Kutala Bawi

MESO na beto kemonisaka ngindu yina beto kevandaka na yo sambu na kima mosi mpi mawi na beto. Yo lenda monisa kuyituka to boma. Yo lenda monisa mawa to zola. Mbala yankaka, yo lenda monisa badute to mpasi. Na yina metala bampangi ya insi na yandi, yina kumonaka mpasi mingi, bakala mosi ya mununu kutubaka nde: “Beto ketubaka ti meso na beto.”

Bantu yankaka lenda baka bangindu sambu na beto mpi sambu na mambu ya beto ketuba na kutadilaka kisika yina beto ketala. Na bisika mingi, bantu kendimaka mambu ya muntu yina bo kesolula ti yandi ketuba kana muntu yango ketala bo ti meso ya kinduku. Kansi, bo lenda vanda ti badute sambu na masonga to mayele ya muntu yina ketala makulu na yandi mosi to kima yankaka olie ya kutala muntu ya yandi kesolula ti yandi. Na bisika yankaka, bo kemonaka kutala muntu na meso mwa ntangu mingi bonso kukonda luzitu, kupesa yandi boma, to kusosila muntu. Dyambu yai kesalamaka mingi kana mwana-nkento kesolula ti mwana-bakala to kana muntu kesolula ti mfumu to ti muntu yankaka yina kele ti kiyeka. Mpi na babwala yankaka, kana leke mosi kesolula ti mbuta mpi yandi ketala mbuta yango na meso, yo lenda monana bonso kukonda luzitu.

Kansi, na bisika yina yo kele mbi ve, kutala muntu na meso ntangu nge ketuba dyambu mosi ya mfunu lenda sadisa nge na kunyata mpenza mambu ya nge ketuba. Yo lenda monisa nde mutubi kendima mambu ya yandi ketuba. Tala mambu yina Yezu kutubaka ntangu balongoki na yandi kuyitukaka mingi mpi kutubaka nde: “Ebuna nani lenda guluka?” Biblia ketuba nde: “Yesu talaka bo, ebuna yandi tubilaka bo nde: ‘Bantu lenda sala mambu yina ve, kansi Nzambi lenda sala mambu yonso.’” (Beto bantu metengimisa bisono; Mat. 19:25, 26.) Masonuku kemonisa mpi nde ntumwa Polo vandaka kutala mbotembote mambu yina bawi na yandi vandaka kusala. Kilumbu mosi, muntu mosi ya kubutukaka makulu kifu kuvandaka pana ntangu Polo vandaka kutuba. Bisalu 14:9, 10 ketuba nde: “Yandi vandaka kuwa mambu ya Paulo vandaka kutuba. Paulo talaka yandi mpenza, ebuna yandi monaka nde muntu yango tulaka ntima nde yandi lenda belula yandi. Yo yina, Paulo tubilaka yandi na ndinga ya ngolo nde: ‘Telama, vanda ya kusungama!’”​—Beto bantu metengimisa bisono.

Bangindu ya Kusadila na Kisalu ya Bilanga. Ntangu nge kesala kisalu ya bilanga, monisa kinduku mpi tiya ntangu nge kesolula ti bantu. Na bisika yina nge lenda sala yo, sadila bangyufula ya kenata bantu na kuyindula sambu na kuyantika disolo na dyambu yina kevukisa beno. Na ntangu nge kesala yo, sala na mpila nde meso na nge ti ya muntu yango kukutana​—to tala yandi na luse ti luzitu mpi mawete yonso. Kumweta ya kyese na luse ya muntu yina meso kemonisa kyese ya yandi kewa na ntima kebendaka bantu. Kumweta mutindu yai lenda songa muntu ya nge kesolula ti yandi kana nge kele muntu ya nki mutindu mpi yo tasadisa yandi na kuvanda ve na susi ntangu beno kesolula.

Kana nge ketala muntu ya nge kesolula ti yandi na meso, yo lenda sadisa nge na kuzaba mutindu nge lenda landa disolo na nge. Kana muntu yango kele na makasi to kesepila kibeni ve, nge lenda mona yo. Kana yandi kebakisa nge ve, nge lenda mona yo mpi. Nge tamona mpi kana yandi kele ntima zulu-zulu. Yo tamonana mpi pwelele kana yandi kesepila na masonga yonso. Mambu ya nge kemona na meso na yandi lenda sadisa nge na kuzaba kana nge fwete soba vitesi, kusala dyaka kikesa sambu na kukotisa yandi na disolo, kuzenga disolo to, mbala yankaka, kusonga yandi mutindu beto kelongukaka Biblia ti bantu.

Yo vanda nge keta kimbangi na kisika ya bantu yonso to nge kelonguka Biblia ti muntu, sala ngolo na mpila nde meso na nge ti ya muntu ya nge kesolula ti yandi kukutana na mutindu mosi ya luzitu. Kansi, kutala yandi ve kukonda kukangisa meso, sambu yo lenda pesa yandi boma. (2 Bant. 8:11) Kansi na mpila nge meyikanaka, mpi na mutindu mosi ya kinduku, talaka mbala na mbala muntu yango na luse. Na bansi mingi, yo kemonisaka nde dikebi na nge sambu na muntu yango kele ya masonga. Ya kyeleka, ntangu nge ketanga Biblia to mukanda yankaka, meso na nge tavanda na lutiti ya nge ketanga. Kansi sambu na kunyata ngindu mosi, yo lenda lomba nde nge tala muntu ya nge kesolula ti yandi, ata yo tabaka ntangu fyoti mpamba. Kana nge ketedimisa ntu mbala na mbala sambu na kutala yandi, yo tasadisa nge mpi na kumona mambu ya yandi kesala na ntangu nge ketanga.

Kana nge kekuka ve kutala bantu na luse na luyantiku sambu na nsoni, kuyambula ve na kusala yo. Na nima ya kumeka mbala mingi, nge tamonaka dyaka ve mpasi na kutala bantu na luse mutindu nge kesalaka yo konso kilumbu, mpi yo lenda tomisa mutindu na nge ya kusolula ti bankaka.

Ntangu Nge Kesala Diskure. Biblia kesonga beto nde na ntwala ya kuyantika Disolo na yandi na Zulu ya Ngumba, “Yesu talaka balonguki na yandi.” (Luka 6:20) Landa mbandu na yandi. Kana nge kezola kuyantika kutuba na ntwala ya kimvuka mosi ya bantu, tala bo mpi na nima pema mwa basegonde fyoti na ntwala ya kuyantika kutuba. Na bisika mingi, yo talomba nge tala ndambu ya bantu na kati ya bawi. Mwa ntangu yai lenda sadisa nge na kununga boma yina nge lenda wa na luyantiku. Yo tasadisa mpi bawi na kudibongisa na kuwakana ti mawi yina luse na nge kemonisa. Dyaka, kusala mutindu yai tasadisa bawi na kuyilama mpi na kutula dikebi na mambu ya nge tatuba.

Na ntangu nge kesala diskure na nge, talaka bawi. Kutalaka kaka ve bawi na kimvuka. Salaka ngolo na kutala muntu mosi-mosi na kati ya bawi. Na bisika yonso, bo kevingilaka nde muntu yina kesala diskure na ntwala ya bantu kutala bantu ya yandi ketubila.

Kutala bawi ketendula kaka ve kubalusa meso ndambu na ndambu. Sala na mpila nde meso na nge kukutana na mutindu mosi ya luzitu ti muntu mosi na kati ya bawi, mpi kana yo kele mbote, tubila muntu yango nsa ya mvimba. Na nima tala muntu yankaka, ebuna tubila yandi mpi nsa mosi to zole. Kutala ve muntu mosi ntangu mingi kana ve yandi tawa nsoni, mpi kutula ve dikebi kaka na bantu fyoti na kati ya bawi. Landa na kutala bawi mutindu yai, kansi ntangu nge ketubila muntu mosi, tubila yandi kibeni mpi tala mambu ya yandi kesala na ntwala ya kuluta na muntu yankaka.

Banoti na nge fwete vanda na zulu ya pipitre, na maboko, to na Biblia na nge na mpila nde nge lenda losa disu ntangu fyoti mpamba sambu na kutala yo. Kana yo kelomba nde nge nyekisa ntu ya mvimba sambu na kutala banoti na nge, nge tamona mpasi na kutala bawi. Nge fwete tadila mbala ikwa nge tatala banoti na nge mpi nki ntangu nge tasala yo. Kana nge ketala banoti na nge na ntangu diskure na nge mekuma na kisika ya kafukafu, nge tamona ve mambu ya bawi na nge kesala mpi disolo na nge tavidisa ndambu ya ngolo na yo. Mutindu mosi mpi, kana nge ketala banoti na nge ntangu yonso, nge tayambula kutala bawi.

Kana nge losila muntu nkweso, nge ketalaka sambu na kumona kana yandi meyamba yo. Mutindu mosi mpi, konso dibanza na diskure na nge kele bonso nkweso ya nge ‘kelosila’ bawi na nge. Beto lenda fwanisa ‘kuyamba’ nkweso ti mambu yina bawi kesala​—kunikisa ntu, kuseka, kutala ti dikebi. Kana nge ketala mbote bawi na nge, yo lenda sadisa nge na kuzaba kana bo ‘keyamba’ bangindu na nge.

Kana bo mepesa nge mukumba ya kutanga na dibundu, keti nge fwete talaka bawi na ntangu nge ketanga? Kana bawi kelanda lutangu na nge na Biblia, mingi na kati na bo tazaba ve kana nge ketedimisa ntu to ve sambu na kutala bo. Kansi kutala bawi lenda sadisa nge na kuyika ngolo na lutangu na nge sambu yo tasadisa nge na kumona mambu ya bo kesala. Sambu na bantu yina kesadila ve ba Biblia na bo mpi bayina mabanza lenda vanda ketambula-tambula, kana meso na nge kukutana ti ya bo, yo lenda sadisa bo na kuvutula dikebi na mambu ya nge ketanga. Ya kyeleka, nge tatalaka bo na mwa ntangu fyoti mpamba, mpi nge fwete sala yo ve na mutindu yina lenda nata nge na kubula mabaku na kutanga na nge. Yo yina, yo kele mbote na kusimba Biblia na diboko mpi na kutedimisa ntu na nge, kukonda kukulumusa kibeku na nge na ntulu.

Bantangu yankaka, bo kelombaka bankuluntu na kusala diskure maniskri na lukutakanu ya distrike. Sambu na kusala yo mbote, yo kelombaka eksperiansi, kudibongisa mbote, mpi kuvutukila yo mbala mingi. Ya kyeleka, kusala diskure maniskri kekulumusaka kiteso ya bambala yina nge lenda tala bawi. Kansi kana mutubi kudibongisaka mbote, yandi takuka kutala bawi na yandi mbala na mbala kukonda kuvila kisika ya yandi mekuma. Kusala mutindu yai tasadisa yandi na kusimba dikebi ya bawi mpi yo tasadisa bawi na kubaka mambote ya malongi ya kimpeve ya mfunu yina yandi kelonga.