Ti Iglesia Katolika Idiay Africa

BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY ITALIA

ADDAAN pinullo a milion a pasurot ti Iglesia Katolika idiay Africa, ket nakaro dagiti problemana sadiay. Idi apagtapog daytoy a tawen, nagtataripnong ti nasurok a 300 a pangulo ti iglesia idiay Vatican sadi Roma tapno pagsasaritaan ti dadduma kadagitoy a problema kabayatan ti makabulan nga espesial a synod.

Iti pananglukatna kadagiti sesion, kinuna ti papa, kas naipadamag iti L’Osservatore Romano: “Ita, iti damo a gundaway adda maang-angay a Synod ti Iglesia ti Africa a pakairamanan ti intero a kontinente. . . . Amin a mangibagi iti Africa ket adda ita idiay St. Peter’s Basilica. Buyogen ti nabara a panangipateg, ti Obispo iti Roma kablaawanna ti Africa.”

Panaggiginnubat Dagiti Tribo

Kas pagaammo ti adu, nadagsen unay dagiti parikut ti Iglesia Katolika kadagiti pagilian ti Africa kas ti Burundi ken Rwanda, a kaaduan ket Katoliko. Nagbalin a sangalubongan a damag ti panaggiginnubat dagiti tribo sadiay iti daytoy primavera idi ginasut a ribo ti pinapatay dagiti kaarrubada. Impadamag ti maysa nga aktual a nakakita: “Nakitami ti panangpapatay dagiti babbai a ti annakda ket nakaabaday iti likudanda. Nakitami dagiti ubbing a mangpappapatay iti padada nga ubbing.”

Impadamag ti National Catholic Reporter ti kasta unay a ladingit ti Katoliko a liderato. Kinunana a “narikna [ti papa] ti ‘nakaro a ladingit’ iti kabbaro a damdamag ti panagraranget idiay nagbassiusit a nasion ti Africa [ti Burundi], a kaaduan iti populasionna ket Katoliko.”

Dagiti nasaknap a pammapatay idiay Rwanda ti ad-adda pay a pakapilawan ti Katoliko a liderato. Naiwaragawag a “Kondenaren ti Papa ti Pammapatay iti Nasion a 70% Dagiti Katoliko,” iti maysa a paulo ti isu met la a periodiko. Sagudayen ti artikulo: “Ti panagrurupak iti nasion ti Africa iramanna ‘ti agpayso ken pudno a panangikisap a, daksanggasat ta sungsungbatan uray dagiti Katoliko,’ kinuna ti papa.”

Tangay dagiti kinadangkok idiay Rwanda ket naaramid kabayatan ti nayurnos a naisangsangayan unay a synod dagiti Katoliko idiay Roma, nabatad a ti atension dagiti obispo ket naisentro iti kasasaad idiay Rwanda. Napaliiw ti National Catholic Reporter: “Ibutaktak ti panagraranget idiay Rwanda ti maysa a banag a nakadadanag: Saan a nayukuok a naimbag ti Nakristianuan a pammati idiay Africa tapno maparukma ti tribalismo.”

Iti panangilanadna iti pannakaseknan dagiti nagtataripnong nga obispo, intuloy a kinuna ti National Catholic Reporter: “Tinaming ni Albert Kanene Obiefuna, obispo ti Awka, Nigeria, daytoy a tema [ti tribalismo], a nagsao iti synod.” Iti bitlana, inlawlawag ni Obiefuna: “Ti pamilia ken kasta met ti Nakristianuan a panagbiag ti kadawyan nga Africano ket naipamaysa iti intereses ti tribona.”

Kalpasanna, di pagduaduaan a sipapanunot iti Rwanda, intuloy ni Obiefuna iti diskursona iti synod: “Nasaknap unay daytoy a kapanunotan ta ti pannao dagiti Africano a no dumakes ti kasasaad a pakapilitan ti maysa nga agpili, saan a ti Nakristianuan a kapanunotan ti Iglesia kas maysa a pamilia ti masurot no di ket ti replan a ‘napalpalet ti dara ngem ti danum.’ Ket babaen iti daytoy a danum, mabalin nga iraman ti maysa dagiti danum ti Bautismo a nakaipasngayan ti maysa iti pamilia ti Iglesia. Napatpateg nga amang ti relasion ti dara uray pay no nagbalinen a Kristiano ti maysa nga Africano.”

Inamin ngarud ti obispo nga idiay Africa, napaay ti Katoliko a pammati a mangpatanor iti Nakristianuan a panagkakabsat a sadiay, dagiti manamati sipupudno nga agayan-ayatda iti maysa ken maysa kas insuro ni Jesu-Kristo a rumbeng nga aramidenda. (Juan 13:35) Imbes ketdi, “napatpateg nga amang ti relasion iti dara” kadagiti Africano a Katoliko. Nangibunga daytoy iti panangipangpangrunada iti gurada iti tribo ngem iti amin a dadduma a banag. Kas binigbig ti papa, masapul a sungbatan dagiti Katoliko idiay Africa ti dadduma kadagiti kakas-angan a kinadangkok a nabiit pay a naipempen iti lagip.

Makuna nga Agngangabit ti Pannakaispal

Inyebkas dagiti Africano nga obispo ti danag iti pannakaispal ti Katolisismo idiay Africa. “No kayattayo nga agtalinaed ti Iglesia iti pagiliak,” kinuna ni Bonifatius Haushiku, maysa nga obispo ti Namibia, “rumbeng nga ipaayantayo iti naipangpangruna a konsiderasion ti isyu maipapan ti ‘inculturation.’”

Iti pannakipagriknana, kinuna ti Adista, maysa a Katoliko nga ahensia ti pagiwarnak idiay Italia: “Ti panagsao maipapan iti ‘inculturation’ ti Ebanghelio idiay Africa, kaipapananna ti panagsao maipapan iti talaga a pagtungpalan ti Iglesia Katolika iti dayta a kontinente, kadagiti gundawayna a makalasat wenno saan.”

Ania kadi ti kayat a sawen dagiti obispo iti “inculturation”?

Ti Iglesia ken ti “Inculturation”

Inlawlawag ni John M. Waliggo a “ti pannakibagay isut’ termino a nabayagen a maus-usar a mangipasimudaag iti isu met la a kinapudno.” Tapno nalaklaka a maawatan, ti “inculturation” kaipapananna ti pannakailagum dagiti tradision ken kapanunotan ti relrelihion dagiti tribo iti seremonia ken panagdayaw dagiti Katoliko, a mangipaay iti baro a nagan ken kabbaro a kaipapanan kadagiti kadaanan a ritual, alikamen, kumpas, ken luglugar.

Ti inculturation palubosanna dagiti Africano nga agtalinaed a mararaem a Katoliko agpapan pay ti panangalagadda latta kadagiti kannawidan, seremonia, ken patpatien ti relrelihion ti triboda. Rumbeng kadi a masupiat daytoy? Kas pagarigan, inyimtuod ti Italiano a periodiko a La Repubblica: “Saan kadi a pudno nga idiay Europa, ti Paskua ket namunganay iti piesta ti Solis Invicti, a maangay no Disiembre 25?”

Kinapudnona, kas insurat ni Josef Cardinal Tomko, kardinal ti Kongregasion Agpaay ti Pannakakasaba ti Tattao: “Nabayagen nga inalagad ti misionero ti Iglesia ti trabaho nga inculturation sakbay a ti termino ket nangrugi a nausar.” Ti pannakarambak ti Paskua yilustrarna a naimbag ti kasasaad, kas insurat ti La Repubblica. Namunganay dayta iti pagano a rambak. “Ti petsa a Disiembre 25 ket saan a tumupag iti pannakayanak ni Kristo,” binigbig ti New Catholic Encyclopedia, “no di ket iti piesta ti Natalis Solis Invicti, ti Romano a piesta ti init iti solstice.”

Ti Paskua ket maysa laeng kadagiti adu a kustombre ti iglesia a namunganay iti paganismo. Kasta met laeng dagiti patpatien kas ti Trinidad, di ipapatay ti kararua, ken agnanayon a pannakatutuok dagiti kararua ti tattao kalpasan ti ipapatay. Insurat ni John Henry Cardinal Newman ti maika-19 a siglo a “dagiti agturay iti Iglesia sipud pay idi damo madadaanda, no kasapulan, a mangiserrek, wenno mangtulad, wenno manganamong kadagiti agdama a seremonia ken kustombre dagiti umili.” Iti panangilistana iti adu a kannawidan ken piesta ti iglesia, kinunana “a namunganay[da amin] iti paganismo, ken nasantipikar babaen ti pannakaiserrekda iti Iglesia.”

No sumrek dagiti Katoliko iti di-Kristiano a luglugar, kas iti paspaset ti Africa, masansan a masarakanda nga addaanen dagiti tattao iti narelihiusuan a kustombre ken patpatien nga umasping kadagidiay adda iti iglesia. Daytoy ket maigapu iti panangsurot ti iglesia iti napalabasen a sinigsiglo kadagiti kaugalian ken sursuro dagiti di-Kristiano a tattao sada inserrek iti Katolisismo. Dagita a kaugalian ken sursuro, kinuna ni Cardinal Newman, ket “nasantipikar babaen ti pannakaiserrekda iti Iglesia.”

Isu nga idi sinarungkaran ni Papa Juan Paulo II dagiti di-Kristiano a tattao idiay Africa itay napan a tawen, isut’ naadaw iti L’Osservatore Romano nga agkunkuna: “Naam-ammok idiay Cotonou [Benin, Africa] dagiti pasurot ti voodoo, ket nabatad iti wagas ti panagsasaoda a medio addan iti kapanunotan, ritual, simbolo ken disposisionda ti banag a kayat nga itukon ti Iglesia kadakuada. Agur-urayda la iti tiempo nga adda umay ken mangsaranay kadakuada nga agbalbaliw ken agbiag babaen ti Bautismo iti wagas a pagbibiaganda ken mapadpadasandan sakbay ti Bautismo.”

Aniat’ Rumbeng nga Aramidenyo?

Adda makadidigra nga imbunga ti pannakapaay ti iglesia a mangisuro iti napudno, nasin-aw a Kinakristiano iti tattao idiay Africa. Nagtalinaed ti tribalismo, kas iti nasionalismo iti sadinoman, a nagbunga iti panagpipinnatay dagiti Katoliko iti maysa ken maysa. Anian a pannakaibabain ni Kristo! Kuna ti Biblia a ti kasta a nakillo a panagpipinnatay iparangarangna ti tattao kas “annak ti Diablo,” ket kinuna ni Jesus kadakuada: “Umadayokayo kaniak, dakayo nga agar-aramid ti kinakillo.”​—1 Juan 3:10-12; Mateo 7:23.

Aniat’ rumbeng ngarud nga aramiden dagiti nasingpet-panagpuspusoda a Katoliko? Paregtaen ti Biblia dagiti Kristiano nga agaluadda maibusor iti pannakikompromiso iti aniaman a kaugalian wenno patpatien a mangmulit iti panagdayawda iti imatang ti Dios. “Dikay agbalin a di agkaasmang a naisangol kadagiti di manamati,” kuna ti Biblia. Tapno tagiragsakenyo ti anamong ti Dios, rumbeng nga ‘isinayo ti bagbagiyo ken isardengyo ti mangsagsagid iti di nadalus a banag iti imatang ti Dios.’​—2 Corinto 6:14-17.

[Blurb iti panid 20]

‘Ti gubat idiay Rwanda ket pudno a panangikisap a sungsungbatan uray dagiti Katoliko,’ kinuna ti papa

[Picture Credit Line iti panid 18]

Ladawan: Jerden Bouman/Sipa Press