ կրկին հաշտվեցի Եհովայի և եղբայրներիս հետ»։

Հոգևոր պայքարը շարունակվում է

Մեր ընտանիքում բոլորը պետք է մեծ պայքար մղեին իրենց հավատի համար։ Պետերը նշում է. «Այսօր, ինչպես երբեք, շատ բաներ կան, այդ թվում նաև նյութականը, որ կարող են շեղել մեզ։ Արգելքի ժամանակ մենք գոհ ենք եղել մեր ունեցածով։ Օրինակ՝ մեզանից ոչ ոք չի ցանկացել լինել ուսումնասիրության մեկ ուրիշ խմբում զուտ անձնական պատճառներով և ոչ ոք չի բողոքել, թե հանդիպումները շատ հեռու են կամ շատ ուշ են սկսվում։ Բոլորս էլ ուրախ էինք հանդիպումներին մասնակցել, նույնիսկ եթե մեզանից ոմանք ստիպված էին լինում սպասել մինչև գիշերվա 11.00, երբ ժողովից գնալու մեր հերթը գար»։

1959 թ.–ին մայրս Սաբինայի հետ, որն այն ժամանակ 16 տարեկան էր, որոշեց տեղափոխվել Արևմտյան Գերմանիա։ Քանի որ նրանք ցանկանում էին ծառայել այնտեղ, որտեղ Թագավորության քարոզիչների ավելի մեծ կարիք կար, մասնաճյուղը նրանց խորհուրդ տվեց ծառայել Էլվանգեն քաղաքում (Բադեն Վյուրտեմբերգ մարզ)։ Մորս նախանձախնդրությունից քաջալերված և չնայած վատ առողջությանը՝ Սաբինան սկսեց ռահվիրա ծառայել 18 տարեկան հասակում։ Երբ նա ամուսնացավ, մայրս, որն արդեն 58 տարեկան էր, ավտոմեքենա վարել սովորեց, որպեսզի ավելի շատ մասնակցեր քարոզչական ծառայությանը։ Նա մեծ սիրով ծառայեց որպես ռահվիրա մինչև իր մահը՝ 1974 թ.–ին։

Ինչ վերաբերում է ինձ, ես մոտ վեց տարի անցկացրեցի բանտում, այնուհետև ինձ արտաքսեցին Արևմտյան Գերմանիա՝ առանց ընտանիքիս տեղյակ պահելու։ Դա 1965 թ.–ին էր։ Սակայն որոշ ժամանակ անց կինս՝ Աննին, և մեր աղջիկը՝ Ռութը, եկան ինձ մոտ։ Ես մասնաճյուղից տեղեկացա, թե որտեղ քարոզիչների ավելի մեծ կարիք կար։ Մեզ խնդրեցին տեղափոխվել Նյուրտինգեն (Բավարիա)։ Այնտեղ մեծացան Ռութը և տղաս՝ Յոհաննեսը։ Աննին սկսեց ծառայել լիաժամ։ Նրա լավ օրինակը մղեց Ռութին ռահվիրայություն սկսել դպրոցն ավարտելուց անմիջապես հետո։ Մեր երկու երեխաներն էլ ամուսնացան ռահվիրաների հետ։ Այժմ նրանք ունեն իրենց ընտանիքները, և մենք վեց հիանալի թոռներ ունենք։

1987 թ.–ին ես վաղաժամ անցա թոշակի, որպեսզի կարողանամ Աննիի հետ միասին ռահվիրա ծառայել։ Երեք տարի անց ինձ հրավիրեցին մասնակցելու Զելտերսի մասնաճյուղի ընդարձակմանը։ Դրանից հետո մենք օգնեցինք կառուցել Եհովայի վկաների Համաժողովների առաջին սրահը նախկին Արևելյան Գերմանիայի տարածքում՝ Գլաուհաու քաղաքում։ Հետագայում ես և կինս ծառայեցինք որպես այդ սրահի խնամատարներ։ Սակայն առողջական խնդիրների պատճառով մենք տեղափոխվեցինք Նյուրտինգեն քաղաք՝ ապրելու մեր աղջկա հետ և այնտեղի ժողովում նորից սկսեցինք ծառայել որպես ռահվիրաներ։

Ի ուրախություն ինձ՝ բոլոր եղբայրներս ու քույրերս և մեր ընտանիքի անդամների մեծ մասը շարունակում են ծառայել մեր հրաշալի Աստծուն՝ Եհովային։ Տարիների ընթացքում մենք համոզվել ենք, որ եթե հոգևորապես ամուր մնանք, կզգանք Սաղմոս 126։3–ի խոսքերի ճշմարտացիությունը. «Տէրը մեծ բաներ արաւ մեզ վերայ եւ մենք ուրախացանք»։

[Նկար 13–րդ էջի վրա]

Մեր հարսանիքի օրը, 1957 թ.

[նկար 13-րդ էջի վրա]

1948 թ.–ին ընտանիքիս հետ. ներքևում, ձախից աջ՝ Մանֆրեդը, Բերտան, Սաբինան, Հաննելորեն, Պետերը, իսկ վերևում, ձախից աջ՝ ես և Յոքենը

[նկարներ 15-րդ էջի վրա]

Մանրատառ տպագրությամբ գիրք, որն օգտագործվում էր արգելքի տարիներին։ Շտազիի՝ ականջ դնելու սարքերը

[թույլտվությամբ]

Forschungs- und Gedenkstätte NORMANNENSTRASSE

[նկար 16-րդ էջի վրա]

Քույրերիս ու եղբայրներիս հետ. ներքևում, ձախից աջ՝ Հաննելորեն և Սաբինան, իսկ վերևում, ձախից աջ՝ ես, Յոքենը, Պետերը և Մանֆրեդը