Panangaramid iti Balabala
NO MATUDINGANDA nga agpalawag, adu dagidiay mangikarigatan a mangisurat a sao por sao iti palawagda, nga irugida manipud iti introduksion agingga iti konklusion. Sakbay a mairingpasda dayta, mamin-adu a baliwanda ti manuskritoda. Adu nga oras ti mabusbosda.
Kasta aya ti panangisaganam iti palawagmo? Kayatmo kadi a sursuruen ti nalaklaka a wagas? No masursurom no kasano ti agaramid iti balabala, saanmon a masapul nga isurat amin nga ibagam. Maaddaanka iti ad-adu a tiempo a mangensayo iti palawagmo. Saan laeng a nalaklaka ti panangiparang iti palawagmo no di ket ad-adda a makapainteres a denggen ken makagutugot kadagiti agdengngeg.
Siempre, adda ti pagsurotan a balabala para kadagiti palawag publiko a maidiskurso iti kongregasion. Ngem saan a kasta ti kaaduan a dadduma a palawag. Mabalin a suheto wenno tema laeng ti maited kenka. Wenno matudinganka a mangsaklaw iti espesipiko a nayimprenta a material. No dadduma maikkanka laeng iti sumagmamano nga instruksion. Amin kadagita a paset, masapul nga isaganam ti bukodmo a balabala.
Ti pagtuladan iti panid 41 ikkannaka iti ideya no kasano ti mangbukel iti ababa a balabala. Madlawmo a ti tunggal kangrunaan a punto ket mangrugi iti makinkannigid a pingir ken naisurat iti dadakkel a letra. Iti baba ti tunggal kangrunaan a punto, nailista dagiti kapanunotan a mangsuporta iti dayta. Dagiti kanayonan a punto a mausar a mangpalawa kadagita a kapanunotan ket nailista iti baba dagitoy ken naidendenda bassit nga agpakannawan. Adalem a naimbag dayta a balabala. Mapaliiwmo a direktamente a nainaig iti tema ti dua a kangrunaan a punto. Imutektekam met a dagiti segundario a punto ket saan a basta makapainteres laeng a punto. Imbes ketdi, tunggal maysa suportaranna ti kangrunaan a punto nga adda iti ngatuenna.
No agaramidka iti balabala, mabalin a saan nga eksakto a kapada ti pagtuladan. Ngem no matarusam dagiti pagannurotan a nadakamat, dagitoy ti tumulong kenka a mangorganisar iti materialmo ken mangisagana iti nasayaat a palawag iti nabibiit a tiempo. Kasanom nga irugi?
Amirisen, Pilien, ken Organisaren
Masapul nga adda temam. Ti temam ket saan a basta nalawa ti saklawenna a suheto a mabalin nga irepresentar ti maysa la a sao. Isu dayta ti kangrunaan nga ideya a kayatmo nga iyallatiw, ken ipasimudaagna ti tarayen ti panggepmo a panangilawlawag iti topikom. No adda naituding a temam, anagem a naimbag ti tunggal kangrunaan a sao. No sangalem ti naituding a tema a naibasar iti naipablaak nga artikulo, adalem dayta a material a sipapanunotka iti tema. No suheto laeng ti naituding kenka, sikan ti makaammo a mangpili iti tema. Ngem sakbay a mangpilika, mabalin a nasaysayaat no agsukimatka pay. No silulukat ti panunotmo, masansan a makapanunotka kadagiti baro nga ideya.
Bayat nga ar-aramidem dagitoy, kanayon a saludsodam ti bagim: ‘Apay a nasken daytoy a material kadagiti agdengngeg? Ania ti panggepko?’ Saan koma a basta maipalawagmo ti material wenno basta makaipaayka iti makapainteres a palawag, no di ket magunggonaan koma dagiti agdengngeg. No mabukelmon ti panggepmo, isuratmon. Tandaanam dayta bayat nga agsagsaganaka.
No nabukelmon ti panggepmo ken nakapilikan iti tema a mayataday iti dayta (wenno nausigmon no kasano a ti naituding a temam ket maitunos iti dayta a panggep), mabalinmon ti agsukimat iti mas detalyado nga impormasion. Agbirokka iti impormasion nga adda pategna kadagiti agdengngeg. Dika mapnek lattan iti impormasion a nalawa ti saklawenna, no di ket sumapulka kadagiti espesipiko a punto a nabagas ken pudno a makatulong. Kalalainganna laeng koma ti kawadwad ti impormasion a sukimatem. Kaaduanna, ad-adu ti nasukimatmo ngem ti kasapulam, isu a nasken a mangpilika.
Ilasinmo dagiti kangrunaan a punto nga ipalawagmo tapno mabukel ti temam ken maibanag ti panggepmo. Dagitoy ti pannaka-estruktura ti palawagmo, ti kangrunaan a balabala. Mano a kangrunaan a punto ti kasapulan? Nalabit umdasen ti dua no ababa ti palawag, ket kadawyanna nga umanayen ti lima uray no maysa nga oras ti palawag. No manmano ti kangrunaan a punto, nalaklaka a matandaanan dagiti agdengngeg.
No nabukelmon ti temam ken dagiti kangrunaan a punto, urnosemon dagiti impormasion a nasukimatmo. Ikeddengmo no ania ti direkta a mainaig kadagiti kangrunaan a puntom. Piliem dagiti detalye a mangnayon iti baro nga ideya iti palawagmo. No mangpilika kadagiti kasuratan a mangsuporta kadagiti kangrunaan a punto, iramanmo dagiti ideya a tumulong kenka a mangilawlawag kadagita a teksto tapno epektiboda. Ikabilmo ti tunggal punto iti baba ti kangrunaan a punto a nakainaiganna. No adda impormasion a di maikanatad kadagiti kangrunaan a puntom, ikkatem dayta—uray no makapainteres unay—wenno idulinmo ta mausarmonto iti sabali a gundaway. Dagiti laeng kasayaatan nga impormasion ti piliem. No adu unay ti punto a saklawem, kapilitan a paspasam ti agsao ket parparawpaw laengen ti panangsaklawmo. Naim-imbag a sumagmamano la a punto ti idatagmo a pudpudno a makagunggona kadagiti agdengdengngeg ken nasayaat ti pannakaidatagda. Saanmo a sobraan ti orasmo.
No saanmo pay nga inaramid, urnosem ti materialmo sigun iti lohikal a panagsasaganadda. Kasta ti inaramid ni Lucas a mannurat iti Ebanghelio. Kalpasan a nakaurnong iti nawadwad nga impormasion a mainaig iti topikona, insuratna dagitoy “iti naurnos a panagsasaganad.” (Luc. 1:3) Mabalinmo nga urnosen ti materialmo sigun iti panagsasarunoda wenno sigun iti topiko, nalabit sigun iti makagapu ken epekto wenno iti problema ken solusion, depende no ania ti kaepektibuan tapno maibanag ti panggep ti palawagmo. Saanka koma a basta umallatiw lattan manipud iti maysa nga ideya a mapan iti sabali. Nalaka koma a masurotan dagiti agdengdengngeg ti maysa a kapanunotan nga agturong iti sabali, nga awan ti giwang a narigat a pagnaigen. Ti maidatag a pammaneknek iturongna koma dagiti agdengdengngeg iti lohikal a konklusion. Bayat nga ur-urnosem dagiti puntom, panunotem no kasano ti panagsaad ti palawagmo kadagiti agdengngeg. Nalakada aya a masurotan ti turong ti panunotmo? Matignayda aya a mangyaplikar iti nangngegda, a maitunos iti panggep a pampanunotem?
Sumaganad, mangisaganaka iti introduksion a mangtukay iti interes iti topikom ken mangipasimudaag kadagiti agdengdengngeg a ti banag nga ipalawagmo ket pudno a napateg kadakuada. Mabalin a makatulong no isuratmo dagiti umuna a sumagmamano a sentensia nga iyibbetmo. Kamaudiananna, mangpanunotka iti makagutugot a konklusion a mayataday iti panggep ti palawagmo.
No nasapa nga isaganam ti balabalam, addanto ti panawenmo a mangpapintas pay iti dayta sakbay nga ipalawagmo. Nalabit masapul a suportaram dagiti dadduma nga ideya iti sumagmamano nga estadistika, ilustrasion, wenno kapadasan. No mangdakamatka iti agdama a pasamak wenno damag a paginteresan iti lugaryo, mabalin a nalaklaka a makita dagiti agdengngeg ti pateg ti palawagmo. Bayat a repasuem ti palawagmo, mabalin a makapanunotka iti dadduma pay a gundaway a mabalinmo nga ibagay ti impormasion kadagiti agdengngeg kenka. Nasken ti pananganalisar ken panangpapintas tapno mabukel ti nasayaat a material nga agbalin nga epektibo a palawag.
Dagiti dadduma nga agpalawag mabalin a kasapulanda ti ad-adu a nota. Ngem no organisarem ti materialmo iti sumagmamano la a kangrunaan a punto, nga ikkatem dagidiay saan a talaga a mangsuporta kadagitoy, sa urnosem a pagsasarunuen dagiti ideyam, matakuatamto a buyogen ti bassit a kapadasan, saanmonton a masapul nga isurat amin nga ibagam. Talaga a dakkel a tiempo ti masalbarmo! Ken rumang-ayto ti kalidad dagiti palawagmo. Agbatadto a talaga a magunggonaanka iti edukasion nga ipaay ti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro.